Iceland's secret power - Jean-Baptiste P. Koehl

Translator: amez araz Reviewer: Daban Q. Jaff

While the weather in Iceland is often cold, wet, and windy,

لە کاتێکدا کەش وهەوای ئایسلند زۆر جار سارد، و تەڕو، ڕەشەبایە،

a nearly endless supply of heat bubbles away below the surface.

دابینکردنی بڵقی گەرمی بێ کۆتای لە خوارەوەی ڕووکەشەکە.

In fact, almost every building in the country is heated by geothermal energy,

لە ڕاستیدا، نزیکەی هەموو بینایەک لە وڵات بە وزەی جیۆترمال گەرمکراوە،

in a process with virtually no carbon emissions.

لە پڕۆسەیەکدا بە شێوەیەکی ڕاستەقینە هیچ کاربۆنێک دەرناچێت.

So how exactly does this renewable energy work?

کەواتە چۆن ئەو وزەیە تازەبووەوە کار دەکات؟

Between the Earth’s core and its crust is a mixed layer

چینێکی تێکەڵە لە نێوان کرۆکی ئێرتفێس و کرستەکەی

of solid and partially molten rock called the mantle.

لە بەردی ڕەق و تاڕاد کە بە منت ناو دەبرت.

Temperatures here range from 1,000 to 3,500 degrees Celsius.

پلەکانی گەرما لە ١٠٠٠ بۆ ٣٥٠٠ پلەی سەدییە.

Some of this heat comes from the radioactive decay of metals.

هەندێک لەو گەرمایە کە تۆ دەتوانیت بیکەیت.

But much of it comes from Earth’s core,

بەڵام بەشێکی زۆری لە ناوکی زەوییەوە هاتووە،

which has been radiating energy since the planet formed

لەو کاتەی هەسارەکە تیشک دەداتەوە وزە پێکدەهێنێت

over four billion years ago.

زیاتر لە چوار ملیار ساڵ لەمەو پێش.

While the mantle moves slowly,

لە کاتێکدا کە مانتەکە بە هێواشی دەجوڵێت،

circulating roughly 40 kilometers below the Earth’s crust,

بە نزیکەی ٤٠ کیلۆمەتر دەگەڕێتەوە لە خوارەوەی زەوی،

there are places where it surges closer to the surface.

شوێن هەیە کە لە ڕوویەکەوە دەبێت.

Here, the magma forms pockets and veins in the ground,

لێرە ماگما گیرفان پێکدێنێت هەروەها لە زەویدا مێش،

heating underground rivers and pools to temperatures reaching 300 degrees.

گەرمکردنی ڕووباری ژێر زەوی و حەوزەکان کە پلەی گەرمای دەگاتە ٣٠٠ پلە،

Controlling heated water is at the heart of harnessing geothermal energy,

کۆنتڕۆڵکردنی ئاوی گەرمی لەگەڵدایە لەدەسدانی وزەی جیۆترمال،

and there are two primary models for how to do it.

وە دوو مۆدێلی سەرەتایی هەیە بۆ ئەوەی بزانیت چۆن بیکەیت.

One is to build a geothermal power plant

یەکێک ئەوەیە کە کارگەی کارەبای جیۆترمال دروست بکرێت

which uses these hot, deep pools to produce electricity.

کە ئەم حەوزانە گەرم و قوڵە بەکاردەهێنێت بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا.

First, engineers drill a well several kilometers into permeable rock

یەکەم، ئەندازیارەکان بیرێکی زۆر هەڵدەکەنن چەند کیلۆمەتر بۆ ناو بەردی بەستراو

like sandstone or basalt.

وەک بەردی لم یان، باسالت.

As the hot, highly pressurized groundwater flows into the well,

وەک ئاوی ژێر زەوی گەرم، زۆر پەستێنراوە بۆ ناو بیرەکە دەڕژێتە ناو بیرەکە،

the rapid change in pressure and temperature

گۆڕانی خێرای پلەی گەرماو هەبوونی فشار

produces huge amounts of steam.

بڕێکی زۆر هەڵم بەرهەم دەهێنێت.

This steam then turns the blades of a turbine to generate electricity.

ئەو هەڵمەی دواتر تیغەکان دەگۆڕێت لە توربینێک بۆ دروستکردنی کارەبا.

Finally, the remaining cooled water and condensed steam

دواجار ئاوی ساردکراوی و هەڵمی چڕوپڕ ماوەتەوە

are injected back into the ground to create an open loop

دەڕژێنە ناو زەویەوە بۆ دروستکردنی ئەڵقەی کراوە

that provides electricity without losing water.

کە کارەبا دابین دەکات بێ ئەوەی ئاو لە دەست بدات.

However, we don't have to drill this deep to take advantage of the planet's heat.

هەر چییەک بێت، پێویست ناکات لە قوڵایی ورد بیتەوە بۆ سوود بینین لە گەرمای هەسارەکان.

Thanks to solar radiation,

سوپاس بۆ تیشکی خۆر،

dirt just 1.5 meters deep can reach temperatures over 20 degrees Celsius.

پیسی تەنها ١.٥ مەتر قوڵایی دەتوانێت بگاتە پلەی گەرمای زیاتر لە ٢٠ پلە.

Geothermal heat pumps pipe water or antifreeze liquid

گەرمای جیۆتێرمال ئاوی بۆری پەمپ دەکات یان، شلەی دژە فرێز

through this layer of earth to siphon its energy.

لە ڕێگەی ئەم چینەی زەوییەوە هەوڵدەدات وزەی خۆی بپاڵێوێت.

These liquids are then pumped through local infrastructure,

ئەم یەکسانانە دواتر دەچوسێنەوە لە ڕێگەی ژێرخانی لۆد،

dispersing their heat before moving back through the ground

بۆ بڵاو کردنەوەی گەرما پێشتر گەڕاون بە ناو زەویدا

to absorb more energy.

بۆ هەڵمژینی وزەی زیاتر.

While external electricity is needed to operate the pumps,

لە کاتێکدا کارەبای دەرەکی پێویستە بۆ ئەوەی پەمبەکان بەکاربهێنن،

the energy provided is far greater than the energy used,

ئەو وزەیەی کە دابین کراوە زۆر گەورەترە لە وزەی بەکارهێنراوە،

meaning this process is also a sustainable loop.

ئەم پڕۆسەیە چییە؟

In fact, geothermal heat pumps are both cheaper to operate

لە ڕاستیدا، پەمپەکانی گەرمای جیۆتێرمال هەردووکیان هەرزانترن بۆ کارکردن

and at least two times more energy efficient than fossil fuel equivalents.

وە لایەنی کەم دوو جار وزەی زیاتر کارامەتر لە هاوبەرەکانی سووتەمەنی هەستبوو.

Whether geothermal energy is radiating just below our feet,

ئایا وزەی جیۆترمال تیشک دەدات تەنها لە خوارەوەی قاچەکانمان،

or heating water several kilometers deep,

یان گەرمکردنی ئاو بە قوڵایی چەند کیلۆمەترێک،

the planet is constantly radiating heat.

ئەو هەسارەیە بە بەردەوامی گەرمای دەنوێنێت.

Averaged across one year,

بە تێکڕای لە ماوەی ساڵێکدا،

Earth gives off roughly three times more energy than humanity consumes.

زەوی نزیکەی سێ جار زیاتر دەبەخشێت لەو وزەی مرۆڤایەتی دەیهێنێت.

So why does geothermal only account for 0.2% of humanity’s energy production?

کەواتە بۆچی تەنها ٪٠.٢ بەرهەمی وزەی مرۆڤایەتی ئەژمێرێ؟

The answer has to do with heat, location, and cost.

وەڵامەکە پەیوەندی، بە شوێن و تێچووی گەرماوە هەیە،

Since geothermal heat pumps rely on the consistent heat

لەو کاتەوەی پەمپی گەرمی جیۆتێرمال پشت بە گەرمای بەردەوام

found in shallow earth,

لە زەویدا دۆزراوەتەوە،

they can be implemented almost anywhere.

ئەوا دەتوانێت لە هەر شوێنێک بێ جێبەجێ دەکرێت.

But geothermal power plants require tapping into

بەڵام کارگەی کارەبای جیۆترمال پێویستی بە لێدان لە ناوەوە هەیە

high-temperature geothermal fields;

خانە جیۆترمالەکانی پلەی بەرز؛

regions hotter than 180 degrees and typically several kilometres underground.

هەرێمەکان گەرمتر لە ١٨٠ پلەو بەشێوەیەکی ئاسای جەند کیلۆمەترێک لە ژێر زەویدا.

These high temperature zones are hard to find,

ئەم ناوچەیەبەرزانە کە دۆزینەوەی پلەی گەرمای زۆر سەختە،

and drilling this deep for just one of the several wells a plant will need

هەڵکەندنی قوڵایی تەنها بۆ یەک بیرێک ڕووەک پێویستی پێیەتی

can cost up to $20 million.

دەتوانێ تا ٢٠$ ملیۆن خەرج بکات.

There are regions with shallower geothermal fields.

هەرێمێک هەیە کە زۆر گەرمە تۆ چی پێ دەدەیت.

Iceland and Japan are near active volcanoes and tectonic plate boundaries,

ئایسلاند و ژاپۆن نزیکن لە چالاکی گڕکان و سنووری پلیتی تەکتۆنی،

where magma rises up through the crust.

ئەو شوێنەی کە ماگما لە ناو قەڵمەکەدا هەڵدەستێت.

But these same factors also make those regions prone to earthquakes,

بەڵام هەر ئەم هۆکارانەش دروستی دەکەن ئەو ناوچەییەی کە بە بومەلەرزە ناسراوەک،

which can also be triggered by intensive drilling.

هەروەها دەکرێت ببێتە هۆی هەڵکەندنێکی چڕ.

Furthermore, while geothermal energy is clean and renewable,

کە هەروەها لە کاتێکدا وزەی جیۆترمال پاک و تازەیە.

it’s not entirely harmless.

ئەوە بە تەواوی بێ زیان نییە.

Drilling can release vapors containing pollutants

لە ڕێگەی هەڵکەندنەوە دەتوانین بۆنەکان ئازاد بکەین کە تێیدایە

like methane and hydrogen sulfide.

وەک میتان و هایدرۆجین سولفید.

And drilling tools that use pressurized water can contaminate groundwater.

ئامێرەکانی هەڵکەندن کە بە فشار بەکار دەهێنرێت دەتوانن ئاوی ژێر زەوی پیس بکەن.

Fortunately, new technologies are emerging to meet these challenges.

خۆشبەختانە، تەکنەلۆژیا لە نوێیدایە بۆ ئەوەی ئەو تەحەدایانە ببینێت.

Emission control systems can capture pollutants,

سیستمەمی کۆنتڕۆڵی دەرچوون دەتوانیت پیسکەرەکان بگرێت،

and electromagnetic monitoring can help detect seismic risks.

چاودێری ئەلکترۆمەگناتیسی دەتوانێت یارمەتی دۆزینەوەی مەترسیەکانی بومەلەرزە بدات.

We're also uncovering entirely new sources of geothermal energy,

هەروەها ئیمە بەتەواوی سەرچاوەکانی وزەی نوێی جیۆترمال ئاشکرا دەکەین،

like pockets of magma in mid-ocean volcanoes.

وەک گیرفانی ماگما لە ناوەراستی گڕکانەکانی زەریادا.

So if we can safely and responsibly tap into the heat sustaining our planet,

کەواتە ئەگەر بە سەلامەتی و بەرپرسیارانە و نەرم بێ بۆ ئەوەی هەسارەی ئێمە بەردەوام بێ،

we might be able to sustain humanity as well.

و لەوانەیە بۆ ئابلۆ بۆ بەردەوام بوونی مرۆڤایەتی.