The genius of Marie Curie - Shohini Ghose

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: Mie Cho

If you want a glimpse of Marie Curie's manuscripts,

မာရီကျူရီရဲ့ လက်မူရေးမူတွေကို ခင်ဗျားအနေနဲ့ တစေ့တစောင်းကြည့်ချင်ရင်

you'll have to sign a waiver and put on protective gear

ခွင့်ပြုချက်မှာ လတ်မှတ်ထိုးဖို့နဲ့ ဓါတ်ရောင်ခြည်သင့်မှုတွေက

to shield yourself from radiation contamination.

ကာကွယ်ဖို့ အကာအကွယ်တွေ ဝတ်ဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။

Madame Curie's remains, too, were interred in a lead-lined coffin,

ခဲအုပ်ထားတဲ့ ခေါင်းတလားထဲမှာ မဒမ်ကျူရီရဲ့ ရုပ်ကြွင်းကို မြှုပ်နှံထားတာကလည်း

keeping the radiation that was the heart of her research,

သူမရဲ့ ပင်မသုတေသနဖြစ်ပြီး သေဆုံးရတဲ့ အကြောင်းရင်းဖြစ်နိုင်တဲ့

and likely the cause of her death, well contained.

ဓါတ်ရောင်ခြည်တွေကို သေချာထိန်းထားနိုင်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။

Growing up in Warsaw in Russian-occupied Poland,

ရုရှားနယ်ထဲက ပိုလန်ပြည် ဝါဆောမြို့မှာ ကြီးပြင်းလာသူ

the young Marie, originally named Maria Sklodowska,

အမည်ရင်း Maria Sklodowska ခေါ် သူငယ်မလေး မာရီဟာ ထက်မြက်တဲ့

was a brilliant student, but she faced some challenging barriers.

ကျောင်းသူတစ်ဦးဖြစ်ပေမဲ့ စိန်ခေါ်ဖွယ်ရာ အတားအဆီးအချို့နဲ့ ကြုံတွေ့ခဲ့ရတယ်။

As a woman, she was barred from pursuing higher education,

အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်လို့ အထက်တန်းပညာဆည်းပူးခွင့်

so in an act of defiance,

ပိတ်ပင်ခြင်းခံရတာကို အာခံဖီဆန်တဲ့အနေနဲ့

Marie enrolled in the Floating University,

ပိုလန် လူငယ်ထုရဲ့ ပညာရေးကို နောက်ကွယ်မှ အားပေးတဲ့

a secret institution that provided clandestine education to Polish youth.

လျှို့ဝှက် အဖွဲ့တစ်ခုရဲ့ Floating University မှာ ကျောင်းအပ်ခဲ့တယ်။

By saving money and working as a governess and tutor,

မူကြိုဆရာမ အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်ရင်း၊ ငွေစုဆောင်းခြင်းဖြင့်

she eventually was able to move to Paris to study at the reputed Sorbonne.

အဆုံးမှာ နာမည်ကြီး Sorbonne မှာ ပညာသင်ဖို့ ပါရီမြို့ဆီ အရောက်သွားနိုင်ခဲ့တယ်။

There, Marie earned both a physics and mathematics degree

အဲဒီမှာ ရူပဗေဒနဲ့ သင်္ချာ ဘွဲ့တွေကို ရရှိခဲ့တဲ့ မာရီဟာ

surviving largely on bread and tea,

ပေါင်မုန့်၊လက်ဖက်ရည်တို့နဲ့ပဲ အသက်ဆက်ခဲ့ပြီး

and sometimes fainting from near starvation.

တခါတရံ အဟာရပြတ်လုနီးနီးဖြစ်လို့ မူးလဲတဲ့အထိပါပဲ။

In Paris, Marie met the physicist Pierre Curie,

ပါရီမှာ စမ်းသပ်ခန်းနဲ့ နှလုံးသားအား ဝေမျှသူ

who shared his lab and his heart with her.

ရူပဗေဒပညာရှင် Pierre Curie နဲ့ ဖူးစာဆုံခဲ့ပါတယ်။

But she longed to be back in Poland.

ဒါပေမဲ့ ပိုလန်ကိုပြန်ဖို့ လွမ်းနေခဲ့ပါတယ်။

Upon her return to Warsaw, though,

ဝါဆောမြို့ကို ပြန်သွားခဲ့ချိန်မှာ

she found that securing an academic position as a woman

အမျိုးသမီးအဖြစ် ပညာရှင်ရာထူးမှာ ရပ်တည်ဖို့ အာမခံချက်က

remained a challenge.

စိန်ခေါ်မှုဖြစ်ဆဲဆိုတာ သိသွားပါတယ်။

All was not lost.

မျှော်လင့်ချက်တော့ ရှိပါသေးတယ်

Back in Paris, the lovelorn Pierre was waiting,

လွမ်းနာကျနေတဲ့ Pierre ဆီ ပါရီကိုပဲ ပြန်ကာ

and the pair quickly married and became a formidable scientific team.

မြန်မြန်လေး လက်ထပ်လိုက်ပြီး အားကျစရာ သိပ္ပံမောင်နှံ ဖြစ်သွားပါတော့တယ်။

Another physicist's work sparked Marie Curie's interest.

အခြား ရူပ ပညာရှင် တစ်ဦးရဲ့ အလုပ်က မာရီရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကို နှိုးဆွလိုက်ပါတယ်

In 1896, Henri Becquerel discovered that uranium spontaneously emitted

၁၈၉၆ ခုနှစ်မှာ Henri Becquerel က ဓာတ်ပုံ ဖလင်ပြားပေါ် သက်ရောက်နိုင်တဲ့ X-ray လို

a mysterious X-ray-like radiation that could interact with photographic film.

ထူးဆန်းတဲ့ ရောင်ခြည်တစ်မျိုးကို uranium က သဘာဝအလျောက်ထုတ်လွှတ်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Curie soon found that the element thorium emitted similar radiation.

အလားတူရောင်ခြည်ကို thorium ကလည်းထုတ်လွှတ် ကြောင်းကို ကျူရီ မကြာမီပင် ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။

Most importantly, the strength of the radiation

အရေးအကြီးဆုံးအနေနဲ့၊ ရောင်ခြည်ပြင်းအားဟာ ဒြပ်စင်ရဲ့

depended solely on the element's quantity,

ပမာဏပေါ် လုံးလုံးမူတည်ပြီး ရုပ် သို့မဟုတ်

and was not affected by physical or chemical changes.

ဓာတ်သဘော ပြောင်းလဲမှုကြောင့် အာနိသင်မပြောင်းနိုင်ဘူး ဆိုတဲ့အချက်ပါ။

This led her to conclude that radiation was coming from something fundamental

ဒီအချက်အရ ရောင်ခြည်ဟာ ဒြပ်စင်တစ်ခုစီရဲ့ အက်တမ်အတွင်းပိုင်းရှိ အခြေခံကျတဲ့

within the atoms of each element.

တစုံတခုမှလာကြောင်း ကောက်ချက်ချဖို့ ဖြစ်လာပါတော့တယ်။

The idea was radical

ဒီစိတ်ကူးက အခြေခံကျပြီး

and helped to disprove the long-standing model of atoms as indivisible objects.

အမြဲယူဆလာကြတဲ့ အက်တမ်ဟာပိုင်းခြားမရကြောင်း အဆိုဟာ မမှန်ကြောင်း သက်သေပြနိုင်ခဲ့တယ်။

Next, by focusing on a super radioactive ore called pitchblende,

နောက်ပြီး Pitchblende ခေါ် ထူးကဲ ရေဒီယိုသတ္တုရိုင်း ကို လေ့လာခြင်းဖြင့်

the Curies realized that uranium alone couldn't be creating all the radiation.

ရောင်ခြည်အားလုံးကို ယူရေနီယမ်ချည်းသက်သက် မဖန်တီးနိုင်တာ ကျူရီမောင်နှံ သိသွားပါတယ်။

So, were there other radioactive elements that might be responsible?

ဒီတော့ ရေဒီယိုသတ္တိပြရာမှာ ပါဝင်ကြတဲ့ အခြား ဒြပ်စင်တွေက ဘယ်မှာလဲ။

In 1898, they reported two new elements,

၁၈၉၈မှာ သူတို့က ဒြပ်စင် အသစ် နှစ်ခုဖြစ်တဲ့

polonium, named for Marie's native Poland,

မာရီရဲ့ ဇာတိ ပိုလန် အမည်ဖြင့် ပေးထားတဲ့ ပိုလိုနီယမ်နဲ့

and radium, the Latin word for ray.

လက်တင်စကားအရ ရောင်ခြည်ဟု အဓိပ္ပါယ်ရတဲ့ ရေဒီယမ်တို့ကိုတင်ပြခဲ့တယ်

They also coined the term radioactivity along the way.

Radioactivity ဝေါဟာရကိုလည်း သူတို့ပဲ လုပ်ရင်းကိုင်ရင်း စထွင်ခဲ့ကြပါတယ်

By 1902, the Curies had extracted a tenth of a gram of pure radium chloride salt

၁၉၀၂ မှာ ကျူရီမောင်နှံဟာ radium chloride ဆား သန့်သန့် ၁/၁၀ ဂရမ်ကို

from several tons of pitchblende,

Pitchblende တန်ချိန်များစွာထဲမှ သန့်စင်ထုတ်ယူခဲ့ပြီး

an incredible feat at the time.

ထိုကာလရဲ့ အလွန့် အလွန်ထူးကဲတဲ့ အောင်ပွဲတစ်ခုပါ။

Later that year, Pierre Curie and Henri Becquerel

အဲ့ဒီနှစ်နောက်ပိုင်းမှာ Pierre Curieနဲ့ Henri Becquerel ကို

were nominated for the Nobel Prize in physics,

ရူပဗေဒ နိုဘယ်လ်ဆုအတွက် အမည်တင်သွင်းခဲ့ပေမဲ့

but Marie was overlooked.

မာရီကို လျစ်လျူရှုခဲ့ကြပါတယ်

Pierre took a stand in support of his wife's well-earned recognition.

သူ့ ဇနီးဟာ အသိအမှတ်ပြုဖို့ လုံး၀ထိုက်တန် ကြောင်း Pierre က ရပ်တည်ခဲ့ပါတယ်။

And so both of the Curies and Becquerel shared the 1903 Nobel Prize,

ဒီတော့ ၁၉၀၃ရဲ့ နိုဘယ်လ်ဆုကို ကျူရီမောင်နှံ နဲ့ ဘက္ကရယ်တို့ ပူးတွဲယူလိုက်ခြင်းက

making Marie Curie the first female Nobel Laureate.

မာရီကျူရီကို ပထမဆုံးသော အမျိုးသမီး နိုဘယ်လ်ဆုရှင် ဖြစ်သွားစေပါတော့တယ်။

Well funded and well respected, the Curies were on a roll.

ငွေကြေးအထောက်အပံ့၊ လေးစားခံရခြင်းတွေနဲ့အတူ ကျူရီမောင်နှံ အောင်ပန်းဆင်ခဲ့ကြတယ်။

But tragedy struck in 1906 when Pierre was crushed by a horse-drawn cart

ဒါပေမဲ့ ၁၉၀၆မှာ Pierre က ရှုပ်ထွေးတဲ့ လမ်းဆုံကို ဖြတ်ကူးရင်း မြင်းရထားနင်းခံရတဲ့

ကြေကွဲစရာဖြစ်ရပ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်။

as he crossed a busy intersection.

Marie, devastated, immersed herself in her research

ယူကျုံးမရဖြစ်ရတဲ့ မာရီက သူ့ရဲ့သုတေသနထဲ ဘဝကိုမြှုပ်နှံပစ်ပြီး

and took over Pierre's teaching position at the Sorbonne,

Sorbonne က Pierreရဲ့ သင်ကြားရေး ရာထူးကို လွှဲပြောင်းယူလိုက်ကာ

becoming the school's first female professor.

ကျောင်းရဲ့ ပထမဆုံးသော အမျိုးသမီးပါမောက္ခ ဖြစ်လာပါတော့တယ်။

Her solo work was fruitful.

သူမရဲ့ တကိုယ်တော် လုပ်ဆောင်ချက်က အောင်မြင်ပါတယ်။

In 1911, she won yet another Nobel,

၁၉၁၁ မှာ အခြားနိုဘယ်လ်ဆုတစ်ခု သူမ ထပ်ရခဲ့ပါသေးတယ်။

this time in chemistry for her earlier discovery of radium and polonium,

ဒီတကြိမ်မှာ ရေဒီယမ်နဲ့ ပိုလိုနီယမ်ကို ဦးစွာတွေ့ရှိမှုအတွက်နဲ့၊

and her extraction and analysis of pure radium and its compounds.

ရေဒီယမ်သန့်သန့်နဲ့ ယင်း၏ဒြပ်ပေါင်းကို စိစစ်ခွဲထုတ်ခြင်းအတွက် ဓာတုဗေဒနဲ့ရခဲ့တာပါ။

This made her the first, and to this date,

ဒါက သူမကို ယနေ့ထိ မတူညီတဲ့ သိပ္ပံပညာရပ် ၂ခုမှာ

only person to win Nobel Prizes in two different sciences.

နိုဘယ်လ်ဆုကို ဦးဆုံးနဲ့ တစ်ဦးတည်း ဆွတ်ခူးတဲ့သူ ဖြစ်သွားစေပါတယ်။

Professor Curie put her discoveries to work,

ပါမောက္ခကျူရီက သူ့တွေ့ရှိမှု တွေကို လက်တွေ့အသုံးချလျှက်

changing the landscape of medical research and treatments.

ဆေးသုတေသနနဲ့ ကုထုံးတွေရဲ့အမြင်ကို ပြောင်းလဲစေခဲ့ပါတယ်။

She opened mobile radiology units during World War I,

ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ နယ်လှည့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ခန်းတွေ ဖွင့်လှစ်ပြီး

and investigated radiation's effects on tumors.

အကြိတ်တွေအပေါ် ဓာတ်ရောင်ခြည်တွေရဲ့ သက်ရောက်မှု ကို သုတေသနပြုခဲ့ပါတယ်။

However, these benefits to humanity may have come at a high personal cost.

လူသားထုကို အကျိုးပြုသော်လည်း ပြန်ပေးဆပ်ရတဲ့ စရိတ်ကကြီးမားပါတယ်။

Curie died in 1934 of a bone marrow disease,

၁၉၃၄ မှာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ ရောဂါကြောင့် ကျူရီ ကွန်လွန်ခဲ့ပြီး၊

which many today think was caused by her radiation exposure.

ယနေ့မှာတော့ အများစုက ဒါဟာရောင်ခြည်သင့်တာကြောင့်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Marie Curie's revolutionary research

ခေတ်ကိုပြောင်းလဲပေးတဲ့ မာရီကျူရီရဲ့ သုတေသနတွေက

laid the groundwork for our understanding of physics and chemistry,

ရူပနဲ့ဓာတုဗေဒပညာရပ် တွေအပေါ် ကျုပ်တို့ နားလည်နိုင်ဖို့ အခြေခံတွေချမှတ်ပေးခဲ့ပြီး

blazing trails in oncology, technology, medicine, and nuclear physics,

နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ ကင်ဆာ၊ နည်းပညာ၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာနဲ့

နျူးကလိယား ရူပဗေဒ အစရှိတဲ့ ပညာရပ်တွေကို လမ်းကြောင်းပေးခဲ့တယ်။

to name a few.

For good or ill, her discoveries in radiation launched a new era,

ကောင်းသည်ဖြစ်စေ ဆိုးသည်ဖြစ်စေ သူမရဲ့ ဓာတ်ရောင်ခြည်တွေ့ရှိမှုက

သိပ္ပံရဲ့အကြီးဆုံးလျှို့ဝှက်ချက်အချို့ကို ဖော်ထုတ်ပေးတဲ့ ခေတ်သစ်ကို အစပြုစေခဲ့ပါတယ်

unearthing some of science's greatest secrets.