The genius of Marie Curie - Shohini Ghose

Người phụ nữ thiên tài Marie Curie - Shohini Ghose

Translator: Dieu Dang NguyenTran Reviewer: Trinh Le

Nếu bạn muốn xem qua sổ tay của Marie Curie,

If you want a glimpse of Marie Curie's manuscripts,

you'll have to sign a waiver and put on protective gear

bạn nên ký giấy từ bỏ quyền lợi và mặc quần áo bảo hộ

to shield yourself from radiation contamination.

để bảo vệ bản thân khỏi nhiễm phóng xạ.

Madame Curie's remains, too, were interred in a lead-lined coffin,

Bà Curie được chôn cất trong một cỗ quan tài lót chì,

keeping the radiation that was the heart of her research,

giúp cho chất phóng xạ - thứ mà bà tập trung nghiên cứu,

and likely the cause of her death, well contained.

và cũng có thể là nguyên nhân cái chết của bà, được bảo quản cẩn thận.

Growing up in Warsaw in Russian-occupied Poland,

Lớn lên ở Warsaw, Ba Lan nơi bị người Nga chiếm đóng,

the young Marie, originally named Maria Sklodowska,

cô Marie trẻ tuổi, tên thật là Maria Sklodowska,

was a brilliant student, but she faced some challenging barriers.

là một học sinh thông minh, nhưng cô ấy gặp rất nhiều rào cản.

As a woman, she was barred from pursuing higher education,

Là một phụ nữ, học hành là một điều xa vời,

so in an act of defiance,

nên để thách thức mọi người,

Marie enrolled in the Floating University,

Marie đã theo học trường Đại học Floating,

a secret institution that provided clandestine education to Polish youth.

một tổ chức bí mật giáo dục thanh niên Ba Lan trong bí mật.

By saving money and working as a governess and tutor,

Bằng tiền tiết kiệm từ việc làm gia sư,

she eventually was able to move to Paris to study at the reputed Sorbonne.

cuối cùng cô có thể chuyển đến ở Paris và theo học tại trường Sorbonne danh tiếng.

There, Marie earned both a physics and mathematics degree

Ở đó, Marie nhận được cả hai bằng Vật Lý và Toán Học,

surviving largely on bread and tea,

và hầu như chỉ ăn bánh mì và uống trà,

and sometimes fainting from near starvation.

đôi lúc cô ngất xỉu vì quá đói.

In Paris, Marie met the physicist Pierre Curie,

Ở Paris, Marie gặp nhà vật lý Pierre Curie,

who shared his lab and his heart with her.

người đã cùng làm việc và yêu thương cô.

But she longed to be back in Poland.

Nhưng cô ấy rất mong trở về Ba Lan.

Upon her return to Warsaw, though,

Khi về lại Warsaw,

she found that securing an academic position as a woman

cô nhận ra rằng một người phụ nữ có học hàm

remained a challenge.

sinh sống ở đây là điều khó khăn.

All was not lost.

Nhưng vẫn chưa mất tất cả.

Back in Paris, the lovelorn Pierre was waiting,

Ở Paris, người tình Pierre đang chờ đợi cô,

and the pair quickly married and became a formidable scientific team.

và cặp đôi nhanh chóng kết hôn và trở thành một đội làm việc ăn ý.

Another physicist's work sparked Marie Curie's interest.

Nghiên cứu của một nhà vật lý làm Marie Curie chú ý.

In 1896, Henri Becquerel discovered that uranium spontaneously emitted

Năm 1896, Henri Becquerel khám phá ra Uranium tự phát ra

a mysterious X-ray-like radiation that could interact with photographic film.

một loại phóng xạ giống tia X mà có thể tương tác với tấm phim.

Curie soon found that the element thorium emitted similar radiation.

Curie sớm nhận ra rằng nguyên tố Thorium phát ra bức xạ tương tự.

Most importantly, the strength of the radiation

Quan trọng nhất là độ mạnh của phóng xạ

depended solely on the element's quantity,

chỉ phụ thuộc vào số lượng nguyên tố đó

and was not affected by physical or chemical changes.

và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ thay đổi lí hóa nào.

This led her to conclude that radiation was coming from something fundamental

Điều này làm bà kết luận phóng xạ phát ra từ thứ gì đó

within the atoms of each element.

ở trong nguyên tử của từng nguyên tố.

The idea was radical

Đó là một ý tưởng cấp tiến

and helped to disprove the long-standing model of atoms as indivisible objects.

và nó bác bỏ ý tưởng nguyên tử là một vật thể không thể tách rời.

Next, by focusing on a super radioactive ore called pitchblende,

Sau đó, bằng cách nghiên cứu về khoáng vật siêu phóng xạ Pitchblende,

the Curies realized that uranium alone couldn't be creating all the radiation.

nhà Curie đã nhận ra Uranium không thể tự tạo ra tất cả phóng xạ đó.

So, were there other radioactive elements that might be responsible?

Vậy có thể là do những nguyên tố phóng xạ khác ư?

In 1898, they reported two new elements,

Năm 1898, họ tìm ra hai nguyên tố mới,

polonium, named for Marie's native Poland,

Polonium, đặt theo quê hương của Marie, Ba Lan,

and radium, the Latin word for ray.

và Radium, tiếng La Tinh có nghĩa là tia.

They also coined the term radioactivity along the way.

Họ cũng đặt ra thuật ngữ "phóng xạ".

By 1902, the Curies had extracted a tenth of a gram of pure radium chloride salt

Năm 1902, nhà Curie đã điều chế 0.1 gram muối clorua tinh khiết

from several tons of pitchblende,

từ hàng tấn khoáng Pitchblende,

an incredible feat at the time.

một kỳ công vào thời điểm đó.

Later that year, Pierre Curie and Henri Becquerel

Cũng trong năm đó, Pierre Curie và Henri Becquerel

were nominated for the Nobel Prize in physics,

được đề cứ giải Nobel Vật Lý,

but Marie was overlooked.

nhưng bà Marie lại bị bỏ lơ.

Pierre took a stand in support of his wife's well-earned recognition.

Pierre muốn công nhận công lao to lớn của vợ mình.

And so both of the Curies and Becquerel shared the 1903 Nobel Prize,

Nên cả nhà Curie và Becquerel đều nhận giải Nobel năm 1903,

making Marie Curie the first female Nobel Laureate.

và bà trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận giải Nobel.

Well funded and well respected, the Curies were on a roll.

Được tôn trọng và cung cấp kinh phí, nhà Curie đang trên đường thăng tiến.

But tragedy struck in 1906 when Pierre was crushed by a horse-drawn cart

Nhưng tai họa ập đến vào năm 1906, Pierre qua đời vì bị xe ngựa đâm

as he crossed a busy intersection.

khi ông đang băng qua đường.

Marie, devastated, immersed herself in her research

Tuyệt vọng, bà Marie vùi đầu vào những nghiên cứu

and took over Pierre's teaching position at the Sorbonne,

bà dạy thay ông Pierre ở trường Đại học Sorbonne,

becoming the school's first female professor.

và trở thành nữ giáo sư đầu tiên ở trường này.

Her solo work was fruitful.

Nỗ lực đơn độc của bà có kết quả.

In 1911, she won yet another Nobel,

Năm 1911, bà lại đoạt một giải Nobel

this time in chemistry for her earlier discovery of radium and polonium,

ở lĩnh vực Hóa Học vì phát hiện ra Radium và Polonium trước đó,

and her extraction and analysis of pure radium and its compounds.

và điều chế, phân tích Radium tinh khiết và thành phần của nó.

This made her the first, and to this date,

Điều này làm bà trở thành người đầu tiên, và đến giờ

only person to win Nobel Prizes in two different sciences.

người duy nhất có giải Nobel ở hai lĩnh vực khác nhau.

Professor Curie put her discoveries to work,

Giáo sư Curie đưa phát hiện của mình vào thực tiễn

changing the landscape of medical research and treatments.

thay đổi những nghiên cứu y khoa và phương pháp chữa bệnh.

She opened mobile radiology units during World War I,

Bà điều hành những máy chụp tia X di động vào Thế Chiến I,

and investigated radiation's effects on tumors.

và tìm ra ảnh hưởng của bức xạ lên các khối u.

However, these benefits to humanity may have come at a high personal cost.

Tuy nhiên, bà phải trả giá cho những đóng góp cho nhân loại.

Curie died in 1934 of a bone marrow disease,

Bà Curie qua đời năm 1934 vì bị suy tủy xương,

which many today think was caused by her radiation exposure.

nhiều người cho rằng đó là vì bà bị nhiễm độc phóng xạ.

Marie Curie's revolutionary research

Nghiên cứu mang tính cách mạng của bà

laid the groundwork for our understanding of physics and chemistry,

đã đặt nền tảng cho vật lý và hóa học,

blazing trails in oncology, technology, medicine, and nuclear physics,

mở ra con đường mới cho ung thư học, công nghệ, y học và vật lý hạt nhân,

to name a few.

và nhiều lĩnh vực khác nữa.

For good or ill, her discoveries in radiation launched a new era,

Dù sao đi nữa, nghiên cứu bức xạ của bà đã tạo ra một kỉ nguyên mới,

unearthing some of science's greatest secrets.

khám phá ra những bí ẩn to lớn của khoa học.