The mystery of motion sickness - Rose Eveleth

1,572,544 views ・ 2014-01-13

TED-Ed


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Gözde Zülal Solak
00:06
Can you read in the car?
0
6891
1228
Arabada okuyabiliyor musunuz?
00:08
If so, consider yourself pretty lucky.
1
8143
1826
Öyleyse, kendinizi şanslı sayın.
00:09
For one-third of the population,
2
9993
1596
Nüfusun yaklaşık üçte birinin
00:11
looking at a book while moving along in a car
3
11613
2107
arabada veya bir tekne, tren, uçakta giderken
00:13
or a boat or train or plane
4
13744
1299
bir kitaba bakmak
çabucak midelerinin bulanmasına sebep oluyor.
00:15
quickly makes them sick to their stomach.
5
15067
1959
00:17
But why do we get motion sickness in the first place?
6
17050
2524
Peki neden bu bulantı hissini yaşıyoruz?
00:19
Well, believe it or not, scientists aren't exactly sure.
7
19598
2674
İster inanın, ister inanmayın, bilim adamları emin değil.
00:22
The most common theory has to do
8
22296
1546
En yaygın teori, yanlış eşleşmiş
00:23
with mismatched sensory signals.
9
23866
1581
duyu sinyalleriyle ilgili olduğu.
00:25
When you travel in a car, your body gets two different messages.
10
25471
3100
Bir arabada seyahat ederken, vücudunuz iki farklı mesaj alır.
00:28
Your eyes are seeing the inside of a vehicle,
11
28595
2097
Gözleriniz aracın içine bakar,
00:30
which doesn't seem to be moving.
12
30716
1525
hiçbir şey hareket etmiyor gibidir.
00:32
Meanwhile, your ear is telling your brain you're accelerating.
13
32265
3007
Aynı anda, kulaklarınız beyninize hızlanmakta olduğunuzu söyler.
00:35
Wait, your ear?
14
35296
1139
Bekleyin, kulak mı?
00:36
Your ear has another important function besides hearing.
15
36459
3112
Evet, kulağınızın duymaktan başka önemli bir fonksiyonu daha var.
00:39
In its innermost part lies a group of structures known as the vestibular system,
16
39595
3807
İç kısımlarında, vestibüler sistem olarak bilinen,
bize denge ve hareket hissimizi kazandıran yapı grupları bulunmaktadır.
00:43
which gives us our sense of balance and movement.
17
43426
2287
00:45
Inside there are three semicircular tubules
18
45737
2060
İçinde üç yarım daire kanalı bulunur
00:47
that can sense rotation, one for each dimension of space.
19
47821
2722
ki bunlar rotasyonu hissederler, her yön için birer tane vardır.
00:50
And there are also two hair-lined sacks filled with fluid.
20
50667
2745
Ayrıca içi sıvıyla dolu iki kılla çizilmiş torba vardır.
00:53
When you move, the fluid shifts and tickles the hairs,
21
53436
2540
Hareket ettiğinizde sıvı yer değiştirip kılları gıdıklar,
00:56
telling your brain if you're moving horizontally or vertically.
22
56000
2960
beyninize yatay mı, dikey mi gittiğinizi söyler.
00:58
All this tells your body which direction you're moving in,
23
58984
2796
Vücudunuza tüm söylediği hangi yöne doğru hareket ettiğiniz,
01:01
how much you've accelerated, even at what angle.
24
61804
2265
ne kadar ve hangi açıda hızlandığınız.
Bir arabada,
01:04
In a car,
25
64093
1057
vestibüler sisteminiz hareketlerinizi doğru olarak hisseder
01:05
your vestibular system correctly senses your movement,
26
65175
2546
01:07
but your eyes don't see it, especially when glued to a book.
27
67745
2866
ama gözleriniz görmez, özellikle kitaba odaklı.
01:10
The opposite can happen.
28
70635
1147
Tersi de olabilir.
01:11
You're at the movies, and the camera makes a sweeping move.
29
71806
3043
Film seyrediyorsunuz ve kamera kapsamlı bir hareket yaptı.
01:14
This time, your eyes think you're moving
30
74873
1987
Bu sefer kulağınız hâlâ oturduğunuzu bilirken,
01:16
while your ear knows you're sitting still.
31
76884
2060
gözleriniz hareket ettiğinizi düşünüyor.
01:18
But why does this conflicting information make us feel so terrible?
32
78968
3221
Ama bu çelişkili bilgi neden çok kötü hissetmemize sebep oluyor?
Bilim adamları emin değil
01:22
Scientists aren't sure,
33
82213
1169
01:23
but they think there's an evolutionary explanation.
34
83406
2403
ama evrimsel bir açıklama olduğunu düşünüyorlar.
01:25
Fast moving vehicles and video recordings
35
85833
2016
Hızlı giden arabalar ve video kayıtları
01:27
have only existed in the last couple of centuries,
36
87873
2391
sadece son birkaç yüzyılda var oldu,
evrimsel zamanda göz açıp kapamak gibi.
01:30
a blink in evolutionary time.
37
90288
1418
01:31
For most of our history, there wasn't that much
38
91730
2236
Tarihimizin çoğunda duyusal karışıklığa
01:33
that could cause this sensory mix-up,
39
93990
1794
sebep olabilecek pek bir şey yoktu,
01:35
except for poisons.
40
95808
1071
zehirler hariç.
01:36
And because poisons are not the best thing for survival,
41
96903
3210
Zehirler yaşamak için en iyi şey olmadığı için
01:40
our bodies evolved a direct but unpleasant way
42
100137
3008
vücutlarımız karışıklığa yol açan yediğimiz şeyden
direkt fakat hoş olmayan bir şekilde kurtulmak üzere evrim geçirdi.
01:43
to get rid of what we ate that was causing the confusion.
43
103169
2700
01:45
It's a pretty reasonable theory, but it leaves things unexplained,
44
105893
3123
Oldukça mantıklı bir teori ama bazı şeyleri açıklamadan bırakıyor,
mesela niye kadınlar erkeklerden daha çok etkileniyor
01:49
like why women are more affected by motion sickness than men,
45
109040
2872
01:51
or why passengers get more nauseous than drivers.
46
111936
2298
veya yolcuların sürücülerden daha fazla midesi bulanıyor.
01:54
Another theory suggests that the cause is more about
47
114258
2493
Diğer bir teori nedenin bazı alışılmadık durumların
01:56
the way some unfamiliar situations
48
116775
1659
doğal vücut duruşunu korumayı
01:58
make it harder to maintain our natural body posture.
49
118458
2494
daha zor yapması olduğunu söylüyor.
02:00
Studies show that being immersed in water or just changing your stance
50
120976
3306
Çalışmalar suyun içine dalmanın veya sadece duruşu değiştirmenin
02:04
can greatly reduce the effects of motion sickness.
51
124306
2371
etkilerini büyük oranda azaltabileceğini göstermiştir.
02:06
But we don't really know what's going on.
52
126701
2048
Ancak gerçekten neler olduğunu bilmiyoruz.
02:08
We know the more common remedies for car queasiness --
53
128773
2709
Arabada mide bulantısına yaygın tedavileri biliyoruz --
02:11
looking at the horizon, over-the-counter pills, chewing gum,
54
131506
2835
ufka bakmak, reçetesiz ilaçlar, sakız,
02:14
but none are totally reliable
55
134365
1467
fakat hiçbiri güvenilir değil,
02:15
nor can they handle intense motion sickness
56
135856
2046
aşırı araba tutmasını engelleyemezler
02:17
and sometimes the stakes are far higher than just not being bored
57
137926
3052
ve bazen uzun bir araba yolculuğunda sadece sıkılmaktan
02:21
during a long car ride.
58
141002
1100
çok daha fazlasıdır.
02:22
At NASA, where astronauts are hurled into space at 17,000 miles per hour,
59
142126
3540
Astronotların uzaya saatte 27.358 km atıldığı NASA'da
02:25
motion sickness is a serious problem.
60
145690
1898
araba tutması ciddi bir problem.
02:27
In addition to researching the latest space-age technologies,
61
147612
2983
Son uzay çağı teknolojilerini araştırmakla beraber,
02:30
NASA also spends a lot of time
62
150619
1441
NASA astronotların uzay
02:32
figuring out how to keep astronauts from vomiting up their space rations.
63
152084
4269
rasyonlarına kusmamasını sağlamaya bir sürü zaman harcıyorlar.
02:36
Like understanding the mysteries of sleep or curing the common cold,
64
156377
3205
Uykunun sırlarını anlamak veya soğuk algınlığını iyileştirmek gibi,
02:39
motion sickness is one of those seemingly simple problems that,
65
159606
3028
araba tutması inanılmaz bilimsel ilerlemelere rağmen çok az şey
02:42
despite amazing scientific progress, we still know very little about.
66
162658
3595
bildiğimiz basit sorunlardan biri gibi görünüyor.
02:46
Perhaps one day the exact cause of motion sickness will be found,
67
166277
3054
Belki bir gün araba tutmasının tam nedeni bulunur
ve bununla birlikte onu tamamıyla engellemek için etkili yol da
02:49
and with it, a completely effective way to prevent it,
68
169355
2536
02:51
but that day is still on the horizon.
69
171915
2102
ama o gün hâlâ ufukta.
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7