Why plague doctors wore beaked masks

Translator: An Bui Reviewer: Uy Tran

The year is 1656.

Năm 1656.

Your body is wracked by violent chills.

Bạn quằn quại vì những cơn ớn lạnh dữ dội.

Your head pounds, your muscles are too weak to sit up,

Đầu bạn đau như búa bổ,

bạn không có tí sức lực nào để ngồi dậy

and you feel like rancid, hard-boiled eggs

và bạn thấy như thể có nhiều quả trứng luộc ôi thiu

are squeezing out of your neck and armpits.

đang mọc ra từ vùng cổ và nách mình.

In your feverish state, you see a strange-looking man approach,

Trong cơn sốt, bạn thấy một người đàn ông có vẻ ngoài kỳ lạ tiến đến gần,

his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe.

anh ấy đeo chiếc mặt nạ mỏ chim,

toàn thân được phủ kín từ đầu đến chân.

He examines you and even without seeing his face,

Anh ấy khám bệnh cho bạn và dù không thấy khuôn mặt anh ta,

you know the diagnosis:

bạn vẫn biết chắc kết quả:

you have the plague.

bạn mắc bệnh dịch hạch.

The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases

Dịch hạch là một trong những căn bệnh nguy hiểm và có sức diệt vong cao nhất

in human history.

trong lịch sử nhân loại.

It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics

Nó càn quét phần lớn lục địa Á-Âu-Phi trong ba đợt đại dịch

starting in the 6th, 14th, and 19th centuries;

vào thế kỷ thứ 6, 14 và 19;

killed tens of millions of people,

cướp đi hàng chục triệu mạng người,

and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.

và tỷ lệ sống sót là khoảng 40% đối với các ca bệnh khả quan nhất.

The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes,

Bác sĩ chữa dịch hạch ở châu Âu

mang mặt nạ mỏ chim và áo choàng giống phù thủy,

is one of the images most popularly associated with plague today.

hiện là một trong những hình ảnh phổ biến nhất gắn liền với dịch hạch.

He’s often found in books and films about the 14th century pandemic

Hình ảnh này thường xuất hiện trong sách và phim về đại dịch thế kỷ 14

known as the Black Death.

tên là Cái chết Đen.

The only problem is that’s about as accurate as placing

Vấn đề duy nhất là tính chính xác của điều này giống như thể

a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles.

một bác sĩ phẫu thuật hiện đại có mặt tại tòa án của Louis XIV ở Versailles.

The confusion is understandable though—

Nhầm lẫn này cũng dễ hiểu thôi.

the Black Death had several aftershocks,

Cái chết Đen để lại nhiều dư chấn,

including a series of devastating outbreaks in Western Europe

bao gồm một loạt đợt bùng dịch tàn khốc ở Tây Âu

during the 17th century.

suốt thế kỷ 17.

This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.

Đây là lúc hình ảnh bác sĩ dịch hạch đặc trưng thực sự xuất hiện.

First described in the early 17th century,

Được mô tả lần đầu tiên vào đầu thế kỷ 17,

the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces

trang phục gồm mũ trùm đầu có kính pha lê

and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds.

và một cái mỏ chim chứa các loại thảo mộc và hợp chất,

This could include cinnamon, pepper, turpentine,

có thể gồm quế, hạt tiêu, nhựa thông,

roast copper, and powdered viper flesh.

đồng nóng và bột thịt rắn.

This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen,

Công thức này được lấy cảm hứng từ Galen, bác sĩ người Hy Lạp-La Mã ở TK II,

and was thought to ward off poisoned air known as miasma.

và được cho là có tác dụng xua khí độc, hay còn gọi là chướng khí.

People believed this bad air spread plague after emanating from swamps

Người ta tin rằng chướng khí này tỏa ra từ đầm lầy, làm lây lan dịch hạch

and sources of decay,

và là nguyên nhân gây thối rửa

such as dead plants or animal carcasses.

ở thực vật chết hoặc xác động vật.

In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders

Vào các thế kỷ trước, bác sĩ khắp Châu Âu mang tráp hương liệu bằng kim loại

filled with similar mixtures,

chứa các hỗn hợp tương tự.

and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.

Có thể nói, mỏ chim kia là một giải pháp cải tiến giúp bác sĩ rảnh tay.

The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves,

Phần còn lại của trang phục, bao gồm áo choàng, ủng và găng tay phủ dầu,

acted as kind of an early hazmat suit,

đóng vai trò như một bộ đồ bảo hộ,

likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores.

được thiết kể để ngăn chướng khí xâm nhập qua lỗ chân lông.

While this shows some basic understanding that plague

Qua đây, ta hiểu được vài điều cơ bản

spread from one place to another,

là dịch hạch lan từ nơi này sang nơi khác,

these doctors couldn’t know that, in most cases,

nhưng bác sĩ thời này không biết là, trong hầu hết các ca bệnh,

the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria,

thủ phạm thực sự là một loại bọ chét nhỏ lan truyền vi khuẩn Yersinia pestis

Yersinia pestis, from one person or animal to another.

từ người/con vật này sang người/con vật khác.

It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided

Có thể nói rằng trang phục của bác sĩ dịch hạch

vô tình là một khiên chắn giúp họ không bị bọ chét cắn.

some unintentional protection from flea bites.

However, not enough information survives to know whether

Tuy nhiên, hiện không có đủ dữ liệu để xác minh tính hiệu quả

the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.

của trang phục này so với áo choàng bác sĩ thông thường.

It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination,

Chẳng mấy ngạc nhiên khi công chúng rất chú ý đến trang phục kỳ lạ này,

despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France

dù thực tế, nó chỉ được sử dụng tại một vài nơi ở Ý và Pháp

during the 17th and early 18th centuries.

trong thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18.

Even at the time, it was viewed with macabre fascination

Ngay cả vào thời đó, trang phục này luôn nhận ánh nhìn kinh hãi của người đời

and occasionally used to mock the ineffective and corrupt

và đôi khi được sử dụng để chế nhạo các bác sĩ không lành nghề

và sự suy đồi của họ.

practices of some physicians.

Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague,

Đến tận thế kỷ 20, vẫn không có phương pháp điều trị dịch hạch hiệu quả,

but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying.

nhưng điều đó không cản bước các bác sĩ, dù có đồ bảo hộ hay không.

They consulted the works of earlier physicians for guidance,

Họ đã tham khảo các nghiên cứu của các bác sĩ thời trước,

did what they could to fend off miasma,

nỗ lực hết sức để chống lại chướng khí

and prescribed a variety of concoctions and antidotes.

và kê đơn hàng loạt hỗn hợp và thuốc giải.

They also relied on pre-modern medical mainstays.

Họ cũng tận dụng các trụ cột y tế tiền hiện đại,

These could include bloodletting,

bao gồm trích máu, còn gọi là lấy máu (đôi khi là một lượng máu lớn)

which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood

in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance.

nhằm loại bỏ chất độc hoặc khôi phục sự cân bằng tự nhiên của cơ thể.

Or cupping, where the rim of a heated glass

Họ cũng giác hơi, dùng miệng của một cốc nóng

was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner—

đặt lên các hạch bạch huyết bị sưng để làm chúng vỡ sớm hơn—

a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend.

dấu hiệu, nếu xảy ra tự nhiên, cho thấy bệnh nhân đang hồi phục.

Or— perhaps most painfully— cautery,

Đốt mô da là biện pháp đau đớn nhất.

which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker

Họ chích các hạch bạch huyết bằng một que nung nóng

to release the blackened pus within.

để giải phóng mủ đen bên trong.

A lot has changed since their times.

Rất nhiều điều đã thay đổi kể từ thời đó.

Modern medicine has given us the means to quickly identify

Y học hiện đại đã cho ta phương tiện để nhanh chóng xác định

bacterial as well as viral threats

vi khuẩn cũng như các mối đe dọa từ vi rút

and to effectively mobilize against them.

và chiến đấu với chúng một cách hiệu quả.

Ta cũng được tiếp cận các công nghệ như bộ dụng cụ xét nghiệm,

We also have access to technologies like test kits,

masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines;

mặt nạ ngăn chặn vi rút lây lan qua đường hô hấp, và vắc-xin;

and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective.

và ta tiến hành thử nghiệm để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của vắc-xin.

But some things don’t change:

Nhưng một số điều không thay đổi:

we still depend on the courage and compassion of medical professionals

ta vẫn phụ thuộc vào lòng can đảm và lòng trắc ẩn của các chuyên gia y tế,

who voluntarily risk their lives

những người tự nguyện mạo hiểm cả tính mạng,

against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.

chiến đấu với kẻ địch vô hình để giúp đỡ, an ủi những người cần nhất.