How do viruses jump from animals to humans? - Ben Longdon

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

At a Maryland country fair in 2017,

لە پێشانگایەکی وڵاتی مەریلەندا لە ساڵی ٢٠١٧،

the prize pigs were not looking their best.

نرخی بەرازەکان زۆر باش نەبوو.

Farmers reported feverish hogs with inflamed eyes and running snouts.

جووتیارەکان دەربارەی تا و وسوربوونەوەی چاوی بەرازەکان و ئاوهاتن لە لوتیان

But while fair officials worried about the pigs,

ڕاپۆرتیان پێشکەش کرد. بەرپرسان نیگەرانی ئەم کێشەیە بوون،

the Maryland department of health was concerned about a group of sick fairgoers.

بەشی تەندروستی مەریلەند چاودێری گروپێک نەخۆشی دەکرد.

Some had pet the pigs, while others had merely been near their barns;

هەندێکیان بێچووە بەرازیان هەبوو و هەندێکیان لە نزیک کێڵگەکان بوون؛

but soon, 40 of these attendees would be diagnosed with swine flu.

بەڵام زوو،٤٠ لەو کەسانەی چاودێریان دەکرد نیشانەکانی ئەنفلۆزای بەرازیان لێ دەرکەوت.

More often than not, sick animals don’t infect humans.

لە زۆربەی کاتەکان، ئاژەڵە نەخۆشەکان مرۆڤەکان تووش ناکەن.

But when they do, these cross-species infections,

بەڵام کە مرۆڤ تووش دەکەن، ئەو دیاریدانەت دەبێت،

or viral host jumps,

یان بازدانی ڤایرۆسی خانەخوێ،

have the potential to produce deadly epidemics.

دەشێ پەتایەکی کوشندە بەرهەم بهێنێت.

So how can pathogens from one species infect another,

هەروەها چۆن دەتوانێت ببێتە هۆکاری تووشبوون لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر،

and what makes host jumps so dangerous?

و چ شتێکی خانەخوێی بازدان زۆر مەترسیدارە؟

Viruses are a type of organic parasite infecting nearly all forms of life.

ڤایرۆسەکان جۆرێکی مشەخۆری ئەندامین تووشی هەموو زیندەوەرێک دەبن.

To survive and reproduce, they must move through three stages:

بۆ زاڵبوون و زیادبوونیان، ئەوان پێویستە بەسێ قۆناغ تێبەڕبن:

contact with a susceptible host, infection and replication,

پەیوەندی کردن بە خانەخوێیەکی لاواز، تووشکردنی و لەبەرگرتنەوەی،

and transmission to other individuals.

و گواستنەوەی بۆ خانەیەکی تر.

As an example, let’s look at human influenza.

بۆ نموونە، سەیری ئەنفلۆزای مرۆڤ بکە.

First, the flu virus encounters a new host

یەکەمجار، ڤایرۆسی ئەنفلۆنزاکە بەرەو ڕووی خانەخوێیەکی نوێ دەبێتەوە

and makes its way into their respiratory tract.

و لەڕێگەی بۆڕی هەناسەیان دەگوازرێتەوە.

This isn’t so difficult, but to survive in this new body,

ئەوە زۆر قورس نیە، بەڵام بۆ مانەوە لە جەستە نوێیەکە،

the virus must mount a successful infection

ڤایرۆسەکە پێویستە خێرا تووشی بکات

before it’s caught and broken down by an immune response.

پێش ئەوەی بگیرێت و تێکبشکێنرێت لەلایەن وەڵامدانەوەیەکی سیستەمی بەرگری.

To accomplish this task,

بۆ تەواو کردنی ئەو کارە،

viruses have evolved specific interactions with their host species.

ڤایرۆسەکان بە کارلێکێکی دیاری کراو گەشەیان کردووە لەگەڵ جۆری خانەخوێکانیان.

Human flu viruses are covered in proteins

ڤایرۆسی ئەنفلۆنزای مرۆڤ بە پڕۆتین داپۆشراوە خۆی

adapted to bind with matching receptors on human respiratory cells.

دەگونجێنێ بۆ بەستنەوەی لەگەڵ هەستەئەندام لەسەر خانەکانی هەناسەدانی مرۆڤ.

Once inside a cell, the virus employs additional adaptations

یەکەمجار لەناو خانەیەک، ڤایرۆسەکە خۆگونجاندنێک زیاد دەکات

to hijack the host cell’s reproductive machinery

بۆ دەست بەسەرداگرتنی بەرگری خانەخوێیەکە

and replicate its own genetic material.

و گۆڕینی بۆماوە بابەتەکەی.

Now the virus only needs to suppress or evade the host’s immune system

ڤایرۆسەکە تەنها پێویستی بەخۆشاردنەوەیە یان خۆلادان لە سیستەمی بەرگری

long enough to replicate to sufficient levels and infect more cells.

دابەشبوونی تەواو بۆ ئاستێکی بەشکردوو تووشکردنی خانەی زیاتر.

At this point, the flu can be passed on to its next victim

لەم خاڵەدا، ئەنفلۆزاکە لەوانەیە توشتبێت بە قوربانیەکی داهاتوو

via any transmission of infected bodily fluid.

بەهۆی هەر گواستنەوەیەکی شلەی تووشبووی جەستەت.

However, this simple sneeze also brings the virus in contact with pets,

هەرچەندە، ئەوە پەسیوێکی سادەی ڤایرۆسەکەیە بۆ پەیوەندی کردن لەگەڵ گیانەوەرە ماڵیەکان،

plants, or even your lunch.

ڕووەکەکان، یان نانی نیوەڕۆت.

Viruses are constantly encountering new species and attempting to infect them.

ڤایرۆسەکان هەمیشە بە شێوەیەکی نوێ خۆیان دەگۆڕن لە هەوڵدان بۆ ئەوەی تووشیان بکەن.

More often than not, this ends in failure.

زۆر ناخایەنێت، کۆتایەکەی شکست دێنێت.

In most cases, the genetic dissimilarity between the two hosts is too great.

زۆربەی کات، بۆماوەیەکە چوونیەک نیە لە نێوان دووخانە خوێیەکەدا زۆر گەورەیە.

For a virus adapted to infect humans,

بۆ گونجاندنی ڤایرۆسێک بۆ تووشکردنی مرۆڤ،

a lettuce cell would be a foreign and inhospitable landscape.

خانەیەکی خاس ببێتە بێگانەیەک و دیمەنێکی سروشتی نەخوازراو.

But there are a staggering number of viruses circulating in the environment,

بەڵام ژمارەیەکی یەکجار زۆر ڤایرۆسی بڵاو لە ژینگەدا ھەیە،

all with the potential to encounter new hosts.

لەگەڵ هەمووی دەشێت خانەخوێیەکی نوێ ببینێت.

And because viruses rapidly reproduce by the millions,

و لەبەرئەوەی ڤایرۆسەکان بەخێرای زیاد دەکەن دەبن بە ملیۆنەها،

they can quickly develop random mutations.

ئەوان بەخێرای دەتوانن بۆماوەیان بگۆڕن بەهەڕەمەکی گەشە بکەن.

Most mutations will have no effect, or even prove detrimental;

زۆربەی گۆڕینی بۆماوەی کاریگەری نیە، یان هەرچەندە ئازار دەگەیەنێت؛

but a small proportion may enable the pathogen to better infect a new species.

بەڵام ڕێژەیەکی بچووک ڕەنگە بتوانێت ببێتە هۆی گواستنەوەی جۆرێکی نەخۆشی نوێی باشتر.

The odds of winning this destructive genetic lottery increase over time,

چانسی بردنەوەی بۆماوەی ئەو وێرانکردنە هەمیشە زیاد دەکات،

or if the new species is closely related to the virus’ usual host.

یان ئەگەر جۆرێکی نوێ نزیک بێت بە پەیوەندیکردن بە خانەخوێی ئاسای ڤایرۆسەکە.

For a virus adapted to another mammal,

بۆ گواستەوەی ڤایرۆسێک بۆ گیانلەبەرێکی تر،

infecting a human might just take a few lucky mutations.

تووشبوونی مرۆڤ ڕەنگە تەنها گۆڕینی بۆماوەی کەم بێت.

And a virus adapted to chimpanzees,

و گواستەوەی ڤایرۆسێک بۆ مەیمونی شمپانزی،

one of our closest genetic relatives, might barely require any changes at all.

یەکێکە لە نزیکترین بۆماوەی لە ئێمە، ڕەنگە پێویستی بە گۆڕینێکی کەم بێت.

It takes more than time and genetic similarity

کاتی زیاتری دەوێت بۆماوەی هاوشێوە

for a host jump to be successful.

بۆ بازدانی خانەخوێ بەسەرکەوتووی.

Some viruses come equipped to easily infect a new host’s cells,

هەندێک ڤایرۆس بە ئاسانی خانەی خانەخوێک تووش دەکات،

but are then unable to evade an immune response.

بەڵام دواتر بێتوانا دەبێت بۆ ڕزگاربوونی لە وەڵامدانەوەیەکی سیستەمی بەرگری.

Others might have a difficult time transmitting to new hosts.

ئەوانی تر ڕەنگە کاتێکی زەحمەتیان بوێت بۆبڵاوبوونەوە لە خانەخوێیەکی نوێ.

For example, they might make the host’s blood contagious,

بۆ نموونە، ئەوان لە خانەخوێیەکی خوێن ڕەنگە تەشەنە بکەن،

but not their saliva.

بەڵام نەک لە لیکیان.

However, once a host jump reaches the transmission stage,

هەرچەندە، یەکەمجار پازدانی خانەخوێیەک کە دەگاتە قۆناغی یەکەمی تووشبوون،

the virus becomes much more dangerous.

ڤایرۆسەکە زیاتر مەترسیدارتر دەبێت.

Now gestating within two hosts,

ئێستا دوو خانەخوێی هەڵگرتووە،

the pathogen has twice the odds of mutating into a more successful virus.

ڤایرۆسەکە چانسی دوو گۆڕانی بۆماوەی هەیە بۆ ڤایرۆسێکی سەرکەتووی زیاتر.

And each new host increases the potential for a full-blown epidemic.

و هەر خانەخوێیەکی نوێ توانای زۆر دەبێت بۆ گەشەی تەواوی نەخۆشیەکە.

Virologists are constantly looking for mutations

ڤارۆسناسان هەمیشە بەدوای دۆزینەوەی گۆڕینی بۆماوەین

that might make viruses such as influenza more likely to jump.

کە ڤارۆسەکان دروستی دەکەن وەکو ئەنفلۆنزا زیاتر بازدانی ڕوودەدات.

However, predicting the next potential epidemic is a major challenge.

هەرچەندە، پێشبینی دەکرێت توانای نەخۆشی داهاتوو بەرەنگاربوونەوەیەکی سەرەکییە.

There’s a huge diversity of viruses that we’re only just beginning to uncover.

ژمارەیەکی هەمەجۆری ڤایرۆسەکان کە ئێمە تەنها دەست دەکەین بە ئاشکراکردنیان.

Researchers are tirelessly studying the biology of these pathogens.

توێژەرەوەکان ماندوونەناسانە توێژینەوەی زیندەوەرزانین بۆ ئەو ڤایرۆسانە دەکەن.

And by monitoring populations to quickly identify new outbreaks,

و بە چاودێریکردنی دانیشتوان بەخێرای بۆ دیاریکردنی ئاستی هەڵچوونی نوێی ڤیرۆسەکە،

they can develop vaccines and containment protocols to stop these deadly diseases.

ئەوان دەتوانن گەشە بە ڤاکسینەکان بکەن و جێبەجێکردنی پرۆتۆکۆڵەکان بۆ وەستاندنی

ئەو نەخۆشیە کوشندانە.