Why plague doctors wore beaked masks

Tłumaczenie: Natalie Kam Korekta: Ola Królikowska

The year is 1656.

Jest rok 1656.

Your body is wracked by violent chills.

Wasze ciało jest wycieńczone przez gwałtowne dreszcze.

Your head pounds, your muscles are too weak to sit up,

W głowi wam dudni, mięśnie są zbyt słabe, byście mogli usiąść,

and you feel like rancid, hard-boiled eggs

i macie wrażenie, jakby zjełczałe jajka na twardo

are squeezing out of your neck and armpits.

miały przebić się przez skórę waszego karku i pach.

In your feverish state, you see a strange-looking man approach,

Rozgorączkowani widzicie, jak zbliża się dziwnie ubrany człowiek.

his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe.

Twarz zasłania mu maska z ptasim dziobem, a ciało ma zakryte od stóp do głów.

He examines you and even without seeing his face,

Bada was i nawet nie musicie widzieć jego twarzy,

you know the diagnosis:

by poznać diagnozę:

you have the plague.

dżuma.

The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases

Dżuma to jedna z najbardziej przerażających i destrukcyjnych chorób

in human history.

w dziejach ludzkości.

It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics

Przetoczyła się przez olbrzymie części Afroeurazji, powodując trzy pandemie

starting in the 6th, 14th, and 19th centuries;

począwszy od VI, XIV i XIX wieku.

killed tens of millions of people,

Zabiła dziesiątki milionów ludzi,

and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.

osiągając w najlepszym przypadku wskaźnik przeżycia na poziomie 40%.

The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes,

Europejski medyk walczący z zarazą, odziany w ptasią maskę i dziwaczny strój,

is one of the images most popularly associated with plague today.

to dziś jeden z obrazów najczęściej kojarzących się z dżumą.

He’s often found in books and films about the 14th century pandemic

Można go znaleźć w książkach i filmach o pandemii z XIV wieku,

known as the Black Death.

znanej jako czarna śmierć.

The only problem is that’s about as accurate as placing

Problem w tym, że obraz ten jest równie rzetelny jak umieszczenie

a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles.

wizerunku współczesnego chirurga na dworze króla Ludwika XIV w Wersalu.

The confusion is understandable though—

Można jednak zrozumieć tę pomyłkę,

the Black Death had several aftershocks,

bo czarna śmierć miała kilka reperkusji,

including a series of devastating outbreaks in Western Europe

w tym szereg śmiercionośnych wybuchów w Europie Zachodniej

during the 17th century.

w XVII wieku.

This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.

To właśnie wtedy na scenie pojawił się słynny doktor plagi.

First described in the early 17th century,

Po raz pierwszy opisano go na początku XVII wieku,

the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces

a jego strój składał się z kapelusza ze szklanymi otworami na oczy

and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds.

i dzioba wypełnionego mieszanką wonnych ziół i związków chemicznych.

This could include cinnamon, pepper, turpentine,

Dziób mógł być wypełniony cynamonem, pieprzem, terpentyną,

roast copper, and powdered viper flesh.

miedzią oraz sproszkowanym mięsem żmii.

This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen,

Przepis ten zaczerpnięty od słynnego starożytnego lekarza Galena z II wieku

and was thought to ward off poisoned air known as miasma.

miał pomóc zniwelować wpływ zatrutego powierza, zwanego morowym.

People believed this bad air spread plague after emanating from swamps

Ludzie wierzyli, że brudne powietrze roznosiło chorobę, parując nad bagnami

and sources of decay,

i źródłami zgnilizny,

such as dead plants or animal carcasses.

jak rozkładające się rośliny czy truchła zwierząt.

In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders

W poprzednich wiekach europejscy medycy nosili metalowe kulki zapachowe

filled with similar mixtures,

napełnione podobnymi miksturami.

Możliwe, że dziobate maski zastąpiły je jako alternatywa niewymagająca użycia rąk.

and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.

The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves,

Reszta stroju złożona z naoliwionej skórzanej szaty, butów i rękawic

acted as kind of an early hazmat suit,

służyła za prototyp kombinezonu ochronnego

likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores.

zaprojektowanego po to, by uniemożliwić wniknięcie moru przez pory skóry.

While this shows some basic understanding that plague

Choć widać w tym podstawową wiedzę o tym, że zaraza

spread from one place to another,

rozprzestrzenia się z miejsca na miejsce,

these doctors couldn’t know that, in most cases,

ci lekarze nie mogli wiedzieć, że w większości przypadków

the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria,

prawdziwą winowajczynią była mała pchła, która przenosiła bakterię

Yersinia pestis, from one person or animal to another.

Yersinia pestis z człowieka lub zwierzęcia na kolejne organizmy.

It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided

Możliwe, że stój doktora plagi mógł zapewniać

some unintentional protection from flea bites.

pewną niezamierzoną ochronę przed ukąszeniami pcheł.

However, not enough information survives to know whether

Nie przetrwało jednak dość informacji świadczących o tym,

the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.

czy kostiumowi medycy żyli dłużej niż ich tradycyjnie odziani odpowiednicy.

It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination,

Nie dziwi więc, że ten dziwaczny strój poruszył zbiorową wyobraźnię,

despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France

mimo że jego użycie ograniczało się do kilku miejsc we Włoszech i Francji

during the 17th and early 18th centuries.

w XVII i na początku XVIII wieku.

Even at the time, it was viewed with macabre fascination

Nawet w tamtych czasach jego widok wywoływał makabryczną fascynację,

and occasionally used to mock the ineffective and corrupt

a czasem drwiny z nieskutecznych i skorumpowanych

practices of some physicians.

praktyk niektórych medyków.

Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague,

Aż do XX wieku nie istniało skuteczne lekarstwo na dżumę,

but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying.

ale to nie powstrzymało lekarzy, kostiumowych czy nie, przed próbami.

They consulted the works of earlier physicians for guidance,

Sięgali do prac lekarzy z tamtych lat,

did what they could to fend off miasma,

robili co mogli, żeby odeprzeć mór,

and prescribed a variety of concoctions and antidotes.

i przepisywali wiele mikstur i odtrutek.

They also relied on pre-modern medical mainstays.

Bazowali też na dawnych metodach.

These could include bloodletting,

Należało do nich upuszczanie krwi,

which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood

co oznaczało odprowadzenie czasem niepokojąco ogromnych jej ilości

in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance.

w celu usunięcia trucizny lub przywrócenia naturalnej równowagi ciału.

Or cupping, where the rim of a heated glass

Stawiano też bańki, przykładając rozgrzane naczynie

was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner—

na opuchnięte węzły chłonne, licząc na ich szybsze pęknięcie,

a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend.

znak, który w naturalnym przebiegu świadczył o powrocie chorego do zdrowia.

Or— perhaps most painfully— cautery,

Była jeszcze najboleśniejsza z metod, czyli przyżeganie,

which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker

które polegało na nacięciu węzłów chłonnych rozpalonym pogrzebaczem,

to release the blackened pus within.

by wydostała się z nich czarna ropa.

A lot has changed since their times.

Od tamtych czasów wiele się zmieniło.

Modern medicine has given us the means to quickly identify

Współczesna medycyna zapewnia nam środki do wczesnego rozpoznawania

bacterial as well as viral threats

zagrożeń bakteryjnych i wirusowych

and to effectively mobilize against them.

oraz skutecznej mobilizacji przeciwko nim.

We also have access to technologies like test kits,

Mamy też dostęp do technologii takich jak zestawy testowe,

masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines;

maski ograniczające rozprzestrzenianie się wirusów oddechowych, szczepionki.

and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective.

Prowadzimy solidne badania, by sprawdzić ich bezpieczeństwo i skuteczność.

But some things don’t change:

Ale pewne rzeczy się nie zmieniają.

we still depend on the courage and compassion of medical professionals

Wciąż liczymy na odwagę i współczucie personelu medycznego,

who voluntarily risk their lives

który dobrowolnie ryzykuje swoje życie,

against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.

stawiając czoło niewidzialnym napastnikom i wspierając tych, którzy tego potrzebują.