A brief history of Spanish - Ilan Stavans

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Beginning in the 3rd century, before the coming era,

လာမယ့် ခေတ်မတိုင်ခင် ၃ ရာစုအစမှာ ရောမတွေက

the Romans conquered the Iberian Peninsula.

အီဘဲရီယန် ကျွန်းဆွယ်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့တယ်။

This period gave rise to several regional languages in the area that's now Spain,

ဒီကာလဟာ ကာစတီလီယန်၊ ကက်တလန်နဲ့ ဂါလီစီယံ အပါအ၀ င် အခု စပိန်နိုင်ငံက

including Castilian, Catalan and Galician.

ဒေသဆိုင်ရာ ဘာသာစကားများစွာကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာပါ။

One of these would become Spanish— but not for another 1,500 years.

ဒါတွေထဲက တစ်ခုက စပိန်ဖြစ်လာမှာဆိုပေမည့် နောက်နှစ်ပေါင်း ၁၅၀၀ အထိတော့ဖြစ်မလာခဲ့ဘူး။

Those years tell the origin story of what’s become a global modern language.

ဒီနှစ်တွေက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ခေတ်သစ်ဘာသာ စကားဖြစ်လာတာရဲ့ မူလဇစ်မြစ်ကို ပြောပြတယ်။

During the Roman occupation,

ရောမ ခေတ်မှာ

colloquial spoken Latin, often called “Vulgar Latin,”

“ကြမ်းတမ်းတဲ့ လက်တင်” လို့ခေါ်တဲ့ အရပ်ပြောစကား လက်တင်ဟာ

mixed with Indigenous languages.

ဒေသခံ ဘာသာစကားတွေနဲ့ ရောနှောခဲ့တယ်။

Approximately 75% of modern Spanish comes from Latin, including syntactic rules.

ခန့်မှန်းခြေ ခေတ်သစ်စပိန်ဘာသာရဲ့၇၅%ဟာ ဝါကျ ဖွဲ့ စည်းမျဉ်းတွေအပါအဝင် လက်တင်ကနေ လာတာပါ။

For instance, verbs are conjugated in a similar way as in Latin.

ဥပမာ ကြိယာတွေကို လက်တင်ဘာသာလို့ ပုံစံတူ သဏ္ဌာန်ပြောင်းထားတယ်။

And like other Roman languages, nouns have gender:

အခြား ရောမဘာသာစကားတွေလိုပဲ နာမ်တွေမှာ အထီးအမရှိတယ်၊

el sol, the sun, is masculine, whereas la luna, the moon, is feminine.

နေက ပုလ္လိင်ဖြစ်ပေမဲ့ လကတော့ ဣတ္ထိလိင်ပါ။

After the Roman Empire collapsed,

ရောမအင်ပါယာ ပြိုကျပြီးနောက်မှာ

a series of other powers conquered the region.

အခြား အင်အားကြီး အများအပြားက ဒီဒေသကို သိမ်းပိုက်ခဲ့တယ်။

First came the Visigoths starting in the 5th century of the common era.

ဘုံခေတ်ရဲ့ ၅ ရာစုမှာ Visigoths တွေ ပထမဆုံး စတင်ရောက်ရှိလာတယ်။

They spoke an eastern Germanic language

သူတို့က နောက်ဆုံး ဂျာမန်ဘာသာစကားရဲ့

that would eventually become part of German

အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာမယ့် အရှေ့ဂျာမနီဘာသာစကားကို ပြောဆိုပြီး

and lent a few words to the language that would become Spanish.

စပိန်ဘာသာစကားအတွက် စကားလုံး အနည်းငယ်ကို အားဖြည့်ပေးခဲ့တယ်။

Then the Umayyad Caliphate ousted the Visigoths.

ဒီနောက် Umayyad Caliphate က Visigoths တွေကို ဖြုတ်ချခဲ့တယ်။

They spoke Arabic, which left a strong mark on modern Spanish:

သူတို့က ခေတ်သစ်စပိန်အတွက် ခိုင်မာတဲ့ အမှတ်အသား ချန်ခဲ့တဲ့ အာရပ်စကားကို ပြောတယ်။

over a thousand words come from Arabic.

စကားလုံးပေါင်း တစ်ထောင်ကျော်က အာရဗီကနေ ဆင်းသက်လာတာပါ။

These often have a starting “a” or “z” sound,

ဒီစကားလုံးတွေမှာ “a” သို့မဟုတ် “z” နဲ့ စတဲ့ အသံရှိပြီး

and sometimes include an “h.”

တစ်ခါတစ်ရံ “h” ပါဝင်တယ်။

In 1492, the Catholic Church consolidated its power through two monarchs,

၁၄၉၂ ခုနှစ်မှာ ကက်သလစ် အသင်းတော်က ဘုရင်နှစ်ပါးဖြစ်တဲ့ Isabella နဲ့ Ferdinand

Isabella and Ferdinand,

ကနေ ၎င်းရဲ့ အာဏာကို စုစည်းကာ

expelling Muslims and Jews,

မွတ်စလင်တွေနဲ့ ဂျူးတွေကို နှင်ထုတ်ပြီး

combining the distinct regional kingdoms into one nation,

ကွဲပြားတဲ့ ဒေသဆိုင်ရာ နိုင်ငံတွေကို လူမျိုးတစ်မျိုးအဖြစ် ပေါင်းစပ်ကာ

and adopting one of the local languages as the official state language.

ဒေသန္တရ ဘာသာစကားကို ရုံးသုံးဘာသာ စကားအဖြစ် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့တယ်။

That language was Castellano, or Castilian, from the Kingdom of Castile,

ဒီဘာသာစကားက စပိန်နိုင်ငံအလယ်ပိုင်းနဲ့ မက်ဒရစ်မြို့တို့မှာ တည်ရှိတဲ့

which was centrally located in Spain and home to Madrid.

ကာစတီလီယန်နိုင်ငံမှ ကာစတီလီယန်ဘာသာစကားပါ။

Thereafter Castellano became Español, or Spanish.

ဒီနောက် Castellano က Español သို့မဟုတ် စပိန်ဘာသာစကားဖြစ်လာတယ်။

But the Spanish of 1492 was Old Spanish, very different from Spanish today.

ဒါပေမဲ့ ၁၄၉၂ စပိန်က ခေတ်ဟောင်း ဖြစ်ပြီး ယနေ့ စပိန်နဲ့ အလွန်ကွာခြားပါတယ်။

That same year, Christopher Columbus sailed across the Atlantic Ocean,

အဲဒီနှစ်မှာပဲ ခရစ်စတိုဖာ ကိုလံဘတ်စ်က အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ကာ

marking the start of the Spanish conquest of the Americas.

အမေရိကတိုက်ကို စပိန်သိမ်းပိုက်ခြင်းရဲ့ အစကို အမှတ်အသားပြုခဲ့တယ်။

The Indigenous population of the Americas

အမေရိကရဲ့ ဌာနေ တိုင်းရင်းသားလူ ဦးရေက

spoke an estimated 2,000 different languages.

ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မတူညီတဲ့ ဘာသာစကား ၂၀၀၀ ကို ပြောဆိုခဲ့ကြတယ်။

Over the next few decades,

လာမယ့် ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်အတွင်း

most of them were forced to adopt Spanish at the expense of their own languages.

အများစုက သူတို့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်ဘာသာစကားတွေကို အထိအခိုက်ခံကာ စပိန်ဘာသာကို လက်ခံခဲ့တယ်။

Still, words from Indigenous languages became part of Spanish.

ဒါပေမဲ့ ဒေသခံ ဘာသာစကားတွေက စကားလုံးတွေက စပိန်ဘာသာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့တယ်။

From Nahuatl, the language of the Aztec Empire,

Aztec အင်ပါယာရဲ့ ဘာသာစကားဖြစ်တဲ့ Nahuatl ကနေ

came words with “ch” and “y” like “chapulin” and “coyote.”

“ch” နဲ့ “y” ဆိုတာတွေက “chapulin” နဲ့ “coyote” လို စကားလုံးတွေကနေ လာတာပါ။

From Quechua, a language spoken in the Peruvian Andes,

Peruvian Andes မှာ ပြောတဲ့ ဘာသာစကား Quechua ကနေ

came words with “ch” like “cancha,” “chullo,” and “poncho.”

“ch” လို “cancha” “chullo” နဲ့ “poncho” ဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေပါလာတယ်။

Some of these words describe things

ဒီစကားလုံးအချို့က စပိန်အဘိဓာန်မှာ

that hadn’t existed in the Spanish lexicon before,

အရင်က မရှိခဲ့တာတွေကို ဖော်ပြပြီး

while others replaced existing Spanish words even in Spain.

အချို့က စပိန်မှာတောင် ရှိပြီးသား စပိန်စကားလုံးတွေကို အစားထိုးခဲ့တယ်။

By the time Miguel de Cervantes published the first part of “Don Quixote” in 1605,

၁၆၀၅ ခုနှစ်မှာ “Don Quixote” ပထမပိုင်းကို Miguel de Cervantes က ထုတ်ဝေတဲ့အခါ

the language was arguably more similar to modern Spanish

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် သူနဲ့ ခေတ်ပြိုင်တစ်ယောက် ဖြစ်တဲ့ William Shakespeare ရဲ့ ခေတ်သစ်

than plays of one of his contemporaries, William Shakespeare,

အင်္ဂလိပ်ပြဇာတ်တွေထက် ခေတ်သစ် စပိန်ဘာသာစကားနဲ့

were to modern English.

ပိုတူတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။

Starting in the 18th century,

၁၈ ရာစုကနေ စတင်တာ

French language and culture were extremely fashionable in Spain,

ပြင်သစ်ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုက စပိန်နဲ့ နောက်ပိုင်း စပိန်နွယ် အမေရိကမှာ

and later Hispanic America.

အလွန်ခေတ်စားလာခဲ့တယ်။

While the two languages already had commonalities

ဘာသာစကားနှစ်ခုဟာ လက်တင်မှာ ၎င်းတို့ မျှဝေထားတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကနေ

from their shared roots in Latin,

ဆင်တူရိုးမှားတွေရှိပြီးသားပေမဲ့

Spanish gained new words from French during this period.

စပိန်ဟာ ဒီကာလအတွင်းမှာ ပြင်သစ်ကနေ စကားလုံးအသစ်တွေ ရရှိခဲ့တယ်။

In the 19th century, all over Central and South America,

၁၉ ရာစုမှာ အလယ်ပိုင်းနဲ့ တောင်အမေရိက တစ်ဝှမ်းလုံးမှာ လူတွေက စပိန်ဆီကနေ

people revolted to gain independence from Spain.

လွတ်လပ်ရေးရရှိဖို့ ပုန်ကန်ခဲ့တယ်။

In the newly sovereign nations,

အချုပ်အခြာအာဏာသစ် နိုင်ငံတွေမှာ

people continued to speak the language of their former oppressors.

လူတွေဟာ အရင် ဖိနှိပ်သူတွေရဲ့ဘာသာစကားကို ဆက်လက်ပြောဆိုကြတယ်။

Today, there are approximately 415 million inhabitants of Hispanic America.

ဒီနေ့မှာ စပိန်နွယ် အမေရိကမှာ နေထိုင်သူ ခန့်မှန်းခြေ ၄၁၅ သန်းရှိတယ်။

Spanish is the official language of 21 countries and Puerto Rico.

စပိန်ဟာ နိုင်ငံပေါင်း ၂၁ နိုင်ငံနဲ့ Puerto Rico တို့ရဲ့ ရုံးသုံးဘာသာစကားပါ။

As of 2021, only English, Mandarin, and Hindi have more speakers.

၂၀၂၁ ခုနှစ်အထိ အင်္ဂလိပ်၊မန်ဒရင်းနဲ့ ဟိန္ဒီ တစ်ခုတည်းကိုသာ ပြောဆိုသူပိုများတယ်။

How does a language with so many speakers around the world

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက စကားပြောသူများစွာ ရှိတဲ့ ဘာသာစကားဟာ ကြမ်းတမ်းတဲ့

not break apart into new languages the way Vulgar Latin did?

လက်တင်လို ဘာသာစကားအသစ်တွေကို ဘယ်လိုမှ ခွဲမထုတ်နိုင်ဘူးလား။

There's no easy answer to this question.

ဒီမေးခွန်းအတွက် လွယ်ကူတဲ့ အဖြေမရှိပါ။

Other languages that spread through colonialism, like French,

ပြင်သစ်လို ကိုလိုနီစနစ်ကနေ ပျံ့နှံ့သွားတဲ့ အခြားဘာသာစကားတွေဟာ

have mixed with Indigenous languages to form entirely new ones.

ဌာနေ တိုင်းရင်းသားဘာသာစကားတွေနဲ့ ရောပြီး လုံးဝ အသစ်တွေ ဖြစ်ပေါ်လာတယ်။

Some would argue that Spanglish, a mixture of Spanish and English,

စပိန်နဲ့ အင်္ဂလိပ် ရောထားတဲ့ Spanglish ဟာ ကွဲပြားတဲ့ ဘာသာစကားတစ်ခု (သို့) တစ်ခုတည်း

is a distinct language or on its way to becoming one.

ဖြစ်လာဖို့ လမ်းကြောင်းပေါ်ရောက်နေ ပြီလို့ တချို့က စောဒကတက်ကြမှာပါ။

But although a person in Buenos Aires occasionally might use words

Buenos Aires က လူတစ်ယောက်ဟာ ဘိုဂိုတာ သို့မဟုတ် မက္ကဆီကိုစီးတီးက လူတစ်ယောက်အတွက်

that aren’t fully intelligible to someone in Bogotá or Mexico City,

လုံးဝ နားမလည်နိုင်တဲ့ စကားလုံးတွေကို ရံဖန်ရံခါ အသုံးပြုတတ်ပေမဲ့

Spanish retains enough unity of syntax, grammar, and vocabulary

စပိန်က ဘာသာစကားတစ်ခုအဖြစ် ဆက်ရှိနေဖို့ ဝါကျဖွဲ့ထုံး၊ သဒ္ဒါနဲ့ ဝေါဟာရတို့ရဲ့

to remain one language.

လုံလောက်တဲ့ ညီညွတ်မှုကို ထိန်းထားပါတယ်။