Why it’s so hard to cure HIV/AIDS - Janet Iwasa

Translator: zhila aziz Reviewer: Daban Q. Jaff

In 2008, something incredible happened: a man was cured of HIV.

لە ساڵی ٢٠٠٨، ڕووداوێكی سەرسوڕھێنەر ڕوویدا: پیاوێكی توشبووی HIV چاكبووەوە.

In over 70 million HIV cases, that was a first and, so far, a last.

لە زیاتر لە ٧٠ ملیۆن حاڵەتی HIV ئەمە یەكەمین و كۆتا حاڵەتی چارەسەركراو بووە.

ئێمە ھێشتاش بە تەواوی تێناگەین كە چۆن چاك بوویەوە. ئێمە دەتوانین چارەسەری

We don't yet understand exactly how he was cured.

We can cure people of various diseases, such as malaria and hepatitis C,

خەڵكی بكەین كە توشی ڤایرۆسی جۆراوجۆری نەخۆشی دەبن وەك مەلاریا و هێپاتیتیسی C,

so why can't we cure HIV?

كەواتە بۆچی ناتوانین چارەسەری نەخۆشی HIV بكەین ؟

Well, first let's examine how HIV infects people

باشە، سەرەتا با بزانین کە چۆن نەخۆشی ئایدز تووشی خەڵک دەبێت

and progresses into AIDS.

و بەرەو ئایدز دەڕوات.

HIV spreads through exchanges of bodily fluids.

ڤایرۆسی ئایدز لە ڕێگەی گواستنەوەی شلەکانی لەش بڵاو دەبێتەوە .

Unprotected sex and contaminated needles are the leading cause of transmission.

پەیوەندی سێکسی نەپاریزراو و پیسبونی سێکسی هۆکاری گرینگن بۆ بلاوبوونەوەی .

It, fortunately, cannot spread through air, water, or casual contact.

خۆشبەختانە، لە ڕێگەی ئاو و هەوا و پەیوەندی ئاسایی ناگوازرێتەوە.

Individuals of any age, sexual orientation, gender and race

تاکەکانی هەر تەمەنێک، ڕەگەزێک، و نەژادێک

can contract HIV.

دەتوانن تووشی ڤایرۆسی HIV بن.

Once inside the body, HIV infects cells that are part of the immune system.

ڤایرۆسی ئایدز لەناو لەشدا تووشی خانەکانی بەرگری لەش دەبن .

It particularly targets helper T cells,

ئامانجی تایبەتی ئەم ڤایرۆسە خانەکانی Tیاریدەدەرە،

which help defend the body against bacterial and fungal infections.

کە یارمەتی بەرگری لەش دەدات لە دژی بەکتریا و تەەشبوون بە نەخۆشیەکان.

HIV is a retrovirus,

HIV ڤایرسێکی ڕیترۆڤیرە،

which means it can write its genetic code into the genome of infected cells,

یانی دەتوانێت کۆدی بۆماوەیی خۆی لەسەر جینوومی خانەکان کۆپی بکات،

co-opting them into making more copies of itself.

هەروەها بەم هۆیەوە زۆر بوونی هەیە.

During the first stage of HIV infection,

لە قۆناغی یەکەمی تووشبوون بە ڤایرۆسی ئایدز،

the virus replicates within helper T cells,

ڤایرۆسەکە لەناو خانەکانی T یاریدەدەر کۆدەبنەوە،

destroying many of them in the process.

و زۆربەیان لە لە پڕۆسەکەدا لەناو دەبەن.

During this stage, patients often experience flu-like symptoms,

لەم قۆناغەدا زۆرجار نەخۆشەکان نیشانەکانی وەک ئەنفلۆنزایان هەیە ،

but are typically not yet in mortal danger.

بەڵام بەزۆری هێشتا مەترسی مردنیان لەسەر نیە.

However, for a period ranging from a few months to several years,

لەگەڵ ئەوەشدا لە ماوەی چەند مانگێک بۆ چەند ساڵێک، کە نەخۆشەکە

during which time the patient may look and feel completely healthy,

لەو ماوەیەدا بەتەواوی هەست بەتەندروستی دەکات و بە شێوەیەکی تەندروست دەردەکەوێت

the virus continues to replicate and destroy T cells.

ڤایرۆسەکە بەردەوام دەبێت لە زۆربوون و لەناو بردنی خانەکانی T.

When T cell counts drop too low,

کاتێک ژمارەی خانەکانی T زۆر کەم دەبێتەوە،

patients are in serious danger of contracting deadly infections

نەخۆشەکان لە مەترسی جدی دان لە کوشندەیی نەخۆشیەکە

that healthy immune systems can normally handle.

کە سیستەمی بەرگری تەندروستی بە شێوەیەکی ئاسایی دەتوانێت چارەسەری بکات.

This stage of HIV infection is known as AIDS.

ئەم قۆناغی تووشبوونەی HIV بە ئایدز ناسراوە.

The good news is there are drugs that are highly effective

موژدەکە لێرە ئەوەیە کە دەرمانێکی زۆر کاریگەر هەیە

at managing levels of HIV

بۆ کۆنتڕۆڵ کردنی قۆناغەکانی HIV

and preventing T cell counts from getting low enough

و بۆ پێشگیری کردن لە کەمبوونەوەی ژمارەی خانەکانی T

for the disease to progress to AIDS.

کە نەخۆشەکە بەرەوە قۆناغی ئایدز نەبات.

With antiretroviral therapy,

لەگەڵ چارەسەری دژە ڤایرۆس، زۆربەی ئەو کەسانەی کە نەخۆشی

most HIV-positive people can expect to live long and healthy lives,

ئایدزیان هەیە دەتوانن چاوەڕوانی ژیانێکی تەندروست و درێژبکەن،

and are much less likely to infect others.

و لەوانەیە کەمتریش ئەو نەخۆشیە بۆ کەسانی تر بگوێزرێتەوە.

However, there are two major catches.

لەگەڵ ئەوەش دا، دوو کێشەی گەوەرە بوونیان هەیە. یەکێکین ئەوەیە کە

One is that HIV-positive patients must keep taking their drugs

نەخۆشانی تووشبوو بە HIV پێویستە دەرمانەکانیان بە بەردەوامی بەکاربهێنن

for the rest of their lives.

هەتا کۆتایی ژیانیان.

Without them, the virus can make a deadly comeback.

بەبێ دەرمانەکان، ڤایرۆسەکە دەتوانێت کوشندە بێت.

So, how do these drugs work?

کەواتە ئەم دەرمانانە چۆن کار دەکەن؟

The most commonly prescribed ones prevent the viral genome from being copied

باوترینیان ئەوانەن کە بە زۆری کۆپی دەبن لە جینۆمی ڤایرۆسەکە

and incorporated into a host cell's DNA.

و لە خانەیەکی خانەخوێیەکی DNA یەک دەگرێت.

باقی دەرمانەکان ڕێگری لە بڵاو بوونەوە و دروست بوونی ڤایرۆسەکە دەکەن،

Other drugs prevent the virus from maturing or assembling,

causing HIV to be unable to infect new cells in the body.

دەبێتە هۆی ئەوەی HIV نەتوانێت خانەی نوێی لە لەش تووش بکات.

But HIV hides out somewhere our current drugs cannot reach it:

بەڵام HIV لە شوێنێک خۆی حەشاردەدات کە دەرمانەکانی ئێستامان ناتوانن پێی بگەن:

inside the DNA of healthy T cells.

لە ناو DNA خانەیەکی T تەندرووست دا.

Most T cells die shortly after being infected with HIV.

زۆربەی خانەکانی T دوای ماوەیەکی کەم لە تووشبوونیان بە ڤایرۆسی HIV دەمردن .

But in a tiny percentage,

بەڵام بە ڕێژەیەکی کەم،

the instructions for building more HIV viruses lies dormant,

ئامارەکان بۆ زیاتر دروست کردنی ڤایرۆسی HIV ڕاست نابن،

sometimes for years.

هاندێک جار بۆ ماوەی چەند سالێک. بۆیە تەنانەت ئەگەر ئێمە

So even if we could wipe out every HIV virus from an infected person's body,

بتوانین هەموو ڤایرۆسەکانی ئایدز لە جەستەی کەسی تووشبوو دا بسڕینەوە،

one of those T cells could activate and start spreading the virus again.

دەکرێت یەکێک لە خانەکانی Tچالاک بن و دەست بکەن بە دووبارە بڵاو بوونەوەی ڤایرۆسەکە.

The other major catch is that not everyone in the world has access to the therapies

کێشەیەکی سەرەکی تر ئەوەیە کە هەموو کەسێک دەستگەیشتنی نییە بە چارەسەر

that could save their lives.

بۆ ئەوەی کە ژیانیان ڕزگار بکات.

In Sub-Saharan Africa, which accounts for over 70% of HIV patients worldwide,

لە ئەفریقای ڕەش کە زیاتر لە ٧٠% ی کۆی گشتی تووشبووای ئایدزی هەیە لە جیهان دا،

antiretrovirals reached only about one in three HIV-positive patients in 2012.

لە ساڵی ٢٠١٢ دا دژە ڤایرۆسی ڕیترۆڤایرۆس گەیشتە تەنها ئەک بۆ سێ نەخۆشی ئایدز.

There is no easy answer to this problem.

هیچ وەڵامێکی ئاسان بۆ ئەم کێشەیە نییە .

A mix of political, economic and cultural barriers

تیکەڵەیەک لە ئاستەنگە سیاسی و ئابووری و فەرهەنگییەکان

makes effective prevention and treatment difficult.

ڕێگری و چارەسەری کاریگەر قورس دەکات.

And even in the U.S., HIV still claims more than 10,000 lives per year.

تەنانەت لە ئەمریکاش، ئایدز هێشتاش لە ساڵێک دا ١٠ هەزار کەس تووش دەکات.

However, there is ample cause for hope.

هەرچەندە، هیوایەکی زۆر هەیە.

Researchers may be closer than ever to developing a true cure.

ڕەنگە توێژەران زیاتر لە هەمیشە نزیک بن لە ئەنجامی چارەسەری هەمیشەیی.

شێوازی توێژینەوەکە پێک دێت لە بەکارهێنانی

One research approach involves

using a drug to activate all cells harboring the HIV genetic information.

دەرمانێک کە هەموو خانەکان چالاک دەکات کە زانیاری جیناتی HIVیان تێدایە .

This would both destroy those cells and flush the virus out into the open,

کە خانەکان خۆیان لەناو دەبەن و ڤایرۆسەکە وشک دەکەن ،

where our current drugs are effective.

هەمان ئەو شوێنەی کە دەرمانی نوی کاریگەری هەیە.

Another is looking to use genetic tools

میتۆدێکی تر سەیری بەکارهێنانی ئامرازەکانی بۆماوەیی دەکات

to cut the HIV DNA out of cells genomes altogether.

کە DNA پەیوەندیدار بە HIV دەبڕێت لە هەموو خانەکان .

And while one cure out of 70 million cases may seem like terrible odds,

و لە کاتێک دا ئەگەری یەک چارەسەر لە ٧٠ ملیۆن زۆر سەیر دیارە ،

one is immeasurably better than zero.

یەک بە دڵنیاییەوە باشترە لە سفر.

We now know that a cure is possible,

ئێمە ئێستا دەزانین کە چارەسەرێک بوونی هەیە،

and that may give us what we need to beat HIV for good.

و ئەمە لەوانەیە چارەسەری هەمیشەیی ئایدزمان بۆ دروست بکات.