Why plague doctors wore beaked masks

1,352,675 views ・ 2022-11-22

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: An Bui Reviewer: Uy Tran
00:07
The year is 1656.
0
7128
2711
Năm 1656.
00:09
Your body is wracked by violent chills.
1
9839
3212
Bạn quằn quại vì những cơn ớn lạnh dữ dội.
00:13
Your head pounds, your muscles are too weak to sit up,
2
13217
3879
Đầu bạn đau như búa bổ,
bạn không có tí sức lực nào để ngồi dậy
00:17
and you feel like rancid, hard-boiled eggs
3
17096
2711
và bạn thấy như thể có nhiều quả trứng luộc ôi thiu
00:19
are squeezing out of your neck and armpits.
4
19807
3087
đang mọc ra từ vùng cổ và nách mình.
00:23
In your feverish state, you see a strange-looking man approach,
5
23436
4171
Trong cơn sốt, bạn thấy một người đàn ông có vẻ ngoài kỳ lạ tiến đến gần,
00:27
his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe.
6
27607
5464
anh ấy đeo chiếc mặt nạ mỏ chim,
toàn thân được phủ kín từ đầu đến chân.
00:33
He examines you and even without seeing his face,
7
33571
3086
Anh ấy khám bệnh cho bạn và dù không thấy khuôn mặt anh ta,
00:36
you know the diagnosis:
8
36657
1836
bạn vẫn biết chắc kết quả:
00:38
you have the plague.
9
38493
1293
bạn mắc bệnh dịch hạch.
00:39
The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases
10
39786
4587
Dịch hạch là một trong những căn bệnh nguy hiểm và có sức diệt vong cao nhất
00:44
in human history.
11
44373
1460
trong lịch sử nhân loại.
00:46
It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics
12
46000
4838
Nó càn quét phần lớn lục địa Á-Âu-Phi trong ba đợt đại dịch
00:50
starting in the 6th, 14th, and 19th centuries;
13
50838
4129
vào thế kỷ thứ 6, 14 và 19;
00:55
killed tens of millions of people,
14
55176
2753
cướp đi hàng chục triệu mạng người,
00:57
and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.
15
57929
4754
và tỷ lệ sống sót là khoảng 40% đối với các ca bệnh khả quan nhất.
01:03
The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes,
16
63851
4838
Bác sĩ chữa dịch hạch ở châu Âu
mang mặt nạ mỏ chim và áo choàng giống phù thủy,
01:08
is one of the images most popularly associated with plague today.
17
68856
4588
hiện là một trong những hình ảnh phổ biến nhất gắn liền với dịch hạch.
01:13
He’s often found in books and films about the 14th century pandemic
18
73653
4337
Hình ảnh này thường xuất hiện trong sách và phim về đại dịch thế kỷ 14
01:17
known as the Black Death.
19
77990
1919
tên là Cái chết Đen.
01:20
The only problem is that’s about as accurate as placing
20
80368
3211
Vấn đề duy nhất là tính chính xác của điều này giống như thể
01:23
a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles.
21
83579
4630
một bác sĩ phẫu thuật hiện đại có mặt tại tòa án của Louis XIV ở Versailles.
01:28
The confusion is understandable though—
22
88292
2419
Nhầm lẫn này cũng dễ hiểu thôi.
01:30
the Black Death had several aftershocks,
23
90711
2586
Cái chết Đen để lại nhiều dư chấn,
01:33
including a series of devastating outbreaks in Western Europe
24
93297
3754
bao gồm một loạt đợt bùng dịch tàn khốc ở Tây Âu
01:37
during the 17th century.
25
97051
2252
suốt thế kỷ 17.
01:39
This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.
26
99303
4588
Đây là lúc hình ảnh bác sĩ dịch hạch đặc trưng thực sự xuất hiện.
01:45
First described in the early 17th century,
27
105017
2795
Được mô tả lần đầu tiên vào đầu thế kỷ 17,
01:47
the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces
28
107812
3754
trang phục gồm mũ trùm đầu có kính pha lê
01:51
and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds.
29
111566
4129
và một cái mỏ chim chứa các loại thảo mộc và hợp chất,
01:56
This could include cinnamon, pepper, turpentine,
30
116028
3963
có thể gồm quế, hạt tiêu, nhựa thông,
01:59
roast copper, and powdered viper flesh.
31
119991
3670
đồng nóng và bột thịt rắn.
02:03
This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen,
32
123744
5756
Công thức này được lấy cảm hứng từ Galen, bác sĩ người Hy Lạp-La Mã ở TK II,
02:09
and was thought to ward off poisoned air known as miasma.
33
129500
3962
và được cho là có tác dụng xua khí độc, hay còn gọi là chướng khí.
02:14
People believed this bad air spread plague after emanating from swamps
34
134005
4754
Người ta tin rằng chướng khí này tỏa ra từ đầm lầy, làm lây lan dịch hạch
02:18
and sources of decay,
35
138759
1293
và là nguyên nhân gây thối rửa
02:20
such as dead plants or animal carcasses.
36
140052
2753
ở thực vật chết hoặc xác động vật.
02:23
In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders
37
143973
4171
Vào các thế kỷ trước, bác sĩ khắp Châu Âu mang tráp hương liệu bằng kim loại
02:28
filled with similar mixtures,
38
148144
1752
chứa các hỗn hợp tương tự.
02:30
and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.
39
150062
3838
Có thể nói, mỏ chim kia là một giải pháp cải tiến giúp bác sĩ rảnh tay.
02:35
The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves,
40
155109
5172
Phần còn lại của trang phục, bao gồm áo choàng, ủng và găng tay phủ dầu,
02:40
acted as kind of an early hazmat suit,
41
160281
2544
đóng vai trò như một bộ đồ bảo hộ,
02:42
likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores.
42
162950
4213
được thiết kể để ngăn chướng khí xâm nhập qua lỗ chân lông.
02:47
While this shows some basic understanding that plague
43
167371
3462
Qua đây, ta hiểu được vài điều cơ bản
02:50
spread from one place to another,
44
170833
2336
là dịch hạch lan từ nơi này sang nơi khác,
02:53
these doctors couldn’t know that, in most cases,
45
173169
2794
nhưng bác sĩ thời này không biết là, trong hầu hết các ca bệnh,
02:56
the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria,
46
176130
3921
thủ phạm thực sự là một loại bọ chét nhỏ lan truyền vi khuẩn Yersinia pestis
03:00
Yersinia pestis, from one person or animal to another.
47
180051
3795
từ người/con vật này sang người/con vật khác.
03:04
It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided
48
184138
3045
Có thể nói rằng trang phục của bác sĩ dịch hạch
vô tình là một khiên chắn giúp họ không bị bọ chét cắn.
03:07
some unintentional protection from flea bites.
49
187183
2919
03:10
However, not enough information survives to know whether
50
190186
2961
Tuy nhiên, hiện không có đủ dữ liệu để xác minh tính hiệu quả
03:13
the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.
51
193147
5130
của trang phục này so với áo choàng bác sĩ thông thường.
03:19
It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination,
52
199153
4421
Chẳng mấy ngạc nhiên khi công chúng rất chú ý đến trang phục kỳ lạ này,
03:23
despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France
53
203574
4963
dù thực tế, nó chỉ được sử dụng tại một vài nơi ở Ý và Pháp
03:28
during the 17th and early 18th centuries.
54
208537
3087
trong thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18.
03:31
Even at the time, it was viewed with macabre fascination
55
211874
3796
Ngay cả vào thời đó, trang phục này luôn nhận ánh nhìn kinh hãi của người đời
03:35
and occasionally used to mock the ineffective and corrupt
56
215670
3587
và đôi khi được sử dụng để chế nhạo các bác sĩ không lành nghề
và sự suy đồi của họ.
03:39
practices of some physicians.
57
219257
2460
03:42
Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague,
58
222718
4547
Đến tận thế kỷ 20, vẫn không có phương pháp điều trị dịch hạch hiệu quả,
03:47
but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying.
59
227265
4379
nhưng điều đó không cản bước các bác sĩ, dù có đồ bảo hộ hay không.
03:51
They consulted the works of earlier physicians for guidance,
60
231811
3253
Họ đã tham khảo các nghiên cứu của các bác sĩ thời trước,
03:55
did what they could to fend off miasma,
61
235314
2294
nỗ lực hết sức để chống lại chướng khí
03:57
and prescribed a variety of concoctions and antidotes.
62
237608
3545
và kê đơn hàng loạt hỗn hợp và thuốc giải.
04:01
They also relied on pre-modern medical mainstays.
63
241404
3712
Họ cũng tận dụng các trụ cột y tế tiền hiện đại,
04:05
These could include bloodletting,
64
245283
1793
bao gồm trích máu, còn gọi là lấy máu (đôi khi là một lượng máu lớn)
04:07
which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood
65
247076
4421
04:11
in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance.
66
251497
4421
nhằm loại bỏ chất độc hoặc khôi phục sự cân bằng tự nhiên của cơ thể.
04:16
Or cupping, where the rim of a heated glass
67
256294
2502
Họ cũng giác hơi, dùng miệng của một cốc nóng
04:18
was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner—
68
258796
4963
đặt lên các hạch bạch huyết bị sưng để làm chúng vỡ sớm hơn—
04:23
a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend.
69
263759
4463
dấu hiệu, nếu xảy ra tự nhiên, cho thấy bệnh nhân đang hồi phục.
04:28
Or— perhaps most painfully— cautery,
70
268389
2878
Đốt mô da là biện pháp đau đớn nhất.
04:31
which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker
71
271267
3628
Họ chích các hạch bạch huyết bằng một que nung nóng
04:34
to release the blackened pus within.
72
274895
2545
để giải phóng mủ đen bên trong.
04:38
A lot has changed since their times.
73
278357
2169
Rất nhiều điều đã thay đổi kể từ thời đó.
04:40
Modern medicine has given us the means to quickly identify
74
280609
3337
Y học hiện đại đã cho ta phương tiện để nhanh chóng xác định
04:43
bacterial as well as viral threats
75
283946
2419
vi khuẩn cũng như các mối đe dọa từ vi rút
04:46
and to effectively mobilize against them.
76
286365
2169
và chiến đấu với chúng một cách hiệu quả.
Ta cũng được tiếp cận các công nghệ như bộ dụng cụ xét nghiệm,
04:49
We also have access to technologies like test kits,
77
289118
3045
04:52
masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines;
78
292163
4087
mặt nạ ngăn chặn vi rút lây lan qua đường hô hấp, và vắc-xin;
04:56
and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective.
79
296250
3670
và ta tiến hành thử nghiệm để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của vắc-xin.
05:00
But some things don’t change:
80
300212
1836
Nhưng một số điều không thay đổi:
05:02
we still depend on the courage and compassion of medical professionals
81
302048
3920
ta vẫn phụ thuộc vào lòng can đảm và lòng trắc ẩn của các chuyên gia y tế,
05:05
who voluntarily risk their lives
82
305968
2211
những người tự nguyện mạo hiểm cả tính mạng,
05:08
against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.
83
308179
4713
chiến đấu với kẻ địch vô hình để giúp đỡ, an ủi những người cần nhất.
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7