The genius of Marie Curie - Shohini Ghose

Marie Curie'nin dehası - Shohini Ghose

Çeviri: Figen Ergürbüz Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

If you want a glimpse of Marie Curie's manuscripts,

Eğer Marie Curie'nin el yazılarına bir göz atmak isterseniz,

you'll have to sign a waiver and put on protective gear

radyoaktif kirlilikten korunmak için koruyucu giysiler

to shield yourself from radiation contamination.

giymeniz ve bir feragatname imzalamanız gerekmektedir.

Madame Curie's remains, too, were interred in a lead-lined coffin,

Madam Curie'nin cenazesi de kurşun kaplı bir tabutla toprağa verilmiş,

keeping the radiation that was the heart of her research,

araştırmalarının merkezi ve büyük ihtimalle ölüm sebebi olan

and likely the cause of her death, well contained.

radyasyonu dışarı geçirmeyecek şekilde muhafaza edilmiştir.

Growing up in Warsaw in Russian-occupied Poland,

Asıl adı Maria Sklodowska olan genç Marie, Rusya işgalindeki

the young Marie, originally named Maria Sklodowska,

Polonya'nın, Varşova kentinde büyümüştü,

was a brilliant student, but she faced some challenging barriers.

çok parlak bir öğrenciydi ama bazı zorlu engellerle karşılaştı.

As a woman, she was barred from pursuing higher education,

Cinsiyetinden dolayı, üniversiteye gitmesi engellenen Marie,

so in an act of defiance,

bu duruma karşı çıkarak,

Marie enrolled in the Floating University,

Polonya gençliğine el altından eğitim veren gizli bir kurum

a secret institution that provided clandestine education to Polish youth.

olan sık sık yer değiştirdiğinden bu adı alan 'gezici üniversite' ye kaydoldu.

By saving money and working as a governess and tutor,

Özel hocalık ve mürebbiyelik yaparak para biriktirmiş,

she eventually was able to move to Paris to study at the reputed Sorbonne.

bu sayede nihayetinde Paris'e taşınmış ve ünlü Sorbon'da okumaya başlamıştır.

There, Marie earned both a physics and mathematics degree

Orada, çoğunlukla sadece ekmek ve çayla açlık sınırında yaşamış,

surviving largely on bread and tea,

hatta bazen açlıktan bayılmış,

and sometimes fainting from near starvation.

hem matematik hem de fizik bölümünden mezun olmuştur.

In Paris, Marie met the physicist Pierre Curie,

Paris'te hem kalbini hem de laboratuvarını onunla paylaşan

who shared his lab and his heart with her.

fizikçi Pierre Curie ile tanışmıştır.

But she longed to be back in Poland.

Yine de, Marie Polonya'nın özlemini çekmektedir.

Upon her return to Warsaw, though,

Ancak Varşova'ya geri döndüğünde

she found that securing an academic position as a woman

bir kadın olarak akademik yaşamda yer edinmenin

remained a challenge.

hala çok zor olduğunu görmüştür.

All was not lost.

Henüz her şeyi kaybetmemişti.

Back in Paris, the lovelorn Pierre was waiting,

Paris'e döndüğünde ardında bıraktığı Pierre

and the pair quickly married and became a formidable scientific team.

onu bekliyordu ve çift hemen evlenip müthiş bir bilim takımı oldular.

Another physicist's work sparked Marie Curie's interest.

Bir başka fizikçinin çalışmaları Marie Curie'nin ilgisini çekmişti.

In 1896, Henri Becquerel discovered that uranium spontaneously emitted

1896'da Henri Becquerel uranyumun kendiliğinden, X ışınına benzeyen

a mysterious X-ray-like radiation that could interact with photographic film.

ve fotoğraf filmiyle etkileşime girebilen gizemli bir ışın yaydığını keşfetti.

Curie soon found that the element thorium emitted similar radiation.

Çok geçmeden Curie de toryumun benzer bir ışın yaydığını keşfetti.

Most importantly, the strength of the radiation

Daha da önemlisi, bu ışının gücü, fiziksel ya da kimyasal

depended solely on the element's quantity,

değişimlerden etkilenmiyordu,

and was not affected by physical or chemical changes.

ve sadece elementin miktarına bağlı olarak değişiklik gösteriyordu.

This led her to conclude that radiation was coming from something fundamental

Bu Marie'nin şu sonuca varmasına yol açtı: Radyasyonun kaynağı her elementin

within the atoms of each element.

atomlarının içinde var olan temel bir şey olmalıydı.

The idea was radical

Bu radikal bir fikirdi

and helped to disprove the long-standing model of atoms as indivisible objects.

ve atomun bölünemez olduğuna dair kalıplaşmış fikri çürütmeye yardımcı oldu.

Next, by focusing on a super radioactive ore called pitchblende,

Ardından, uranyum oksit denilen süper radyoaktif bir maden filizine odaklanarak,

the Curies realized that uranium alone couldn't be creating all the radiation.

Curieler uranyumun bütün radyasyonu tek başına yaratıyor olamayacağını fark etti.

So, were there other radioactive elements that might be responsible?

Bu durumda, bundan sorumlu olabilecek başka radyoaktif elementler var mıydı?

In 1898, they reported two new elements,

1898 yılında 2 yeni elementin varlığını bildirdiler,

polonium, named for Marie's native Poland,

adını Marie'nin ana vatanı Polonya'dan alan polonyum

and radium, the Latin word for ray.

ve Latince ışın sözcüğünden alan radyum.

They also coined the term radioactivity along the way.

Radyoaktivite terimini de bu sırada buldular.

By 1902, the Curies had extracted a tenth of a gram of pure radium chloride salt

1902'de Curie çifti birkaç ton uranyum maden filizinden 1/10 gram kadar

from several tons of pitchblende,

saf radyum klorür tuzu çıkarttılar

an incredible feat at the time.

bu o zaman için inanılmaz bir başarıydı.

Later that year, Pierre Curie and Henri Becquerel

Aynı yıl daha sonra, Pierre Curie ve Henri Becquerel

were nominated for the Nobel Prize in physics,

fizik dalında Nobel ödülüne aday gösterildiler,

but Marie was overlooked.

ama Marie gözardı edilmişti.

Pierre took a stand in support of his wife's well-earned recognition.

Pierre eşinin hak ettiği şekilde tanınmasını desteklemek için tavır aldı.

And so both of the Curies and Becquerel shared the 1903 Nobel Prize,

Ve bu yüzden Curie çifti ve Becquerel 1903 Nobel ödülünü paylaştılar,

making Marie Curie the first female Nobel Laureate.

Marie Curie tarihte Nobel ödülünü kazanan ilk kadın oldu.

Well funded and well respected, the Curies were on a roll.

Varlıklı ve çok saygın Curie çifti için bir süredir her şey çok iyi gidiyordu.

But tragedy struck in 1906 when Pierre was crushed by a horse-drawn cart

Ama 1906'da Pierre işlek bir yolda karşıdan karşıya geçerken bir at arabası

as he crossed a busy intersection.

ona çarptığında trajedi aniden kapıyı çaldı.

Marie, devastated, immersed herself in her research

Marie, yıkılmış bir halde, kendini çalışmalarına verdi

and took over Pierre's teaching position at the Sorbonne,

ve eşinin Sorbon'daki öğretmenlik görevini üstlenerek,

becoming the school's first female professor.

orada ders veren ilk kadın profesör oldu.

Her solo work was fruitful.

Tek başına yaptığı çalışmalar iyi sonuçlar verdi.

In 1911, she won yet another Nobel,

1911'de bir Nobel daha kazandı,

this time in chemistry for her earlier discovery of radium and polonium,

bu defa ödül radyum ve polonyumun keşfi ve saf radyumun ve bileşiklerinin

and her extraction and analysis of pure radium and its compounds.

ayrıştırılması ve çözümlenmesi çalışmaları için kimya dalındaydı.

This made her the first, and to this date,

Bu ödülle, geçmişten günümüze 2 farklı

only person to win Nobel Prizes in two different sciences.

bilim dalında ödül alan ilk ve tek bilim insanı olmuştur.

Professor Curie put her discoveries to work,

Profesör Curie'nin keşiflerini aktif olarak kullanması

changing the landscape of medical research and treatments.

tıbbi araştırmalar ve tedavilere farklı bir yön vermiştir.

She opened mobile radiology units during World War I,

1. Dünya Savaşı sırasında taşınabilir röntgen üniteleri kurmuştur

and investigated radiation's effects on tumors.

ve radyasyonun tümörler üzerindeki etkilerini incelemiştir.

However, these benefits to humanity may have come at a high personal cost.

Ancak insanlığa sağladığı bu faydaların kendisi için ağır bedelleri olmuştur.

Curie died in 1934 of a bone marrow disease,

Curie 1934 yılında, bir kemik iliği hastalığı nedeniyle öldü, bugün

which many today think was caused by her radiation exposure.

bunun aşırı derecede radyasyona maruz kalmasına bağlı olduğu düşünülmektedir.

Marie Curie's revolutionary research

Marie Curie' nin devrim niteliğindeki çalışmaları

laid the groundwork for our understanding of physics and chemistry,

fizik ve kimyayı kavramamız için gerekli zemini oluşturmuş,

blazing trails in oncology, technology, medicine, and nuclear physics,

onkoloji, teknoloji, tıp ve nükleer fizik ve daha bir çok alanda

to name a few.

çığır açmıştır.

For good or ill, her discoveries in radiation launched a new era,

Sonuç ne olursa olsun radyasyonla ilgili keşifleri bilimin en büyük sırlarından

unearthing some of science's greatest secrets.

bazılarını gün ışığına çıkararak yeni bir dönem başlatmıştır.