Sheryl WuDunn: Our century's greatest injustice

Sheryl WuDunn: Sự bất công lớn nhất của thế kỉ

Translator: Holly Nguyen Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

The global challenge that I want to talk to you about today

Sự thách thức toàn cầu mà tôi muốn nói với quý vị hôm nay

rarely makes the front pages.

ít khi nào lên trang nhất của báo chí

It, however, is enormous

Nhưng, quy mô và tầm quan trọng của nó

in both scale and importance.

rất lớn

Look, you all are very well traveled;

Hãy xem này, các bạn đều thường xuyên đi các nước

this is TEDGlobal after all.

dù sao thì đây cũng là hội thảo TED Toàn cầu

But I do hope to take you to some places

Nhưng tôi rất mong được đưa quý vị đến 1 số nơi

you've never been to before.

mà quý vị chưa bao giờ đến

So, let's start off in China.

Vậy, hãy bắt đầu ở Trung Quốc

This photo was taken two weeks ago.

Bức hình này được chụp 2 tuần trước

Actually, one indication is that little boy on my husband's shoulders

Thực ra thì đứa bé trai trên vai chồng tôi

has just graduated from high school.

vừa tốt nghiệp phổ thông

(Laughter)

(Cười)

But this is Tiananmen Square.

Nhưng đây là Quảng trường Thiên An Môn

Many of you have been there. It's not the real China.

Rất nhiều người trong quý vị từng đến đó. Đây không phải là 1 TQ thật sự

Let me take you to the real China.

Để tôi đưa quý vị đến TQ thật sự

This is in the Dabian Mountains

Đây là trên núi Dabian

in the remote part of Hubei province in central China.

ở 1 vùng hẻo lánh của tỉnh Hồ Bắc ở miền trung TQ

Dai Manju is 13 years old at the time the story starts.

Câu chuyện bắt đầu khi Dai Manju 13 tuổi

She lives with her parents,

Cô bé sống với bố mẹ cô

her two brothers and her great-aunt.

2 người anh và bà dì cố

They have a hut that has no electricity,

Họ có 1 cái chòi không có điện

no running water,

không có nước

no wristwatch, no bicycle.

không có đồng hồ, không xe đạp

And they share this great splendor

Và họ chia sẻ sự "sung túc" này

with a very large pig.

với 1 con heo rất lớn

Dai Manju was in sixth grade when her parents said,

Lúc Dai Manju học lớp 6, bố mẹ cô nói với cô:

"We're going to pull you out of school

Con không thể tiếp tục đi học nữa

because the 13-dollar school fees are too much for us.

vì bố mẹ không thể trang trải cho học phí 13 đô la của con

You're going to be spending the rest of your life in the rice paddies.

Con sẽ làm việc trên đồng trong khoảng thời gian còn lại của cuộc đời con

Why would we waste this money on you?"

tại sao bố mẹ lại phải phí tiền cho con chứ?

This is what happens to girls in remote areas.

Đây là những gì xảy ra cho các cô bé ở những vùng hẻo lánh

Turns out that Dai Manju was

Không ai ngờ là Dai Manju lại là

the best pupil in her grade.

học sinh giỏi nhất lớp

She still made the two-hour trek to the schoolhouse

Cô vẫn đi bộ 2 tiếng đến trường

and tried to catch every little bit of information

và cố gắng tiếp thu những kiến thức nhỏ nhặt

that seeped out of the doors.

mà cô nghe được từ khe cửa.

We wrote about her in The New York Times.

Chúng tôi viết về cô bé cho tờ New York Times

We got a flood of donations --

Chúng tôi nhận được 1 loạt những quyên góp

mostly 13-dollar checks

phần lớn là những tờ séc 13 đô la

because New York Times readers are very generous

bởi vì độc giả của tờ New York Times rất hào phóng

in tiny amounts

với những số tiền ít ỏi

(Laughter)

(Cười)

but then, we got a money transfer

Nhưng sau đó, chúng tôi nhận được 1 giao dịch chuyển tiền

for $10,000 --

với $10.000

really nice guy.

1 người rất tốt bụng

We turned the money over to that man there, the principal of the school.

Chúng tôi gửi tiền đó tới người đàn ông trong hình, hiệu trưởng của trường

He was delighted.

Ông rất mừng rỡ

He thought, "Oh, I can renovate the school.

Ông nghĩ: "Ôi, tôi có thể sửa sang lại trường học

I can give scholarships to all the girls,

Tôi có thể tặng học bổng cho tất cả các bé gái."

you know, if they work hard and stay in school.

nếu chúng chăm học và vẫn đến trường

So Dai Manju basically

Vậy là Dai Manju

finished out middle school.

học xong cấp 2

She went to high school.

và cô học lên cấp 3

She went to vocational school for accounting.

Cô học trường nghề môn kế toán

She scouted for jobs down in Guangdong province in the south.

Cô tìm việc làm ở tỉnh Quảng Đông ở phía nam

She found a job, she scouted for jobs

Cô tìm được việc làm cho mình, và cô cũng tìm việc làm

for her classmates and her friends.

cho bạn cùng lớp và bạn bè của cô.

She sent money back to her family.

Cô gửi tiền về cho gia đình

They built a new house,

Họ xây 1 căn nhà mới

this time with running water,

lần này, có nước

electricity, a bicycle,

điện, 1 chiếc xe đạp

no pig.

không có con heo nào cả

What we saw was a natural experiment.

Những gì chúng tôi thấy là 1 cuộc thử nghiệm tự nhiên

It is rare to get an exogenous investment

Rất hiếm khi có được 1 sự đầu tư từ bên ngoài

in girls' education.

cho giáo dục cho các em gái

And over the years, as we followed Dai Manju, we were able to see

Và qua nhiều năm theo dõi Dai Manju, chúng tôi có thể thấy được là

that she was able to move out of a vicious cycle

cô bé có khả năng thoái khoỉ vòng luẩn quẩn

and into a virtuous cycle.

để bước vào vòng phát triển

She not only changed her own dynamic,

Cô bé không những thay đổi hoàn cảnh của bản thân

she changed her household, she changed her family, her village.

mà còn thay đổi được gia cảnh, gia đình, và làng xóm.

The village became a real standout.

Ngôi làng trở nên nổi bật

Of course, most of China was flourishing at the time,

đương nhiên, phần lớn TQ đang phát triển mạnh mẽ trong lucd9o1

but they were able to get a road built

nhưng họ đã xây dựng được tuyến giao thông

to link them up to the rest of China.

để kết nối họ với cả TQ

And that brings me to my first major

Và việc đó đưa tôi đến chuyên đề đầu tiên

of two tenets of "Half the Sky."

trong 2 nghị luận của "Nửa Bầu Trời"

And that is that

Và đó chính là

the central moral challenge

sự thách thức quan trọng nhất về đạo đức

of this century

của thế kỉ này

is gender inequity.

là bình đẳng giới

In the 19th century, it was slavery.

Ở thế kỉ 19 đó là chế độ nô lệ

In the 20th century, it was totalitarianism.

thế kỉ 20, đó là chế độ độc tài

The cause of our time

và vấn đề của thời đại chúng ta

is the brutality that so many people

là sự tàn bạo mà rất nhiều người

face around the world because of their gender.

đang chịu đựng trên toàn thế giới vì giới tính của họ

So some of you may be thinking,

Có 1 số người trong quý vị sẽ nghĩ

"Gosh, that's hyperbole.

Trời, cường điệu quá.

She's exaggerating."

Bà ấy đang phóng đại vấn đề

Well, let me ask you this question.

Vậy, để tôi hỏi quý vị 1 câu

How many of you think there are more males or more females in the world?

Bao nhiêu trong số quý vị nghĩ rằng trên thế giới có nhiều nam hơn hay nhiều nữ hơn?

Let me take a poll. How many of you think there are more males in the world?

Để tôi xem. Bao nhiêu người nghĩ rằng có nhiều nam hơn?

Hands up, please.

Giơ tay lên

How many of you think -- a few -- how many of you there are more females in the world?

Bao nhiêu người nghĩ rằng - cũng có 1 số đấy - bao nhiêu người nghĩ rằng có nhiều nữ hơn?

Okay, most of you.

Phần lớn quý vị

Well, you know this latter group, you're wrong.

Nhưng, những người trong nhóm này đã sai

There are, true enough,

Đúng là

in Europe and the West,

ở châu Âu và phương Tây

when women and men

nơi giữa nam và nữ

have equal access to food and health care,

có sự bình đẳng về thức ăn và y tế

there are more women, we live longer.

thì sẽ có nhiều nữ hơn, chúng ta sống lâu hơn

But in most of the rest of the world, that's not the case.

Nhưng ở phần còn lại của thế giới, đó không phải là sự thật

In fact, demographers have shown

Sự thật là, các nhà nghiên cứu dân số đã chứng minh được

that there are anywhere between 60 million

dân số hiện nay thiếu hụt

and 100 million

từ khoảng 60 triệu

missing females in the current population.

đến 100 triệu phụ nữ

And, you know, it happens for several reasons.

Và có nhiều lý do dẫn đến tình trạng này

For instance, in the last half-century,

ví dụ, trong nửa thế kỉ rồi,

more girls were discriminated to death

nhiều cô bé đã bị phân biệt đối xử đến chết

than all the people killed on all the battlefields

hơn cả số người bị giết trong tất cả các chiến trường

in the 20th century.

trong thế kỉ 20

Sometimes it's also because of the sonogram.

Có khi bởi vì công nghệ quét thai nhi

Girls get aborted before they're even born

mà nhiều bé gái bị giết từ trong bào thai

when there are scarce resources.

khi hoàn cảnh khó khăn

This girl here, for instance,

Ví dụ như cô bé này

is in a feeding center in Ethiopia.

đang ở trong 1 trung tâm cho ăn ở Ethiopia

The entire center was filled with girls like her.

Cả trung tâm này có đầy những cô bé như cô

What's remarkable is that her brothers, in the same family,

Điều đáng kinh ngạc là tất cả các anh em trai của cô, trong cùng 1 gia đình,

were totally fine.

thì hoàn toàn bình thường

In India, in the first year of life,

Ở Ấn Độ, trong năm đầu tiên của cuộc đời

from zero to one,

từ mới sinh đến 1 tuổi,

boy and girl babies basically survive at the same rate

tỷ lệ sinh tồn của bé trai và bé gái đều như nhau

because they depend upon the breast,

vì chúng đều bú sữa mẹ

and the breast shows no son preference.

và sữa mẹ thì k có thiên vị cho con trai

From one to five,

Từ 1 đến 5 tuổi

girls die at a 50 percent higher mortality rate

tỷ lệ tử vong của bé gái cao hơn 50%

than boys, in all of India.

các bé trai, trên toàn Ấn Độ

The second tenet of "Half the Sky"

Nghị luận thứ 2 của "Nửa Bầu Trời"

is that, let's put aside the morality of all the right and wrong of it all,

là, hãy tạm quên đi sự đúng sai về đạo đức của vấn đề này

and just on a purely practical level,

và chỉ tập trung thuần túy vào thực tế

we think that

chúng tôi nghĩ rằng

one of the best ways to fight poverty and to fight terrorism

1 trong những cách tốt nhất để giảm nghèo và chống lại khủng bố

is to educate girls

là giáo dục cho bé gái

and to bring women into the formal labor force.

và đưa phụ nữ vào nguồn nhân lực chính quy

Poverty, for instance.

Lấy ví dụ là nghèo đói

There are three reasons why this is the case.

Có 3 lý do cho tình trạng này

For one, overpopulation is one of

Dân số quá đông

the persistent causes of poverty.

là 1 nguyên nhân dai dẳng của nghèo đói

And you know, when you educate a boy,

Và quý vị cũng biết là khi giáo dục 1 bé trai

his family tends to have fewer kids,

gia đình của nó sau này sẽ có ít con hơn

but only slightly.

nhưng chỉ 1 it

When you educate a girl,

Khi giáo dục 1 bé gái

she tends to have significantly fewer kids.

thì cô bé sau này sẽ có ít con hơn hẳn

The second reason is

Nguyên nhân thứ 2

it has to do with spending.

có liên quan đến việc tiêu xài

It's kind of like the dirty, little secret of poverty,

Nó như là 1 bí mật nhỏ, xấu xí của nghèo đói

which is that,

là khi

not only do poor people

người nghèo không chỉ

take in very little income,

có rất ít thu nhập

but also, the income that they take in,

mà với số thu nhập đó

they don't spend it very wisely,

không được họ tiêu dùng 1 cách khôn ngoan

and unfortunately, most of that spending is done by men.

và không may là, phần lớn việc tiêu dùng đó được thực hiện bởi đàn ông

So research has shown,

Vì thế nghiên cứu cho thấy rằng

if you look at people who live under two dollars a day --

nếu nhìn vào số người sống dưới 2 đô 1 ngày

one metric of poverty --

1 thước đo sự nghèo

two percent of that take-home pay

là 2% của thu nhập hàng ngày

goes to this basket here, in education.

sẽ được dùng cho giáo dục

20 percent goes to a basket that is a combination of

20% dùng cho

alcohol, tobacco, sugary drinks --

rượu bia, thuốc lá, nước ngọt

and prostitution and festivals.

mãi dâm và lễ hội.

If you just take four percentage points

Nếu chỉ 4% được lấy

and put it into this basket,

và bỏ vào giáo dục,

you would have a transformative effect.

thì chúng ta sẽ có biến hóa lớn

The last reason has to do

Nguyên nhân cuối cùng có liên quan đến

with women being part of the solution, not the problem.

việc phụ nữ là 1 phần của giải pháp, k phải là vấn đề

You need to use scarce resources.

Phải biết tận dụng nguồn tài nguyên ít ỏi

It's a waste of resources if you don't use someone like Dai Manju.

Thật là phí khi chúng ta không dùng 1 người như Dai Manju

Bill Gates put it very well

Bill Gates đã nói rất đúng

when he was traveling through Saudi Arabia.

khi ông ấy ở Ả Rập

He was speaking to an audience much like yourselves.

ông đang nói chuyện với những khán giả giống như quý vị đây

However, two-thirds of the way there was a barrier.

nhưng mà, có 1 tấm chắn ở 2 phần 3 căn phòng

On this side was men,

phía bên này là đàn ông

and then the barrier, and this side was women.

và rồi miếng chắn, và phía bên này là phụ nữ

And someone from this side of the room got up and said,

Và có 1 người từ phía này của căn phòng đứng lên và nói

"Mr. Gates, we have here as our goal in Saudi Arabia

ông Gates, ở Ả Rập chúng tôi có mục tiêu

to be one of the top 10 countries

trở thành 1 trong số 10 nước đứng đầu

when it comes to technology.

về công nghệ

Do you think we'll make it?"

Ông có nghĩ là chúng tôi sẽ đặt được không?

So Bill Gates, as he was staring out at the audience, he said,

Và Bill Gates trố mắt nhìn vị khán giả, và nói

"If you're not fully utilizing half the resources in your country,

nếu ông không thật sự tận dụng 1 nửa số tài nguyên trong nước

there is no way you will get anywhere near the top 10."

thì không có cách nào ông có thể đạt được gần như 10 nước hàng đầu cả

So here is Bill of Arabia.

Và đây chính là Bill của Ả Rập.

(Laughter)

(Cười)

So what would some of the specific challenges

Vậy, một số những thử thách cụ thể

look like?

là như thế nào?

I would say, on the top of the agenda

Tôi sẽ nói, trên hết chính là

is sex trafficking.

nạn buôn lậu người cho mãi dâm

And I'll just say two things about this.

Và tôi sẽ nói 2 điều về việc này.

The slavery at the peak of the slave trade

Tại thời điểm mạnh nhất của chế độ nô lệ

in the 1780s:

vào thập kỉ 80 của thế kỉ 18

there were about 80,000 slaves

có khoảng 80 ngàn nô lệ

transported from Africa to the New World.

bị vận chuyển từ châu Phi đến Tân Thế Giới

Now, modern slavery:

Chế độ nô lệ hiện đại ngày nay

according to State Department rough statistics,

theo thống kê của Bộ

there are about 800,000 -- 10 times the number --

có khoảng 800 ngàn người - cao gấp 10 lần -

that are trafficked across international borders.

bị đưa lậu giữa các nước trên thế giới

And that does not even include those

Đó là chưa tính số

that are trafficked within country borders,

bị đưa lậu trong lãnh thổ mỗi nước

which is a substantial portion.

cũng là 1 số lượng lớn

And if you look at

Và nếu quý vị xem xét

another factor, another contrast,

1 nhân tố khác, 1 sự trái ngược khác

a slave back then is worth

thì 1 nô lệ hồi đó

about $40,000

xứng đáng khoảng 40 ngàn đô

in today's money.

tính theo tiền bạc bây giờ

Today, you can buy a girl trafficked

Hiện này, quý vị có thể mua 1 bé gái bị buôn lậu

for a few hundred dollars,

chỉ với mấy trăm đô la

which means she's actually more disposable.

tức là cô bé có nhiều khả năng bị vứt bỏ hơn

But you know, there is progress being made

Nhưng, có 1 tiến triển đang diễn ra

in places like Cambodia and Thailand.

tại các nước như Campuchia và Thái Lan

We don't have to expect a world

Chúng ta không phải tin vào 1 thế giới

where girls are bought and sold or killed.

nơi các cô bé bị mua hoặc bán hoặc giết

The second item on the agenda

1 việc khác trong kế hoạch

is maternal mortality.

là tỷ lệ tử vong của sản phụ

You know, childbirth in this part of the world

Trong thế giới của quý vị, việc sinh con

is a wonderful event.

là 1 việc đáng mừng

In Niger, one in seven women

Nhưng ở Niger, 1 trong số 7 phụ nữ

can expect to die during childbirth.

sẽ chết trong khi lâm bồn

Around the world,

Trên khắp thế giới

one woman dies every minute and a half from childbirth.

cứ mỗi 1 phút rưỡi thì có 1 phụ nữ chết vì sinh con

You know, it's not as though

Không phải là

we don't have the technological solution,

chúng ta không có 1 giải pháp công nghệ

but these women have three strikes against them:

nhưng những phụ nữ này có 3 bất lợi

they are poor, they are rural

họ nghèo, họ ở quê

and they are female.

và họ là đàn bà

You know, for every woman who does die,

Cứ mỗi phụ nữ tử vong,

there are 20 who survive

sẽ có 20 người khác sống sót

but end up with an injury.

nhưng với thương vong

And the most devastating injury

Và 1 thương vong thảm khốc nhất

is obstetric fistula.

là obstetric fistula.

It's a tearing during obstructed labor

Nó là 1 vết xé khi sinh con bị tắc nghẽn

that leaves a woman incontinent.

và sẽ làm cho người phụ nữ bị 1 chứng không kiềm chế được nhu cầu bài tiết của mình

Let me tell you about Mahabuba.

Để tôi nói cho quý vị nghe về Mahabuba.

She lives in Ethiopia.

Cô ấy sống ở Ethiopia

She was married against her will at age 13.

Cô ấy bị đem gả chồng ngoài ý muốn ở tuổi 13

She got pregnant, ran to the bush to have the baby,

Cô có thai, chạy vào 1 bụi cây để sinh con

but you know, her body was very immature,

nhưng cơ thể của cô vẫn còn nhỏ

and she ended up having obstructed labor.

và cuối cùng cô bị tắc nghẽn khi sinh

The baby died, and she ended up with a fistula.

Đứa bé chết, và cô bị 1 vết xé trong âm đạo

So that meant she was incontinent;

tức là cô ấy bị chứng không kiềm chế được nhu cầu bài tiết của mình

she couldn't control her wastes.

cô ấy không thể kiểm soát được chất thải của mình

In a word, she stank.

nói cách khác, cô rất hôi thối

The villagers thought she was cursed; they didn't know what to do with her.

Người trong làng nghĩ rằng cô bị nguyền rủa; họ không biết làm gì với cô

So finally, they put her at the edge of the village in a hut.

cuối cùng, ho đưa cô vào 1 cái chòi ở rìa làng

They ripped off the door

Họ gỡ cánh cửa đi

so that the hyenas would get her at night.

để bọn linh cẩu đến ăn thịt cô vào ban đêm

That night, there was a stick in the hut.

Đêm đó, trong chòi có 1 cái gậy

She fought off the hyenas with that stick.

cô dùng cái gậy đó để đánh đuổi bọn linh cẩu đi

And the next morning,

và sáng hôm sau

she knew if she could get to a nearby village where there was a foreign missionary,

cô biết rằng nếu cô có thể đến 1 ngôi làng có 1 ban truyền giáo nước ngoài

she would be saved.

thì cô sẽ được cứu

Because she had some damage to her nerves,

Bởi vì cô bị 1 số tổn thương ở hệ thần kinh

she crawled all the way -- 30 miles --

cô chi có thể bò suốt cả chặng đường - 30 dặm -

to that doorstep, half dead.

đến trước cánh cửa đó, nửa sống nửa chết

The foreign missionary opened the door,

Người truyền giáo mở cứa

knew exactly what had happened,

hiểu rõ chuyện gì đã xảy ra

took her to a nearby fistula hospital in Addis Ababa,

và đưa cô tới 1 bệnh viện phụ sản gần đó ở Addis - Ababa,

and she was repaired

và cô được chữa lành

with a 350-dollar operation.

với 1 cuộc phẫu thuật tốn S350

The doctors and nurses there noticed

Những bác sĩ và y tá ở đó để ý thấy

that she was not only a survivor,

rằng cô không chỉ có bản năng sinh tồn cao

she was really clever, and they made her a nurse.

mà còn là 1 người rất thông minh, và họ huấn luyện cô thành 1 y tá

So now, Mahabuba,

Vì thế, giờ đâu Mahabuba

she is saving the lives

đang cứu sống

of hundreds, thousands, of women.

cả trăm, cả ngàn phụ nữ

She has become part of the solution, not the problem.

Cô ấy trở thành 1 phần của giải pháp, không phải là vấn đề

She's moved out of a vicious cycle

Cô ấy thoát ra khỏi vòng luẩn quẩn

and into a virtuous cycle.

và bước vào vòng phát triển

I've talked about some of the challenges,

Tôi đã nói vè 1 số thử thách

let me talk about some of the solutions,

để tôi nói về 1 số giải pháp

and there are predictable solutions.

và đây đều là những giải pháp có thể dự đoán trước

I've hinted at them: education

Tôi đã ám chỉ đến giáo dục

and also economic opportunity.

và cả cơ hội kinh tế

So of course, when you educate a girl,

Đương nhiên, khi bạn giáo dục 1 cô bé gái,

she tends to get married later on in life,

cô bé ấy sau này sẽ lập gia đình trễ hơn

she tends to have kids later on in life, she tends to have fewer kids,

cô ấy sẽ có con trễ hơn, và có ít con hơn

and those kids that she does have,

và những đứa con của cô

she educates them in a more enlightened fashion.

cô sẽ giáo dục chúng với 1 cách tiến bộ hơn

With economic opportunity,

Với cơ hội về kinh tế,

it can be transformative.

nó có thể dẫn đến những biến hóa lớn lao

Let me tell you about Saima.

Để tôi kể về Saima.

She lives in a small village outside Lahore, Pakistan.

Cô ấy sống trong 1 ngôi làng nhỏ gần Lahore, Pakistan

And at the time, she was miserable.

Cô ấy từng rất khổ cực

She was beaten every single day

Cô ấy bị đánh dập hàng ngày

by her husband, who was unemployed.

bởi chồng của cô, 1 người thất nghiệp

He was kind of a gambler type -- and unemployable, therefore --

Anh ấy cờ bạc, vì thế nên không thể đi làm được

and took his frustrations out on her.

và đổ hết mọi sự phẫn nộ lên đầu cô

Well, when she had her second daughter,

Khi cô có đứa con gái thứ 2

her mother in-law told her son,

mẹ chồng nói với chồng cô rằng

"I think you'd better get a second wife.

"Mẹ nghĩ con nên lấy vợ hao

Saima's not going to produce you a son."

Saima sẽ không thể sinh con trai cho con được"

This is when she had her second daughter.

Đây là lúc cô ấy có đứa con gái thứ 2

At the time, there was

Lúc đó

a microlending group in the village

có 1 hội vay mượn tiền nhỏ trong làng

that gave her a 65-dollar loan.

hội đó cho cô vay $65

Saima took that money,

Saima lấy số tiền đó

and she started an embroidery business.

và cô bắt đầu 1 kinh doanh thêu may nhỏ

The merchants liked her embroidery; it sold very well,

Thương gia thích hàng thêu thùa của cô, chúng bán rất chạy

and they kept asking for more.

và họ muốn thêm nhiều thêm nữa

And when she couldn't produce enough,

Và khi cô không thể sản xuất đủ

she hired other women in the village.

cô thuê thêm những phụ nữ khác trong làng.

Pretty soon she had 30 women in the village

Cô nhanh chóng có được 30 phụ nữ trong làng

working for her embroidery business.

làm việc trong tiệm của cô

And then,

Và rồi

when she had to transport all of the embroidery goods

khi cô phải vận chuyển những sẩn phẩm thêu thùa đó

from the village to the marketplace,

từ làng đến chợ

she needed someone to help her do the transport,

cô cần 1 người để giúp cô vận chuyển

so she hired her husband.

vì thế cô thuê chồng cô

So now they're in it together.

Và vậy là bây giờ 2 người cùng lao động

He does the transportation and distribution,

Anh ấy lo vận chuyển và phân phối

and she does the production and sourcing.

và cô ấy lo sẩn xuất và tìm mối

And now they have a third daughter,

Và bây giờ họ có đứa con gái thứ 3

and the daughters, all of them, are being tutored in education

và cả 3 đứa bé gái đều được đi học

because Saima knows what's really important.

bởi Saima hiểu được cái gì là quan trọng

Which brings me to the final element, which is education.

Điều này dẫn đến nhân tố cuối cùng, là giáo dục

Larry Summers, when he was chief economist at the World Bank,

Larry Summers, khi ông còn là nhà kinh tế chủ chốt tại Ngân hàng Thế Giới

once said that, "It may well be

từng nói: "Rất có thể là

that the highest return on investment

lợi ích đầu tư cao nhất

in the developing world

ở các nước đang phát triển

is in girls' education."

đến từ giáo dục cho bé gái."

Let me tell you about Beatrice Biira.

Để tôi kể cho quý vị nghe về Beatrive Biira.

Beatrice was living in Uganda

Beatrice sống ở Uganda

near the Congo border,

gần biên giới Congo

and like Dai Manju, she didn't go to school.

và như Dai Manju, cô không đi học

Actually, she had never been to school,

Thực ra, cô chưa bao giờ đi học

not to a lick, one day.

dù chỉ 1 ngày.

Her parents, again, said,

Bố mẹ cô cũng nói

"Why should we spend the money on her?

"Tại sao chúng tôi phải xài tiền cho con bé?

She's going to spend most of her life lugging water back and forth."

Nó sẽ không làm gì ngoài việc lấy nước trong cả cuộc đời nó."

Well, it just so happens, at that time,

Nhưng, ngẫu nhiên là, lúc đó,

there was a group in Connecticut

có 1 tổ chức ở Connecticut

called the Niantic Community Church Group in Connecticut.

gọi là Hội nhà thờ Cộng đồng Niantic ở Connecticut.

They made a donation to an organization

Họ quyên góp cho 1 tổ chức

based in Arkansas

có trụ sở tại Arkansas

called Heifer International.

gọi là Heifer International

Heifer sent two goats to Africa.

Heifer gửi 2 con dê đến châu Phi

One of them ended up with Beatrice's parents,

1 trong 2 con đó được gửi tới bố mẹ của Beatrice

and that goat had twins.

và con dê đó sinh đôi

The twins started producing milk.

2 con dê sinh đôi bắt đầu cho sữa

They sold the milk for cash.

Họ bán sữa lấy tiền

The cash started accumulating,

Số tiền dần tăng lên

and pretty soon the parents said,

và không bao lâu, bố mẹ cô nói,

"You know, we've got enough money. Let's send Beatrice to school."

bây giờ chúng ta có đủ tiền rồi, hãy cho Beatrice đi học."

So at nine years of age,

Và năm 9 tuổi,

Beatrice started in first grade --

Beatrice bắt đầu học lớp 1

after all, she'd never been to a lick of school --

dù sao thì cô cũng chưa từng đến trường

with a six year-old.

với những đứa 6 tuổi

No matter, she was just delighted to be in school.

Không sao cả, cô rất vui khi được đến trường

She rocketed to the top of her class.

Cô nhanh chóng trở thành nhấtt lớp

She stayed at the top of her class

Cô giữ hạng nhất từ

through elementary school, middle school,

từ tiểu học, cấp 2

and then in high school,

đến cấp 3

she scored brilliantly on the national examinations

Cô đạt điểm rất cao trong kì thi quốc gia

so that she became the first person in her village,

và cô trở thành người đầu tiên trong làng

ever, to come to the United States

nhận được 1 học bổng

on scholarship.

du học ở Mỹ

Two years ago,

2 năm trước,

she graduated from Connecticut College.

cô tốt nghiệp từ trường ĐH Connecticut

On the day of her graduation,

Trong ngày tốt nghiệp,

she said, "I am the luckiest girl alive

cô nói: "Tôi là 1 cô gái may mắn nhất trên cuộc đời này

because of a goat."

vì 1 con dê"

(Laughter)

(Cười)

And that goat was $120.

Và con dê đó chỉ đáng $120.

So you see how transformative

Nên quý vị đã thấy sự biến hóa to lớn

little bits of help can be.

mà những khoản giúp đỡ nhỏ nhoi có thể đem tới

But I want to give you a reality check.

Nhưng tôi cũng muốn cho quý vị thấy 1 bức tranh hiện thực

Look: U.S. aid, helping people is not easy,

trợ cấp của Mỹ, giúp người không dễ

and there have been books that have criticized U.S. aid.

và đã có những quyển sách phê bình trợ cấp Mỹ

There's Bill Easterly's book.

1 quyển bởi Bill Easterly

There's a book called "Dead Aid."

gọi là "Trợ cấp chết"

You know, the criticism is fair;

Lời phê bình trong quyển này rất công bằng

it isn't easy.

việc đó không dễ

You know, people say how

người ta có nói như thế nào mà

half of all water well projects, a year later, are failed.

phân nửa số dự án đào giếng nước, trong vòng 1 năm, đều thất bại.

When I was in Zimbabwe,

Khi tôi ở Zimbabwe

we were touring a place with the village chief --

chúng tôi đang đi tham quan 1 địa phương với vị trưởng làng

he wanted to raise money for a secondary school --

ông muốn tìm quyên góp để xây dựng 1 trường cấp 2

and there was some construction a few yards away,

và chúng tôi thấy 1 công trình dang dở ở gần đó

and I said, "What's that?"

tôi hỏi: "Đó là cái gì?"

He sort of mumbled.

Ông chỉ lầm bầm

Turns out that it's a failed irrigation project.

Thì ra, đó là 1 dự án thủy lợi bị bỏ dở

A few yards away was a failed chicken coop.

Gần đó, lại có 1 chuồng gà bỏ lơ

One year, all the chickens died, and no one wanted to put the chickens in there.

Có 1 năm, tất cả con gà đều chết hết, và không có ai muốn nhốt gà vào trong cái chuồng đó nữa

It's true, but we think that you don't through the baby out with the bathwater;

Đúng, nhưng chúng tôi nghĩ rằng nếu bạn không bỏ lửng

you actually improve.

thì bạn sẽ tiến bộ

You learn from your mistakes, and you continuously improve.

bạn học từ lỗi lầm của mình, và bạn sẽ tiếp tục tiến bộ

We also think that individuals

Chúng tôi cũng nghĩ rằng, cá nhân mỗi người

can make a difference, and they should,

đều có thể làm nên sự khác biệt, và họ nên làm,

because individuals, together,

bởi khi các cá nhân cùng làm,

we can all help create a movement.

tất cả chúng ta sẽ đóng góp vào 1 phong trào

And a movement of men and women

và 1 phong trào có cả nam lẫn nữ,

is what's needed to bring about social change,

là 1 điều cần thiết để đem lại sự thay đỏi trong xã hội

change that will address

1 sự thay đổi mà sẽ ảnh hưởng đến

this great moral challenge.

thách thức đạo đức to lớn này

So then, I ask,

Vì thế, tôi hỏi

what's in it for you?

có cái gì cho bạn không?

You're probably asking that. Why should you care?

Bạn có thể đang hỏi câu hỏi đó: tại sao tôi phải quan tâm cơ chứ?

I will just leave you with two things.

tôi chỉ có 2 điều để nói

One is that research shows

Một là, nghiên cứu cho thấy

that once you have

khi mà bạn đã có

all of your material needs taken care of --

mọi nhu cầu vật chất được đáp ứng đầy đủ

which most of us, all of us, here in this room do --

tức là phần lớn, tất cả chúng ta trong căn phòng này đều có

research shows that

thì nghiên cứu cho thấy

there are very few things in life

có 1 số thứ trong cuộc sống

that can actually elevate your level of happiness.

có thể tăng sự hạnh phúc của bạn lên

One of those things

1 trong những thứ đó

is contributing to a cause larger than yourself.

là đóng góp vào 1 mục đích to lớn hơn bản thân bạn

And the second thing,

và điều thứ 2,

it's an anecdote that I'll leave you with.

là 1 câu chuyện ngụ ngôn tôi sẽ kể cho bạn nghe

And that is the story

Câu chuyện kể về

of an aid worker in Darfur.

1 người hoạt động trợ cấp xã hội ở Darfur

Here was a woman

Có 1 người phụ nữ

who had worked in Darfur,

bà từng làm việc ở Darfur

seeing things that no human being should see.

từng thấy những điều mà không 1 con người nào nên thấy

Throughout her time there,

Trong suốt khoảng thời gian ở đó

she was strong, she was steadfast.

bà vẫn mạnh mẽ kiên cường

She never broke down.

bà không bao giờ sụp đổ

And then she came back to the United States

Và rồi bà quay trở lại Mỹ

and was on break, Christmas break.

trong 1 kì nghỉ phép, nghỉ Giáng sinh

She was in her grandmother's backyard,

Bà ở trong sân sau nhà bà ngoại

and she saw something that made her break down in tears.

và bà đã thấy 1 thứ làm bà sụp đổ trong nước mắt

What that was

Đó là

was a bird feeder.

1 cái máng cho chim ăn

And she realized that she had the great fortune

Và bà nhận ra là bà đã rất may mắn

to be born in a country

khi được sinh ra ở 1 đất nước

where we take security for granted,

mà sự an toàn là chuyện dĩ nghiên

where we not only can feed, clothe

nơi mà người ta không những có ăn, có mặc,

and house ourselves,

có nhà để ở

but also provide for wild birds

mà còn có thể cung cấp cho các con chim hoang dã

so they don't go hungry in the winter.

để chúng không bị đói trong mùa đông

And she realized that with that great fortune

Và bà nhận ra đi theo sự mau mắn tuyệt vời đó

comes great responsibility.

là 1 gánh nặng to lớn

And so, like her,

Và, giống bà ta,

you, me,

quý vị, tôi

we have all won the lottery of life.

chúng ta đều đã trúng sổ xố độc đắc của cuộc sống

And so the question becomes:

Và câu hỏi sẽ là

how do we discharge that responsibility?

làm sao để chúng ta thực hiện gánh nặng đó?

So, here's the cause.

Vậy, đây là mục đích.

Join the movement.

tham gia phong trào

Feel happier and help save the world.

cảm thấy hạnh phúch ơn, và cứu giúp thế giới

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều!

(Applause)

(Vổ tay)