Why plague doctors wore beaked masks

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

The year is 1656.

အချိန်က ၁၆၅၆ ခုနှစ်ပါ။

Your body is wracked by violent chills.

သင့်ခန္ဓာကိုယ်ကို ပြင်းထန်တဲ့ အအေးဒဏ်က ဖိစီးနေတယ်။

Your head pounds, your muscles are too weak to sit up,

ခေါင်းက ဆောင့်နေပြီး ထထိုင်ဖို့ အားနည်းနေကာ

and you feel like rancid, hard-boiled eggs

ဆီစော်နံနေတဲ့ အကျက်ပြုတ်ထားတဲ့ ကြက်ဥတွေကို

are squeezing out of your neck and armpits.

လည်ပင်းနဲ့ ချိုင်းတွေကြားကနေ ညှစ်ထုတ်နေသလို ခံစားရတယ်။

In your feverish state, you see a strange-looking man approach,

သင့်ရဲ့ဖျားနေတဲ့ အနေအထားမှာ ခန္ဓာကိုယ်ကို ခေါင်းကနေ ခြေဖျားအထိ ဖုံးအုပ်ထားတဲ့

his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe.

နှုတ်သီးလို နှာခေါင်းစည်းတပ်ထားတဲ့ ထူးဆန်းတဲ့ အသွင်အပြင်ကို သင် မြင်ရတယ်။

He examines you and even without seeing his face,

သူက သင့်မျက်နှာကို မကြည့်ဘဲ စစ်ဆေးနေပေမဲ့

you know the diagnosis:

ရောဂါလက္ခဏာကို သင် သိတယ်၊

you have the plague.

သင့်မှာ ပလိပ်ရောဂါရှိတာပါ။

The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases

ပလိပ်ရောဂါက လူ့သမိုင်းမှာ ကြောက်စရာ အကောင်းဆုံးနဲ့ အဖျက်အဆီးဆုံးရောဂါတွေထဲက

in human history.

တစ်ခုအဖြစ် ထင်ရှားတယ်။

It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics

ဒါက ၆ ရာစု၊ ၁၄ ရာစုနဲ့ ၁၉ ရာစုနှစ်တွေကနေ စတင်ပြီး သီးခြား ကူးစက်ရောဂါ သုံးမျိုးနဲ့

starting in the 6th, 14th, and 19th centuries;

Afro- Eurasia ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း အများအပြားကို ဖြတ်ကျော်သွားခဲ့တယ်။

killed tens of millions of people,

လူသန်းပေါင်းများစွာကို သေစေခဲ့ပြီး

and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.

အကောင်းဆုံး အဖြစ်တွေမှာ ရှင်ကျန်နှုန်း ၄၀% ခန့်ရှိတယ်။

The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes,

နှုတ်သီးပါတဲ့ မျက်နှာဖုံး၊ မှော်ဆရာလို ဝတ်ရုံတွေနဲ့ ဥရောပ ပလိပ်ရောဂါဆရာဝန်က

is one of the images most popularly associated with plague today.

ဒီနေ့ခေတ် လူအများက ပလိပ်ရောဂါနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ ပုံရိပ်တွေထဲက တစ်ခုပါ။

He’s often found in books and films about the 14th century pandemic

Black Death လို့ လူသိများတဲ့ ၁၄ ရာစု ကူးစက်ရောဂါအကြောင်း စာအုပ်တွေနဲ့

known as the Black Death.

ရုပ်ရှင်တွေမှာ သူ့ကို မကြာခဏတွေ့ ရတယ်။

The only problem is that’s about as accurate as placing

တစ်ခုတည်းသော ပြဿနာက ဗာဆိုင်းက လူဝီ ၁၄ နန်းတော်မှာ

a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles.

ခေတ်မီ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်တစ်ဦးကို နေရာချတာလို တိကျမှန်ကန်နေတာပါ။

The confusion is understandable though—

ရှုပ်ထွေးမှုက နားလည်နိုင်ပေမဲ့

the Black Death had several aftershocks,

Black Death က ၁၇ ရာစုအတွင်း အနောက် ဥရောပမှာ

including a series of devastating outbreaks in Western Europe

အပျက်အစီးတွေ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားမှု အပါအဝင် နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်တွေ

during the 17th century.

အများအပြားရှိခဲ့တယ်။

This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.

ဒါက အခင်းဖြစ်ပွားရာမှာ အထင်ကရ ပလိပ်ရောဂါဆရာဝန်ကြီး ပေါ်လာချိန်ပါ။

First described in the early 17th century,

၁၇ ရာစုအစောပိုင်းမှာ ပထမဆုံးဖော်ပြခဲ့တဲ့ ၀တ်စုံမှာ

the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces

သလင်းကျောက် မျက်မှန်တွေပါတဲ့ ခေါင်းစွပ်နဲ့ ဆေးဖက်ဝင်အပင်တွေနဲ့

and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds.

ဒြပ်ပေါင်းတွေရဲ့အနံ့စူးတဲ့ ပေါင်းစပ်မှုနဲ့ ဖြည့်ထားတဲ့ နှုတ်သီးပါရှိတယ်။

This could include cinnamon, pepper, turpentine,

ပေါင်းစပ်မှုမှာ သစ်ကြံပိုးခေါက်၊ ငရုတ်ကောင်း၊ တာပင်တိုင်၊

roast copper, and powdered viper flesh.

ကြေးနီကင်နဲ့ မြွေပွေး အသားမှုန့်တို့ ပါဝင်နိုင်တယ်။

This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen,

ဒီနည်းနာကို ၂ ရာစုက ကျော်ကြားတဲ့ Greco- Roman သမားတော် Galen ကနေ စေ့ဆော်ပေးပြီး

and was thought to ward off poisoned air known as miasma.

miasma လို့ခေါ်တဲ့ အဆိပ်သင့်လေကို ရှောင်ရှားဖို့ စိတ်ကူးခဲ့တာပါ။

People believed this bad air spread plague after emanating from swamps

အပင်သေတွေ သို့မဟုတ် တိရိစ္ဆာန်အသေတွေလို ရွှံ့နွံတွေနဲ့ ဆွေးနေတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကနေ

and sources of decay,

ထွက်လာတဲ့ လေဆိုးက

such as dead plants or animal carcasses.

ပလိပ်ရောဂါကို ပျံ့နှံ့စေတာလို့ လူတွေက ယုံကြည်ကြတယ်။

In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders

အစောပိုင်းရာစုနှစ်တွေမှာ ဥရောပတစ်ဝှမ်းက ဆရာဝန်တွေဟာ အလားတူ အရောအနှောတွေ ပြည့်နေတဲ့

filled with similar mixtures,

သတ္တု ရနံ့ ဘူးတွေကို သယ်ဆောင်တယ်၊

and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.

ဒါက နှုတ်သီးက လက်လွတ် အစားထိုးမှု တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲလာတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves,

ဆီလိမ်းထားတဲ့ သားရေ ဝတ်ရုံ၊ ဘွတ်ဖိနပ်နဲ့ လက်အိတ်တွေပါတဲ့ ကျန်ဝတ်စုံတွေက

acted as kind of an early hazmat suit,

အရေပြား ချွေးပေါက်တွေအတွင်းကို မဝင်စေဖို့

likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores.

ပုံစံ ထုတ်ထားတဲ့ အစောပိုင်း ကာကွယ်ရေး ဝတ်စုံတစ်မျိုးအဖြစ် လုပ်ဆောင်တယ်။

While this shows some basic understanding that plague

ဒါက ပလိပ်ရောဂါဟာ တစ်နေရာကနေ တစ်နေရာကို ပျံ့နှံ့သွားတဲ့

spread from one place to another,

အခြေခံနားလည်မှုတချို့ကို ပြသနေပေမဲ့

these doctors couldn’t know that, in most cases,

ဖြစ်ရပ်အများစုမှာ တရားခံအစစ်က

the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria,

လူတစ်ဦးကနေ တစ်ဦး သို့မဟုတ် တိရစ္ဆာန်ကနေ အခြားတစ်ဦးကို ပိုးမွှားတွေ ကူးစက်နိုင်တဲ့

Yersinia pestis, from one person or animal to another.

လှေးလေးတစ်ကောင် Yersinia pestis ဆိုတာကို ဒီဆရာဝန်တွေ မသိနိုင်ဘူး။

It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided

ပလိပ်ရောဂါ ဆရာဝန်ရဲ့ ဝတ်စုံဟာ မရည်ရွယ်ဘဲ လှေးအကိုက်ခံရတာကနေ

some unintentional protection from flea bites.

အကာအကွယ်အချို့ကို ပေးနိုင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

However, not enough information survives to know whether

ဒါပေမဲ့ ၀တ်စုံထားတဲ့ ဆရာဝန်တွေက သာမန် ဝတ်ရုံဝတ်ထားတဲ့

the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.

အဆင့်တူတွေထက် ပိုသာတယ်လို့ ကြုံရတာကို သိဖို့ လုံလောက်တဲ့ အချက်အလက် မကျန်ခဲ့ဘူး။

It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination,

၁၇ နဲ့ ၁၈ ရာစု အစောပိုင်းမှာ အီတလီနဲ့ ပြင်သစ်က နေရာတချို့မှာ ကန့်သတ်ထားပေမဲ့

despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France

ဒီဆန်းကြယ်တဲ့ ကိုးရိုးကားရားအဝတ်အစားက အများကြိုက် စိတ်ကူးကို

during the 17th and early 18th centuries.

ဖမ်းစားနိုင်ခဲ့တာက အံ့သြစရာမဟုတ်ဘူး။

Even at the time, it was viewed with macabre fascination

အဲဒီအချိန်မှာတောင် ၎င်းကို အနိဋ္ဌာရုံ စွဲလမ်းမှုနဲ့အတူ ရှုမြင်ခဲ့ပြီး

and occasionally used to mock the ineffective and corrupt

သမားတော်တချို့ရဲံ မထိရောက်မှုနဲ့ အကျင့်ပျက်ခြစားတဲ့ အလေ့အထတွေကို

practices of some physicians.

ရံဖန်ရံခါ လှောင်ပြောင်လေ့ရှိတယ်။

Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague,

၂၀ ရာစုမတိုင်မီအထိ ပလိပ်ရောဂါအတွက် ထိရောက်တဲ့ ကုသနည်းမရှိပေမဲ့

but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying.

ဒါက ဆရာဝန်တွေ ၀တ်၊မဝတ် ကြိုးစားတာကို မတားဆီးခဲ့ဘူး။

They consulted the works of earlier physicians for guidance,

သူတို့က ရှေးဦး သမားတော်တွေရဲ့ လမ်းညွှန်မှုတွေအတွက် တိုင်ပင်ပြီး

did what they could to fend off miasma,

miasma ကို ကာကွယ်ဖို့ တတ်နိုင်သမျှ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကာ

and prescribed a variety of concoctions and antidotes.

စုပေါင်းစပ်ပေါင်းတွေနဲ့ အဆိပ်ဖြေဆေးအမျိုးမျိုးကို ညွှန်ကြားခဲ့တယ်။

They also relied on pre-modern medical mainstays.

သူတို့က ခေတ်သစ်အကြို ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ပင်မပံ့ပိုးမှုတွေကိုလည်း အားကိုးခဲ့တယ်။

These could include bloodletting,

ဒါတွေမှာ အဆိပ်တွေကို ဖယ်ဖို့ သို့မဟုတ်

which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood

ခန္ဓာကိုယ် သဘာဝဟန်ချက်ကို ပြန်ထိန်းဖို့ ကြိုးပမ်းရာမှာ (တစ်ခါတစ်ရံ ပမာဏများတဲ့)

in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance.

သွေးတွေကို စွန့်ထုတ်ရာမှာ သွေးဖောက်တာ ပါဝင်တယ်။

Or cupping, where the rim of a heated glass

(သို့)ခွက်ကပ်တာ၊ရောင်နေတဲ့ အဖုငယ်တွေ အမြန်ပေါက်ဖို့

was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner—

မျှော်လင့်ချက်နဲ့ အပူပေးထားတဲ့ ဖန်ခွက် နှုတ်ခမ်းသားကို အဖုတွေပေါ်မှာ ကပ်ထားတယ်၊

a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend.

သဘာဝအတိုင်း ဖြစ်လာတဲ့အခါ ပလိပ်ရောဂါ သက်သာသွားပြီဆိုတဲ့ လက္ခဏာတစ်ရပ်ပါ။

Or— perhaps most painfully— cautery,

ဒါမှမဟုတ် အနာကျင်ဆုံး ဖြစ်လောက်တာက သံပူကပ်တာ

which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker

အတွင်းက ပြည်ပုပ်တွေကို ထုတ်ဖို့ ရဲရဲနီနေတဲ့ မီးဆွတံနဲ့

to release the blackened pus within.

အဖုငယ်တွေကို ဖောက်တာ ပါဝင်တယ်။

A lot has changed since their times.

သူတို့ခေတ်ကတည်းက အများကြီး ပြောင်းလဲသွားတယ်။

Modern medicine has given us the means to quickly identify

ခေတ်မီဆေးပညာက ဘက်တီးရီးယားနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်အန္တရာယ်တွေကို

bacterial as well as viral threats

အမြန် ဖော်ထုတ်ဖို့နဲ့ ဒါတွေကို ထိထိရောက်ရောက်

and to effectively mobilize against them.

နှိမ်နင်းဖို့ နည်းလမ်းတွေကို ပေးထားတယ်။

We also have access to technologies like test kits,

အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ဗိုင်းရပ်စ် ပျံ့နှံ့မှုကို ဟန့်တားဖို့

masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines;

စမ်းသပ်ကိရိယာတွေ၊ နှာခေါင်းစည်းတွေလို နည်းပညာတွေကိုလည်း သုံးခွင့်ရှိတယ်။

and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective.

ဒါတွေက ဘေးကင်း၊ထိရောက်တာ သေချာစေဖို့ ပြင်းထန်တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေကို လုပ်တယ်။

But some things don’t change:

ဒါပေမဲ့ တချို့အရာတွေက မပြောင်းလဲပါဘူး။

we still depend on the courage and compassion of medical professionals

အလိုအပ်ဆုံးသူတွေကို ကူညီ၊ နှစ်သိမ့်ပေးဖို့ မမြင်ရတဲ့ တိုက်ခိုက်သူကို စိတ်လိုလက်ရ

who voluntarily risk their lives

အသက်တွေကို စွန့်တဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ

against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.

ကျွမ်းကျင်သူတွေရဲ့ သတ္တိနဲ့ ကရုဏာအပေါ် ကျွန်တော်တို့ အားကိုနေသေးတာပါ။