What happens to your body at the top of Mount Everest - Andrew Lovering

Tłumaczenie: Agnieszka Grabowska Korekta: Ola Królikowska

If someone teleported from sea level to the top of Mt. Everest,

Gdyby ktoś teleportował się z poziomu morza na szczyt Mount Everest,

things would go bad fast.

szybko zaczęłoby się robić nieciekawie.

At an altitude of 8,848 meters,

Na wysokości 8848 metrów

barometric pressure is approximately 33% of what it is at sea level.

ciśnienie barometryczne wynosi ok. 33% tego, co na poziomie morza.

This means there's significantly less oxygen in the air,

To oznacza, że jest tam znacznie mniej tlenu w powietrzu,

and our teleported individual would likely suffocate in minutes.

a nasz teleportowany osobnik najpewniej udusiłby się w ciągu kilku minut.

However, for people that make this same journey over the course of a month,

Jednak ludzie, którzy odbywają tę samą podróż w ciągu miesiąca,

it's possible to survive at the peak for hours.

mogą przetrwać na szczycie wiele godzin.

So what can happen to our bodies in just one month

Co w ciągu zaledwie jednego miesiąca może stać się z naszym ciałem,

that allows us to endure this incredible altitude?

pozwalając na przetrwanie tej niebotycznej wysokości?

Let’s imagine you’re one of the 5.8 billion people

Wyobraź sobie, że jesteś jednym z 5,8 miliarda ludzi

living less than 500 meters above sea level.

żyjących poniżej 500 metrów nad poziomem morza.

When you take a breath at this altitude,

Kiedy bierzesz oddech na tej wysokości,

your lungs fill up with air composed of numerous gases and compounds.

twoje płuca wypełniają się powietrzem złożonym

z wielu gazów i związków chemicznych.

Most important among these are oxygen molecules,

Najważniejsze są cząsteczki tlenu,

which bind to the hemoglobin in your red blood cells.

które wiążą się z hemoglobiną w twoich czerwonych krwinkach.

Blood then circulates throughout your body,

Krew następnie krąży po całym twoim ciele,

bringing essential oxygen to all your cells.

dostarczając niezbędny tlen do wszystkich komórek.

But as altitude increases, the air starts to get thinner.

Ale wraz ze wzrostem wysokości powietrze zaczyna się rozrzedzać.

The relative amounts of each compound remain the same

Stosunkowe ilości każdego związku pozostają takie same

well into the upper atmosphere,

w górnej części atmosfery,

but overall, there is less oxygen for our bodies to absorb.

ale ogółem jest mniej tlenu do wchłonięcia przez nasze ciała.

And if you ascend to altitudes above 2,500 meters,

Jeśli wzniesiesz się na wysokość powyżej 2500 metrów,

the resulting oxygen deprivation can cause a form of altitude sickness

niedobór tlenu może spowodować formę choroby wysokościowej,

known as AMS,

znanej jako AMS, czyli ostra choroba wysokogórska,

often causing headaches, fatigue and nausea.

często powodującej bóle głowy, zmęczenie i mdłości.

Fortunately, AMS only happens when we ascend too fast,

Na szczęście AMS zdarza się tylko wtedy, gdy wspinamy się zbyt szybko,

because our bodies have numerous ways of adapting to high altitudes.

bo nasze ciała znają wiele sposobów na przystosowanie się do dużych wysokości.

Within minutes or even seconds of reaching altitudes of 1,500 meters,

W ciągu kilku minut lub nawet sekund po osiągnięciu wysokości 1500 metrów

carotid chemoreceptors in your neck sense your blood’s low oxygen pressure.

chemoreceptory w szyi wyczuwają niskie ciśnienie tlenu we krwi.

This triggers a response that increases the rate and depth of your breathing

Wywołuje to reakcję, która zwiększa częstotliwość i głębokość oddychania,

to counteract the lack of oxygen.

żeby przeciwdziałać brakowi tlenu.

Your heart rate also increases

Zwiększa się też tętno,

and your heart contracts more tightly to pump additional blood with each beat,

a serce kurczy się mocniej, żeby pompować więcej krwi z każdym uderzeniem,

quickly moving oxygenated blood around your body.

szybko przemieszczając natlenioną krew po całym organizmie.

All these changes happen relatively fast, and if you were to keep ascending,

Te zmiany zachodzą stosunkowo szybko, więc podczas wspinaczki

your heart rate and breathing would speed up accordingly.

twoje tętno i oddech odpowiednio by przyspieszyły.

But if you stayed at this altitude for several weeks,

Ale pozostając na tej wysokości przez kilka tygodni,

you could reap the benefits of some longer-term adaptations.

można czerpać korzyści z niektórych długoterminowych adaptacji.

Within the first few days above 1,500 meters,

W ciągu pierwszych kilku dni przebywania powyżej 1500 metrów

the volume of plasma in your blood decreases,

objętość osocza we krwi zmniejsza się,

which increases the concentration of hemoglobin.

co zwiększa stężenie hemoglobiny.

Over the next two weeks, your hemoglobin levels will continue to rise,

Przez następne dwa tygodnie poziom hemoglobiny będzie nadal wzrastać,

allowing your blood to carry even more oxygen per milliliter.

pozwalając krwi na przenoszenie jeszcze większej ilości tlenu na mililitr.

Paired with your high heart rate,

W połączeniu z wysokim tętnem

this new hemoglobin-rich blood efficiently distributes oxygen throughout your body.

ta nowa krew bogata w hemoglobinę skutecznie roznosi tlen po całym ciele.

So much so that the volume of blood being pumped with each heartbeat

Do tego stopnia, że objętość krwi pompowanej z każdym uderzeniem serca

can return to normal levels.

może wrócić do normalnego poziomu.

Over this same time, your breathing also increases even further

W tym samym czasie oddech jeszcze bardziej przyspiesza

in a process called ventilatory acclimatization.

w procesie zwanym aklimatyzacją oddechową.

After this several weeks of extended acclimatization,

Po tym kilkutygodniowym okresie długotrwałej aklimatyzacji

your body has made enough significant changes to climb even higher.

organizm dokonuje wystarczająco istotnych zmian, żeby umożliwić dalszą wspinaczkę.

However, you’ll still have to spend additional time acclimating along the way,

Jednak nadal musisz poświęcić dodatkowy czas na aklimatyzację podczas drogi,

often climbing back down to recover before ascending even higher.

często cofając się niżej, by zregenerować siły przed dalszą wspinaczką wyżej.

Because the summit of Everest isn't just high,

Szczyt Everestu jest nie tylko wysoki.

it’s the highest place on Earth.

To też najwyższe miejsce na Ziemi.

And at altitudes above 3,500 meters, our bodies are under incredible stress.

A na wysokościach powyżej 3500 metrów nasze ciała są pod olbrzymim naciskiem.

Arteries and veins in the brain dilate to speed up blood flow,

Tętnice i żyły w mózgu rozszerzają się, żeby przyspieszyć przepływ krwi,

But our smallest blood vessels, called capillaries,

ale nasze najmniejsze naczynia krwionośne, zwane naczyniami włosowatymi,

remain the same size.

pozostają tej samej wielkości.

This increased pressure can cause blood vessels to leak,

To zwiększone ciśnienie może spowodować przeciekanie naczyń krwionośnych

and fluid to build up in the brain.

i gromadzenie się płynu w mózgu.

A similar issue can occur in the lungs,

Podobny problem może wystąpić w płucach,

where low oxygen causes blood vessels to constrict,

gdzie niska ilość tlenu powoduje zwężenie się naczyń krwionośnych,

leading to more leaking vessels and fluid buildup.

co skutkuje większą ilością nieszczelnych naczyń i gromadzeniem się płynu.

These two conditions— known as HACE and HAPE, respectively—

Te dwa stany znane odpowiednio jako HACE i HAPE

are incredibly rare,

są niezwykle rzadkie,

but can be life-threatening if not dealt with quickly.

ale mogą zagrażać życiu, jeśli nie zostaną szybko opanowane.

Some Tibetans and South Americans with family histories

Niektórzy Tybetańczycy i mieszkańcy Ameryki Południowej,

których rodziny mieszkały na dużych wysokościach,

of living at high altitude

have genetic advantages that can prevent minor altitude sickness,

mają uwarunkowania genetyczne, które mogą zapobiegać lekkiej chorobie wysokościowej,

but even they aren’t immune to these severe conditions.

ale nawet oni nie są odporni na te ciężkie warunki.

Yet despite these risks, climbers over the last century

Mimo tych zagrożeń alpiniści w ciągu ostatniego stulecia udowodnili,

have proved people can go higher than scientists ever thought possible.

że ludzie mogą wejść wyżej niż naukowcy kiedykolwiek uważali to za możliwe.

Pushing past their body’s limitations,

Pokonując ograniczenia swojego ciała,

these climbers have redefined what humanity can adapt to.

ci alpiniści na nowo zdefiniowali, do czego ludzkość może się przystosować.