Sheryl WuDunn: Our century's greatest injustice

Translator: YSLU MA translators 2010-2012 Reviewer: Lily Tsarukyan

The global challenge that I want to talk to you about today

Այն համընդհանուր մարտահրավերը, որի մասին ես այսօր ուզում եմ խոսել ձեզ հետ,

rarely makes the front pages.

հազվադեպ է հայտնվում լուրերի առաջին էջերին:

It, however, is enormous

Այնուամենայնիվ այն

in both scale and importance.

մեծ կարևորություն և մասշտաբներ ունի:

Look, you all are very well traveled;

Դե, դուք բոլորդ էլ աշխարհ տեսած մարդիկ եք,

this is TEDGlobal after all.

և, վերջիվերջո, սա էլ TED Global-ն է,

But I do hope to take you to some places

բայց հույս ունեմ, որ ձեզ այնպիսի վայրեր կտանեմ,

you've never been to before.

որտեղ երբևէ նախկինում չեք եղել:

So, let's start off in China.

Սկսենք Չինաստանից:

This photo was taken two weeks ago.

Այս նկարը երկու շաբաթ առաջ են նկարել:

Actually, one indication is that little boy on my husband's shoulders

Իրականում դրա առաջին նշան այն է, որ ամուսնուս ուսերին նստած այս փոքրիկ տղան

has just graduated from high school.

նոր է ավարտել ավագ դպրոցը:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But this is Tiananmen Square.

Սա Թիանանմեն հրապարակն է:

Many of you have been there. It's not the real China.

Ձեզանից շատերն են այստեղ եղել: Բայց սա իրական Չինաստանը չէ:

Let me take you to the real China.

Թուլ տվեք ձեզ ցույց տալ իրական Չինաստանը:

This is in the Dabian Mountains

Սա Բաբյան լեռներում է՝

in the remote part of Hubei province in central China.

կենտրոնական Չինաստանի Հուբեի նահանգի հեռավոր գյուղերից մեկը:

Dai Manju is 13 years old at the time the story starts.

Դաի-Մանջուն պատմության սկզբում 13 տարեկան է:

She lives with her parents,

Նա ապրում է իր ծնողների,

her two brothers and her great-aunt.

2 եղբայրների և հոր հորաքրոջ հետ:

They have a hut that has no electricity,

Նրանք ապրում են խրճիթում՝ առանց էլեկտրականության,

no running water,

հոսող ջրի,

no wristwatch, no bicycle.

առանց ձեռքի ժամացույցի և հեծանիվի:

And they share this great splendor

Եվ նրանք այս հսկայական շքեղությունը կիսում են

with a very large pig.

մի մեծ խոզի հետ:

Dai Manju was in sixth grade when her parents said,

Դաի Մանջուն 6-րդ դասարանում էր սովորում, երբ նրա ծնողներն ասացին.

"We're going to pull you out of school

« Մենք քեզ դպրոցից հանում ենք,

because the 13-dollar school fees are too much for us.

որովհետև չենք կարող մեզ թույլ տալ դպրոցի համար13$ վճարել:

You're going to be spending the rest of your life in the rice paddies.

Միևնույն է՝ կյանքիդ մնացած մասն անցկացնելու ես բրնձի դաշտերում,

Why would we waste this money on you?"

էլ ինչու՞ քեզ վրա այդքան գումար ծախսենք»:

This is what happens to girls in remote areas.

Այսպիսին է հեռավոր գյուղերում ապրող աղջիկների ճակատագիրը:

Turns out that Dai Manju was

Եվ գիտե՞ք, պարզվում է, որ Դաի Մաջուն

the best pupil in her grade.

իր դասարանի լավագույն աշակերտն էր:

She still made the two-hour trek to the schoolhouse

Նա շարունակում էր ամեն օր 2 ժամ քայլել դեպի դպրոց՝

and tried to catch every little bit of information

<<որսալու>> ինֆորմացիայի յուրաքանչյուր պատառիկ,

that seeped out of the doors.

որը անցնում էր դռան փոքր անցքերից:

We wrote about her in The New York Times.

Մենք նրա մասին գրեցինք ենք New York Times –ում:

We got a flood of donations --

Դրանից հետո նվիրատվությունների հեղեղ սկսվեց`

mostly 13-dollar checks

հիմնականում 13$-անոց չեկեր,

because New York Times readers are very generous

քանի որ New York Times-ի ընթերցողները շատ առատաձեռն են

in tiny amounts

փոքր գումարներ նվիրաբերելիս:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

but then, we got a money transfer

Բայց հետո, մեկը

for $10,000 --

10.000$-ի փոխանցում էր կատարել:

really nice guy.

Շատ բարի մեկն էր:

We turned the money over to that man there, the principal of the school.

Մենք փողը փոխանցեցինք այս նկարի մարդուն` դպրոցի տնօրենին:

He was delighted.

Նա ուղղակի հիացած էր

He thought, "Oh, I can renovate the school.

ու ահա, թե ինչ մտածեց. «Օ, ես կարող եմ դպրոցը վերանորոգել,

I can give scholarships to all the girls,

կարող եմ անգամ աղջիկներին կրթաթոշակ տալ»:

you know, if they work hard and stay in school.

Դե, եթե իհարկե լավ աշխատեն ու դպրոցում մնան:

So Dai Manju basically

Այսպիսով Դաի Մանջուն

finished out middle school.

ավարտեց միջնակարգ դպրոցը,

She went to high school.

հետո ավարտեց նաև ավագ դպրոցը

She went to vocational school for accounting.

և սկսեց սովորել մասնագիտացված հաշվապահական դպրոցում:

She scouted for jobs down in Guangdong province in the south.

Նա աշխատանք էր փնտրում հարավի Guangdong նահանգում:

She found a job, she scouted for jobs

Նա նախ իր համար աշխատանք գտավ,

for her classmates and her friends.

հետո նաև իր դասընկերների և ընկերների համար:

She sent money back to her family.

Նա ողջ գումարը ընտանիքին էր ուղարկում:

They built a new house,

Նրանք մի նոր տուն կառուցեցին,

this time with running water,

բայց այս անգամ հոսող ջրով,

electricity, a bicycle,

էլեկտրականությամբ, հեծանիվով

no pig.

ու առանց խոզի:

What we saw was a natural experiment.

Այն, ինչ մենք տեսանք, բնական փորձ էր:

It is rare to get an exogenous investment

Հազվադեպ է պատահում, որ աղջիկների կրթության համար

in girls' education.

այդքան ներդրում անեն:

And over the years, as we followed Dai Manju, we were able to see

Եվ տարիների ընթացքում, մինչ մենք հետևում էինք Դաի Մանջուին, մենք տեսանք,

that she was able to move out of a vicious cycle

թե նա ինչպես կարողացավ դուրս գալ այդ արատավոր շրջանից

and into a virtuous cycle.

և տեղափոխվել մեկ այլ` առաքինի շրջան:

She not only changed her own dynamic,

Նա ոչ միայն փոխեց իր զարգացման ճանապարհը,

she changed her household, she changed her family, her village.

այլ փոխեց իր կենցաղավարությունը, իր ընտանիքը փոխեց, փոխեց նաև իր գյուղը:

The village became a real standout.

Գյուղը սկսեց իրական ծաղկունք ապրել:

Of course, most of China was flourishing at the time,

Իհարկե, Չինաստանի մեծ մասն էր ծաղկուն շրջանում այդ ժամանակ,

but they were able to get a road built

սակայն նրանք կարողացան ճանապարհ կառուցել

to link them up to the rest of China.

և կապ ստեղծել մնացած Չինաստանի հետ:

And that brings me to my first major

Իսկ դա ինձ հանգեցնում է

of two tenets of "Half the Sky."

<<Երկնքի կեսը>> երկու դրույթներից առաջինին:

And that is that

Եվ ըստ այդ դրույթի՝

the central moral challenge

այս դարի գլխավոր

of this century

բարոյական մարտահրավերը

is gender inequity.

գենդերային անհավասարությունն է:

In the 19th century, it was slavery.

19-րդ դարում ստրկությունն էր:

In the 20th century, it was totalitarianism.

20-րդ դարում` ամբողջատիրությունը:

The cause of our time

Մեր ժամանակներում այս ամենի պատճառը

is the brutality that so many people

բռնությունն է, որին մարդիկ ենթարկվում են

face around the world because of their gender.

զուտ իրենց սեռի պատճառով:

So some of you may be thinking,

Ձեզանից ոմանք կարող են մտածել.

"Gosh, that's hyperbole.

«գրողը տանի, դա ընդամենը չափազանցություն է,

She's exaggerating."

նա չափազանցնում է»:

Well, let me ask you this question.

Այդ դեպքում թույլ տվեք ձեզ մի հարց տալ:

How many of you think there are more males or more females in the world?

Ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ աշխարհում գերակշռում է արական սեռը, կամ իգականը:

Let me take a poll. How many of you think there are more males in the world?

Թույլ տվեք հարցում կատարել: Ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ աշխարհում գերակշռում են տղամարդիկ:

Hands up, please.

Ձե՛ռք բարձրացրեք, խնդրում եմ:

How many of you think -- a few -- how many of you there are more females in the world?

Ընդամենը մի քանիսը: Իսկ ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ կանայք են գերակշռում:

Okay, most of you.

Պարզ է, մեծ մասը:

Well, you know this latter group, you're wrong.

Լավ, գիտե՞ք, վերջին խումբը սխալվում է:

There are, true enough,

Իրականում, ձեր ասածը ճիշտ է

in Europe and the West,

Եվրոպայի ու Արևմուտքի համար,

when women and men

որտեղ կանայք և տղամարդիկ

have equal access to food and health care,

հավասար են սննդի, առողջապահության հարցերում,

there are more women, we live longer.

այնտեղ ավելի շատ կանայք քան, մենք ավելի երկար ենք ապրում:

But in most of the rest of the world, that's not the case.

Բայց աշխարհի մնացած մասերում պատկերն այդպիսին չէ:

In fact, demographers have shown

Փաստացի ժողովրդագրագետները ցույց են տվել,

that there are anywhere between 60 million

որ ներկայիս բնակչության մեջ մոտավորապես 60 միլիոնից

and 100 million

100 միլիոն

missing females in the current population.

իգական սեռ է պակասում:

And, you know, it happens for several reasons.

Գիտե՞ք, դրա համար մի քանի պատճառներ կան:

For instance, in the last half-century,

Օրինակ` նախորդ դարի կեսերին

more girls were discriminated to death

մահվան դատապարտված աղջիկների թիվը ավելի մեծ է,

than all the people killed on all the battlefields

քան թե 20-րդ դարի բոլոր պատերազմներում սպանված

in the 20th century.

մարդկանց թիվը:

Sometimes it's also because of the sonogram.

Երբեմն պատճառը կարող է լինել նաև սոնոգրաման:

Girls get aborted before they're even born

Երբ պայամնները սուղ են,

when there are scarce resources.

աղջիկներին արհեստական վիժումով հեռացնում են:

This girl here, for instance,

Այս աղջիկը, օրինակ,

is in a feeding center in Ethiopia.

Եթովպիայի անվճար սննդի կենտրոնում է:

The entire center was filled with girls like her.

Ամբողջ կենտրոնը լի է նրա նման աղջիկներով:

What's remarkable is that her brothers, in the same family,

Հետաքրքիրն այն է, որ նրա եղբայրների հետ

were totally fine.

ամեն ինչ կարգին է:

In India, in the first year of life,

Հնդկաստանում կյանքի առաջին տարին`

from zero to one,

զրոյից մինչև մեկ տարեկան,

boy and girl babies basically survive at the same rate

տղաների ու աղջիկների թիվը հավասար է,

because they depend upon the breast,

քանի որ այդ շրջանում նրանք կրծքով են կերակրվում,

and the breast shows no son preference.

իսկ կուրծքը նախապատվությունը չի տալիս միայն տղաներին:

From one to five,

Հնդկաստանում համատարած ձևով մեկից մինչև հինգ տարեկան աղջիկների դեպքում

girls die at a 50 percent higher mortality rate

մահացության աստիճանը 50% -ով ավելի բարձր է,

than boys, in all of India.

քան տղաներինը:

The second tenet of "Half the Sky"

<<Երկնքի կեսի>> երկրորդ դրույթը հետևյալն է.

is that, let's put aside the morality of all the right and wrong of it all,

եկեք անտեսենք այս ճիշտ-սխալ կոչվածի բարոյական կողմը:

and just on a purely practical level,

Եվ զուտ գործնականորեն,

we think that

մենք մտածում ենք,

one of the best ways to fight poverty and to fight terrorism

որ աղքատության և ահաբեկչության դեմ պայքարելու

is to educate girls

լավագույն միջոցը աղջիկներին կրթելն

and to bring women into the formal labor force.

ու կանանց աշխատուժի մեջ ընդգրկելն է:

Poverty, for instance.

Վերցնենք չքավորությունը:

There are three reasons why this is the case.

Այստեղ պատճառները երեքն են:

For one, overpopulation is one of

Առաջինը` աղքատության հիմնական պատճառը

the persistent causes of poverty.

բնակչության մեծ թիվն է:

And you know, when you educate a boy,

Եվ գիտեք, երբ կրթում եք տղային,

his family tends to have fewer kids,

նրա ընտանիքը ձգտում է քիչ երեեխաներ ունենալուն,

but only slightly.

բայց աննկատ ձևով:

When you educate a girl,

Իսկ եթե աղջիկ երեխան է կրթություն ստանում,

she tends to have significantly fewer kids.

նա միանշանակ ցանկանում է մի քանի երեխաներ ունենալ:

The second reason is

Երկրորդ պատճառը

it has to do with spending.

կապված է ծախսելու հետ:

It's kind of like the dirty, little secret of poverty,

Դա աղքատության կեղտոտ, փոքրիկ գաղտնիքն է,

which is that,

որը նշանակում է, որ

not only do poor people

աղքատ մարդիկ ոչ միայն

take in very little income,

եկամտի փորք աղբյուր են ունենում,

but also, the income that they take in,

այլև եղածն էլ ծախսում են

they don't spend it very wisely,

ոչ խելամիտ ձևով:

and unfortunately, most of that spending is done by men.

Եվ դժբախտաբար դրանով հիմնականում հենց տղամարդիկ են զբղվում:

So research has shown,

Այսպիսով, հետազոտությունը ցույց է տվել,

if you look at people who live under two dollars a day --

որ վերցնենք մի մարդու, ով օրական վաստակում է 2$ -ից քիչ,

one metric of poverty --

ապա կտեսնենք, որ

two percent of that take-home pay

վարձավճարի 2% -ը գնում է դեպի այս զամբյուղ,

goes to this basket here, in education.

այդ գումարը ծախսվում է կրթության վրա:

20 percent goes to a basket that is a combination of

20% -ը գնում է այս մյուս զամբյուղ,

alcohol, tobacco, sugary drinks --

սա ալկոհոլի, ծխախոտի, քաղցրահամ խմիչքների,

and prostitution and festivals.

մարմնավաճառության ու խնջույքների մասն է:

If you just take four percentage points

Այնինչ եթե պարզապես 4$ -ը վերցնեք

and put it into this basket,

և դնեք այն մյուս զամբյուղի մեջ,

you would have a transformative effect.

հսկայական փոփոխություն տեղի կունենա:

The last reason has to do

Վերջին պատճառը կապված է այն բանի հետ,

with women being part of the solution, not the problem.

որ կանայք ոչ թե խնդրի մի մասը պիտի լինեն, այլ դրա լուծման:

You need to use scarce resources.

Պետք է օգտագործվեն ամենախղճուկ ռեսուրսներն անգամ:

It's a waste of resources if you don't use someone like Dai Manju.

Կարող եք համարել, թե ռեսուրսն անտեղի վատնում եք, եթե չօգտագործում Դաի Մանջուի նման մեկին:

Bill Gates put it very well

Բիլ Գեյթսը մի շատ ճիշտ բան ասաց,

when he was traveling through Saudi Arabia.

երբ ճանապարհորդում էր Սաուդյան Արաբիայով:

He was speaking to an audience much like yourselves.

Նա խոսում էր ձեզ նման մի լսարանի առաջ:

However, two-thirds of the way there was a barrier.

Սակայն դահլիճի 2/3ը պատով առանձնացված էր մյուս մասից:

On this side was men,

Մի կողմում տղամարդիկ էին,

and then the barrier, and this side was women.

հետո պատը, մյուս կողմում՝ կանայք:

And someone from this side of the room got up and said,

Ու սենյակի մյուս կողմից ինչ-որ մեկը վեր է կենում և ասում.

"Mr. Gates, we have here as our goal in Saudi Arabia

«Պրն Գեյթս, մենք այստեղ նպատակ ենք դրել

to be one of the top 10 countries

տեխնոլոգիաների ոլորտում

when it comes to technology.

հայտնվել լավագույն 10 երկրների շարքում:

Do you think we'll make it?"

Կարծում եք՝ կստացվի՞»:

So Bill Gates, as he was staring out at the audience, he said,

Ու Գեյթսը, ակնապիշ նայելով լսարանին, ասաց.

"If you're not fully utilizing half the resources in your country,

«Եթե դուք բոլորովին չեք օգտագործում ձեր երկրի ունեցած հնարավորությունների կեսը,

there is no way you will get anywhere near the top 10."

ապա հաստատ երբևէ տասնյակին մոտ չեք էլ լինի»:

So here is Bill of Arabia.

Ահա Արաբիայի Բիլը:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So what would some of the specific challenges

Այսպիսով ինչպիսի՞ն են այդ

look like?

յուրահատուկ մարտահրավերները:

I would say, on the top of the agenda

Ես կասեի, որ համար առաջին խնդիրը

is sex trafficking.

սեռական թրաֆիքինգն է:

And I'll just say two things about this.

Ընդհամենը երկու բան կասեմ սրա մասին:

The slavery at the peak of the slave trade

Երբ 1780-ական թվականներին

in the 1780s:

ստրկավաճառությունն իր գագաթնակետին էր հասել,

there were about 80,000 slaves

Աֆրիկայից մոտ 80.000 ստրուկ էր

transported from Africa to the New World.

փոխադրվում Նյու Յորք:

Now, modern slavery:

Ներկայումս

according to State Department rough statistics,

ըստ Պետդեպարտամենտի վիճակագրական տվյալների՝

there are about 800,000 -- 10 times the number --

միջազգային թրաֆիքինգի զոհ է դառնում

that are trafficked across international borders.

8000.000 մարդ՝ 10 անգամ ավելի շատ:

And that does not even include those

Դրա մեջ դեռ չի մտնում այն մարդկանց թիվը,

that are trafficked within country borders,

ովքեր թրաֆիքինգի մեջ են ընկնում իրենց պետության սահմաններում,

which is a substantial portion.

և դա իրականում բավականին մեծ թիվ է կազմում:

And if you look at

Եվ եթե ուշադրություն դարձնենք

another factor, another contrast,

նաև մեկ ուրիշ գործոնի, ավելի ճիշտ՝ հակադրության,

a slave back then is worth

հին ժամանակներում մի ստրուկն

about $40,000

այսօրվա փողով

in today's money.

մոտ 40.000$ արժեր:

Today, you can buy a girl trafficked

Այսօր թրաֆիքինգի ենթարկված աղջկան կարելի է գնել

for a few hundred dollars,

մի քանի հարյուր դոլարով,

which means she's actually more disposable.

ինչն էլ նշանակում է, որ նա իրականում ավելի հասանելի է:

But you know, there is progress being made

Բայց գիտեք,

in places like Cambodia and Thailand.

Կամբոջայի և Թայլանդի նման երկրներում առաջնթաց կա:

We don't have to expect a world

Մենք չպետք է անգամ մեզ թույլ տանք պատկերացնել, որ մեր աշխարհում

where girls are bought and sold or killed.

աղջիկներին գնում են, վաճառում կամ սպանում:

The second item on the agenda

Երկրորդ խնդիրը

is maternal mortality.

մայրերի մահացությունն է:

You know, childbirth in this part of the world

Գիտե՞ք, աշխարհի այս մասում

is a wonderful event.

երեխայի ծնունդը հիանալի իրադարձություն է:

In Niger, one in seven women

Նիգերիայում ամեն յոթ կանանցից մեկը

can expect to die during childbirth.

կարող է մահանալ ծննդաբերության ժամանակ:

Around the world,

Ամբողջ աշխարհում,

one woman dies every minute and a half from childbirth.

ամեն մեկ կամ մեկ ու կես րոպեն մեկ մի կին է մահանում ծննդաբերության ժամանակ:

You know, it's not as though

Գիտեք դա այն պատճառով չէ,

we don't have the technological solution,

որ մենք տեխնիկական լուծումներ չունենք,

but these women have three strikes against them:

այլ այն պատճառով, որ այս կանանց դեմ երեք գործոն կա.

they are poor, they are rural

նրանք աղքատ են, ապրում են ծայրամասերում

and they are female.

և նրանք կին են:

You know, for every woman who does die,

: Եվ գիտեք, ամեն մահացող կնոջ համար

there are 20 who survive

20 կանայք ողջ են մնում,

but end up with an injury.

բայց վնասվածք են ստանում:

And the most devastating injury

Իսկ ամենաահավոր վնասվածքը

is obstetric fistula.

հեշտոցի պատռվածքն է:

It's a tearing during obstructed labor

Դա պատռվածք է, որն առաջանում է ծննդաբերության ժամանակ

that leaves a woman incontinent.

և որի արդյունքում կնոջ մոտ առաջանում է անկղապահություն:

Let me tell you about Mahabuba.

Թուլ տվեք ձեզ Մահաբուբայի մասին պատմեմ:

She lives in Ethiopia.

Նա ապրում է Եթովպիայում:

She was married against her will at age 13.

Երբ 13 տարեկան էր, նրան իր կամքին հակառակ ամուսնացրին:

She got pregnant, ran to the bush to have the baby,

Հետո նա հղիացավ, գնաց թփերի մեջ երեխային ունենալու,

but you know, her body was very immature,

բայց հասկանում եք, նրա մարմինը դեռ այնքան հասուն չէր, որ նա ծննդաբերեր,

and she ended up having obstructed labor.

և այդ ամենը վերջացավ նրանով, որ նա պատռվածք ստացավ:

The baby died, and she ended up with a fistula.

Երեխան մահացավ, ինքը հեշտոցի պատռվածք ստացավ,

So that meant she was incontinent;

իսկ դա նշանակում է, որ նա անկղապահությամբ էր տառապում`

she couldn't control her wastes.

իրեն չէր կարողանա զսպել:

In a word, she stank.

Մի խոսքով՝ նա գարշահոտություն էր տարածում:

The villagers thought she was cursed; they didn't know what to do with her.

Գյուղացիները կարծեցին, թե նա անիծված է, նրանք չգիտեին ինչպես վարվել նրա հետ:

So finally, they put her at the edge of the village in a hut.

Դրա համար աղջկան թողեցին գյուղի ծայրում գտնվող մի խրճիթում:

They ripped off the door

Նրանք դուռն այնպես կիսաբաց թողեցին,

so that the hyenas would get her at night.

որ գիշերը բորենիները կարողանային ներս մտնել և նրա հարցերը լուծել:

That night, there was a stick in the hut.

Բայց խրճիթում մի փայտ կար,

She fought off the hyenas with that stick.

որով նա այդ գիշեր պաշտպանվեց բորենիներից:

And the next morning,

Իսկ հաջորդ առավոտ

she knew if she could get to a nearby village where there was a foreign missionary,

նա հասկացավ, որ եթե կարողանար հասնել մոտակա գյուղը, որտեղ օտարերկրյա միսիոներ կար,

she would be saved.

նա փրկված էր:

Because she had some damage to her nerves,

Քանի որ նրա նյարդերը լարված էին,

she crawled all the way -- 30 miles --

նա ամբողջ ճանապարհը` 30 մղոնը

to that doorstep, half dead.

սողալով անցավ և գրեթե կիսամեռ հասավ միսիոների տան մոտ:

The foreign missionary opened the door,

Օտարերկրյա միսիոները բացեց դուռը,

knew exactly what had happened,

միանգամից հասկացավ, թե ինչ էր պատահել,

took her to a nearby fistula hospital in Addis Ababa,

նրան տարավ մոտակա Ադիս Աբաբայում գտնվող հիվանդանոց,

and she was repaired

որտեղ նրան

with a 350-dollar operation.

350$ -ով վիրահատեցին, և նա ոտքի կանգնեց:

The doctors and nurses there noticed

Հիվանդանոցի բժիշկներն ու բուժքույրերը նկատեցին,

that she was not only a survivor,

որ նա պարզապես կենդանի մնացած կին չէ,

she was really clever, and they made her a nurse.

այլ շատ խելացի է մեկն է, և նրանից բուժքույր պատրաստեցին:

So now, Mahabuba,

Այսպիսով այսօր Մահաբուբուն

she is saving the lives

ինքը հարյուրավոր, հազարավոր

of hundreds, thousands, of women.

կանանց կյանքեր է փրկում:

She has become part of the solution, not the problem.

Նա դարձավ ոչ թե խնդրի, այլ դրա լուծման մի մասը:

She's moved out of a vicious cycle

Նա պարզապես դուրս եկավ զոհի կարգավիճակից:

and into a virtuous cycle.

և մի առաքինի փուլի անցավ:

I've talked about some of the challenges,

Ես խոսեցի մարտահրավերներից մի քանիսի մասին,

let me talk about some of the solutions,

հիմա թույլ տվեք խոսել որոշ լուծումների մասին,

and there are predictable solutions.

իսկ կանխատեսելի լուծումներ կան:

I've hinted at them: education

Ես արդեն հուշել եմ դրանց մասին՝ կրթություն

and also economic opportunity.

և նաև տնտեսական հնարավորություն:

So of course, when you educate a girl,

Իհարկե, երբ աղջկան կրթության ես տալիս,

she tends to get married later on in life,

դա նշանակում է, որ նա ավելի ուշ է ամուսնանալու,

she tends to have kids later on in life, she tends to have fewer kids,

ձգտելու է ունենալ ավելի քիչ երեխաներ,

and those kids that she does have,

ու իր իսկ երեխաներին

she educates them in a more enlightened fashion.

կրթելու է ավելի ժամանակակից ձևով:

With economic opportunity,

Տնտեսական հնարավորության հետ մեկտեղ

it can be transformative.

այս ամենը կարող է մեծ փոփոխությունների պատճառ դառնալ:

Let me tell you about Saima.

Այժմ թույլ տվեք Սաիմայի մասին պատմել:

She lives in a small village outside Lahore, Pakistan.

Նա ապրում է Պակիստանում` Լահարոյից դուրս, մի փոքրիկ գյուղում:

And at the time, she was miserable.

Նա սարսափելի միջավայրում էր ապրում:

She was beaten every single day

Ամեն Աստծու օր գործազուրկ ամուսինը

by her husband, who was unemployed.

նրան դաժան ծեծի էր ենթարկում:

He was kind of a gambler type -- and unemployable, therefore --

Վերջինս խաղամոլ էր, գործազուրկ,

and took his frustrations out on her.

և իր ողջ բարկությունը թափում էր կնոջ վրա:

Well, when she had her second daughter,

Ու, երբ կինը երկրորդ աղջիկն ունեցավ,

her mother in-law told her son,

սկեսուրը որդուն ասաց.

"I think you'd better get a second wife.

«Կարծում եմ՝ դու պետք է երկրորդ անգամ ամուսնանաս,

Saima's not going to produce you a son."

Սաիման քեզ որդի պարգևել չի կարող»:

This is when she had her second daughter.

Սա երկրորդ դուստրն ունենալուց հետո էր:

At the time, there was

Այդ ժամանակ գյուղում

a microlending group in the village

միկրո վարկավորման մի խումբ կար,

that gave her a 65-dollar loan.

որտեղից էլ նա 65$ վարկ ստացավ:

Saima took that money,

Սաիման վերցրեց այդ փողը

and she started an embroidery business.

և ձեռագործի բիզնես սկսեց:

The merchants liked her embroidery; it sold very well,

Առևտրականներին դուր եկավ նրա կատարած ձեռագործը, այն շատ հաջող վաճառվեց

and they kept asking for more.

և նրանք ամեն անգամ ավելի շատ ձեռագործեր էին պահանջում:

And when she couldn't produce enough,

Իսկ երբ նա արդեն չէր կարողանում բավական շատ գործել,

she hired other women in the village.

նա գյուղից մի քանի ուրիշ կանանց էլ վարձեց:

Pretty soon she had 30 women in the village

շուտով արդեն 30 կին էր աշխատում

working for her embroidery business.

նրա ձեռագործի բիզնեսի համար:

And then,

Եվ հետո,

when she had to transport all of the embroidery goods

երբ նա ստիպված եղավ ձեռագործերը

from the village to the marketplace,

գյուղից տեղափոխել շուկա,

she needed someone to help her do the transport,

նա օգնականի կարիք ունեցավ, որ ապրանքը տեղափոխեին շուկա,

so she hired her husband.

այդ պատճառով նա վարձեց իր ամուսնուն:

So now they're in it together.

Այսօր նրանք միասին են այդ գործն անում:

He does the transportation and distribution,

Ամուսինը ապրանքը տեղափոխում է ու բաժանում,

and she does the production and sourcing.

իսկ կինը արտադրությամբ է զբաղվում:

And now they have a third daughter,

Այժմ նրանք երրորդ դուստրն ունեն,

and the daughters, all of them, are being tutored in education

և բոլոր դուստրերն էլ կրթությամբ են տարված,

because Saima knows what's really important.

որովհետև Սաիման գիտի, թե ինչն է իրականում կարևոր:

Which brings me to the final element, which is education.

Սա ինձ բերում է դեպի իմ վերջին կետը, որը կրթությունն է:

Larry Summers, when he was chief economist at the World Bank,

Երբ Լարի Սամերսը համաշխարհային բանկի գլխավոր տնտեսագետն էր,

once said that, "It may well be

մի առիթով աասաց. «Զարգացող երկրում

that the highest return on investment

ներդրումը հաջող է,

in the developing world

երբ այն կատարվում է

is in girls' education."

աղջիկների կրության մեջ»:

Let me tell you about Beatrice Biira.

Թույլ տվեք Բեատրիս Բիրայի մասին էլ պատմեմ:

Beatrice was living in Uganda

Բեատրիսը ապրում էր Ուգանդայում՝

near the Congo border,

Կոնգոյի սահմանի մոտ,

and like Dai Manju, she didn't go to school.

և Դաի Մանջուի նման նա էլ դպրոց չէր գնում:

Actually, she had never been to school,

Իրականում նա դպրոցում չէր էլ եղել,

not to a lick, one day.

թեկուզ մեկ օրով:

Her parents, again, said,

Նրա ծնողները նույնպես ասել էին.

"Why should we spend the money on her?

«Ինչի՞ մենք փողը նրա վրա պետք է ծախսենք:

She's going to spend most of her life lugging water back and forth."

Նա պատրաստվում է իր ամբողջ կյանքում ջուր քարշ տալ»:

Well, it just so happens, at that time,

Այնպես ստացվեց, որ այդ պահին

there was a group in Connecticut

Կոնեկտիկուտում մի խումբ կար,

called the Niantic Community Church Group in Connecticut.

որը կոչվում էր Կոնեկտիկուտի Նիանթիկ համայնքի եկեղեցական խումբ:

They made a donation to an organization

Նրանք նվիրատվություն կատարեցին

based in Arkansas

Արկանզասում գտնվող

called Heifer International.

Heifer International անվամբ մի կազմակերպության:

Heifer sent two goats to Africa.

Հաիֆերը 2 այծ ուղարկեց Աֆրիկա:

One of them ended up with Beatrice's parents,

Դրանցից մեկը հասավ Բեատրիսի ծնողներին:

and that goat had twins.

Եվ այդ այծը զույգ այծիկներ ունեցավ:

The twins started producing milk.

Զույգը սկսեց կաթ տալ:

They sold the milk for cash.

Նրանք կաթը վաճառում էին:

The cash started accumulating,

Փողը շրջանառության մեջ դրեցին:

and pretty soon the parents said,

և շատ շուտով ծնողներն ասացին.

"You know, we've got enough money. Let's send Beatrice to school."

<<Մենք առդեն բավականին փող ունենք: Կարող ենք Բեատրիսին դպրող ուղարկել>>

So at nine years of age,

9 տարեկանում

Beatrice started in first grade --

Բեատրիսը ընդունվեց առաջին դասարան,

after all, she'd never been to a lick of school --

այն ամենից հետո, որ նա 6 տարեկանից

with a six year-old.

դպրոցին մոտ էլ չէր գնացել:

No matter, she was just delighted to be in school.

Դա նշանակություն չուներ: Նրա աչքերը պարզապես փայլում էին դպրոցում լինելու մտքից:

She rocketed to the top of her class.

Նա դասարանում լավագույնը դարձավ:

She stayed at the top of her class

Նա մնաց լավագույնը

through elementary school, middle school,

թե՛ տարրական դպրոցում, թե՛ միջնակարգ դպրոցում,

and then in high school,

թե՛ հետո նաև ավագ դպրոցում,

she scored brilliantly on the national examinations

նա փայլուն միավորներ հավաքեց ազգային քննությունների ժամանակ,

so that she became the first person in her village,

այնպես որ դարձավ իր գյուղի առաջին մարդը,

ever, to come to the United States

ով եկավ Միացյալ Նահանգներ

on scholarship.

կրթաթոշակով:

Two years ago,

Երկու տարի առաջ

she graduated from Connecticut College.

նա ավարտեց Կոնեկտիկուտի քոլեջը:

On the day of her graduation,

Ավարտական երեկոյի ժամանակ

she said, "I am the luckiest girl alive

նա հետևյալն ասաց. «Ես մի այծի շնորհիվ

because of a goat."

դարձել եմ աշխարհի ամենաբախտավոր աղջիկը»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And that goat was $120.

Իսկ այդ այծն արժեր ընդամենը 120$:

So you see how transformative

Տեսնու՞մ եք, թե մի փոքրիկ օգնությունը

little bits of help can be.

ինչպիսի հեղաշրջում կարող է կատարել:

But I want to give you a reality check.

Բայց ես ցանկանում եմ ձեզ մի իրական փաստ ցույց տալ:

Look: U.S. aid, helping people is not easy,

Տեսեք` Միացյալ Նահանգների օգնությունը` մարդկանց օգնելը, այնքան էլ հեշտ չէ:

and there have been books that have criticized U.S. aid.

Նույնիսկ գրքեր են եղել, որտեղ քննադատվել է Միացյալ Նահանգների տված օգնությունը:

There's Bill Easterly's book.

Բիլ Իստերլիսի գիրքն է:

There's a book called "Dead Aid."

«Մեռած օգնություն» անունով գիրք էլ կա:

You know, the criticism is fair;

Գիտեք, քննադատությունը արդարացի է,

it isn't easy.

որովհետև ամեն բան այդքան էլ հեշտ չէ:

You know, people say how

Եվ, գիտեք, մարդիկ ասում են,

half of all water well projects, a year later, are failed.

ջրհորներ կառուցելու ծրագրերի ուղիղ կեսը մեկ տարի անց ձախողվել է:

When I was in Zimbabwe,

Երբ ես Զիմբաբվեում էի,

we were touring a place with the village chief --

մենք մի գյուղապետի հետ գնում էինք մի վայր,

he wanted to raise money for a secondary school --

որտեղ նա ցանկանում էր գումար հավաքել միջնակարգ դպրոցի համար,

and there was some construction a few yards away,

այնտեղ, մի քանի յարդ հեռավորության վրա մի կիսատ թողած աշխատանք կար

and I said, "What's that?"

և, ես հարցրեցի «Այն ի՞նչ է»:

He sort of mumbled.

Նա մի տեսակ կարկամեց:

Turns out that it's a failed irrigation project.

Պարզվում է՝ դա խափանված ոռոգման ծրագիր էր:

A few yards away was a failed chicken coop.

Մի քանի յարդ հեռու քանդված հավաբուն կար:

One year, all the chickens died, and no one wanted to put the chickens in there.

Մի տարի բոլոր հավերը սատկել էին, և ոչ ոք այլևս չցանկացավ այդտեղ հավ պահել:

It's true, but we think that you don't through the baby out with the bathwater;

Դա ճիշտ է, բայց կարծում եմ՝ դուք երեխային դուրս չեք շպրտում այն ջրի հետ, որի մեջ նրան լողացնում եք.

you actually improve.

Դա ճիշտ է, բայց կարծում եմ՝ դուք երեխային դուրս չեք շպրտում այն ջրի հետ, որի մեջ նրան լողացնում եք.

You learn from your mistakes, and you continuously improve.

Դուք սովորում եք ձեր սխալների վրա, և շարունակաբար բարելավում եք ձեր վիճակը:

We also think that individuals

Մենք նաև կարծում ենք, որ անհատը

can make a difference, and they should,

կարող է փոխել ինչ-որ բան և նրանք պետք է փոխեն,

because individuals, together,

որովհետև անհատերը միասին

we can all help create a movement.

կարող են շարժում առաջացնել:

And a movement of men and women

Տղամարդկանց ու կանանց շարժում,

is what's needed to bring about social change,

ահա թե ինչ պետք է անել` հանրային փոփոխություն բերելու համար,

change that will address

փոփոխություն, որը կլուծի

this great moral challenge.

այս բարոյական մարտահրավերի հետ կապված խնդիրները:

So then, I ask,

Այսպիսով, ես հարց եմ տալիս:

what's in it for you?

Սրա մեջ ո՞րն էր ձերը:

You're probably asking that. Why should you care?

Հավանաբար դուք էլ եք դա հարցնում: Ձեր ի՞նչ գործն է:

I will just leave you with two things.

Նախքան ելույթս ավարտելը երկու բան եմ ուզում ասել:

One is that research shows

Առաջինն այն է, որ հետազոտությունները ցույց են տվել,

that once you have

որ եթե դու

all of your material needs taken care of --

կարողանում ես քո նյութական կարիքները հոգալ,

which most of us, all of us, here in this room do --

որը մեզանից մեծ մասը, բոլորս այս սենյակում անում ենք,

research shows that

հետազոտությունները ցույց են տվել, որ

there are very few things in life

կյանքում շատ քիչ բաներ կան,

that can actually elevate your level of happiness.

որոնք մեծացնում են երջանկության զգացողությունը:

One of those things

Դրանցից մեկը

is contributing to a cause larger than yourself.

որևէ մեծ բանի մեջ քո ներդրումն ունենալն է:

And the second thing,

Եվ երկրորդը:

it's an anecdote that I'll leave you with.

Ուզում եմ մի կատակով վրջացնել ելույթս:

And that is the story

Եվ մի պատմություն

of an aid worker in Darfur.

Դարֆույում մի բուժաշխատողի մասին:

Here was a woman

Կա մի կին,

who had worked in Darfur,

որն աշխատում էր Դարֆուրում

seeing things that no human being should see.

Դարֆուրում և տեսնում էր այնպիսի բաներ, որ ոչ մի մահկանացու չպետք է տեսներ:

Throughout her time there,

Երբ նա այնտեղ էր աշխատում,

she was strong, she was steadfast.

նա ուժեղ էր, աննկուն:

She never broke down.

Նա երբեք չէր հուսահատվում:

And then she came back to the United States

Իսկ հետո՝ Ամանորյա արձակուրդին,

and was on break, Christmas break.

նա եկավ Միացյալ Նահանգներ:

She was in her grandmother's backyard,

Նա իր տատիկի հետնաբակում էր,

and she saw something that made her break down in tears.

երբ մի բան տեսավ, որը նրան ստիպեց արտասվել:

What that was

Դա

was a bird feeder.

թռչունների կերակրամանն էր:

And she realized that she had the great fortune

Եվ նա գիտակցեց, որ ինքը շատ բախտավոր էր,

to be born in a country

որ ծնվել էր մի քաղաքում,

where we take security for granted,

որտեղ մենք անվտանգությունը որտեղ մենք անվտանգություն հալած յուղի տեղ ենք ընդունում,

where we not only can feed, clothe

որտեղ մենք ոչ միայն կարող ենք ինքներս ուտել, հագնվել,

and house ourselves,

և մեզ ապահովել բնակարանով,

but also provide for wild birds

այլ նաև կարող ենք հոգալ վայրի թռչունների մասին այնպես,

so they don't go hungry in the winter.

որ ձմռանը նրանք սոված չմնան:

And she realized that with that great fortune

Եվ նա հասկացավ, որ այն, որ իր բախտը բերել էր,

comes great responsibility.

իրեն նաև կանգնեցնում էր մեծ պատասխանատվության առաջ:

And so, like her,

Եվ այսպիսով, Նրա նման

you, me,

դուք, ես,

we have all won the lottery of life.

մենք բոլորս կյանքի լոտոն ենք շահել:

And so the question becomes:

Եվ հարց է ծագում այն մասին,

how do we discharge that responsibility?

թե ինչպե՞ս ենք մենք վարվում այդ պատասխանատվության հետ:

So, here's the cause.

Այսպիսով, այսքանը:

Join the movement.

Միացեք շարժմանը:

Feel happier and help save the world.

Երջանիկ եղեք և օգնեք փրկել աշխարհը:

Thank you very much.

Շատ շնորհակալ եմ:

(Applause)

(Ծափահարություններ)