Should you trust your first impression? - Peter Mende-Siedlecki

İlk izlenime güvenmeli misiniz? - Peter Mende-Siedlecki

Çeviri: Elif Yıldırım Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Imagine you're at a football game

Bir futbol maçında olduğunuzu hayal edin

when this obnoxious guy sits next to you.

yanınızda da çekilmez bir adam oturuyor.

He's loud,

he spills his drink on you,

Gürültücü,

içeceğini üzerinize döküyor,

and he makes fun of your team.

ve takımınızla dalga geçiyor.

Days later, you're walking in the park

Birkaç gün sonra parkta yürürken

when suddenly it starts to pour rain.

aniden yağmur bastırıyor.

Who should show up at your side

Yanınızda belirip

şemsiyesini paylaşmayı öneren adam da kim?

to offer you an umbrella?

The same guy from the football game.

Futbol maçındaki adam.

Do you change your mind about him

İkinci karşılaşmanıza dayanarak

based on this second encounter,

onun hakkındaki fikrinizi değiştirir misiniz

or do you go with your first impression

yoksa ilk izleniminize sadık kalıp

and write him off?

adamı siler misiniz?

Research in social psychology suggests

Sosyal psikoloji araştırmaları gösteriyor ki

that we're quick to form lasting impressions of others

başkaları üzerindeki kalıcı izlenimlerimizi

based on their behaviors.

davranışlarına bakarak hızlıca oluşturuyoruz.

We manage to do this with little effort,

Tek bir davranış üzerinden

inferring stable character traits

karakter analizi yapmak için

from a single behavior,

çok az bir çaba harcıyoruz.

like a harsh word

Kırıcı bir söz,

or a clumsy step.

ya da beceriksiz bir adım gibi.

Using our impressions as guides,

Çıkarımlarımızı baz alarak

we can accurately predict

insanların ileride nasıl davranacakları hakkında

how people are going to behave in the future.

isabetli kararlar verebiliyoruz.

Armed with the knowledge

Maçtaki adamın

the guy from the football game

ilk tanıştığınızda yaptığı

was a jerk the first time you met him,

çirkin hareketlere dayanarak,

you might expect more of the same down the road.

yolda karşılaştığınızda daha fazlasını yapmasını bekliyorsunuz.

If so, you might choose to avoid him

Öyleyse, bir dahaki karşılaşmanızda

the next time you see him.

ondan kaçınmayı seçebilirsiniz.

That said, we can change our impressions

Bununla birlikte, izlenimlerimizi yeni bilgiler ışığında

in light of new information.

değiştirebileceğimiz söyleniyor.

Behavioral researchers have identified

Davranış araştırmacıları,

consistent patterns that seem to guide

izlenimlerimizi değiştirirken

this process of impression updating.

izlediğimiz bir yol olduğunu keşfetti.

On one hand, learning very negative,

Bir taraftan, birisi hakkında

highly immoral information about someone

aşırı olumsuz, ahlaksız bir bilgi öğrenmek

typically has a stronger impact

aşırı olumlu ve erdemli bir bilgi öğrenmekten

than learning very positive, highly moral information.

daha güçlü bir etki bırakıyor.

So, unfortunately for our new friend

Yani, maalesef yeni arkadaşımızın maçtaki kötü davranışları

from the football game,

his bad behavior at the game

yoldaki iyi davranışından

might outweigh his good behavior at the park.

daha güçlü bir etki bırakabilir.

Research suggests that this bias occurs

Araştırmalar gösteriyor ki, bu eğilimin sebebi

because immoral behaviors are more diagnostic,

olumsuz davranışların olumlu davranışlara göre

or revealing,

kişinin gerçek kimliğini yansıtmakta

of a person's true character.

daha tanılayıcı oluşu.

Okay, so by this logic,

Yani bu mantığa göre,

bad is always stronger than good

konu güncellemeye geldiğinde

when it comes to updating.

kötü her zaman iyiden daha baskındır.

Well, not necessarily.

Ama işin aslı öyle değil.

Certain types of learning don't seem to lead

Bazı öğrenme çeşitleri,

to this sort of negativity bias.

bu tarz bir negatif yönelmeye sebep olmuyor.

When learning about another person's abilities and competencies,

Mesela bir insanın yetenekleri

ve yetkinliklerini öğrenmek

for instance,

this bias flips.

bu eğilimi değiştiriyor.

It's actually the positive information

Aslında olumlu bir bilgi

that gets weighted more heavily.

olumsuzdan daha baskın geliyor.

Let's go back to that football game.

Tekrar futbol maçına dönelim.

If a player scores a goal,

Eğer futbolcu bir gol atarsa

it ultimately has a stronger impact

bu onun yetenekleri hakkında

on your impression of their skills

golü atamamasından

than if they miss the net.

daha çok bilgi verecektir.

The two sides of the updating story

Güncelleme hikayesinin iki tarafı da

are ultimately quite consistent.

yeterince tutarlı.

Overall, behaviors that are perceived

Sonuç olarak

daha seyrek görülen davranışlar

as being less frequent are also the ones

izlenimleri oluşturmakta ve güncellemekte

that people tend to weigh more heavily

when forming and updating impressions,

daha ahlaksız ve

highly immoral actions

daha uygun davranışlardan

and highly competent actions.

daha baskın.

So, what's happening at the level of the brain

Peki biz izlenimlerimizi güncellerken

when we're updating our impressions?

beyinde neler oluyor?

Using fMRI,

Araştırmacılar,

or functional Magnetic Resonance Imaging,

fMRI ya da işlevsel mıknatıslı rezonanslı görüntüleme kullanarak

researchers have identified

beyinde ilk izlenimden farklı olan

an extended network of brain regions

that respond to new information

yeni bilgilere tepki veren

that's inconsistent with initial impressions.

geniş ağ bölgeleri buldular.

These include areas typically associated

Bu bölgeler sosyal kavrama, ilgi,

with social cognition,

attention,

bilişsel kontrol gibi bölgelerle

and cognitive control.

ilişki içerisinde.

Moreover, when updating impressions

Ayrıca, insanların davranışlarına göre

based on people's behaviors,

izlenimlerimizi güncellerken

activity in the ventrolateral prefrontal cortex

ventrolateral prefrontal korteks bölgesindeki

and the superior temporal sulcus

ve üst temporal sulkus kısmındaki aktiviteler

correlates with perceptions

davranışın günlük hayatta ne sıklıkta gerçekleştiği

of how frequently those behaviors occur in daily life.

algısıyla ilişkili.

In other words, the brain seems to be tracking

Başka bir deyişle,

beyin başka insanların karakterleri hakkında

low-level, statistical properties of behavior

in order to make complex decisions

karmaşık kararlar verebilmek için

regarding other people's character.

davranışların düşük seviyede istatistiğini tutuyor.

It needs to decide

Davranışın tipik mi

is this person's behavior typical

yoksa sıradışı mı olduğuna

or is it out of the ordinary?

karar vermeye ihtiyacı var.

In the situation

Maçtaki-iğrenç-adam- merhametli-birine-dönüştü

with the obnoxious-football-fan-turned-good-samaritan,

durumunda

your brain says,

beyniniz diyor ki

"Well, in my experience,

"Yani, tecrübelerime göre

pretty much anyone would lend someone their umbrella,

hemen hemen herkes şemsiyesini kullanmana izin verir

but the way this guy acted at the football game,

ama futbol maçındaki tavırlar

that was unusual."

işte normal olmayan oydu.

And so, you decide to go with your first impression.

Böylece, ilk izleniminizi kullanmaya karar verirsiniz.

There's a good moral in this data:

Burada alınacak bir ders var.

your brain, and by extension you,

Beyniniz, dolayısıyla siz

might care more about

başkasının yaptığı kötü

the very negative, immoral things

ahlaksız davranışları

another person has done

pozitif, ahlaklı davranışlardan

compared to the very positive, moral things,

daha çok önemseyebilirsiniz

but it's a direct result

ama bu kötü davranışların

of the comparative rarity of those bad behaviors.

nadirliğinden kaynaklanır.

We're more used to people being basically good,

İnsanların iyi davranmasına daha alışkınız

like taking time to help a stranger in need.

yardıma ihtiyacı olan birine yardım etmek gibi.

In this context, bad might be stronger than good,

Bu bağlamda, kötü iyiden daha güçlü olabilir

but only because good is more plentiful.

ama sadece iyi daha yaygın olduğu için.

Think about the last time you judged someone

Davranışlarına göre

based on their behavior,

birisini en son ne zaman yargıladığınızı düşünün

especially a time when you really feel

özellikle başkası hakkında

like you changed your mind about someone.

fikrinizi değiştirdiğinizi hissettiğinizde.

Was the behavior that caused you

Fikrinizi değiştirmenize

to update your impression

something you'd expect anyone to do,

sebep olan

beklenilen bir davranış mıydı

or was it something totally out of the ordinary?

yoksa tamamen umulmadık bir tavır mı?