You can only save one— who do you choose? - Doug MacKay

Translator: Minh-Hung Nguyen Reviewer: Anh Luong

You are the captain of the Mallory 7, an interstellar cargo transport.

Bạn là thuyền trưởng của phi thuyền Mallory 7,

một con tàu vận chuyển hàng hóa xuyên không gian.

On your way to the New Lindley spaceport, you receive a distress call.

Trên đường tới cảng vũ trụ New Lindley, bạn nhận được một cuộc gọi cầu cứu.

There’s been an explosion on the Telic 12

Đã có một vụ nổ trên phi thuyền Telic 12

and its passengers are running out of oxygen.

và các hành khách bên trong đang cạn kiệt khí oxy

As you set a course to intercept, you check the Telic 12′s manifest.

Lúc thiết lập hướng đi đến đó, bạn kiểm tra thông tin tàu Telic 12.

It’s currently transporting 30 middle-aged individuals

Tàu hiện chở 30 người trung niên

from some of Earth’s poorest districts to the labor center on New Lindley,

từ những nơi nghèo nhất trên Trái Đất tới trung tâm lao động ở New Lindley,

where they'll be assigned jobs on the spaceport.

nơi họ sẽ làm việc tại cảng vũ trụ.

But as you approach the Telic 12, you receive a second distress call.

Nhưng trong lúc tiếp cận tàu Telic 12, bạn nhận được cuộc gọi cầu cứu thứ hai.

A luxury space cruiser called the Pareto has lost a thruster,

Pareto, một phi thuyền du lịch sang trọng đã bị mất một động cơ đẩy,

sending them careening towards an asteroid belt.

khiến họ lao tới vành đai tiểu hành tinh.

Without your help, the 20 college students headed for vacation

Nếu bạn không hành động, 20 sinh viên đại học đang trong kỳ nghỉ

aboard the Pareto are all doomed.

trên tàu Pareto đều sẽ thiệt mạng.

So with only enough time to save one ship, which one should you choose?

Với thời gian chỉ đủ để cứu một con tàu, bạn nên chọn tàu nào?

This dilemma is an example of a broader class of problems

Song đề này là ví dụ của một tầng vấn đề rộng lớn hơn

where a life-saving resource— such as a donated organ or vaccine—

nơi mà nguồn tài nguyên để cứu người— ví dụ như nội tạng hiến tặng hoặc vắc xin—

is scarce.

trở nên khan hiếm.

There are many schools of thought on how to approach these problems,

Có rất nhiều góc nhìn về cách tiếp cận những vấn đề này,

and one of the most influential is utilitarianism,

và một trong số thuyết phục nhất chính là thuyết vị lợi,

an ethical view first systematically developed

một quan điểm đạo đức lần đầu được phát triển một cách có hệ thống

by Jeremy Bentham and John Stuart Mill.

bởi Jeremy Bentham và John Stuart Mill.

In this view, you should choose the action

Theo đó, bạn nên chọn hành động

which promises the greatest sum of happiness.

mang lại tổng hạnh phúc lớn nhất.

Though, how to define and measure happiness is a difficult question.

Tuy nhiên, làm sao định nghĩa và đo lường hạnh phúc là một câu hỏi khó.

Ví dụ, những ai theo chủ nghĩa khoái lạc sẽ nói một cuộc sống hạnh phúc

For example, hedonists would suggest a happy life

contains the most pleasure and the least pain.

có nhiều niềm vui nhất và ít đau đớn nhất.

Others might say it’s the life where your desires are most fulfilled.

Số khác sẽ nói đó là cuộc sống nơi những khát khao được đáp ứng trọn vẹn nhất.

However happiness is defined,

Dù hạnh phúc được định nghĩa ra sao,

most would agree that saving 30 lives has the potential

hầu hết đều sẽ đồng ý rằng cứu 30 mạng sống có khả năng

to generate more happiness than saving 20.

đem lại nhiều hạnh phúc hơn là cứu 20 người.

But is it enough to consider how many lives would be saved?

Nhưng như vậy liệu đã đủ để cân nhắc bao nhiêu mạng sống sẽ được cứu?

Or should you also consider how many life years would be?

Hay bạn cũng nên cân nhắc xem còn bao nhiêu năm cuộc đời?

Assuming a life expectancy of 80, saving the lives of the students,

Giả sử tuổi thọ của một người là 80 tuổi, cứu sống sinh mạng của các sinh viên,

with an average age of 20, saves 1,200 life years,

với độ tuổi trung bình là 20, sẽ cứu được 1.200 năm cuộc đời,

while saving the workers, with an average age of 45, saves 1,050.

trong khi cứu những người công nhân với độ tuổi trung bình 45, cứu được 1.050 năm.

All things being equal, a longer life should promise

Tất cả mọi thứ đều bình đẳng, một cuộc sống lâu hơn sẽ hứa hẹn

a greater sum of happiness than a shorter one.

tổng hạnh phúc nhiều hơn là một cuộc sống ngắn ngủi.

So perhaps saving the smaller ship actually has the potential

Vậy nên có lẽ cứu con tàu nhỏ hơn mới thực sự có khả năng

to generate the most happiness.

tạo ra nhiều hạnh phúc nhất,

If all these calculations feel a bit cold,

Nếu tất cả mọi tính toán trên có vẻ hơi vô tình,

you may want to consider a different approach.

bạn có thể muốn xem xét cách tiếp cận khác.

The philosopher Derek Parfit argues we should give priority to the worse off,

Nhà triết học Derek Parfit bàn luận rằng chúng ta nên ưu tiên những ai thua thiệt,

since benefits to those groups matter more

bởi vì lợi ích của họ quan trọng hơn

than equivalent benefits to the well-off.

những lợi ích của những người có cuộc sống tốt.

In this view, it’s more urgent to help those whose basic needs aren’t met

Theo đó, sẽ cấp bách hơn nếu ta giúp những ai cần được giúp

even if they’re harder to help than those who are flourishing.

dẫu cho việc giúp họ khó hơn việc giúp những người khá giả.

But often, determining which group is truly worse off can get complicated fast.

Nhưng thường thì xác định nhóm thua thiệt có thể trở nên phức tạp nhanh chóng.

In our case, Earth is still beset by drastic inequalities

Trong trường hợp này, Trái Đất vẫn còn sự bất bình đẳng rõ rệt

in wealth and opportunity.

trong vấn đề kinh tế và cơ hội.

And those able to afford a vacation on New Lindley

Và những ai có khả năng chi trả một ngày nghỉ ở New Lindley

and transport on a luxury cruiser

và di chuyển trên một chiếc tàu sang trọng

are no doubt among the most well-off people on the planet.

dĩ nhiên là những người sung túc nhất trên hành tinh.

The workers, by contrast, are among the most disadvantaged,

Ngược lại, những người công nhân thì nằm trong nhóm thua thiệt nhất.

traveling away from home for months at a time to perform service work.

Họ rời xa gia đình trong vài tháng để làm việc.

With fewer resources and opportunities,

Với ít tài nguyên và cơ hội hơn,

it’s likely they’ve experienced more hardship in their lives

có lẽ họ đã trải qua nhiều khó khăn trong cuộc sống

than the vacationers,

hơn là những người đi nghỉ mát,

so maybe they’re more deserving of rescue?

vậy có lẽ họ đáng được giải cứu hơn?

On the other hand, the students have experienced less life overall—

Mặc khác, các sinh viên trải nghiệm cuộc sống ít hơn—

so perhaps they’re worse off?

do đó họ thua thiệt hơn?

Or maybe none of these variables should influence our decision.

Hay không nên để những vấn đề trên ảnh hưởng đến quyết định của bạn?

The philosopher John Taurek famously argued that in these types of cases,

Ý tưởng nổi tiếng của triết học gia John Taurek cho rằng trong lúc này,

the numbers don’t count.

những con số không quan trọng.

Each person is deserving of equal concern and respect,

Mỗi người đều xứng đáng được quan tâm và tôn trọng một cách bình đẳng,

so the best way to decide which passengers to save is to flip a coin.

nên cách tốt nhất để quyết định nên cứu sống ai là tung một đồng xu.

While this might seem arbitrary at first, this approach treats all parties equally,

Điều này trông thật tuỳ ý, nhưng nó lại tạo ra sự bình đẳng giữa các bên,

giving each individual an equal chance of being rescued.

giúp mỗi cá nhân có một cơ hội cứu sống bằng nhau.

Could any passenger argue that they're being treated unfairly by a coin flip?

Liệu có hành khách nào nói rằng họ bị đối xử bất công bởi một cú lật đồng xu?

It’s tough to say.

Rất khó để nói như vậy.

But how they— and you— feel about the result may be another dilemma altogether.

Nhưng cách họ— và bạn— cảm nhận về kết quả

có thể sẽ là một tình huống khó xử khác.