Sheryl WuDunn: Our century's greatest injustice

Tłumaczenie: Ania James Korekta: Krystian Aparta

The global challenge that I want to talk to you about today

Wyzwanie o zasięgu światowym, o którym opowiem

rarely makes the front pages.

rzadko dociera na pierwsze strony gazet.

It, however, is enormous

Jednakże jest ono ogromne

in both scale and importance.

zarówno pod względem zasięgu, jak i wagi.

Look, you all are very well traveled;

Na pewno wszyscy wiele podróżowaliście,

this is TEDGlobal after all.

to w końcu TEDGlobal.

But I do hope to take you to some places

Ale ja chcę zabrać was tam,

you've never been to before.

gdzie nigdy nie byliście.

So, let's start off in China.

Tak więc zacznijmy od Chin.

This photo was taken two weeks ago.

To zdjęcie zrobiono dwa tygodnie temu.

Actually, one indication is that little boy on my husband's shoulders

No nie do końca, bo ten chłopczyk

has just graduated from high school.

właśnie skończył liceum.

(Laughter)

(Śmiech)

But this is Tiananmen Square.

Ale to jest na Placu Tiananmen.

Many of you have been there. It's not the real China.

Może byliście tam, ale to nie są prawdziwe Chiny.

Let me take you to the real China.

Pokażę wam te prawdziwe.

This is in the Dabian Mountains

To jest w górach Dabie Shan,

in the remote part of Hubei province in central China.

w odległym zakątku prowincji Hubei w środkowej części Chin.

Dai Manju is 13 years old at the time the story starts.

Na początku tej opowieści Dai Manju ma 13 lat.

She lives with her parents,

Mieszka z rodzicami,

her two brothers and her great-aunt.

dwoma braćmi i cioteczną babcią.

They have a hut that has no electricity,

Żyją w chatce bez prądu,

no running water,

bieżącej wody.

no wristwatch, no bicycle.

Nie mają zegarka ani roweru.

And they share this great splendor

I te luksusy

with a very large pig.

dzielą z ogromną świnią.

Dai Manju was in sixth grade when her parents said,

Dai Manju była w szóstej klasie, gdy rodzice oświadczyli:

"We're going to pull you out of school

"Zabierzemy cię ze szkoły,

because the 13-dollar school fees are too much for us.

bo nie stać nas na 13 dolarów czesnego.

You're going to be spending the rest of your life in the rice paddies.

Resztę życia spędzisz w polu.

Why would we waste this money on you?"

Po co marnować te pieniądze?"

This is what happens to girls in remote areas.

Taki jest los dziewczynek w odległych zakątkach świata.

Turns out that Dai Manju was

Okazuje się, że Dai Manju była prymuską.

the best pupil in her grade.

Okazuje się, że Dai Manju była prymuską.

She still made the two-hour trek to the schoolhouse

Nadal pokonywała dwugodzinną drogę do szkoły

and tried to catch every little bit of information

i próbowała uchwycić każdą odrobinę informacji,

that seeped out of the doors.

która dochodziła zza drzwi.

We wrote about her in The New York Times.

Napisaliśmy o niej w New York Timesie.

We got a flood of donations --

Otrzymaliśmy ogromną liczbę datków,

mostly 13-dollar checks

w większości były to czeki na 13 dolarów,

because New York Times readers are very generous

bo czytelnicy są bardzo hojni,

in tiny amounts

jeśli chodzi o drobne sumy.

(Laughter)

(Śmiech)

but then, we got a money transfer

Ale nagle otrzymaliśmy przelew na 10 tys. dolarów.

for $10,000 --

Ale nagle otrzymaliśmy przelew na 10 tys. dolarów.

really nice guy.

Bardzo miły facet.

We turned the money over to that man there, the principal of the school.

Przesłaliśmy pieniądze do dyrektora szkoły.

He was delighted.

Był zachwycony.

He thought, "Oh, I can renovate the school.

Pomyślał: "Mogę odnowić szkołę,

I can give scholarships to all the girls,

dać dziewczynkom stypendia".

you know, if they work hard and stay in school.

Za wyniki i kontynuowanie nauki.

So Dai Manju basically

Tak więc Dai Manju

finished out middle school.

skończyła gimnazjum.

She went to high school.

Poszła do szkoły średniej.

She went to vocational school for accounting.

Do zawodówki dla księgowych.

She scouted for jobs down in Guangdong province in the south.

Szukała pracy w południowej prowincji Guangdong.

She found a job, she scouted for jobs

Znalazła, i rozglądała się za pracą

for her classmates and her friends.

dla koleżanek ze szkoły i przyjaciół.

She sent money back to her family.

Wysyłała pieniądze rodzinie.

They built a new house,

Zbudowali nowy dom,

this time with running water,

tym razem z bieżącą wodą,

electricity, a bicycle,

prądem, rowerem,

no pig.

bez świni.

What we saw was a natural experiment.

Byliśmy świadkiem naturalnego eksperymentu.

It is rare to get an exogenous investment

Takie finansowanie to rzadkość

in girls' education.

w edukacji dziewcząt.

And over the years, as we followed Dai Manju, we were able to see

Śledząc przypadek Dai Manju zobaczyliśmy,

that she was able to move out of a vicious cycle

że udało jej się wyrwać z błędnego koła

and into a virtuous cycle.

na drogę powodzenia.

She not only changed her own dynamic,

Nie tylko odmieniła swój los,

she changed her household, she changed her family, her village.

ale także los domu, rodziny, wioski.

The village became a real standout.

Jej wioska naprawdę wyróżniała się.

Of course, most of China was flourishing at the time,

Oczywiście wtedy Chiny były w rozkwicie,

but they were able to get a road built

ale jej wiosce udało się zbudować drogę,

to link them up to the rest of China.

która połączyła ją z resztą Chin.

And that brings me to my first major

I to wiąże się z jednym z 2 założeń

of two tenets of "Half the Sky."

książki "Half the Sky".

And that is that

Czyli założeniem,

the central moral challenge

że naczelnym moralnym wyzwaniem tego stulecia

of this century

że naczelnym moralnym wyzwaniem tego stulecia

is gender inequity.

jest nierówne traktowanie płci.

In the 19th century, it was slavery.

W XIX w. było to niewolnictwo.

In the 20th century, it was totalitarianism.

W XX w. był to totalitaryzm.

The cause of our time

Taką sprawą w obecnych czasach

is the brutality that so many people

jest brutalność, z jaką tak wielu

face around the world because of their gender.

spotyka się na świecie z powodu swojej płci.

So some of you may be thinking,

Niektórzy z was pewnie myślą:

"Gosh, that's hyperbole.

"To przesada.

She's exaggerating."

Ona wyolbrzymia problem".

Well, let me ask you this question.

Zadam wam pytanie.

How many of you think there are more males or more females in the world?

Sądzicie, że na świecie jest więcej kobiet, czy mężczyzn?

Let me take a poll. How many of you think there are more males in the world?

Zagłosujmy. Kto uważa, że jest więcej mężczyzn?

Hands up, please.

Proszę podnieść rękę.

How many of you think -- a few -- how many of you there are more females in the world?

Kto uważa, że na świecie jest więcej kobiet?

Okay, most of you.

OK, większość.

Well, you know this latter group, you're wrong.

Ta ostatnia grupa jest w błędzie.

There are, true enough,

To prawda, że w Europie i na Zachodzie,

in Europe and the West,

To prawda, że w Europie i na Zachodzie,

when women and men

obie płcie mają równy dostęp

have equal access to food and health care,

do pożywienia i opieki zdrowotnej,

there are more women, we live longer.

jest więcej kobiet i żyją dłużej.

But in most of the rest of the world, that's not the case.

Ale w większości zakątków świata jest inaczej.

In fact, demographers have shown

Dane demograficzne pokazują,

that there are anywhere between 60 million

że w obecnej populacji

and 100 million

brakuje 60-100 milionów kobiet.

missing females in the current population.

brakuje 60-100 milionów kobiet.

And, you know, it happens for several reasons.

I dzieje się tak z kilku powodów.

For instance, in the last half-century,

Na przykład w ciągu ostatnich 50 lat

more girls were discriminated to death

więcej dziewczynek zmarło z powodu dyskryminacji

than all the people killed on all the battlefields

niż w XX wieku zginęło ludzi na wojnach.

in the 20th century.

niż w XX wieku zginęło ludzi na wojnach.

Sometimes it's also because of the sonogram.

Czasami winne jest USG.

Girls get aborted before they're even born

Dziewczynki usuwa się, zanim się narodzą,

when there are scarce resources.

tam, gdzie brak środków do życia.

This girl here, for instance,

Na przykład ta dziewczynka

is in a feeding center in Ethiopia.

jest w ośrodku dokarmiania w Etiopii.

The entire center was filled with girls like her.

W ośrodku było pełno takich dziewczynek.

What's remarkable is that her brothers, in the same family,

Niezwykłe jest to, iż jej bracia, z tej samej rodziny,

were totally fine.

wyglądali całkiem normalnie.

In India, in the first year of life,

W Indiach w okresie od narodzin

from zero to one,

do pierwszego roczku życia

boy and girl babies basically survive at the same rate

wskaźnik umieralności niemowląt jest taki sam,

because they depend upon the breast,

bo niemowlęta są karmione piersią,

and the breast shows no son preference.

a mleko matki nie faworyzuje synów.

From one to five,

W wieku 1-5 lat wskaźnik umieralności

girls die at a 50 percent higher mortality rate

u dziewczynek jest o 50% wyższy

than boys, in all of India.

niż u chłopców, w całych Indiach.

The second tenet of "Half the Sky"

Drugie kluczowe założenie "Half the Sky" to:

is that, let's put aside the morality of all the right and wrong of it all,

odłóżmy rozważania moralne o tym, co tu dobre, a co złe.

and just on a purely practical level,

Po prostu na poziomie praktycznym uważamy,

we think that

Po prostu na poziomie praktycznym uważamy,

one of the best ways to fight poverty and to fight terrorism

że w walce z biedą i terroryzmem pomaga bardzo

is to educate girls

edukacja dziewcząt

and to bring women into the formal labor force.

i umożliwianie kobietom znalezienie zatrudnienia.

Poverty, for instance.

Weźmy ubóstwo.

There are three reasons why this is the case.

Prowadzą do niego 3 czynniki.

For one, overpopulation is one of

Po pierwsze, przeludnienie,

the persistent causes of poverty.

jedna z niezmiennych przyczyn ubóstwa.

And you know, when you educate a boy,

Gdy chłopiec jest wykształcony,

his family tends to have fewer kids,

ma zwykle mniej dzieci,

but only slightly.

ale niewiele mniej.

When you educate a girl,

Wykształcona dziewczyna

she tends to have significantly fewer kids.

ma przeważnie znacznie mniej dzieci.

The second reason is

Druga przyczyna wiąże się z wydawaniem pieniędzy.

it has to do with spending.

Druga przyczyna wiąże się z wydawaniem pieniędzy.

It's kind of like the dirty, little secret of poverty,

To brzydka tajemnica ubóstwa,

which is that,

która pokazuje,

not only do poor people

że ubodzy nie tylko mało zarabiają,

take in very little income,

że ubodzy nie tylko mało zarabiają,

but also, the income that they take in,

ale też niemądrze gospodarują zarobkiem.

they don't spend it very wisely,

ale też niemądrze gospodarują zarobkiem.

and unfortunately, most of that spending is done by men.

Niestety zwykle wydają pieniądze mężczyźni.

So research has shown,

Tak więc badania ukazują, że ci,

if you look at people who live under two dollars a day --

którzy utrzymują się za mniej niż 2 dolary dziennie,

one metric of poverty --

co jest jedną z miar ubóstwa,

two percent of that take-home pay

2% tej wypłaty

goes to this basket here, in education.

wrzucają do tego koszyka, na edukację.

20 percent goes to a basket that is a combination of

20% idzie do koszyka, w którym znajdują się

alcohol, tobacco, sugary drinks --

alkohol, tytoń, słodzone napoje,

and prostitution and festivals.

prostytucja i imprezy.

If you just take four percentage points

Gdyby wyjąć 4% stąd

and put it into this basket,

i włożyć do tego koszyka,

you would have a transformative effect.

otrzymalibyśmy całkiem odmienny rezultat.

The last reason has to do

Ostatnia przyczyna

with women being part of the solution, not the problem.

to traktowanie kobiet jako problem, nie rozwiązanie.

You need to use scarce resources.

Należy docenić, co się ma.

It's a waste of resources if you don't use someone like Dai Manju.

Nie marnotrawić osób takich, jak Dai Manju.

Bill Gates put it very well

Świetnie ujął to Bill Gates,

when he was traveling through Saudi Arabia.

kiedy podróżował przez Arabię Saudyjską.

He was speaking to an audience much like yourselves.

Przemawiał do podobnej jak tutaj widowni,

However, two-thirds of the way there was a barrier.

ale tam dwie trzecie było oddzielone barierką.

On this side was men,

Z tej strony siedzieli mężczyźni,

and then the barrier, and this side was women.

a za barierką kobiety.

And someone from this side of the room got up and said,

Ktoś po tej stronie zapytał:

"Mr. Gates, we have here as our goal in Saudi Arabia

"Arabia Saudyjska chce osiągnąć

to be one of the top 10 countries

miejsce w pierwszej dziesiątce

when it comes to technology.

rozwiniętych technologicznie krajów.

Do you think we'll make it?"

Czy uważa pan, że nam się uda?"

So Bill Gates, as he was staring out at the audience, he said,

Bill Gates, patrząc wymownie na widownię, odpowiedział:

"If you're not fully utilizing half the resources in your country,

"Nie wykorzystujecie połowy zasobów tego kraju,

there is no way you will get anywhere near the top 10."

więc nie macie szansy na pierwszą dziesiątkę".

So here is Bill of Arabia.

Taki to jest Bill z Arabii.

(Laughter)

(Śmiech)

So what would some of the specific challenges

Więc jakie stoją przed nami wyzwania?

look like?

Więc jakie stoją przed nami wyzwania?

I would say, on the top of the agenda

Według mnie na czele listy

is sex trafficking.

znajduje się handel ludźmi.

And I'll just say two things about this.

Wspomnę tylko o dwóch kwestiach.

The slavery at the peak of the slave trade

W szczytowej fazie handlu niewolnikami,

in the 1780s:

w latach 80. XVIII w.,

there were about 80,000 slaves

przewieziono ok. 80 tys. niewolników

transported from Africa to the New World.

z Afryki do Nowego Świata.

Now, modern slavery:

A współczesne niewolnictwo?

according to State Department rough statistics,

Według szacunków Departamentu Stanu

there are about 800,000 -- 10 times the number --

około 800 tys. ludzi, czyli 10 razy więcej,

that are trafficked across international borders.

pada ofiarą handlu w skali międzynarodowej.

And that does not even include those

Szacunki nie obejmują handlu ludźmi w granicach kraju,

that are trafficked within country borders,

Szacunki nie obejmują handlu ludźmi w granicach kraju,

which is a substantial portion.

a jest to znaczny odsetek.

And if you look at

Spójrzmy na kolejny czynnik, kolejne porównanie.

another factor, another contrast,

Spójrzmy na kolejny czynnik, kolejne porównanie.

a slave back then is worth

Ówczesna cena niewolnika

about $40,000

odpowiada 40 tys. dolarów w czasach obecnych.

in today's money.

odpowiada 40 tys. dolarów w czasach obecnych.

Today, you can buy a girl trafficked

Dziś można kupić dziewczynę

for a few hundred dollars,

za kilkaset dolarów,

which means she's actually more disposable.

co oznacza, że łatwo się jej pozbyć.

But you know, there is progress being made

Ale następuje postęp, w miejscach takich,

in places like Cambodia and Thailand.

jak Kambodża i Tajlandia.

We don't have to expect a world

Nie musimy zgadzać się na świat,

where girls are bought and sold or killed.

w którym się kupuje, sprzedaje lub zabija kobiety.

The second item on the agenda

Kolejny punkt na liście

is maternal mortality.

to umieralność kobiet przy porodzie.

You know, childbirth in this part of the world

W tej części świata narodziny dziecka

is a wonderful event.

to cudowne wydarzenie.

In Niger, one in seven women

W Nigrze średnio jedna na siedem kobiet

can expect to die during childbirth.

umiera podczas porodu.

Around the world,

Na całym świecie

one woman dies every minute and a half from childbirth.

co kobieta umiera podczas porodu co półtorej minuty.

You know, it's not as though

To nie jest tak,

we don't have the technological solution,

że nie posiadamy rozwiązań technicznych,

but these women have three strikes against them:

ale na niekorzyść tych kobiet wpływają trzy czynniki:

they are poor, they are rural

są ubogie, mieszkają na terenach wiejskich

and they are female.

i są kobietami.

You know, for every woman who does die,

Na każdą kobietę, która umiera,

there are 20 who survive

przypada 20, którym udaje się przeżyć,

but end up with an injury.

ale kończą z powikłaniami.

And the most devastating injury

Najgorszym jest przetoka dróg rodnych, czyli pęknięcie,

is obstetric fistula.

Najgorszym jest przetoka dróg rodnych, czyli pęknięcie,

It's a tearing during obstructed labor

powstające w długim porodzie,

that leaves a woman incontinent.

po którym kobieta nie kontroluje czynności fizjologicznych.

Let me tell you about Mahabuba.

Opowiem państwu o Mahabubie.

She lives in Ethiopia.

Mieszka w Etiopii.

She was married against her will at age 13.

Wyszła za mąż wbrew swojej woli w wieku 13 lat.

She got pregnant, ran to the bush to have the baby,

Zaszła w ciążę, pobiegła do buszu, żeby urodzić dziecko,

but you know, her body was very immature,

ale jej ciało było nadal bardzo niedojrzałe

and she ended up having obstructed labor.

i poród się przedłużał.

The baby died, and she ended up with a fistula.

Dziecko zmarło, a ona skończyła z przetoką.

So that meant she was incontinent;

To oznaczało, że nie kontrolowała czynności fizjologicznych.

she couldn't control her wastes.

To oznaczało, że nie kontrolowała czynności fizjologicznych.

In a word, she stank.

Słowem, śmierdziało od niej.

The villagers thought she was cursed; they didn't know what to do with her.

Mieszkańcy wioski myśleli, że padła na nią klątwa.

So finally, they put her at the edge of the village in a hut.

W końcu umieścili ją w chacie na obrzeżach wioski.

They ripped off the door

Z chaty wyrwali drzwi,

so that the hyenas would get her at night.

żeby w nocy dopadły ją hieny.

That night, there was a stick in the hut.

W chacie był kij,

She fought off the hyenas with that stick.

którym odgoniła hieny.

And the next morning,

Wiedziała, że jeśli dotrze do wioski,

she knew if she could get to a nearby village where there was a foreign missionary,

gdzie mieszka misjonarz z zagranicy,

she would be saved.

będzie uratowana.

Because she had some damage to her nerves,

Nastąpiło uszkodzenie nerwów,

she crawled all the way -- 30 miles --

dlatego czołgała się całą drogę, ponad 45 km,

to that doorstep, half dead.

do progu domu misjonarza, na wpół żywa.

The foreign missionary opened the door,

Misjonarz otworzył drzwi,

knew exactly what had happened,

zrozumiał, co się stało,

took her to a nearby fistula hospital in Addis Ababa,

zabrał ją do szpitala w Addis Ababie,

and she was repaired

gdzie ją wyleczono,

with a 350-dollar operation.

przeprowadzając operację za 350 dolarów.

The doctors and nurses there noticed

Lekarze i pielęgniarki zauważyli,

that she was not only a survivor,

że ma nie tylko wielką wolę życia,

she was really clever, and they made her a nurse.

ale jest bystra, i zrobiono z niej pielęgniarkę.

So now, Mahabuba,

Tak więc teraz Mahabuba

she is saving the lives

ratuje życie tysiącom kobiet.

of hundreds, thousands, of women.

ratuje życie tysiącom kobiet.

She has become part of the solution, not the problem.

Stanowi rozwiązanie, nie problem.

She's moved out of a vicious cycle

Udało jej się wyrwać z błędnego koła

and into a virtuous cycle.

i wkroczyć na drogę powodzenia.

I've talked about some of the challenges,

Omówiłam już niektóre z wyzwań,

let me talk about some of the solutions,

a teraz opowiem o rozwiązaniach.

and there are predictable solutions.

Można się ich domyślić.

I've hinted at them: education

Już o nich wspomniałam: edukacja

and also economic opportunity.

i możliwości finansowe.

So of course, when you educate a girl,

Co oczywiste, kiedy kształci się dziewczynę,

she tends to get married later on in life,

zazwyczaj wychodzi ona za mąż później,

she tends to have kids later on in life, she tends to have fewer kids,

później decyduje się na dzieci i ma ich mniej,

and those kids that she does have,

oraz kształci je w bardziej postępowy sposób.

she educates them in a more enlightened fashion.

oraz kształci je w bardziej postępowy sposób.

With economic opportunity,

Mając możliwości finansowe,

it can be transformative.

mogą odmienić wszystko.

Let me tell you about Saima.

Opowiem państwu o Saimie.

She lives in a small village outside Lahore, Pakistan.

Mieszka w wiosce, niedaleko miasta Lahaur w Pakistanie.

And at the time, she was miserable.

kiedyś była nieszczęśliwa.

She was beaten every single day

Codziennie bił ją

by her husband, who was unemployed.

bezrobotny mąż.

He was kind of a gambler type -- and unemployable, therefore --

Lubił hazard i dlatego nie miał szans na zatrudnienie,

and took his frustrations out on her.

i frustrację wyładowywał na żonie

Well, when she had her second daughter,

Kiedy urodziła im się druga córka,

her mother in-law told her son,

teściowa poradziła synowi:

"I think you'd better get a second wife.

"Znajdź sobie drugą żonę.

Saima's not going to produce you a son."

Saima nie da ci syna."

This is when she had her second daughter.

Saima urodziła drugą córkę.

At the time, there was

W tym czasie

a microlending group in the village

w wiosce udzielano mikrokredytów.

that gave her a 65-dollar loan.

Saima pożyczyła 65 dolarów.

Saima took that money,

Za te pieniądze założyła działalność gospodarczą,

and she started an embroidery business.

zaczęła zajmować się haftem.

The merchants liked her embroidery; it sold very well,

Hafty świetnie się sprzedawały,

and they kept asking for more.

rosły zamówienia.

And when she couldn't produce enough,

Kiedy sama nie mogła im podołać,

she hired other women in the village.

zatrudniła inne kobiety z wioski.

Pretty soon she had 30 women in the village

Niedługo pracowało dla niej 30 kobiet.

working for her embroidery business.

Niedługo pracowało dla niej 30 kobiet.

And then,

Potrzebowała pomocy

when she had to transport all of the embroidery goods

przy przewożeniu towaru

from the village to the marketplace,

z wioski na targ,

she needed someone to help her do the transport,

więc zatrudniła męża.

so she hired her husband.

więc zatrudniła męża.

So now they're in it together.

Tak więc teraz pracują razem.

He does the transportation and distribution,

On zajmuje się transportem i dystrybucją,

and she does the production and sourcing.

a ona produkcją i zaopatrzeniem.

And now they have a third daughter,

Teraz mają trzecią córkę

and the daughters, all of them, are being tutored in education

i wszystkie córki chodzą do szkoły,

because Saima knows what's really important.

bo Saima wie, co jest naprawdę ważne.

Which brings me to the final element, which is education.

Tak doszliśmy do ostatniego punktu - edukacja.

Larry Summers, when he was chief economist at the World Bank,

Larry Summers, pracując jako główny ekonomista Banku Światowego,

once said that, "It may well be

powiedział kiedyś "Może tak być w istocie,

that the highest return on investment

że najwyższy zwrot inwestycji

in the developing world

w krajach rozwijających się

is in girls' education."

uzyskuje się z edukacji dziewcząt".

Let me tell you about Beatrice Biira.

Opowiem teraz o Beatrice Biira.

Beatrice was living in Uganda

Beatrice mieszkała w Ugandzie,

near the Congo border,

niedaleko granicy z Kongo

and like Dai Manju, she didn't go to school.

i jak Dai Manju, nie chodziła do szkoły.

Actually, she had never been to school,

Tak naprawdę, w szkole nie była ani razu,

not to a lick, one day.

ani na jeden dzień.

Her parents, again, said,

Jej rodzice także powiedzieli:

"Why should we spend the money on her?

"Po co wydawać na nią pieniądze?

She's going to spend most of her life lugging water back and forth."

Większość życia i tak spędzi taszcząc wodę".

Well, it just so happens, at that time,

Tak się złożyło, że w tym czasie

there was a group in Connecticut

w stanie Connecticut istniała grupa

called the Niantic Community Church Group in Connecticut.

pod nazwą "Społeczność Kościelna Miasteczka Niantic".

They made a donation to an organization

Przekazali datek organizacji,

based in Arkansas

która miała siedzibę w stanie Arkansas

called Heifer International.

i nazywała się Heifer International.

Heifer sent two goats to Africa.

Organizacja ta wysłała do Afryki dwie kozy.

One of them ended up with Beatrice's parents,

Jedna z tych kóz dostała się rodzicom Beatrice.

and that goat had twins.

Koza urodziła bliźnięta.

The twins started producing milk.

Bliźnięta zaczęły dawać mleko.

They sold the milk for cash.

Rodzice zaczęli sprzedawać mleko.

The cash started accumulating,

Przybywało im pieniędzy,

and pretty soon the parents said,

więc niedługo rodzice stwierdzili:

"You know, we've got enough money. Let's send Beatrice to school."

"Mamy pieniądze, wyślijmy Beatrice do szkoły".

So at nine years of age,

Tak więc mając 9 lat,

Beatrice started in first grade --

Beatrice poszła do pierwszej klasy.

after all, she'd never been to a lick of school --

Nigdy nawet nie liznęła szkoły,

with a six year-old.

była z sześciolatkami.

No matter, she was just delighted to be in school.

Ale była zachwycona.

She rocketed to the top of her class.

Wybiła się na czołówkę klasy

She stayed at the top of her class

i tam się utrzymała,

through elementary school, middle school,

w podstawówce, gimnazjum,

and then in high school,

a potem szkole średniej.

she scored brilliantly on the national examinations

Osiągnęła świetne wyniki na egzaminach państwowych,

so that she became the first person in her village,

także jako pierwsza ze swojej wioski,

ever, to come to the United States

wyjechała na stypendium do USA.

on scholarship.

wyjechała na stypendium do USA.

Two years ago,

Dwa lata temu

she graduated from Connecticut College.

ukończyła Connecticut College.

On the day of her graduation,

W dniu zakończenia powiedziała:

she said, "I am the luckiest girl alive

"Jestem najszczęśliwszą dziewczyną pod słońcem

because of a goat."

dzięki kozie".

(Laughter)

(Śmiech)

And that goat was $120.

A koza kosztowała 120 dolarów.

So you see how transformative

Sami widzicie, jak wiele może zmienić

little bits of help can be.

odrobina pomocy.

But I want to give you a reality check.

Ale pamiętajmy o realiach.

Look: U.S. aid, helping people is not easy,

Pomaganie ludziom nie jest łatwe.

and there have been books that have criticized U.S. aid.

Są książki, które krytykują pomoc udzielaną przez USA.

There's Bill Easterly's book.

Bill Easterly napisał taką książkę.

There's a book called "Dead Aid."

Jest także książka pt."Dead Aid".

You know, the criticism is fair;

Ta krytyka jest całkiem na miejscu:

it isn't easy.

to nie jest proste.

You know, people say how

Mówi się, że pada połowa planów budowy studni.

half of all water well projects, a year later, are failed.

Mówi się, że pada połowa planów budowy studni.

When I was in Zimbabwe,

Kiedy byłam w Zimbabwe,

we were touring a place with the village chief --

oprowadzał nas wódz wioski,

he wanted to raise money for a secondary school --

chciał zebrać fundusze na szkołę średnią.

and there was some construction a few yards away,

Niedaleko była budowa.

and I said, "What's that?"

Zapytałam: "Co to takiego?"

He sort of mumbled.

On wymamrotał pod nosem:

Turns out that it's a failed irrigation project.

"Nieskończony system nawadniania".

A few yards away was a failed chicken coop.

Dalej był nieużywany kurnik.

One year, all the chickens died, and no one wanted to put the chickens in there.

Kury zdechły i nikt nie chciał tam trzymać drobiu.

It's true, but we think that you don't through the baby out with the bathwater;

Tak bywa, ale nie wylewajmy dziecka z kąpielą.

you actually improve.

Chodzi o poprawianie sytuacji.

You learn from your mistakes, and you continuously improve.

Uczymy się na błędach i stale pracujemy nad sobą.

We also think that individuals

Uważamy także, że jednostki

can make a difference, and they should,

mogą coś zmienić, i powinny starać się coś zmienić,

because individuals, together,

ponieważ jako jednostki,

we can all help create a movement.

wszyscy razem możemy stworzyć ruch.

And a movement of men and women

To ruchu mężczyzn i kobiet

is what's needed to bring about social change,

potrzeba, żeby zmienić społeczeństwo,

change that will address

tak, aby stawić czoła

this great moral challenge.

temu moralnemu wyzwaniu.

So then, I ask,

Tak więc pytam:

what's in it for you?

"Co wam po tym?"

You're probably asking that. Why should you care?

Pewnie zastanawiacie się, czemu ma was to obchodzić.

I will just leave you with two things.

Pozostawię was z dwiema kwestiami.

One is that research shows

Jedna to taka, że badania ukazują,

that once you have

że gdy zostaną zaspokojone

all of your material needs taken care of --

wszystkie potrzeby materialne,

which most of us, all of us, here in this room do --

a tak jest u większości osób w tej sali,

research shows that

według badań

there are very few things in life

zostaje w życiu niewiele spraw,

that can actually elevate your level of happiness.

które faktycznie mogą zwiększyć poziom szczęścia.

One of those things

Jedną z nich jest

is contributing to a cause larger than yourself.

wspomaganie szlachetnego celu.

And the second thing,

A teraz druga kwestia.

it's an anecdote that I'll leave you with.

To anegdota, na której zakończę.

And that is the story

Opowieść o pracowniczce

of an aid worker in Darfur.

organizacji humanitarnej w Darfurze.

Here was a woman

Ta kobieta pracując w Darfurze

who had worked in Darfur,

Ta kobieta pracując w Darfurze

seeing things that no human being should see.

widziała sceny, których człowiek nie powinien oglądać.

Throughout her time there,

Ale pozostawała silna, niewzruszona.

she was strong, she was steadfast.

Ale pozostawała silna, niewzruszona.

She never broke down.

Nigdy się nie załamała.

And then she came back to the United States

I potem wróciła do USA na Święta.

and was on break, Christmas break.

Była u babci w ogrodzie

She was in her grandmother's backyard,

Była u babci w ogrodzie

and she saw something that made her break down in tears.

i zobaczyła coś, co sprawiło, że wybuchnęła płaczem.

What that was

A był to...

was a bird feeder.

Karmnik dla ptaków.

And she realized that she had the great fortune

Zdała sobie sprawę, jakie miała szczęście

to be born in a country

urodzić się w kraju,

where we take security for granted,

gdzie bezpieczeństwo uważa się za coś naturalnego,

where we not only can feed, clothe

gdzie możemy się najeść, ubrać,

and house ourselves,

zapewnić dach nad głową nie tylko sobie,

but also provide for wild birds

ale także troszczyć się o dzikie ptaki,

so they don't go hungry in the winter.

żeby nie głodowały zimą.

And she realized that with that great fortune

I zrozumiała, iż za tak wielkim szczęściem

comes great responsibility.

idzie wielka odpowiedzialność.

And so, like her,

I tak jak ona,

you, me,

wy i ja

we have all won the lottery of life.

wygraliśmy los w życiowej loterii.

And so the question becomes:

Nasuwa się pytanie:

how do we discharge that responsibility?

"Jak wywiązać się z tej odpowiedzialności?"

So, here's the cause.

I tu jest ten szlachetny cel.

Join the movement.

Dołączcie do ruchu.

Feel happier and help save the world.

Bądźcie szczęśliwsi i pomóżcie ratować świat.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)