Should you trust your first impression? - Peter Mende-Siedlecki

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

Imagine you're at a football game

خەیاڵی ئەوە بکە کە لە یاریگایی تۆپی دابیت

when this obnoxious guy sits next to you.

کاتێک ئەم کەسە بێزارکەرە لە تەنیشت تۆ دادەنیشێت.

He's loud,

he spills his drink on you,

دەنگی بەرزە،

خواردنەوەکەیی پێتدا دەڕێژێت،

and he makes fun of your team.

و گاڵتە بە تیمەکەت دەکات.

Days later, you're walking in the park

چەند ڕۆژێک دواتر، لە باخچەیەکدا پیاسە دەکەیت

when suddenly it starts to pour rain.

لە ناکاو بارانێکی بە لێزمە دەبارێت.

Who should show up at your side

لە تەنیشتەوە دەردەکەوێت

to offer you an umbrella?

تاکو چەترەکەی پێت بدات؟

The same guy from the football game.

هەمان ئەو کوڕەی ڕۆژی یارییەکە.

Do you change your mind about him

بۆچوونت دەگۆڕیت سەبارەت بە ئەو

based on this second encounter,

بە پێی دووەم ڕوبەڕوو بوونەوە،

or do you go with your first impression

یان هەمان بۆچوونی یەک بینیت دەبێت

and write him off?

و پشتگوێیی دەخەیت؟

Research in social psychology suggests

توێژینەوەیەک لە دەرونزانی کۆمەڵایەتی دەڵێت

that we're quick to form lasting impressions of others

ئێمە بەپەلەین لە بڕیاڕدانێکی جێگیر لەسەر ئەوانیتر

based on their behaviors.

بە پێی ڕەفتارەکانیان.

We manage to do this with little effort,

ئێمە بەبێ هیچ ماندوو بوونێک ئەوە دەکەین،

inferring stable character traits

بڕیاردان لەسەر ڕەفتاری جێگیر

from a single behavior,

لە تاکە ڕەفتارێکەوە،

like a harsh word

وەکو وشەیەکی ڕەق

or a clumsy step.

یان کەم تەرخەمییەک.

Using our impressions as guides,

دانانی بۆچوونەکانمان وەکو ڕێپیشاندەر،

we can accurately predict

دەتوانین بە تەواوی پێشبینی

how people are going to behave in the future.

ئەوە بکەین کە خەڵک چۆن ڕەفتار دەکەن لە داهاتوودا.

Armed with the knowledge

بە پاڵپشتی زانست

the guy from the football game

کوڕەکەی یارییەکە

was a jerk the first time you met him,

گەمژەیەک بوو کاتێک کە یەکەم جار بینیت،

you might expect more of the same down the road.

لەوانەیە تۆ پێشبینی زیاتریش بکەیت.

If so, you might choose to avoid him

ئەگەر وابێت، لەوانەیە لێی دووربکەویتەوە

the next time you see him.

کە جاری داهاتوو بینیت.

That said, we can change our impressions

دەگوترێت، دەتوانین بۆچوونەکانمان بگۆڕین

in light of new information.

لە ژێر ڕۆشنایی زانیارییدا.

Behavioral researchers have identified

توێژەرانی بواری ڕەفتار بنچینەیەکی جێگیریان

consistent patterns that seem to guide

دامەزراندووە کە پێدەچێت ڕێنیشاندەری

this process of impression updating.

نوێکردنەی پڕۆسەی یەکەم نیگابێت.

On one hand, learning very negative,

لە لایەک، فێربوونی نەرێنەیی،

highly immoral information about someone

زانینی کەم ڕەوشتی کەسێک

typically has a stronger impact

ئاساییانە کاریگەرییەکی زیاتری هەیە

than learning very positive, highly moral information.

لە چاو فێربوونی ئەرێنی، زانینی ڕەوشت بەرزی کەسێک.

So, unfortunately for our new friend

کەواتە بەداخەوە بۆ هاوڕێ تازەکەمان

from the football game,

لە یاری تۆپی پێیەکە،

his bad behavior at the game

ڕەوشتی خراپی ئەو لە یارییەکە

might outweigh his good behavior at the park.

بەرچاو ترە لەچاو ڕەفتارەکەی لە باخچەکەدا.

Research suggests that this bias occurs

توێژینەوە دەریخستووە کە ئەم لایەنگیرییە ڕودەدات

because immoral behaviors are more diagnostic,

چونکە ڕەفتاری خراپی کەسێک زیاتر بەرچاوە،

or revealing,

یان دەرخراوە،

of a person's true character.

لە چاو کەسایەتییە ڕاستییەکەی خۆی.

Okay, so by this logic,

باشە، کەواتە بەم پێیە،

bad is always stronger than good

خراپ هەمیشە بەهێزترە لە باش

when it comes to updating.

کاتێک کە دێتە سەرباسی نوێکردنەوە.

Well, not necessarily.

باشە، بە پێویستی نا.

Certain types of learning don't seem to lead

چەند جۆرێک لە فێربوون وا دەرناکەوێت کە

to this sort of negativity bias.

سەربکێشێت بۆ ئەم لایەنگیرییە خراپە.

When learning about another person's abilities and competencies,

لە کاتی توێژینەوە لە توانا و پسپۆڕییەکانی کەسێک،

for instance,

بۆ نموونە،

this bias flips.

ئەم لایەنگیرییە هەڵدەگەڕێتەوە.

It's actually the positive information

بە ڕاستی ئەمە زانیارییەکی باشە

that gets weighted more heavily.

کە کاریگەری زیاتری هەیە.

Let's go back to that football game.

با بگەڕێینەوە بۆ یارییەکە.

If a player scores a goal,

ئەگەر یاریزانێک گۆڵ تۆمار بکات،

it ultimately has a stronger impact

ئەوا کاریگەرییەکی تەواو زیاتری هەیە

on your impression of their skills

لەسەر بۆچوونت دەربارەی کارامەییان

than if they miss the net.

ئەگەر هاتباو گۆڵەکەیان لەدەست دابا.

The two sides of the updating story

چیرۆکی هەردوو لاکە

are ultimately quite consistent.

لە کۆتاییدا بە تەواوی وەک یەک وایە.

Overall, behaviors that are perceived

بە گشتی، ئەو ڕەفتارانەی کە زانراون بەوەی

as being less frequent are also the ones

کاریگەرییان کەمترە، هەر ئەو ڕەفتارانەن

that people tend to weigh more heavily

کە خەڵک باشتر نرخیان بۆ دادەنێن

when forming and updating impressions,

لە کاتی دروسکردن و نوێکردنەوەی یەکەم نیگا،

highly immoral actions

ڕەفتارە زۆر خراپەکان

and highly competent actions.

و ڕەفتارە زۆر باشەکان.

So, what's happening at the level of the brain

کەواتە، چی بەسەر مێشکماندا دێت

when we're updating our impressions?

کاتێک کە تێڕوانینمان نوێ دەکەینەوە؟

Using fMRI,

بە بەکارهێنانی fMRI،

or functional Magnetic Resonance Imaging,

وێنەکردنی فەرمانی زرنگانەوەی موگناتیسی،

researchers have identified

توێژەران ناوچەکانی

an extended network of brain regions

ڕایەڵەیی فراوانی مێشکیان دەرخستووە

that respond to new information

کە وەڵامی زانیاری نوێ دەداتەوە

that's inconsistent with initial impressions.

کە جیاوزە لەگەڵ بۆچوونەکانی سەرەتا.

These include areas typically associated

ئەم ناوچانە ئاساییانە پەیوەندیدارن

with social cognition,

بە ناسینی کۆمەڵەگەوە،

attention,

سەرنجەوە،

and cognitive control.

و دەستبەسەرداگرنی توانای مێشکییەوە.

Moreover, when updating impressions

ڕوونتر، کاتێک بۆچوونەکانمان نوێ دەکەینەوە

based on people's behaviors,

بە پێی ڕەفتارەکانی خەڵک،

activity in the ventrolateral prefrontal cortex

و چالاکی لە توێکڵی

and the superior temporal sulcus

لەگەڵ درزە کاتییە بەرزەکە

correlates with perceptions

بەستنەوەی بە هەستکردن

of how frequently those behaviors occur in daily life.

بە ئەوەی چۆن ئەم ڕەفتارانە ڕۆژانە بە زنجیرەیی ڕوودەدەن.

In other words, the brain seems to be tracking

بە شێوەیەکی تر، مێشك پەی دەبات بە

low-level, statistical properties of behavior

ئاست نزمی، ئاماری تایبەتمەندی ڕەوشت

in order to make complex decisions

بۆ ئەوەی بڕیاڕی ئاڵۆز بدات

regarding other people's character.

بە پێی کەسایەتی خەڵکانی تر.

It needs to decide

ئەمە پێویستە ڕوون بێت

is this person's behavior typical

کە ئایە ڕەفتاری ئەم کەسە نموونەییە

or is it out of the ordinary?

یان ئاساییە؟

In the situation

لەم دۆخەدا،

with the obnoxious-football-fan-turned-good-samaritan,

کە هاندەرێکی خراپی تۆپی پێ دەبێتە کەسێکی نموونەیی،

your brain says,

مێشکت دەڵیت،

"Well, in my experience,

"باشە، بە ئەزموونی خۆم،

pretty much anyone would lend someone their umbrella,

بە ئەگەری زۆرەوە هەرکەسێک بێت چەترەکەی خۆی دەبەخشێت،

but the way this guy acted at the football game,

بەڵام شێوازی ڕەفتاری کوڕەکە لە یارییەکە،

that was unusual."

ئاسایی نەبوو."

And so, you decide to go with your first impression.

بۆیە، تۆ بڕیارتدا لەگەڵ بۆچوونی یەکەمت بیت.

There's a good moral in this data:

وانەیەکی باش لەم زانیارییەدا هەیە:

your brain, and by extension you,

مێشکت، و خۆشت لە لاوە،

might care more about

لەوەیە گرنگی بدەن بە

the very negative, immoral things

شتە زۆر خراپە نەرێنییەکان کە

another person has done

کەسێکی تر ئەنجامی داوە

compared to the very positive, moral things,

بە بەراورد بە شتە زۆرباشە ئەرێنییەکان،

but it's a direct result

بەڵام ئەمە ئەنجامێکی ڕاستەوخۆییە بە

of the comparative rarity of those bad behaviors.

بەراورد بە دەگمەنییەتی ئەم ڕەفتارە خراپانە.

We're more used to people being basically good,

ئێمە لە سەرەتادا خەڵکێکی باش بووین،

like taking time to help a stranger in need.

لە کات بەخشین بۆ یارمەتیدانی خەڵکی لە پێویستیدا.

In this context, bad might be stronger than good,

لێرەدا، لەوانەیە خراپ بەهێزتر بێت لە باش،

but only because good is more plentiful.

بەڵام تەنها لەبەر ئەوەی چاکە زۆر زیاترە.

Think about the last time you judged someone

بیر لە کۆتا بڕیاردانت لەسەر کەسێک بکەوە

based on their behavior,

بە پێی ڕەفتارەکانی،

especially a time when you really feel

بە تایەبەتی کاتێک هەست دەکەیت کە

like you changed your mind about someone.

بیرکردنەوەت گۆڕیوە لەبارەی کەسێکەوە.

Was the behavior that caused you

ڕەفتارێک هەبووە کە وای کردبێت

to update your impression

بیروبۆچوونت نوێ بکەیتەوە

something you'd expect anyone to do,

شتیك کە لە هەرکەسێکی پێشبینی دەکەی بیکات،

or was it something totally out of the ordinary?

یان شتێکی تەواو نا ئاسایی بوو؟