How do viruses jump from animals to humans? - Ben Longdon

Translator: Anh Thảo Reviewer: Ỷ Yên Diệp

At a Maryland country fair in 2017,

Tại hội chợ bang Maryland năm 2017,

the prize pigs were not looking their best.

những con heo thắng giải trông không đẹp lắm.

Farmers reported feverish hogs with inflamed eyes and running snouts.

Nông dân thông báo chúng phát sốt, đỏ mắt và sổ mũi.

But while fair officials worried about the pigs,

Nhưng trong khi ban tổ chức lo ngại về mấy con heo,

the Maryland department of health was concerned about a group of sick fairgoers.

sở y tế Maryland lại quan tâm đến một nhóm người ốm yếu dự hội chợ.

Some had pet the pigs, while others had merely been near their barns;

Vài người cưng nựng heo, số khác chỉ đơn thuần tiến sát gần chuồng;

but soon, 40 of these attendees would be diagnosed with swine flu.

chẳng mấy chốc, 40 người trong số họ được chẩn đoán mắc cúm heo.

More often than not, sick animals don’t infect humans.

Động vật mắc bệnh thường không lây sang người.

But when they do, these cross-species infections,

Nhưng khi lây sang người, bệnh nhiễm trùng đa loài này,

or viral host jumps,

hay sự chuyển dịch chủ thể của virus

have the potential to produce deadly epidemics.

có khả năng gây ra dịch bệnh chết người.

So how can pathogens from one species infect another,

Vậy làm thế nào mầm bệnh của một loài lại lây nhiễm sang loài khác,

and what makes host jumps so dangerous?

và điều gì khiến việc chuyển chủ thể lại nguy hiểm đến vậy?

Viruses are a type of organic parasite infecting nearly all forms of life.

Virus là một loại ký sinh trùng hữu cơ lây nhiễm gần như lên tất cả mọi thể sống.

To survive and reproduce, they must move through three stages:

Để tồn tại và sinh sôi, chúng phải trải qua ba giai đoạn:

contact with a susceptible host, infection and replication,

tiếp xúc với chủ thể dễ mắc bệnh, nhiễm trùng rồi nhân rộng,

and transmission to other individuals.

và truyền nhiễm sang những cá thể khác.

As an example, let’s look at human influenza.

Lấy cúm người làm ví dụ.

First, the flu virus encounters a new host

Đầu tiên, virus cúm tiếp xúc với chủ thể mới,

and makes its way into their respiratory tract.

đi qua đường hô hấp.

This isn’t so difficult, but to survive in this new body,

Điều này không khó gì mấy, nhưng để tồn tại trong cơ thể mới này,

the virus must mount a successful infection

virus phải lây nhiễm cho chủ thể thành công

before it’s caught and broken down by an immune response.

trước khi bị phản ứng miễn dịch bắt và tiêu diệt.

To accomplish this task,

Để đạt được mục tiêu,

viruses have evolved specific interactions with their host species.

virus đã tiến hóa những tương tác đặc thù với từng loài vật chủ.

Human flu viruses are covered in proteins

Virus cúm người được bao phủ bởi protein,

adapted to bind with matching receptors on human respiratory cells.

được thích nghi để kết nối với thụ thể trên các tế bào hô hấp ở người.

Once inside a cell, the virus employs additional adaptations

Khi đã vào tế bào, virus sẽ áp dụng các biện pháp thích nghi khác

to hijack the host cell’s reproductive machinery

để chiếm quyền điều khiển cơ chế phân chia của tế bào chủ

and replicate its own genetic material.

và sao chép bộ gen di truyền của chính nó.

Now the virus only needs to suppress or evade the host’s immune system

Giờ thì, nó chỉ cần làm tê liệt hoặc lẩn tránh hệ thống miễn dịch của chủ thể

long enough to replicate to sufficient levels and infect more cells.

cho đến nhân lên đủ và lây nhiễm nhiều tế bào hơn.

At this point, the flu can be passed on to its next victim

Tại thời điểm đó, bệnh cúm có thể truyền sang nạn nhân tiếp theo

via any transmission of infected bodily fluid.

bằng bất kỳ cách nào thông qua dịch của cơ thể bị nhiễm bệnh.

However, this simple sneeze also brings the virus in contact with pets,

Tuy vậy, chỉ một cú hắt hơi cũng đủ mang virus tới vật nuôi,

plants, or even your lunch.

cây trồng hay thậm chí, bữa trưa của bạn.

Viruses are constantly encountering new species and attempting to infect them.

Virus luôn gặp các loài mới và cố gắng lây nhiễm chúng.

More often than not, this ends in failure.

Điều này thường thất bại,

In most cases, the genetic dissimilarity between the two hosts is too great.

chủ yếu do bộ gen giữa các chủ thể khác biệt quá lớn.

For a virus adapted to infect humans,

Đối với virus đã thích nghi để lây nhiễm trên người,

a lettuce cell would be a foreign and inhospitable landscape.

tế bào rau diếp sẽ là môi trường xa lạ, không phù hợp để sinh tồn.

But there are a staggering number of viruses circulating in the environment,

Nhưng số lượng virus lưu chuyển trong môi trường là đáng kinh ngạc,

all with the potential to encounter new hosts.

tất cả chúng đều có khả năng tiếp xúc với chủ thể mới.

And because viruses rapidly reproduce by the millions,

Và vì nhân lên nhanh chóng ở cấp độ hàng triệu,

they can quickly develop random mutations.

chúng có thể mau chóng tạo ra đột biến ngẫu nhiên.

Most mutations will have no effect, or even prove detrimental;

Hầu hết các đột biến kém hiệu quả hay thậm chí gây hại cho chính nó;

but a small proportion may enable the pathogen to better infect a new species.

nhưng một tỷ lệ nhỏ đột biến có thể làm cho mầm bệnh dễ lây sang các loài mới.

The odds of winning this destructive genetic lottery increase over time,

Xác suất thành công của việc này tăng dần theo thời gian,

or if the new species is closely related to the virus’ usual host.

hoặc nếu loài mới có họ hàng gần với chủ thể của virus.

For a virus adapted to another mammal,

Đối với virus đã thích nghi với những loài có vú khác,

infecting a human might just take a few lucky mutations.

lây nhiễm sang người sẽ chỉ cần một vài đột biến may mắn mà thôi.

And a virus adapted to chimpanzees,

Nếu một virus đã thích nghi với tinh tinh,

one of our closest genetic relatives, might barely require any changes at all.

loài có họ hàng gần nhất về mặt di truyền với ta, nó hầu như chẳng cần thay đổi gì.

It takes more than time and genetic similarity

Thời gian và sự tương đồng bộ gen vẫn là chưa đủ

for a host jump to be successful.

để thực hiện việc chuyển vật chủ thành công.

Some viruses come equipped to easily infect a new host’s cells,

Vài virus được trang bị để dễ dàng thâm nhập sang tế bào của chủ thể mới,

but are then unable to evade an immune response.

nhưng không thể thoát khỏi phản ứng miễn dịch.

Others might have a difficult time transmitting to new hosts.

Các loại virus khác có thể khó lây truyền hơn sang chủ thể mới.

For example, they might make the host’s blood contagious,

Ví dụ, chúng có thể làm cho máu của chủ thể bị nhiễm trùng,

but not their saliva.

thay vì nước bọt.

However, once a host jump reaches the transmission stage,

Tuy vậy, khi quá trình chuyển chủ thể tới giai đoạn truyền nhiễm,

the virus becomes much more dangerous.

virus trở nên nguy hiểm hơn nhiều.

Now gestating within two hosts,

Giờ đây, mầm bệnh đang sinh sôi trong hai chủ thể

the pathogen has twice the odds of mutating into a more successful virus.

có gấp đôi khả năng đột biến ra một virus tốt hơn.

And each new host increases the potential for a full-blown epidemic.

Và mỗi chủ thể mới lại gia tăng khả năng bùng phát dịch bệnh.

Virologists are constantly looking for mutations

Các nhà virus học đang không ngừng xem xét những đột biến

that might make viruses such as influenza more likely to jump.

khiến virus thích ứng với việc chuyển dịch giống như cúm.

However, predicting the next potential epidemic is a major challenge.

Tuy nhiên, tiên đoán về khả năng bùng phát dịch là một thách thức lớn.

There’s a huge diversity of viruses that we’re only just beginning to uncover.

Chúng ta mới chỉ bắt đầu khám phá những loại virus đa dạng này.

Các nhà nghiên cứu đang không ngừng tìm hiểu

Researchers are tirelessly studying the biology of these pathogens.

khía cạnh sinh học của mầm bệnh.

And by monitoring populations to quickly identify new outbreaks,

Và bằng cách theo dõi dân số

để nhanh chóng phát hiện dịch bệnh bùng phát,

they can develop vaccines and containment protocols to stop these deadly diseases.

họ có thể phát triển vắc-xin và ra chính sách ngăn chặn bệnh dịch chết người.