The mystery of motion sickness - Rose Eveleth

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Can you read in the car?

ကားထဲမှာ စာဖတ်လို့ရလား။

If so, consider yourself pretty lucky.

ဒါဆို အတော်ကံကောင်းတယ်လို့ ယူဆလိုက်ပါ။

For one-third of the population,

အကြောင်းက လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံဟာ

looking at a book while moving along in a car

ကား၊ လှေ၊ ရထား၊ လေယာဉ်တစ်စီး ရွေ့လျားနေစဉ်

or a boat or train or plane

စာအုပ်ကို ကြည့်ရုံနဲ့

quickly makes them sick to their stomach.

ဝမ်းဗိုက်ထိ ရုတ်ချည်း မူးစေတာကြောင့်ပါ။

But why do we get motion sickness in the first place?

ဒါပေမဲ့ ပထမဆုံးအနေနဲ့ ဘာကြောင့် ယာဉ်မူးကြတာလဲ။

Well, believe it or not, scientists aren't exactly sure.

ယုံချင်မှယုံပါ၊ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ မသေချာကြဘူး။

The most common theory has to do

အသိများဆုံး အဆိုက လွဲမှားနေကြတဲ့

with mismatched sensory signals.

အချက်ပြမှုတွေနဲ့ ဆိုင်တယ်။

When you travel in a car, your body gets two different messages.

ကားနဲ့ ခရီးသွားနေစဉ် သင့်ခန္ဓာကိုယ်ဟာ အချက်အလက်နှစ်မျိုးကို ရပါတယ်။

Your eyes are seeing the inside of a vehicle,

မျက်လုံးတွေက ရွေ့နေတယ်လို့ မထင်ရတဲ့

which doesn't seem to be moving.

ယာဉ်ရဲ့ အတွင်းပိုင်းကို မြင်နေတယ်။

Meanwhile, your ear is telling your brain you're accelerating.

တစ်ချိန်တည်းမှာ နားက ဦးနှောက်ကို အရှိန်မြှင့်လာတယ်လို့ ပြောတယ်။

Wait, your ear?

နေဦး၊ သင့်နားလား။

Your ear has another important function besides hearing.

သင့်နားက ကြားတာအပြင် အခြား အရေးပါတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတစ်ခုရှိပါတယ်။

In its innermost part lies a group of structures known as the vestibular system,

၎င်းရဲ့အတွင်းဆုံးအပိုင်းမှာ အတွင်းခန်းစနစ် ခေါ် တည်ဆောက်ပုံအစု ရှိရာ၊

which gives us our sense of balance and movement.

ဟန်ချက်ညီမှုနဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ခံစားစေပါတယ်။

Inside there are three semicircular tubules

အတွင်းဘက်မှာ နေရာဆိုင်ရာ တိုင်းထွာမှု တစ်ခုစီအတွက်

that can sense rotation, one for each dimension of space.

လည်ပတ်မှုကို အာရုံခံနိုင်တဲ့ စက်ဝန်းပြတ် ပြွန်ငယ်တွေရှိကြတယ်။

And there are also two hair-lined sacks filled with fluid.

အရည်ပြည့်နေတဲ့ အမှင်နှစ်ခု တန်းနေတဲ့ အိတ်လေးတွေလည်းရှိတယ်။

When you move, the fluid shifts and tickles the hairs,

သင်လှုပ်တဲ့အခါ အရည်က အမှင်တွေကို နှဲ့ပြီး ကလိပေးလျက်

telling your brain if you're moving horizontally or vertically.

သင် အလျားလိုက်၊ ဒေါင်လိုက် ရွေ့နေတယ်လို့ ဦးနှောက်ကိုပြောပေးတယ်။

All this tells your body which direction you're moving in,

ဒါအားလုံးက သင်ဘယ်ကို ရွေ့နေတယ်၊ အရှိန်ဘယ်လောက်ရပြီနဲ့

how much you've accelerated, even at what angle.

ဘယ်ထောင့်နဲ့လဲ ဆိုတာတောင် ကိုယ်ခန္ဓာကို ပြောပြတယ်။

In a car,

ကားတစ်စီးထဲမှာ

your vestibular system correctly senses your movement,

အတွင်းစနစ်က လှုပ်ရှားမှုကို မှန်ကန်စွာ အာရုံခံပေမဲ့

but your eyes don't see it, especially when glued to a book.

မျက်လုံးတွေက ဒါကိုမမြင်၊ အထူးသဖြင့် စာအုပ်ကမခွာတဲ့အခါမှာပါ။

The opposite can happen.

ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နိုင်တယ်။

You're at the movies, and the camera makes a sweeping move.

သင်ဟာ ရုပ်ရှင်ရုံမှာ၊ ကင်မရာတွေက မွှေ့လည်နေအောင်လုပ်ပြနေတယ်။

This time, your eyes think you're moving

ဒီအခါ သင်ရွေ့နေတယ်လို့ မျက်လုံးက တွေးနိုင်ပေမဲ့

while your ear knows you're sitting still.

နားက သင်ငြိမ်ငြိမ်ထိုင်နေတာသိတယ်။

But why does this conflicting information make us feel so terrible?

ဒါပေမဲ့ လွဲချော်နေတဲ့ အချက်အလက်တွေက တို့ကို ခံရခက်စေတာလဲ။

Scientists aren't sure,

ပညာရှင်တွေက မသေချာပေမဲ့၊

but they think there's an evolutionary explanation.

ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် ရှင်းလင်းချက် ရှိတယ်လို့ ထင်ကြတယ်။

Fast moving vehicles and video recordings

အမြန်ယာဉ်တွေနဲ့ ဗီဒီယိုရိုက်ကူးခြင်းတွေဟာ

have only existed in the last couple of centuries,

လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုတစ်ခုနှစ်ခုမှသာ ပေါ်လာခဲ့ကြတာပါ၊

a blink in evolutionary time.

ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် ကာလအတွက် တခဏလေးပါ။

For most of our history, there wasn't that much

သမိုင်းရဲ့ အများစုမှာ အဆိပ်တွေကလွဲပြီး

that could cause this sensory mix-up,

ဒီအာရုံခံ ရှုပ်ထွေးမှု ဖြစ်ပေါ်စရာ

except for poisons.

အဲဒီလောက် မများခဲ့ဘူး။

And because poisons are not the best thing for survival,

အဆိပ်တွေဟာ ဆက်လက်ရှင်ကျန်မှုအတွက် အကောင်းဆုံးအရာမဟုတ်ကြလို့

our bodies evolved a direct but unpleasant way

ရှုပ်ထွေးမှုဖြစ်စေတဲ့ ကိုယ်စားလိုက်တာကို ရှင်းပစ်ဖို့ ခန္ဓာတွေဟာ

to get rid of what we ate that was causing the confusion.

တိုက်ရိုက် ဖြစ်ပေမဲ့ မနှစ်သက်ဖွယ်နည်းကို ဆင့်ကဲဖန်တီးခဲ့တယ်။

It's a pretty reasonable theory, but it leaves things unexplained,

အတော်ယုတ္တိတန်တဲ့ အဆိုဖြစ်ပေမဲ့ ရှင်းပြမရတဲ့ အရာတွေ ရှိနေတုန်းပါ။

like why women are more affected by motion sickness than men,

ဥပမာ ဘာလို့ အမျိုးသမီးတွေက အမျိုးသားတွေထက် ယာဉ်မူးတာပိုခံရလဲ၊

or why passengers get more nauseous than drivers.

ခရီးသည်တွေက ယာဉ်မောင်းတွေထက် ဘာလို့ ပိုပျို့အန်လဲ။

Another theory suggests that the cause is more about

နောက်အဆိုအရ အကြောင်းရင်းက တွေ့နေကျမဟုတ်တဲ့

the way some unfamiliar situations

အခြေအနေတွေကြောင့် ကျွန်တော်တို့ဟာ

make it harder to maintain our natural body posture.

ကိုယ်အနေအထားကို ပုံမှန် ထိန်းသိမ်းဖို့ ပိုခက်လာတယ်တဲ့။

Studies show that being immersed in water or just changing your stance

လေ့လာမှုတွေအရ ရေထဲမှာ စိမ်နေခြင်း (သို့) ကိုယ်ဟန်ပြောင်းရုံမျှနဲ့

can greatly reduce the effects of motion sickness.

ကားမူးတာရဲ့ သက်ရောက်မှုကို အတော် သက်သာစေတယ်တဲ့။

But we don't really know what's going on.

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ဘယ်လို ဖြစ်မှန်း တကယ်မသိကြပါဘူး။

We know the more common remedies for car queasiness --

ကျွန်ုပ်တို့သိတဲ့ ကားမူးတာအတွက် အသုံးများတဲ့ ကုစားမှုက

looking at the horizon, over-the-counter pills, chewing gum,

အဝေးကို လှမ်းမျှော်ကြည့်ခြင်း၊ ဆေးလုံးတွေနဲ့ ပီကေဝါးခြင်းပါ၊

but none are totally reliable

ဒါပေမဲ့ တစ်ခုကိုမှ အားကိုးလို့မရ၊

nor can they handle intense motion sickness

ပြင်းထန်တဲ့ ကားမူးမှုကို မကုစားနိုင်ဘဲ

and sometimes the stakes are far higher than just not being bored

တစ်ခါတစ်ရံ အကြာကြီး ကားစီးနေရစဉ် ဘူးလေးရာ

during a long car ride.

ဖရုံဆင့်ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

At NASA, where astronauts are hurled into space at 17,000 miles per hour,

အာကာသယာဉ်မှူးတွေကို တစ်နာရီ မိုင် ၁၇၀၀၀ နှုန်းနဲ့ ပစ်တင်တဲ့ NASA မှာ

motion sickness is a serious problem.

ယာဉ်မူးခြင်းဟာ စိုးရိမ်ဖွယ် ပြဿနာပါ။

In addition to researching the latest space-age technologies,

နောက်ဆုံးပေါ် အာကာသခေတ် နည်းပညာတွေကို သုတေသနပြုခြင်းအပြင်

NASA also spends a lot of time

NASA ကလည်း အာကာသယာဉ်မှူးတွေကို

figuring out how to keep astronauts from vomiting up their space rations.

အာကာသစခန်းတွေမှာ အော့အန်တာမျိုး တားဆီးရေးနည်းကို ကြံဆနေပါတယ်။

Like understanding the mysteries of sleep or curing the common cold,

အိပ်စက်ခြင်းနဲ့ သာမန် အအေးမိတာ ကုသခြင်း ပဟေဠိကို နားလည်ခြင်းလိုပဲ

motion sickness is one of those seemingly simple problems that,

ကားမူးခြင်းဟာ အပြင်ပန်းအားဖြင့် ရိုးစင်းတဲ့ ပြဿနာတွေထဲက တစ်ခုပါ

despite amazing scientific progress, we still know very little about.

အံ့ဖွယ် သိပ္ပံဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုရှိပေမဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ သိထားတာ နည်းလှပါတယ်။

Perhaps one day the exact cause of motion sickness will be found,

တစ်နေ့နေ့တမှာ ကားမူးခြင်းရဲ့ တိကျတဲ့ အကြောင်းရင်းနဲ့အတူ

and with it, a completely effective way to prevent it,

ထိရောက်တဲ့ ကာကွယ်ရေး နည်းလမ်းကိုတွေ့ချင် တွေ့လာမှာပါ။

but that day is still on the horizon.

ဒါပေမဲ့ အနာဂတ် တစ်နေ့တွင်သာ ဖြစ်လာမှာပါ။