How many universes are there? - Chris Anderson

(Music)

Tłumaczenie: Marta Krzeminska Korekta: Capa Girl

(Muzyka)

Sometimes when I'm on a long plane flight,

Kiedy lecę samolotem

I gaze out at all those mountains and deserts

i obserwuję góry czy pustynie

and try to get my head around how vast our Earth is.

staram się ogarnąć rozmiar Ziemi.

And then I remember that there's an object we see every day

Myślę wtedy o tym, co widzimy co dzień,

that would literally fit one million Earths inside it.

a co jest milion razy większe od Ziemi.

The sun seems impossibly big,

Słońce jest ogromne,

but in the great scheme of things, it's a pinprick,

jednak jest tylko pinezką,

one of about 400 billion stars in the Milky Way galaxy,

jedną z 400 bilionów gwiazd Drogi Mlecznej,

which you can see on a clear night

tej jasnej wstęgi na nocnym niebie.

as a pale, white mist stretched across the sky.

And it gets worse.

A to nie wszystko.

There are maybe 100 billion galaxies detectable by our telescopes,

Teleskopy wykryły 100 miliardów galaktyk.

so if each star was the size of a single grain of sand,

Jeśli każda z gwiazd byłaby wielkości ziarnka piasku,

just the Milky Way has enough stars to fill

sama Droga Mleczna zajęłaby

a 30 foot by 30 foot stretch of beach three feet deep with sand.

100m kwadratowych powierzchni głębokiej na metr.

And the entire Earth doesn't have enough beaches

Ziemia nie ma nawet tyle plaż,

to represent the stars in the overall universe.

by oddać ilość gwiazd Wszechświata.

Such a beach would continue for literally hundreds of millions of miles.

Taka plaża ciągnęłaby się miliony kilometrów.

Holy Stephen Hawking, that is a lot of stars.

Na Stephena Hawkinga - to masa gwiazd!

But he and other physicists now believe in

Obecnie fizycy przewidują,

a reality that is unimaginably bigger still.

że jest ich znacznie więcej.

I mean, first of all, the 100 billion galaxies within range of our telescopes

100 miliardów galaktyk, które możemy dostrzec,

are probably a minuscule fraction of the total.

to tylko ułamek całości.

Space itself is expanding

Tempo rozszerzania kosmosu

at an accelerating pace. The vast majority of the galaxies

zwiększa się i większość galaktyk

are separating from us so fast

oddala się od nas tak szybko,

that light from them may never reach us.

że ich światła nigdy do nas nie dotrą.

Still, our physical reality here on Earth

Rzeczywistość ziemska jest jednak

is intimately connected to those distant, invisible galaxies.

mocno z nimi powiązana.

We can think of them as part of our universe.

Są częścią naszego Wszechświata.

They make up a single, giant edifice,

To ogrom podlegający tym samym prawom fizyki,

obeying the same physical laws and all made from the same types of atoms, electrons,

złożony z takich samych atomów, elektronów,

protons, quarks, neutrinos that make up you and me.

protonów, kwarków czy neutronow, które tworzą nas.

However, recent theories in physics,

Inne teorie fizyki,

including one called string theory,

w tym teoria strun, głoszą,

are now telling us there could be countless other universes,

że może istnieć niezliczona ilość wszechświatów,

built on different types of particles,

zbudowanych z innych cząsteczek,

with different properties, obeying different laws.

o innych właściwościach i prawach.

Most of these universes could never support life,

W większości z nich nie ma życia,

and might flash in and out of existence in a nanosecond,

pojawiają się nawet tylko na nanosekundę,

but nonetheless, combined

jednak wszystkie razem,

they make up a vast multiverse of possible universes.

tworzą wieloświat możliwości

in up to 11 dimensions, featuring wonders beyond our wildest imagination.

w 11 wymiarach, pełnych niewyobrażalnych dla nas fenomenów.

And the leading version of string theory

Teoria strun przewiduje,

predicts a multiverse made of up to 10 to the 500 universes.

że ilość wszechświatów to 10 do 500 potęgi.

That's a one followed by 500 zeroes,

To 1 i 500 zer.

a number so vast that if every atom in our observable universe

Gdyby każdy z atomów w naszym Wszechświecie

had its own universe

miał własny wszechświat,

and all of the atoms in all of those universes

a wszystkie jego atomy

each had their own universe,

także miały swoje wszechświaty,

and you repeated that for two more cycles,

i tak dalej jeszcze dwa razy,

you'd still be at a tiny fraction of the total --

byłby to nadal tylko ułamek całości.

namely, one trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillionth.

Jedna trylionowa, trylionowa... trylionowej.

But even that number is minuscule compared to

Nawet ta ilość to tylko ułamek nieskończoności.

another number: infinity.

Nawet ta ilość to tylko ułamek nieskończoności.

Some physicists think the space-time continuum

Niektórzy podejrzewają, że czasoprzestrzeń

is literally infinite, and that it contains an infinite number

naprawdę zawiera nieskończoną ilość wszechświatów

of so-called pocket universes with varying properties.

o różnorakich właściwościach.

How's your brain doing?

Jak wasze umysły?

But quantum theory adds a whole new wrinkle.

Teoria kwantowa nadaje temu kolejny aspekt.

I mean, the theory's been proven true beyond all doubt,

Została udowodniona,

but interpreting it is baffling.

jednak trudno ja zinterpretować.

And some physicists think you can only un-baffle it

Niektórzy są zdania, że ma ona sens

if you imagine that huge numbers of parallel universes

tylko jeśli ogromne ilości wszechświatów

are being spawned every moment,

powstają co chwilę.

and many of these universes would actually be very like the world we're in,

Wiele z nich byłoby podobnych do naszego.

would include multiple copies of you.

Zawierały kopie nas samych.

In one such universe, you'd graduate with honors and marry the person of your dreams.

W jednym skończycie szkołę z wyróżnieniem i poślubicie miłość życia,

In another, not so much.

w innym niekoniecznie.

There are still some scientists who would say, hogwash.

Inni mówią, że to bzdury.

The only meaningful answer to the question of how many universes there are is one,

Na pytanie o ilość wszechświatów, jest tylko jedna sensowna odpowiedź.

only one universe.

Jeden.

And a few philosophers and mystics

Filozofowie i mistycy twierdzą,

might argue that even our own universe is an illusion.

że nawet to jest iluzją.

So, as you can see,

Jak widzicie,

right now there is no agreement on this question,

nie zbliżamy się nawet do rozwiązania

not even close.

tej sprawy.

All we know is, the answer is somewhere between zero and infinity.

Odpowiedź mieści się w przedziale zero - nieskończoność.

Well, I guess we know one other thing:

Wiemy coś jeszcze:

This is a pretty cool time to be studying physics.

To świetny czas na naukę fizyki.

We just might be undergoing

Być może przechodzimy

the biggest paradigm shift in knowledge that humanity has ever seen.

przez największą rewolucję w dziejach wiedzy.