The genius of Marie Curie - Shohini Ghose

Het genie van Marie Curie - Shohini Ghose

Vertaald door: Willem Toet Nagekeken door: Peter van de Ven

Als je een glimp wilt opvangen van Marie Curies manuscripten

If you want a glimpse of Marie Curie's manuscripts,

you'll have to sign a waiver and put on protective gear

moet je een verklaring tekenen en beschermende kleding dragen

to shield yourself from radiation contamination.

om jezelf te beschermen tegen stralingsbesmetting.

Madame Curie's remains, too, were interred in a lead-lined coffin,

Ook het lichaam van Madame Curie werd bijgezet in een met lood bekleedde kist

keeping the radiation that was the heart of her research,

om de straling die het hart was van haar onderzoek,

en waarschijnlijk haar doodsoorzaak, onder controle te houden.

and likely the cause of her death, well contained.

Growing up in Warsaw in Russian-occupied Poland,

Opgroeiend in Warschau in het Russisch bezette deel van Polen

was de jonge Marie, oorspronkelijk genaamd Maria Sklodowska,

the young Marie, originally named Maria Sklodowska,

was a brilliant student, but she faced some challenging barriers.

een briljante student, maar ze stond voor lastige hindernissen.

As a woman, she was barred from pursuing higher education,

Als vrouw werd ze uitgesloten van hoger onderwijs,

so in an act of defiance,

dus in een daad van opstandigheid

Marie enrolled in the Floating University,

ging Marie naar de varende universiteit,

a secret institution that provided clandestine education to Polish youth.

een geheime instantie die clandestien onderwijs gaf aan Poolse jongeren.

By saving money and working as a governess and tutor,

Door geld te sparen en te werken als gouverneur en docent

she eventually was able to move to Paris to study at the reputed Sorbonne.

kon ze uiteindelijk in Parijs gaan studeren bij de gereputeerde Sorbonne.

There, Marie earned both a physics and mathematics degree

Daar behaalde Marie zowel haar fysica- als haar wiskundediploma,

surviving largely on bread and tea,

overleefde er grotendeels op brood en thee

and sometimes fainting from near starvation.

en viel soms flauw als gevolg van ondervoeding.

In Parijs, ontmoette Marie de fysicus Pierre Curie,

In Paris, Marie met the physicist Pierre Curie,

who shared his lab and his heart with her.

die zijn lab en hart met haar deelden.

Maar ze wilde graag terug naar Polen.

But she longed to be back in Poland.

Upon her return to Warsaw, though,

Toen ze echter terugkwam in Warschau

she found that securing an academic position as a woman

bleek een academische positie vinden als een vrouw een lastige opgave.

remained a challenge.

All was not lost.

Niet alles was verloren.

In Parijs wachtte Pierre met smart op haar

Back in Paris, the lovelorn Pierre was waiting,

and the pair quickly married and became a formidable scientific team.

en het paar trouwde snel en werd een formidabel wetenschappelijk team.

Het werk van een andere fysicus wekte Marie Curies interesse.

Another physicist's work sparked Marie Curie's interest.

In 1896 ontdekte Henri Becquerel

In 1896, Henri Becquerel discovered that uranium spontaneously emitted

dat uranium spontaan een mysterieuze röntgenachtige straling afgeeft

a mysterious X-ray-like radiation that could interact with photographic film.

waar fotografische film gevoelig voor is.

Curie ontdekte al snel dat het element thorium een vergelijkbare straling afgaf.

Curie soon found that the element thorium emitted similar radiation.

Most importantly, the strength of the radiation

Wat belangrijk was: de stralingssterkte hing puur af van de hoeveelheid

depended solely on the element's quantity,

and was not affected by physical or chemical changes.

en ondervond geen gevolgen door fysieke of chemische veranderingen.

This led her to conclude that radiation was coming from something fundamental

Dit bracht haar tot de conclusie dat straling uit iets fundamenteels kwam,

within the atoms of each element.

binnen de atomen van elk element.

The idea was radical

Het idee was radicaal

and helped to disprove the long-standing model of atoms as indivisible objects.

en hielp het gangbare model van atomen als ondeelbare objecten te ontkrachten.

Door vervolgens te focussen op een superradioactief erts genaamd pekblende,

Next, by focusing on a super radioactive ore called pitchblende,

the Curies realized that uranium alone couldn't be creating all the radiation.

realiseerden de Curies zich dat niet alleen uranium straling kon creëren.

So, were there other radioactive elements that might be responsible?

Waren er dus andere radioactieve elementen die mogelijk verantwoordelijk waren?

In 1898, they reported two new elements,

In 1898 rapporteerden ze twee nieuwe elementen:

polonium, named for Marie's native Poland,

polonium, vernoemd naar Maries eigen land Polen,

and radium, the Latin word for ray.

en radium, het Latijnse woord voor straal.

They also coined the term radioactivity along the way.

Ze hebben in die tijd ook de term radioactiviteit bedacht.

By 1902, the Curies had extracted a tenth of a gram of pure radium chloride salt

Tegen 1902 hadden de Curies een tiende gram zuiver radiumchloridezout

from several tons of pitchblende,

geëxtraheerd uit een paar ton pekblende,

een ongelooflijke prestatie op dat moment.

an incredible feat at the time.

Later that year, Pierre Curie and Henri Becquerel

Later dat jaar, werden Pierre Curie en Henri Becquerel

were nominated for the Nobel Prize in physics,

genomineerd voor de Nobelprijs in natuurkunde,

but Marie was overlooked.

maar Marie werd overgeslagen.

Pierre nam het op voor de welverdiende erkenning van zijn vrouw.

Pierre took a stand in support of his wife's well-earned recognition.

And so both of the Curies and Becquerel shared the 1903 Nobel Prize,

En dus deelden beide Curies en Becquerel

de Nobelprijs in 1903,

waardoor Marie Curie de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnaar is.

making Marie Curie the first female Nobel Laureate.

Goed gefinancierd en gerespecteerd waren de Curies een succes.

Well funded and well respected, the Curies were on a roll.

Maar toen werd Pierre in 1906 verpletterd door een paardenkar

But tragedy struck in 1906 when Pierre was crushed by a horse-drawn cart

as he crossed a busy intersection.

toen hij een drukke kruising wilde oversteken.

Marie, ten einde raad, verdiepte zich in haar onderzoek

Marie, devastated, immersed herself in her research

and took over Pierre's teaching position at the Sorbonne,

en nam Pierres leerpositie over bij de Sorbonne,

becoming the school's first female professor.

en werd de eerste vrouwelijke professor van de school.

Haar solowerk wierp vruchten af.

Her solo work was fruitful.

In 1911, she won yet another Nobel,

In 1911 won ze nog een Nobelprijs,

this time in chemistry for her earlier discovery of radium and polonium,

deze keer in scheikunde voor haar eerdere ontdekking van radium en polonium,

and her extraction and analysis of pure radium and its compounds.

en haar extractie en analyse van pure radium en zijn verbindingen.

Dit maakte haar de eerste, en tot deze datum enige persoon

This made her the first, and to this date,

only person to win Nobel Prizes in two different sciences.

die twee Nobelprijzen won in twee verschillende wetenschappen.

Professor Curie put her discoveries to work,

Professor Curies ontdekkingen werden toegepast

changing the landscape of medical research and treatments.

en veranderden het landschap van medisch onderzoek en behandelingen.

She opened mobile radiology units during World War I,

Zij opende mobiele radiologie-eenheden tijdens de Eerste Wereldoorlog

and investigated radiation's effects on tumors.

en onderzocht de effecten van straling op tumoren.

However, these benefits to humanity may have come at a high personal cost.

Echter, deze voordelen voor de mensheid kwamen haar wellicht zelf duur te staan.

Curie died in 1934 of a bone marrow disease,

Curie overleed in 1934 aan een beenmergziekte,

which many today think was caused by her radiation exposure.

wat velen vandaag wijten aan haar blootstelling aan straling.

Marie Curie's revolutionary research

Marie Curies revolutionaire onderzoek

laid the groundwork for our understanding of physics and chemistry,

legde de basis voor ons begrip van natuurkunde en scheikunde,

blazing trails in oncology, technology, medicine, and nuclear physics,

en het was baanbrekend werk voor oncologie, technologie,

geneeskunde en nucleaire fysica, om er een paar te noemen.

to name a few.

For good or ill, her discoveries in radiation launched a new era,

Ten goede of ten kwade toegepast: haar ontdekkingen in de straling

lanceerden een nieuw tijdperk

unearthing some of science's greatest secrets.

en legde sommige van de grootste geheimen van de wetenschap bloot.