You can only save one— who do you choose? - Doug MacKay

Translator: bryar murshid Reviewer: Daban Q. Jaff

You are the captain of the Mallory 7, an interstellar cargo transport.

كاپتنی مالۆری حه‌وتیت، گواستنه‌وه‌ی بارێكی نێوان ئه‌ستێره‌كان.

On your way to the New Lindley spaceport, you receive a distress call.

له‌ ڕێگات بۆ گه‌شتی ئاسمانی بۆ لیندلی نوێ، په‌یوه‌ندیه‌كی ته‌نگانه‌ت پێ ده‌گات.

There’s been an explosion on the Telic 12

ته‌قینه‌وه‌یه‌ك له‌ تێلیك 12 ڕویدا،

and its passengers are running out of oxygen.

گه‌شتیاره‌كانی ئۆكسجینیان لێ بڕاوه‌.

As you set a course to intercept, you check the Telic 12′s manifest.

كاتێك خولێكت داناوه‌ بۆ ڕێگه‌گرتن، تێلیك 12 ده‌پشكنیت.

It’s currently transporting 30 middle-aged individuals

له‌ ئێستادا 30 كه‌سی ته‌مه‌ن مام ناوه‌ند ده‌گوازرێنه‌وه‌

from some of Earth’s poorest districts to the labor center on New Lindley,

له‌ هه‌ندێك له‌ ناوچه‌ هه‌ژارنشینه‌كانی زه‌وی بۆ سه‌نته‌ری كار له‌ لیندڵی نوێ،

where they'll be assigned jobs on the spaceport.

بۆ ئه‌و شوێنه‌ی ئیشیان بۆ دیاری ده‌كرێت له‌ گه‌شتی ئاسمانی.

But as you approach the Telic 12, you receive a second distress call.

به‌ڵام كاتێك نزیك ده‌بیته‌وه‌ له‌ تێلیك 12 دووه‌م په‌یوه‌ندی ناخۆشت پێ ده‌گات.

A luxury space cruiser called the Pareto has lost a thruster,

كه‌شتیه‌كی ئاسمانی لوكس به‌ ناوی پریدۆ بزوێنه‌رێكی له‌ ده‌ست دا،

sending them careening towards an asteroid belt.

ناردنیان به‌ره‌و پشتێنه‌ی ئه‌ستێره‌یی.

Without your help, the 20 college students headed for vacation

به‌بێ یارمه‌تی تۆ، 20 خوێندكاری زانكۆ كه‌ بۆ پشوو به‌ڕێكه‌وتبوون

aboard the Pareto are all doomed.

بۆ سه‌ر پڕیدۆ، هه‌موویان ده‌فه‌وتێن.

So with only enough time to save one ship, which one should you choose?

به‌ بوونی كاتی پێویست بۆ پاراستنی ته‌نها 1 كه‌شتی، پێویسته‌ كامیان هه‌ڵبژێریت؟

This dilemma is an example of a broader class of problems

ئه‌م كێشه‌یه‌ نمونه‌یه‌ بۆ چینێكی به‌رفراوانتر له‌ كێشه‌كان

where a life-saving resource— such as a donated organ or vaccine—

كه‌ سه‌رچاوه‌ی پاشه‌كه‌وتكردنی ژیانن-- وه‌كو به‌خشینی ئه‌ندام یان پێكوتێكی

is scarce.

ده‌گمه‌ن.

چه‌ندین قوتابخانه‌ بیریان له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ چۆن له‌م كێشانه‌ نزیك ببنه‌وه‌،

There are many schools of thought on how to approach these problems,

and one of the most influential is utilitarianism,

یه‌كێك له‌ كاریگه‌رترینیان سوودخوازییه‌،

an ethical view first systematically developed

یه‌كه‌م تێڕوانینی ڕه‌وشتی به‌ شێوه‌یه‌كی ڕێك و پێك په‌ره‌ی سه‌ند

by Jeremy Bentham and John Stuart Mill.

له‌ لایه‌ن جێرمی بێنسم و جۆن ستوارت میڵ.

In this view, you should choose the action

له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌، ده‌بێت ئه‌و كرداره‌

which promises the greatest sum of happiness.

هه‌ڵبژێریت كه‌ به‌ڵێنی گه‌وره‌ترین دڵخۆشی ده‌دات.

Though, how to define and measure happiness is a difficult question.

هه‌رچه‌نده‌، چۆنیه‌تی پێناسه‌كردن و پێوانه‌كردنی دڵخۆشی پرسیارێكی قورسه‌.

For example, hedonists would suggest a happy life

بۆ نمونه‌، هێدۆنیسته‌كان پێشنیاری ژیانێكی دڵخۆشكه‌ر ده‌كه‌ن

contains the most pleasure and the least pain.

كه‌ زۆرترین چێژ و كه‌مترین ئازار له‌خۆ بگرێت.

Others might say it’s the life where your desires are most fulfilled.

ڕه‌نگه‌ ئه‌وانی تر بڵێن كه‌ ئه‌و ژیانه‌ی حه‌زت لێیه‌تی به‌دی هێنراوه‌.

However happiness is defined,

هه‌رچه‌نده‌ دڵ خۆشی پێناسه‌ ده‌كرێت به‌وه‌ی

most would agree that saving 30 lives has the potential

كه‌ زۆرێك قایلن به‌وه‌ی كه‌ ڕزگاركردنی 30 كه‌س توانای هه‌یه‌ كه‌ دڵ خۆشی زیاتر

to generate more happiness than saving 20.

دروست بكات وه‌ك له‌ ڕزگاركردنی 20 كه‌س.

But is it enough to consider how many lives would be saved?

به‌ڵام ئایا ئه‌وه‌ به‌سه‌ كه‌ ڕاچاوی ئه‌وه‌ بكه‌ین چه‌ند ژیان ڕزگار ده‌كرێت؟

Or should you also consider how many life years would be?

یان پێویسته‌ ڕاچاوی ئه‌وه‌ بكه‌یت له‌ ته‌مه‌نی چند ساڵیدا بێت؟

Assuming a life expectancy of 80, saving the lives of the students,

گریمانه‌كردن بۆ پێشبینی كردنی ڕزگاركردنی ژیانی 80 قوتابی به‌ تێكڕایی

with an average age of 20, saves 1,200 life years,

ته‌مه‌نی 20 ساڵی، 1200 ساڵ ژیان ڕزگار ده‌كات، له‌ كاتێكدا ڕزگاركردنی

while saving the workers, with an average age of 45, saves 1,050.

كرێكاره‌كان، به‌تێكڕایی ته‌مه‌نی 45 ساڵی، 1050 ساڵ ژیان ڕزگار ده‌كات.

All things being equal, a longer life should promise

هه‌موو شته‌كان یه‌كسانن، ژیانێكی درێژتر پێویسته‌ به‌ڵێنی

a greater sum of happiness than a shorter one.

خۆشبه‌خته‌یه‌كی زیاتر بدات به‌ به‌راورد به‌ ژیانێكی كورتتر.

So perhaps saving the smaller ship actually has the potential

له‌ ڕاستیدا ڕه‌نگه‌ ڕزگاركردنی كه‌شتیه‌ بچوكتره‌كه‌ توانای

to generate the most happiness.

دروستكردنی خۆش به‌ختیه‌كی زیاتری هه‌بێت.

ئه‌گه‌ر به‌هۆی ئه‌م ژماردنانه‌وه‌ هه‌ست به‌ بێزاری

If all these calculations feel a bit cold,

you may want to consider a different approach.

بكه‌یت، ڕه‌نگه‌ بته‌وێت بیر له‌ ڕێبازێكی جیاواز بكه‌یته‌وه‌.

The philosopher Derek Parfit argues we should give priority to the worse off,

فه‌یله‌سوف دێرێك پارفێت ده‌ڵێت ده‌بێت ئه‌وله‌ویات بدرێت به‌و كۆمه‌ڵه‌ی

since benefits to those groups matter more

بارودۆخیان خراپتره‌ به‌ به‌راورد به‌وانه‌ی باشترن،

than equivalent benefits to the well-off.

له‌ ڕووی قازانجه‌وه‌ هاوتان.

In this view, it’s more urgent to help those whose basic needs aren’t met

له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌، وا پێویستتره‌ یارمه‌تی كه‌سانێك بدرێت پێداویستیه‌ ساده‌كانیان

even if they’re harder to help than those who are flourishing.

نابینرێت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر یارمه‌تیدان قورستر بێت وه‌ك له‌وانه‌ی تازه‌ پێده‌گه‌ن.

But often, determining which group is truly worse off can get complicated fast.

به‌ڵام زۆرجار به‌خێرایی دیاری كردنی كام كۆمه‌ڵه‌یه‌ حاڵی خراپتره‌ كارێكی ئاڵۆزه‌.

In our case, Earth is still beset by drastic inequalities

له‌م باره‌ی ئێمه‌دا، هێشتا زه‌وی به‌ نایه‌كسانی زۆر له‌ هه‌لی كار و

in wealth and opportunity.

ساماندا ئابڵوقه‌ دراوه‌.

And those able to afford a vacation on New Lindley

ئه‌وانه‌ی ده‌توانن پشوو وه‌ربگرن له‌سه‌ر لیندڵی نوێ،

and transport on a luxury cruiser

بگوازرێنه‌وه‌ بۆ سه‌ر كه‌شتیه‌ نایابه‌كه‌

are no doubt among the most well-off people on the planet.

هیچ گومانێك نییه‌ كه‌ خه‌ڵكانێكن باشترین بارودۆخیان هه‌یه‌ له‌سه‌ر هه‌ساره‌كه‌

The workers, by contrast, are among the most disadvantaged,

به‌ پێچه‌وانه‌وه‌، چینی كرێكاره‌كان له‌ بێ سوود ترین كه‌سه‌كانن،

traveling away from home for months at a time to perform service work.

گه‌شتكردن له‌ ماڵه‌وه‌وه‌ بۆ چه‌ند مانگێك له‌ كاتی ئه‌نجامدانی كارێكی خزمه‌تگوزاری.

With fewer resources and opportunities,

له‌گه‌ڵ كه‌می سه‌رچاوه‌ و هه‌لی كار

it’s likely they’ve experienced more hardship in their lives

وا دیاره‌ ئه‌وان له‌ ژیانیاندا سه‌ختی زیاتریان كێشاوه‌

than the vacationers,

به‌ به‌راورد به‌ پشووده‌ره‌كان،

so maybe they’re more deserving of rescue?

كه‌واته‌ ڕه‌نگه‌ ئه‌وان زیاتر شایسته‌ی ڕزگاربوون بن؟

On the other hand, the students have experienced less life overall—

له‌ لایه‌كی تره‌وه‌، به‌ گشتی قوتابیه‌كان كه‌متر ئه‌زمونی ژیانیان كردووه‌--

so perhaps they’re worse off?

كه‌واته‌ ڕه‌نگه‌ بارودۆخی ئه‌وان خراپتر بێت؟

Or maybe none of these variables should influence our decision.

یان ڕه‌نگه‌ هیچ یه‌كێك له‌م جیاوازیانه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر بڕیاره‌كانمان نه‌بێت.

The philosopher John Taurek famously argued that in these types of cases,

فه‌یله‌سوف جۆن تۆرێك به‌ ئاشكرا باسی ئه‌وه‌ی كرد كه‌ ئه‌م

the numbers don’t count.

جۆره‌ حاڵه‌تانه‌ ناژمێردرێن.

Each person is deserving of equal concern and respect,

هه‌ر كه‌سێك بێت شایه‌نی بایه‌خ پێدان و ڕێز لێنانێكی یه‌كسانه‌،

so the best way to decide which passengers to save is to flip a coin.

كه‌واته‌ باشترین ڕێگا به‌ بڕیاردان له‌وه‌ی كام گه‌شتیار ڕزگاربكرێت هه‌ڵدانی دراوێكه‌.

While this might seem arbitrary at first, this approach treats all parties equally,

ڕه‌نگه‌ سه‌ره‌تا هه‌ره‌مه‌كی دیاربێت، پێدانی هه‌لێكی یه‌كسان بۆ ڕزگاربوون

giving each individual an equal chance of being rescued.

به‌ هه‌ر تاكێك، ئه‌م شێوازه‌ به‌ یه‌كسانی مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو لایه‌نه‌كان ده‌كات

Could any passenger argue that they're being treated unfairly by a coin flip?

ئایا هیچ گه‌شتیارێك ده‌توانێت بڵێت ناداتپه‌روه‌رانه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ كراوه‌

It’s tough to say.

به‌ هه‌ڵدانی دراو؟ قورسه‌ ئه‌وه‌ بڵێن.

But how they— and you— feel about the result may be another dilemma altogether.

تۆ و ئه‌وان كه‌ چۆن هه‌ست به‌ ئه‌نجامه‌كه‌ ده‌كه‌ن، ڕه‌نگه‌ ببێته‌ كێشه‌یه‌كی تر.