History through the eyes of the potato - Leo Bear-McGuinness

Vertaald door: Marleen Laschet Nagekeken door: Dick Stada

Baked or fried,

Gebakken of gefrituurd,

boiled or roasted,

gekookt of geroosterd,

as chips or fries.

als chips of friet,

At some point in your life, you've probably eaten a potato.

waarschijnlijk heb je ooit in je leven een aardappel gegeten.

Delicious, for sure,

Heerlijk, zeker,

but the fact is potatoes have played a much more significant role in our history

maar aardappelen hebben een grotere rol in onze geschiedenis gespeeld

than just that of the dietary staple we have come to know and love today.

dan die van het hoofdvoedsel dat we vandaag kennen en waarderen.

Without the potato,

Zonder de aardappel

our modern civilization might not exist at all.

zou onze moderne beschaving misschien zelfs helemaal niet bestaan.

8,000 years ago in South America, high atop the Andes,

8 000 jaar geleden in Zuid-Amerika, hoog boven op de Andes,

ancient Peruvians were the first to cultivate the potato.

kweekten de Peruvianen als eersten de aardappel.

Containing high levels of proteins and carbohydrates,

Met hun hoog gehalte aan proteïne en koolhydraten,

as well as essential fats, vitamins and minerals,

gepaard met onmisbare vetten, vitamines en mineralen,

potatoes were the perfect food source to fuel a large Incan working class

waren aardappelen de perfecte voedingsbron voor een grote werkende klasse van Inca's,

as they built and farmed their terraced fields,

die hun terrasvormige velden aanlegden en bewerkten,

mined the Rocky Mountains,

de Rocky Mountains ontgonnen

and created the sophisticated civilization of the great Incan Empire.

en de verfijnde beschaving van het grootse Inca-rijk vormden.

But considering how vital they were to the Incan people,

Maar hoe belangrijk ze ook waren voor de Inca's,

when Spanish sailors returning from the Andes

toen Spaanse zeelui van de Andes terugkeerden

first brought potatoes to Europe,

en aardappelen meebrachten naar Europa,

the spuds were duds.

waren de piepers maar nepdingen.

Europeans simply didn't want to eat

De Europeanen weigerden te eten

what they considered dull and tasteless oddities from a strange new land,

wat voor hen flauwe en smakeloze curiositeiten uit een vreemd land waren

too closely related to the deadly nightshade plant belladonna for comfort.

en die ook nog nauw verwant waren met de dodelijke nachtschade.

So instead of consuming them,

Dus in plaats van ze op te eten,

they used potatoes as decorative garden plants.

gebruikten ze aardappelen als decoratieve tuinplanten.

More than 200 years would pass before the potato caught on

Het zou 200 jaar duren voordat de aardappel aansloeg

as a major food source throughout Europe,

als belangrijke voedingsbron in heel Europa.

though even then,

Maar zelfs toen nog

it was predominantly eaten by the lower classes.

werd hij vooral gegeten door de lagere klassen.

However, beginning around 1750,

Maar vanaf ongeveer 1750,

and thanks at least in part

en minstens gedeeltelijk dankzij de brede beschikbaarheid

to the wide availability of inexpensive and nutritious potatoes,

van goedkope en voedzame aardappelen,

European peasants with greater food security

vielen Europese boeren met een grotere voedingszekerheid

no longer found themselves

niet meer zo vaak ten prooi

at the mercy of the regularly occurring grain famines of the time,

aan de regelmatig voorkomende graanhongersnoden van hun tijd,

and so their populations steadily grew.

dus hun bevolking groeide steeds verder aan.

As a result, the British, Dutch and German Empires

Bijgevolg groeiden het Britse, Nederlandse en Duitse rijk,

rose on the backs of the growing groups of farmers, laborers, and soldiers,

dankzij die groeiende groep boeren, arbeiders en soldaten,

thus lifting the West to its place of world dominion.

wat het Westen zijn dominerende plaats in de wereld gaf.

However, not all European countries sprouted empires.

Maar niet uit alle Europese landen ontsproot een wereldrijk.

After the Irish adopted the potato,

Nadat de Ieren de aardappel aanvaard hadden,

their population dramatically increased,

groeide hun bevolking heel sterk,

as did their dependence on the tuber as a major food staple.

net als hun afhankelijkheid van de knol als hoofdvoedsel.

But then disaster struck.

Maar toen sloeg het noodlot toe.

From 1845 to 1852,

Van 1845 tot 1852

potato blight disease ravaged the majority of Ireland's potato crop,

teisterde aardappelziekte bijna de hele Ierse aardappeloogst.

leading to the Irish Potato Famine,

Dit leidde tot de Ierse aardappelhongersnood,

one of the deadliest famines in world history.

één van de dodelijkste hongersnoden in de wereldgeschiedenis.

Over a million Irish citizens starved to death,

Meer dan een miljoen Ieren verhongerden

and 2 million more left their homes behind.

en twee miljoen anderen vertrokken.

But of course, this wasn't the end for the potato.

Dit betekende uiteraard niet het einde van de aardappel.

The crop eventually recovered,

Uiteindelijk kwam de oogst er weer bovenop

and Europe's population, especially the working classes,

en de bevolking van Europa, vooral de arbeidersklasse,

continued to increase.

groeide verder aan.

Aided by the influx of Irish migrants,

Mede door de toevloed van Ierse migranten

Europe now had a large, sustainable, and well-fed population

had Europa nu een grote, duurzame en goed gevoede bevolking

who were capable of manning the emerging factories

die in staat was de opkomende fabrieken te bemannen,

that would bring about our modern world via the Industrial Revolution.

die onze moderne wereld gestalte gaven door de industriële revolutie.

So it's almost impossible to imagine a world without the potato.

Een wereld zonder de aardappel is dus bijna ondenkbaar.

Would the Industrial Revolution ever have happened?

Zou de industriële revolutie er ooit geweest zijn?

Would World War II have been lost by the Allies

Zouden de geallieerden de WO2 gewonnen hebben

without this easy-to-grow crop that fed the Allied troops?

zonder deze makkelijk te kweken plant die hun troepen voedde?

Zou WO2 überhaupt uitgebroken zijn?

Would it even have started?

When you think about it like this,

Als je het zo bekijkt,

many major milestones in world history can all be at least partially attributed

kunnen veel mijlpalen in de geschiedenis

minstens voor een deel toegeschreven worden

to the simple spud from the Peruvian hilltops.

aan de eenvoudige pieper van de Peruviaanse heuvels.