What happens to your body at the top of Mount Everest - Andrew Lovering

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

If someone teleported from sea level to the top of Mt. Everest,

တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ကနေ ဧဝရတ်တောင်ထိပ်ကို ပို့ဆောင်ပေးရင်

things would go bad fast.

အရာတွေက မြန်မြန် ယိုယွင်းသွားလိမ့်မယ်။

At an altitude of 8,848 meters,

အမြင့် ၈,၈၄၈ မီတာမှာ

barometric pressure is approximately 33% of what it is at sea level.

ဘားရိုမက်ထရစ်ဖိအားဟာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ရဲ့ ၃၃% ခန့်ရှိတယ်။

This means there's significantly less oxygen in the air,

ဆိုလိုတာက လေထဲမှာ အောက်ဆီဂျင် သိသိသာသာ နည်းသွားပြီး

and our teleported individual would likely suffocate in minutes.

ပို့လိုက်တဲ့သူဟာ မိနစ်ပိုင်းအတွင်း အသက်ရှူကျပ်နိုင်ဖွယ်ရှိတယ်။

However, for people that make this same journey over the course of a month,

ဒါပေမဲ့ တစ်လအတွင်း ဒီတူညီတဲ့ခရီးကို လျှောက်ကြသူတွေအတွက်တော့

it's possible to survive at the peak for hours.

တောင်ထွတ်မှာ နာရီများစွာ ရှင်သန်နေနိုင်တယ်။

So what can happen to our bodies in just one month

ဒါဆို ဒီမယုံကြည်နိုင်လောက်တဲ့အမြင့်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိအောင် တစ်လတည်းနဲ့

that allows us to endure this incredible altitude?

ကျွန်တော်တို့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဘာဖြစ်နိုင်မလဲ။

Let’s imagine you’re one of the 5.8 billion people

ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် မီတာ ၅၀၀ အောက်မှာ နေထိုင်သူ

living less than 500 meters above sea level.

၅.၈ ဘီလီယံထဲက တစ်ဦးလို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

When you take a breath at this altitude,

ဒီအမြင့်မှာ အသက်ရှုသွင်းတဲ့အခါ

your lungs fill up with air composed of numerous gases and compounds.

သင့်အဆုတ်ဟာ ဓာတ်ငွေ့နဲ့ ဒြပ်ပေါင်း များစွာနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့လေနဲ့ ပြည့်နေတယ်။

Most important among these are oxygen molecules,

ဒါတွေထဲက အရေးအကြီးဆုံးက သွေးနီဥတွေအတွင်းက ဟေမိုဂလိုဘင်နဲ့

which bind to the hemoglobin in your red blood cells.

ချိတ်ဆက်ပေးတဲ့ အောက်ဆီဂျင်မော်လီကျူးတွေပါ။

Blood then circulates throughout your body,

ဒီနောက် သွေးက ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ ပျံ့နှံ့သွားပြီး

bringing essential oxygen to all your cells.

ဆဲလ်အားလုံးအတွက် မရှိမဖြစ် အောက်ဆီဂျင်ကို ယူဆောင်လာတယ်။

But as altitude increases, the air starts to get thinner.

ဒါပေမဲ့ အမြင့်က တိုးလာတာနဲ့အမျှ လေထုက ပိုပါးလာတယ်။

The relative amounts of each compound remain the same

ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုစီရဲ့ နှိုင်းရပမာဏဟာ

well into the upper atmosphere,

အထက်လေထုထဲမှာ တူညီနေပေမဲ့

but overall, there is less oxygen for our bodies to absorb.

ယေဘုယျအနေနဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကနေ အောက်ဆီဂျင်ကို စုပ်ယူဖို့ ပိုနည်းတယ်။

And if you ascend to altitudes above 2,500 meters,

သင်ဟာ အမြင့် ၂,၅၀၀ မီတာ အထက်ကို တက်ရင်

the resulting oxygen deprivation can cause a form of altitude sickness

အောက်ဆီဂျင် ပြတ်လပ်မှု ရလဒ်က AMS လို့ လူသိများတဲ့ အမြင့်အဖျားရောဂါ

known as AMS,

တစ်မျိုးကို ဖြစ်စေပြီး

often causing headaches, fatigue and nausea.

မကြာခဏ ခေါင်းကိုက်တာ၊ပင်ပန်းနွမ်းနယ်တာနဲ့ ပျို့အန်တာတွေ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

Fortunately, AMS only happens when we ascend too fast,

ကံကောင်းစွာပဲ ခန္ဓာကိုယ်တွေက မြင့်မားတဲ့ အမြင့်တွေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်ဖို့

because our bodies have numerous ways of adapting to high altitudes.

နည်းလမ်းများစွာရှိတာကြောင့် အလွန်အမြန် တက်တဲ့အခါမှသာ AMS ဖြစ်တတ်တယ်။

Within minutes or even seconds of reaching altitudes of 1,500 meters,

အမြင့် ၁,၅၀၀ မီတာကို ရောက်ပြီး မိနစ် ဒါမှမဟုတ် စက္ကန့်ပိုင်းအတွင်းမှာပဲ

carotid chemoreceptors in your neck sense your blood’s low oxygen pressure.

လည်ပင်းက carotid chemoreceptors က သွေးရဲ့ အောက်ဆီဂျင်နည်းတဲ့ ဖိအားကို ခံစားနိုင်တယ်။

This triggers a response that increases the rate and depth of your breathing

ဒါက အောက်ဆီဂျင်ချို့တဲ့မှုကိုတုံ့ပြန်ဖို့ အသက်ရှူနှုန်းနဲ့ အနက်ကို တိုးမြင့်စေတဲ့

to counteract the lack of oxygen.

တုံ့ပြန်မှုကို အစပျိုးပေးတယ်။

Your heart rate also increases

နှလုံးခုန်နှုန်းလည်း တိုးလာကာ

and your heart contracts more tightly to pump additional blood with each beat,

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ဝိုက်မှာ အောက်ဆီဂျင်ပါတဲ့ သွေးတွေကို လျင်မြန်စွာ ရွေ့လျားစေပြီး

quickly moving oxygenated blood around your body.

နောက်ထပ်သွေးတွေကို ညှစ်ထုတ်ဖို့ နှလုံးက ပိုတင်းကျပ်စွာ ကျုံ့သွားတယ်။

All these changes happen relatively fast, and if you were to keep ascending,

ဒီအပြောင်းအလဲအားလုံးက အတော်မြန်ပြီး ဆက်လက်တက်နေရင် နှလုံးခုန်နှုန်းနဲ့

your heart rate and breathing would speed up accordingly.

အသက်ရှုနှုန်းက လျော်ညီစွာ မြန်ဆန်လာမှာပါ။

But if you stayed at this altitude for several weeks,

ဒါပေမဲ့ ဒီအမြင့်မှာ ရက်သတ္တပတ်ပေါင်းများစွာ နေမယ်ဆိုရင်

you could reap the benefits of some longer-term adaptations.

ရေရှည် လိုက်ဖက်အောင်လုပ်တာတွေရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကို ရရှိနိုင်မှာပါ။

Within the first few days above 1,500 meters,

မီတာ ၁၅၀၀ အထက် ပထမရက်အနည်းငယ်အတွင်း

the volume of plasma in your blood decreases,

သွေးထဲမှာ ပလာစမာပမာဏ လျော့နည်းသွားပြီး

which increases the concentration of hemoglobin.

ဟေမိုဂလိုဘင် စုစည်းမှုကို တိုးစေတယ်။

Over the next two weeks, your hemoglobin levels will continue to rise,

လာမယ့်နှစ်ပတ်အတွင်း ဟေမိုဂလိုဘင်ပမာဏက ဆက်လက်မြင့်တက်နေမှာဖြစ်ပြီး

allowing your blood to carry even more oxygen per milliliter.

သွေးက မီလီလီတာအလိုက် အောက်ဆီဂျင်ပိုမိုသယ်ဆောင်နိုင်မယ်။

Paired with your high heart rate,

နှလုံးခုန်နှုန်းမြင့်မားတာနဲ့ တွဲကာ

this new hemoglobin-rich blood efficiently distributes oxygen throughout your body.

ဒီဟေမိုဂလိုဘင်ကြွယ်တဲ့သွေးအသစ်က ခန္ဓာကိုယ် အနှံ့ အောက်ဆီဂျင်ကို ထိရောက်စွာဖြန့်ဝေတယ်။

So much so that the volume of blood being pumped with each heartbeat

နှလုံးခုန်တိုင်း ညှစ်ထုတ်လိုက်တဲ့ သွေးပမာဏဟာ ပုံမှန်အဆင့်ကို

can return to normal levels.

ပြန်ရောက်ရှိနိုင်ဖို့ အလွန်များပြားတယ်။

Over this same time, your breathing also increases even further

တစ်ချိန်တည်းမှာ အသက်ရှူတာကလည်း လေဝင်လေထွက် နေသားကျမှု

in a process called ventilatory acclimatization.

လို့ခေါ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ပိုတိုးလာတယ်။

After this several weeks of extended acclimatization,

ဒီရက်သတ္တပတ်များစွာကြာအောင် နေသားကျမှုကို တိုးချဲ့ပြီးနောက်

your body has made enough significant changes to climb even higher.

ခန္ဓာကိုယ်က ပိုမြင့်တာ တက်ဖို့တောင်လုံ လောက်တဲ့သိသာတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေလုပ်ခဲ့တယ်။

However, you’ll still have to spend additional time acclimating along the way,

ဒါပေမဲ့ ပိုမြင့်တာကိုတောင် မတက်မီ မကြာခဏ ပြန်တက်ဖို့ ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာစေဖို့

often climbing back down to recover before ascending even higher.

လမ်းတစ်လျှောက်မှာ နေသားကျမှုကို အပိုအချိန် ကုန်ဖို့လိုသေးတယ်။

Because the summit of Everest isn't just high,

ဧဝရတ်တောင်ဟာ မြင့်ရုံမျှမက

it’s the highest place on Earth.

ကမ္ဘာ့ အမြင့်ဆုံးနေရာဖြစ်တာကြောင့်ပါ။

And at altitudes above 3,500 meters, our bodies are under incredible stress.

အမြင့် ၃၅၀၀ မီတာအထက်မှာ ခန္ဓာကိုယ်တွေက မယုံနိုင်တဲ့ ဖိစီးမှုအောက်မှာရှိနေတယ်။

Arteries and veins in the brain dilate to speed up blood flow,

ဦးနှောက်ထဲက သွေးလွှတ်ကြောနဲ့ သွေးပြန်ကြော က သွေးစီးဆင်းတာ မြန်ဖို့ ကျယ်လာပေမဲ့

But our smallest blood vessels, called capillaries,

သွေးကြောမျှင်လို့ခေါ်တဲ့ အသေးဆုံး သွေးကြောတွေက

remain the same size.

အရွယ်တူဖြစ်ကျန်နေဆဲပါ။

This increased pressure can cause blood vessels to leak,

ဖိအားများလာတာက သွေးကြောတွေေ ယိုစိမ့်လာပြီး

and fluid to build up in the brain.

ဦးနှောက်အတွင်းမှာ အရည်တွေ စုပုံလာနိုင်တယ်။

A similar issue can occur in the lungs,

အောက်ဆီဂျင်နည်းတဲ့နေရာမှာ

where low oxygen causes blood vessels to constrict,

သွေးကြောတွေကို ကျုံ့စေပြီး သွေးကြောတွေ ယိုစိမ့်တာနဲ့ အရည်တွေ

leading to more leaking vessels and fluid buildup.

စုပုံလာတာတို့က အဆုတ်မှာ အလားတူပြဿနာမျိုး ဖြစ်ပွားနိုင်တယ်။

These two conditions— known as HACE and HAPE, respectively—

HACE နဲ့ HAPE လို့ခေါ်တဲ့ ဒီအခြေအနေနှစ်ခုက

are incredibly rare,

မယုံနိုင်အောင် ရှားပေမဲ့

but can be life-threatening if not dealt with quickly.

အမြန် မဖြေရှင်းရင် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်တယ်။

Some Tibetans and South Americans with family histories

မြင့်မားတဲ့ ပင်လယ်ပြင်ထက် အမြင့်မှာ နေထိုင်တဲ့ မိသားစုသမိုင်းရှိတဲ့ တိဗက်နဲ့

of living at high altitude

တောင်အမေရိကတိုက်သားတချို့ဟာ

have genetic advantages that can prevent minor altitude sickness,

အမြင့်ဖျားနာတာအနည်းငယ်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ ဗီဇဆိုင်ရာ တစ်ပန်းသာမှုတွေရှိပေမဲ့

but even they aren’t immune to these severe conditions.

ဒီပြင်းထန်တဲ့ အခြေအနေတွေကိုတောင် ခုခံနိုင်စွမ်းမရှိဘူး။

Yet despite these risks, climbers over the last century

ဒီအန္တရာယ်တွေရှိပေမဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုနှစ်တွေေက တောင်တက်သမားတွေဟာ

have proved people can go higher than scientists ever thought possible.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ထင်တာထက် ပိုမြင့်မြင့် တက်နိုင်တာကိုသက်သေပြခဲ့တယ်။

Pushing past their body’s limitations,

ခန္ဓာကိုယ် ကန့်သတ်ချက်တွေကို ကျော်ဖြတ်ကာ

these climbers have redefined what humanity can adapt to.

ဒီတောင်တက်သမားတွေဟာ လူသားက လိုက်ဖက်အောင် ပြင်ဆင်နိုင်တာကို ပြန်လည်သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။