The mystery of motion sickness - Rose Eveleth

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Gözde Zülal Solak

Can you read in the car?

Arabada okuyabiliyor musunuz?

If so, consider yourself pretty lucky.

Öyleyse, kendinizi şanslı sayın.

For one-third of the population,

Nüfusun yaklaşık üçte birinin

looking at a book while moving along in a car

arabada veya bir tekne, tren, uçakta giderken

or a boat or train or plane

bir kitaba bakmak

çabucak midelerinin bulanmasına sebep oluyor.

quickly makes them sick to their stomach.

But why do we get motion sickness in the first place?

Peki neden bu bulantı hissini yaşıyoruz?

Well, believe it or not, scientists aren't exactly sure.

İster inanın, ister inanmayın, bilim adamları emin değil.

The most common theory has to do

En yaygın teori, yanlış eşleşmiş

with mismatched sensory signals.

duyu sinyalleriyle ilgili olduğu.

When you travel in a car, your body gets two different messages.

Bir arabada seyahat ederken, vücudunuz iki farklı mesaj alır.

Your eyes are seeing the inside of a vehicle,

Gözleriniz aracın içine bakar,

which doesn't seem to be moving.

hiçbir şey hareket etmiyor gibidir.

Meanwhile, your ear is telling your brain you're accelerating.

Aynı anda, kulaklarınız beyninize hızlanmakta olduğunuzu söyler.

Wait, your ear?

Bekleyin, kulak mı?

Your ear has another important function besides hearing.

Evet, kulağınızın duymaktan başka önemli bir fonksiyonu daha var.

In its innermost part lies a group of structures known as the vestibular system,

İç kısımlarında, vestibüler sistem olarak bilinen,

bize denge ve hareket hissimizi kazandıran yapı grupları bulunmaktadır.

which gives us our sense of balance and movement.

Inside there are three semicircular tubules

İçinde üç yarım daire kanalı bulunur

that can sense rotation, one for each dimension of space.

ki bunlar rotasyonu hissederler, her yön için birer tane vardır.

And there are also two hair-lined sacks filled with fluid.

Ayrıca içi sıvıyla dolu iki kılla çizilmiş torba vardır.

When you move, the fluid shifts and tickles the hairs,

Hareket ettiğinizde sıvı yer değiştirip kılları gıdıklar,

telling your brain if you're moving horizontally or vertically.

beyninize yatay mı, dikey mi gittiğinizi söyler.

All this tells your body which direction you're moving in,

Vücudunuza tüm söylediği hangi yöne doğru hareket ettiğiniz,

how much you've accelerated, even at what angle.

ne kadar ve hangi açıda hızlandığınız.

Bir arabada,

In a car,

vestibüler sisteminiz hareketlerinizi doğru olarak hisseder

your vestibular system correctly senses your movement,

but your eyes don't see it, especially when glued to a book.

ama gözleriniz görmez, özellikle kitaba odaklı.

The opposite can happen.

Tersi de olabilir.

You're at the movies, and the camera makes a sweeping move.

Film seyrediyorsunuz ve kamera kapsamlı bir hareket yaptı.

This time, your eyes think you're moving

Bu sefer kulağınız hâlâ oturduğunuzu bilirken,

while your ear knows you're sitting still.

gözleriniz hareket ettiğinizi düşünüyor.

But why does this conflicting information make us feel so terrible?

Ama bu çelişkili bilgi neden çok kötü hissetmemize sebep oluyor?

Bilim adamları emin değil

Scientists aren't sure,

but they think there's an evolutionary explanation.

ama evrimsel bir açıklama olduğunu düşünüyorlar.

Fast moving vehicles and video recordings

Hızlı giden arabalar ve video kayıtları

have only existed in the last couple of centuries,

sadece son birkaç yüzyılda var oldu,

evrimsel zamanda göz açıp kapamak gibi.

a blink in evolutionary time.

For most of our history, there wasn't that much

Tarihimizin çoğunda duyusal karışıklığa

that could cause this sensory mix-up,

sebep olabilecek pek bir şey yoktu,

except for poisons.

zehirler hariç.

And because poisons are not the best thing for survival,

Zehirler yaşamak için en iyi şey olmadığı için

our bodies evolved a direct but unpleasant way

vücutlarımız karışıklığa yol açan yediğimiz şeyden

direkt fakat hoş olmayan bir şekilde kurtulmak üzere evrim geçirdi.

to get rid of what we ate that was causing the confusion.

It's a pretty reasonable theory, but it leaves things unexplained,

Oldukça mantıklı bir teori ama bazı şeyleri açıklamadan bırakıyor,

mesela niye kadınlar erkeklerden daha çok etkileniyor

like why women are more affected by motion sickness than men,

or why passengers get more nauseous than drivers.

veya yolcuların sürücülerden daha fazla midesi bulanıyor.

Another theory suggests that the cause is more about

Diğer bir teori nedenin bazı alışılmadık durumların

the way some unfamiliar situations

doğal vücut duruşunu korumayı

make it harder to maintain our natural body posture.

daha zor yapması olduğunu söylüyor.

Studies show that being immersed in water or just changing your stance

Çalışmalar suyun içine dalmanın veya sadece duruşu değiştirmenin

can greatly reduce the effects of motion sickness.

etkilerini büyük oranda azaltabileceğini göstermiştir.

But we don't really know what's going on.

Ancak gerçekten neler olduğunu bilmiyoruz.

We know the more common remedies for car queasiness --

Arabada mide bulantısına yaygın tedavileri biliyoruz --

looking at the horizon, over-the-counter pills, chewing gum,

ufka bakmak, reçetesiz ilaçlar, sakız,

but none are totally reliable

fakat hiçbiri güvenilir değil,

nor can they handle intense motion sickness

aşırı araba tutmasını engelleyemezler

and sometimes the stakes are far higher than just not being bored

ve bazen uzun bir araba yolculuğunda sadece sıkılmaktan

during a long car ride.

çok daha fazlasıdır.

At NASA, where astronauts are hurled into space at 17,000 miles per hour,

Astronotların uzaya saatte 27.358 km atıldığı NASA'da

motion sickness is a serious problem.

araba tutması ciddi bir problem.

In addition to researching the latest space-age technologies,

Son uzay çağı teknolojilerini araştırmakla beraber,

NASA also spends a lot of time

NASA astronotların uzay

figuring out how to keep astronauts from vomiting up their space rations.

rasyonlarına kusmamasını sağlamaya bir sürü zaman harcıyorlar.

Like understanding the mysteries of sleep or curing the common cold,

Uykunun sırlarını anlamak veya soğuk algınlığını iyileştirmek gibi,

motion sickness is one of those seemingly simple problems that,

araba tutması inanılmaz bilimsel ilerlemelere rağmen çok az şey

despite amazing scientific progress, we still know very little about.

bildiğimiz basit sorunlardan biri gibi görünüyor.

Perhaps one day the exact cause of motion sickness will be found,

Belki bir gün araba tutmasının tam nedeni bulunur

ve bununla birlikte onu tamamıyla engellemek için etkili yol da

and with it, a completely effective way to prevent it,

but that day is still on the horizon.

ama o gün hâlâ ufukta.