The mystery of motion sickness - Rose Eveleth

Tajemnica choroby lokomocyjnej - Rose Eveleth

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

Can you read in the car?

Możesz czytać w samochodzie?

If so, consider yourself pretty lucky.

Jeśli tak, masz szczęście.

For one-third of the population,

1/3 populacji,

looking at a book while moving along in a car

czytając w jadącym samochodzie,

or a boat or train or plane

łódce, pociągu czy samolocie

szybko odczuwa nudności.

quickly makes them sick to their stomach.

Skąd bierze się choroba lokomocyjna?

But why do we get motion sickness in the first place?

Well, believe it or not, scientists aren't exactly sure.

Wierzcie lub nie,

naukowcy nie są całkiem pewni.

The most common theory has to do

Najpopularniejsza teoria

with mismatched sensory signals.

wskazuje na rozbieżne sygnały zmysłowe.

When you travel in a car, your body gets two different messages.

Podczas jazdy

ciało odbiera dwa różne przekazy.

Your eyes are seeing the inside of a vehicle,

Oczy widzą wnętrze samochodu,

which doesn't seem to be moving.

które pozostaje bez ruchu.

Jednocześnie uszy mówią mózgowi,

Meanwhile, your ear is telling your brain you're accelerating.

że przyśpieszasz.

Wait, your ear?

Zaraz, zaraz, uszy?

Your ear has another important function besides hearing.

Otóż ucho oprócz słuchania

pełni inną ważną rolę.

In its innermost part lies a group of structures known as the vestibular system,

Wewnątrz ucha jest układ

znany jako przedsionek,

który daje poczucie równowagi i ruchu.

which gives us our sense of balance and movement.

W środku są trzy półkoliste kanaliki,

Inside there are three semicircular tubules

które wyczuwają ruch obrotowy,

that can sense rotation, one for each dimension of space.

jeden na każdy wymiar przestrzeni.

And there are also two hair-lined sacks filled with fluid.

Są również dwa wyłożone rzęskami woreczki

wypełnione płynem.

Podczas ruchu płyn przemieszcza się

When you move, the fluid shifts and tickles the hairs,

i łaskocze włoski, informując mózg,

telling your brain if you're moving horizontally or vertically.

czy się poruszasz poziomo czy pionowo.

All this tells your body which direction you're moving in,

Przez to wszystko ciało wyczuwa,

w którą stronę się ruszasz,

how much you've accelerated, even at what angle.

ile przyśpieszyłeś,

a nawet pod jakim kątem.

W samochodzie układ przedsionkowy

In a car,

your vestibular system correctly senses your movement,

prawidłowo wyczuwa ruch,

ale oczy tego nie widzą,

but your eyes don't see it, especially when glued to a book.

zwłaszcza jeśli wlepione są w książkę.

Czasem jest na odwrót.

The opposite can happen.

Powiedzmy, że siedzisz w kinie

You're at the movies, and the camera makes a sweeping move.

a kamera robi szeroki ruch.

Tym razem oczy myślą,

This time, your eyes think you're moving

że się poruszasz,

a uszy wiedzą, że siedzisz nieruchomo.

while your ear knows you're sitting still.

Ale dlaczego te sprzeczne informacje

But why does this conflicting information make us feel so terrible?

powoduję takie okropne samopoczucie?

Naukowcy nie są pewni,

Scientists aren't sure,

ale podejrzewają ewolucję.

but they think there's an evolutionary explanation.

Szybko poruszające się pojazdy i filmy

Fast moving vehicles and video recordings

istnieją dopiero od paru stuleci,

have only existed in the last couple of centuries,

mgnienie oka w ewolucyjnej skali czasu.

a blink in evolutionary time.

Przez większość historii

For most of our history, there wasn't that much

nie istniało wiele rzeczy,

that could cause this sensory mix-up,

które powodują takie poplątanie zmysłów,

except for poisons.

za wyjątkiem trucizny.

And because poisons are not the best thing for survival,

A ponieważ trucizna

niezbyt sprzyja przetrwaniu,

ciało rozwinęło prosty

our bodies evolved a direct but unpleasant way

choć niezbyt przyjemny sposób

na pozbycie się pokarmu,

to get rid of what we ate that was causing the confusion.

który spowodował dezorientację.

It's a pretty reasonable theory, but it leaves things unexplained,

To dość rozsądna teoria,

ale pozostawia wiele pytań,

na przykład dlaczego kobiety

like why women are more affected by motion sickness than men,

cierpią częściej niż mężczyźni,

or why passengers get more nauseous than drivers.

a pasażerowie bardziej niż kierowcy.

Another theory suggests that the cause is more about

Według innej teorii chodzi o to,

the way some unfamiliar situations

jak nieznane sytuacje

utrudniają utrzymanie

make it harder to maintain our natural body posture.

naturalnej postawy ciała.

Studies show that being immersed in water or just changing your stance

Zanurzenie w wodzie

albo zmiana pozycji

może bardzo ograniczyć skutki

can greatly reduce the effects of motion sickness.

choroby lokomocyjnej.

But we don't really know what's going on.

Ale tak naprawdę nie wiemy, co się dzieje.

We know the more common remedies for car queasiness --

Wszyscy znamy popularne metody

na nudności.

looking at the horizon, over-the-counter pills, chewing gum,

Wpatrywanie się w dal, żucie gumy,

tabletki bez recepty,

but none are totally reliable

ale nic nie działa na 100%,

nor can they handle intense motion sickness

ani nie radzi sobie

z naprawdę poważną chorobą lokomocyjną.

and sometimes the stakes are far higher than just not being bored

Czasami chodzi o coś więcej niż nuda

podczas dłuższej jazdy samochodem.

during a long car ride.

At NASA, where astronauts are hurled into space at 17,000 miles per hour,

W NASA, gdzie astronauci lecą w kosmos

z prędkością 27 358 km/h,

motion sickness is a serious problem.

choroba lokomocyjna to poważny problem.

In addition to researching the latest space-age technologies,

Obok rozwoju najnowszych technologii ery kosmicznej,

NASA also spends a lot of time

NASA próbuje odkryć sposób na to,

figuring out how to keep astronauts from vomiting up their space rations.

żeby astronauci nie zwracali

starannie przygotowanych racji żywnościowych.

Like understanding the mysteries of sleep or curing the common cold,

Jak tajemnice snu

lub lekarstwo na zwykły katar,

motion sickness is one of those seemingly simple problems that,

choroba lokomocyjna to pozornie prosty problem

despite amazing scientific progress, we still know very little about.

o którym, mimo postępu naukowego,

nadal bardzo mało wiemy.

Perhaps one day the exact cause of motion sickness will be found,

Może kiedyś odkryjemy jej przyczynę

and with it, a completely effective way to prevent it,

i skutecznie lekarstwo,

but that day is still on the horizon.

ale ten dzień jest nadal daleko.