Jaap de Roode: How butterflies self-medicate

Translator: Jenny Nguyen Reviewer: Tran Le

So infectious diseases, right?

Bệnh truyền nhiễm?

Infectious diseases are still the main cause

Chúng vẫn luôn là nguyên nhân chính

of human suffering and death around the world.

gây ra đau khổ và chết chóc trên thế giới.

Every year, millions of people die of diseases such as T.B., malaria, HIV,

Mỗi năm, hàng triệu người chết vì những bệnh như lao, sốt rét, HIV,...

around the world and even in the United States.

trên toàn thế giới và ngay ở nước Mỹ.

Every year, thousands of Americans die of seasonal flu.

Mỗi năm, hàng nghìn người Mỹ chết bởi bệnh cúm mùa.

Now of course, humans, we are creative. Right?

Tất nhiên, con người, chúng ta sáng tạo.

We have come up with ways to protect ourselves against these diseases.

Chúng ta đã có nhiều giải pháp chống lại những bệnh này.

We have drugs and vaccines.

Chúng ta có thuốc và vắc xin.

And we're conscious -- we learn from our experiences

Và chúng ta có ý thức - chúng ta học hỏi từ những kinh nghiệm

and come up with creative solutions.

và đưa ra nhiều giải pháp sáng tạo.

We used to think we're alone in this, but now we know we're not.

Chúng ta từng nghĩ rằng ta đơn độc nhưng giờ ta biết không phải vậy.

We're not the only medical doctors.

Không chỉ con người mới là bác sĩ

Now we know that there's a lot of animals out there that can do it too.

Giờ chúng ta biết rất nhiều loài động vật có thể làm như thế.

Most famous, perhaps, chimpanzees.

Nổi tiếng nhất có lẽ là loài tinh tinh.

Not so much different from us,

Chúng không quá khác với ta,

they can use plants to treat their intestinal parasites.

chúng có thể dùng cây để trị kí sinh trùng đường ruột.

But the last few decades have shown us that other animals can do it too:

Nhưng vài thập kỉ qua đã cho chúng ta thấy nhiều loài khác cũng có khả năng tương tự

elephants, porcupines, sheep, goats, you name it.

voi, nhím, cừu, dê,.. bạn có thể kể thêm vài tên nữa.

And even more interesting than that is that recent discoveries are telling us

Và thú vị hơn là những khám phá gần đây đã cho chúng ta biết

that insects and other little animals with smaller brains can use medication too.

những loài côn trùng và động vật với bộ não nhỏ hơn cũng biết cách sử dụng thuốc.

The problem with infectious diseases, as we all know,

Vấn đề với những bệnh truyền nhiễm, như chúng ta đã biết,

is that pathogens continue to evolve,

là các tác nhân gây bệnh sẽ tiếp tục phát triển không ngừng,

and a lot of the drugs that we have developed

và những loại thuốc mà chúng ta đã nghiên cứu ra

are losing their efficacy.

bị mất tác dụng.

And therefore, there is this great need to find new ways to discover drugs

Và vì thế, cần có những cách thức mới hơn để tìm ra những loại thuốc mới

that we can use against our diseases.

có thể giúp chúng ta chống lại những loại bệnh này.

Now, I think that we should look at these animals,

Tôi nghĩ rằng chúng ta nên nhìn những loại động vật nhỏ này

and we can learn from them how to treat our own diseases.

và học chúng cách chữa bệnh cho chúng ta.

As a biologist, I have been studying monarch butterflies for the last 10 years.

Là một nhà sinh vật học, tôi đã học về loài bướm vua khoảng 10 năm.

Now, monarchs are extremely famous for their spectacular migrations

Loài này cực kỳ nổi tiếng về cách di cư ngoạn mục của chúng

from the U.S. and Canada down to Mexico every year,

từ Mỹ và Canada đến Mexico mỗi năm,

where millions of them come together,

nơi tụ hội của hàng triệu con,

but it's not why I started studying them.

nhưng đó không phải là lý do tôi nghiên cứu về chúng.

I study monarchs because they get sick.

Tôi nghiên cứu về chúng vì khi chúng bệnh.

They get sick like you. They get sick like me.

Chúng cũng bệnh như bạn, như tôi.

And I think what they do can tell us a lot about drugs

Và tôi nghĩ cách chúng làm có thể nói với chúng ta nhiều về loại thuốc

that we can develop for humans.

mà ta có thể phát triển cho con người.

Now, the parasites that monarchs get infected with

Loại ký sinh trùng mà loài bướm vua bị nhiễm

are called ophryocystis elektroscirrha -- a mouthful.

là ophryocystis elektroscirrha --tên gọi đầy đủ.

What they do is they produce spores,

Và bướm vua sẽ sản xuất ra các bào tử,

millions of spores on the outside of the butterfly

hàng triệu bào tử bên ngoài chúng

that are shown as little specks in between the scales of the butterfly.

được thể hiện như những đốm nhỏ ở giữa các mô của chúng.

And this is really detrimental to the monarch.

Và điều này thì thật sự rất có hại đối với chúng.

It shortens their lifespan,

Nó làm rút ngắn vòng đời của chúng,

it reduces their ability to fly,

làm giảm khả năng bay,

it can even kill them before they're even adults.

và có thể giết chết chúng trước khi chúng trưởng thành.

Very detrimental parasite.

Một loài ký sinh trùng rất nguy hiểm.

As part of my job, I spend a lot of time in the greenhouse growing plants,

Như một phần của công việc, tôi dành rất nhiều thời gian trồng cây trong nhà kính,

and the reason for this is that monarchs are extremely picky eaters.

và lý do là vì bướm vua là một loài rất kén ăn.

They only eat milkweed as larvae.

Chúng chỉ ăn loại cây có mủ giống sữa (milkweed) như là ấu trùng.

Luckily, there are several species of milkweed that they can use,

May mắn là, có một vài loại cây mà chúng có thể ăn,

and all these milkweeds have cardenolides in them.

và tất cả những loại cây này đều có chứa các phân tử cardenolide.

These are chemicals that are toxic.

Đây là những loại chất hóa học rất độc hại.

They're toxic to most animals, but not to monarchs.

Chúng là chất độc đối với hầu hết các loài động vật, nhưng không phải với bướm vua.

In fact, monarchs can take up the chemicals,

Sự thật là, bướm vua có thể hấp thụ các chất hóa học,

put it in their own bodies, and it makes them toxic

đưa chúng vào cơ thể, và biến chúng thành chất độc

against their predators, such as birds.

chống lại những động vật săn mồi, như loài chim chẳng hạn.

And what they do, then, is advertise this toxicity

Và cái chúng làm, sau đó, là thông báo về loại độc tính này

through their beautiful warning colorations

thông qua lời cảnh báo từ vẻ ngoài tuyệt đẹp của chúng

with this orange, black and white.

với sắc cam, đen và trắng.

So what I did during my job is grow plants in the greenhouse,

Và việc tôi làm chỉ là trồng cây trong nhà kính,

different ones, different milkweeds.

nhưng là loài cây khác, loài thực vật khác.

Some were toxic, including the tropical milkweed,

Một số có độc, gồm cả những loài thực vật nhiệt đới,

with very high concentrations of these cardenolides.

với nồng độ rất cao các phân tử cardenolide.

And some were not toxic.

Và một số không chứa độc tố.

And then I fed them to monarchs.

Và tôi cho bướm vua ăn chúng.

Some of the monarchs were healthy. They had no disease.

Một số con khỏe mạnh. Chúng sẽ không bị nhiễm bệnh.

But some of the monarchs were sick,

Nhưng một số khác đã bị bệnh,

and what I found is that some of these milkweeds are medicinal,

và tôi phát hiện ra rằng, một số loài thực vật cũng chính là thuốc chữa bệnh,

meaning they reduce the disease symptoms in the monarch butterflies,

nghĩa là chúng làm giảm các triệu chứng bệnh,

meaning these monarchs can live longer when they are infected

cũng có nghĩa là bướm vua có thể sống lâu hơn khi bị nhiễm bệnh

when feeding on these medicinal plants.

nếu được ăn những loài cây thuốc này.

And when I found this, I had this idea,

Và khi tôi phát hiện ra điều này, tôi đã có 1 ý tưởng,

and a lot of people said it was a crazy idea,

mà nhiều người nói rằng nó thật điên rồ,

but I thought, what if monarchs can use this?

nhưng tôi lại nghĩ, sẽ thế nào nếu bướm vua có thể sử dụng chúng?

What if they can use these plants as their own form of medicine?

Nếu chúng sử dụng những loài thực vật này như là một loại thuốc riêng của chúng?

What if they can act as medical doctors?

Sẽ thế nào nếu chúng có thể hành động như một bác sỹ y khoa?

So my team and I started doing experiments.

Vì thế tôi và nhóm của mình đã làm những thí nghiệm này.

In the first types of experiments,

Ở thí nghiệm đầu tiên,

we had caterpillars, and gave them a choice:

chúng tôi có những con sâu bướm, và cho chúng lực chọn:

medicinal milkweed versus non-medicinal milkweed.

giữa cây thuốc và cây không-thuốc.

And then we measured how much they ate of each species over their lifetime.

Và sau đó chúng tôi đo lường xem chúng đã ăn bao nhiêu trong thời gian sống của chúng.

And the result, as so often in science, was boring:

Và kết quả là, như thường thấy trong khoa học, thật đáng buồn là:

Fifty percent of their food was medicinal. Fifty percent was not.

50% những thứ chúng ăn là thuốc, 50% còn lại thì không.

These caterpillars didn't do anything for their own welfare.

Những con sâu bướm đã không làm gì cho sự an toàn của chúng.

So then we moved on to adult butterflies,

Và sau đó, chúng tôi chuyển sang nghiên cứu trên những con bướm trưởng thành,

and we started asking the question

và chúng tôi đã đặt ra câu hỏi

whether it's the mothers that can medicate their offspring.

có thể những con bướm mẹ sẽ cho bướm con uống thuốc.

Can the mothers lay their eggs on medicinal milkweed

Có thể những con bướm mẹ đã đẻ trứng trên các cây thuốc

that will make their future offspring less sick?

và điều đó làm cho con của chúng sẽ ít bệnh hơn?

We have done these experiments now over several years,

Chúng tôi đã làm những thí nghiệm này trong vài năm,

and always get the same results.

và kết quả luôn luôn giống nhau.

What we do is we put a monarch in a big cage,

Chúng tôi đã cho một con bướm vua vào trong một cái lồng lớn,

a medicinal plant on one side, a non-medicinal plant on the other side,

cây thuốc ở một phía, cây không-thuốc ở phía còn lại,

and then we measure the number of eggs that the monarchs lay on each plant.

và sau đó chúng tôi đo lường số lượng trứng mà bướm vua đẻ ở mỗi loại cây.

And what we find when we do that is always the same.

Và kết quả lúc nào cũng như nhau.

What we find is that the monarchs strongly prefer the medicinal milkweed.

Chúng tôi thấy rằng, bướm vua rất thích những loài cây thuốc.

In other words, what these females are doing

Nói một cách khác, những con bướm cái

is they're laying 68 percent of their eggs in the medicinal milkweed.

đã đẻ 68% trứng trên các loài cây thuốc.

Intriguingly, what they do is they actually transmit the parasites

Ngạc nhiên hơn nữa, cái chúng thật sự làm là chuyển giao các loại ký sinh trùng

when they're laying the eggs.

khi chúng đẻ trứng.

They cannot prevent this.

Chúng không thể tránh được điều này.

They can also not medicate themselves.

Chúng cũng không thể tự chữa trị cho mình được.

But what these experiments tell us

Nhưng những thí nghiệm này đã cho chúng tôi thấy rằng

is that these monarchs, these mothers, can lay their eggs on medicinal milkweed

bướm mẹ sẽ đẻ trứng trên những cây thuốc

that will make their future offspring less sick.

để cho những đứa con tương lai của chúng ít bệnh hơn.

Now, this is a really important discovery, I think,

Và bây giờ là một khám phá rất thú vị

not just because it tells us something cool about nature,

không chỉ vì nó là một điều thú vị của thiên nhiên,

but also because it may tell us something more about how we should find drugs.

mà vì nó sẽ cho chúng ta biết nhiều hơn về cách mà chúng ta có thể tìm ra các loại thuốc.

Now, these are animals that are very small

Có rất nhiều những loài động vật rất nhỏ

and we tend to think of them as very simple.

và chúng ta nghĩ về chúng một cách rất đơn giản.

They have tiny little brains,

Chúng có một bộ não nhỏ,

yet they can do this very sophisticated medication.

nhưng chúng có thể làm ra một loại thuốc hết sức tinh vi.

Now, we know that even today, most of our drugs

Ngay cả thời điểm này, hầu hết thuốc của chúng ta

derive from natural products, including plants,

đều được lấy từ các sản phẩm tự nhiên, bao gồm cả các loại thực vật,

and in indigenous cultures,

và trong nền văn hóa bản địa,

traditional healers often look at animals to find new drugs.

các thầy thuốc cổ truyền thường nhìn vào các loài động vật để tìm ra loại thuốc mới.

In this way, elephants have told us how to treat stomach upset,

Bằng cách này, loài voi đã chỉ cho chúng ta cách điều trị bệnh rối loạn dạ dày,

and porcupines have told people how to treat bloody diarrhea.

và loài nhím cho chúng ta biết cách trị bệnh tiêu chảy ra máu.

What I think is important, though, is to move beyond

Tôi nghĩ, điều quan trọng là chúng ta phải đi xa hơn những gì ở trong

these large-brained mammals and give these guys more credit,

bộ não của loài động vật có vú to lớn và tin tưởng nhiều hơn vào những loài này,

these simple animals, these insects that we tend to think of

những động vật đơn giản này, những con côn trùng mà chúng ta có xu hướng

as very, very simple with tiny little brains.

nghĩ về chúng rất, rất đơn giản với một bộ não bé xíu.

The discovery that these animals can also use medication

Việc khám phá ra rằng những loài động vật này cũng có thể sử dụng thuốc chữa bệnh

opens up completely new avenues,

đã mở ra một con đường hoàn toàn mới,

and I think that maybe one day, we will be treating human diseases

và tôi nghĩ rằng, có lẽ, một ngày nào đó, chúng ta sẽ có thể chữa bệnh cho mình

with drugs that were first discovered by butterflies,

bằng loại thuốc được phát hiện ra bởi loài bướm vua này,

and I think that is an amazing opportunity worth pursuing.

và tôi nghĩ rằng cơ hội tuyệt vời này rất đáng để theo đuổi.

Thank you so much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)