Caroline Phillips: Hurdy-gurdy for beginners

Caroline Phillips: Nhập môn về Đàn Quay

Translator: Trúc Quỳnh Đặng Reviewer: Duy Lê

Now, since this is TEDGlobal,

Bây giờ,vì đây là TED-Toàn-Cầu,

who can tell me what this is called in French?

vậy ai có thể cho tôi biết vật này trong tiếng Pháp gọi là gì?

I see you're all up on the history of hurdy-gurdy --

Tôi đoán các bạn đều đã biết về lịch sử của "đàn quay"

"vielle à roue."

trong tiếng Pháp là "vielle à roue"

And in Spanish, "zanfona."

hay tiếng Tây Ban Nha là "zanfona".

And in Italian, "ghironda," okay?

Và trong tiếng Ý là "ghironda", đúng không nào?

Hurdy-gurdy, or wheel fiddle.

Đàn quay (tiếng Anh là "hurdy-gurdy", hoặc "wheel fiddle).

So, these are the different kinds and shapes of the hurdy-gurdy.

Đàn quay có nhiều loại và nhiều kiểu dáng

The hurdy-gurdy is the only musical instrument

Đó là loại nhạc cụ duy nhất

that uses a crank to turn a wheel

sử dụng đến cần quay tay để điều khiển bánh xe

to rub strings, like the bow of a violin,

cọ lên những sợi dây, giống như cái vĩ của đàn vi-ô-lông,

to produce music.

để tạo ra tiếng nhac.

It has three different kinds of strings.

Có 3 loại dây đàn.

The first string is the drone string,

Thứ nhất là dây "drone"

which plays a continuous sound like the bagpipe.

phát ra một chuỗi âm thanh liên tục như bộ khí (kèn, sáo).

The second string is a melody string,

Loại thứ 2 là dây âm,

which is played with a wooden keyboard tuned like a piano.

được chơi bằng một loại bàn phím gỗ mài bóng như trong cây dương cầm.

And the third string is pretty innovative.

Loại thứ 3 khá là sáng tạo.

It's also the only instrument

Đây cũng là loại nhạc cụ duy nhất

that uses this kind of technique.

sử dụng đến kỹ thuật này.

It activates what's called the buzzing bridge, or the dog.

Nó tác động lên thứ được gọi là "cầu ngựa" (buzzing bridge/ dog).

When I turn the crank and I apply pressure,

Khi tôi quay cần và tạo áp lực,

it makes a sound like a barking dog.

nó phát ra âm thanh giống tiếng chó sủa.

So all of this is pretty innovative,

Tất cả những đặc điểm này khá là đột phá,

if you consider

nếu bạn xét đến thực tế rằng

that the hurdy-gurdy appeared about a thousand years ago

đàn quay đã xuất hiện khoảng một ngàn năm về trước

and it took two people to play it;

khi đó cần tới hai người để chơi nó

one to turn the crank,

một người quay cần

and another person -- yes -- to play the melody

và một người nữa - để tạo ra giai điệu

by physically pulling up large wooden pegs.

bằng cách xoay xoay những cái núm gỗ lớn.

Luckily, all of this changed a couple of centuries later.

May mắn thay, sau một vài thế kỷ, nhạc cụ này đã được cải tiến

So, one person could actually play

để một người thôi cũng có thể chơi đàn

and almost -- this is pretty heavy --

và gần như - - cái đàn khá nặng --

carry the hurdy-gurdy.

tự ôm được đàn quay.

The hurdy-gurdy has been used, historically, through the centuries

Về mặt lịch sử, đàn quay đã được sử dụng suốt nhiều thế kỷ

in mostly dance music

hầu như làm nhạc nền để nhảy múa

because of the uniqueness of the melody

bởi tính độc đáo của giai điệu

combined with the acoustic boombox here.

khi được phối hợp với chiếc trống nhịp ở đây.

And today, the hurdy-gurdy is used in all sorts of music --

Hiện nay, đàn quay được sử dụng trong tất cả các thể loại --

traditional folk music,

từ nhạc dân gian,

dance, contemporary

nhạc dance, nhạc tân thời

and world music --

cho đến nhạc đương đại thế giới (world music)

in the U.K., in France, in Spain

ở các nước: Anh, Pháp, Tây Ban Nha

and in Italy.

và Ý.

And this kind of hurdy-gurdy takes anywhere from three to five years [to order and receive it].

Loại đàn quay này, dù là ở đâu thì cũng mất 3 đến 5 năm để sản xuất.

It's made by specialized luthiers,

Nó được chế tác bởi các thợ làm đàn chuyên nghiệp,

also in Europe.

kể cả ở châu Âu.

And it's very difficult to tune.

Đàn quay rất khó lên dây.

So without further ado, would you like to hear it?

Không chần chờ gì nữa, mọi người muốn nghe tiếng đàn quay chứ?

(Audience: Yes.)

(Khán giả: Muốn)

Caroline Phillips: I didn't hear you. Would you like to hear it? (Audience: Yes!)

Caroline Phillips: Tôi chưa nghe rõ. Mọi người muốn tôi chơi đàn chứ? (Khán giả: Muốn!)

CP: Okay.

CP: Vâng.

There I go.

Bắt đầu thôi.

I'd like to sing in Basque,

Tôi sẽ hát bằng tiếng Basque

which is the language spoken in the Basque Country where I live,

- ngôn ngữ của vùng Basque, nơi tôi đang sống.

in the region in France and Spain.

Basque nằm giữa Pháp và Tây Ban Nha.

(Music)

(Nhạc nổi lên)

[Basque]

(Tiếng Basque)

(Music)

(Nhạc)

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

This is a song that I wrote

Bài hát này do tôi sáng tác

based on traditional Basque rhythms.

dựa trên giai điệu truyền thống của người Basque.

And this is a song that has a kind of a Celtic feel.

Bài này cũng mang âm hưởng của tộc người Celts.

(Music)

(nhạc)

Thank you. Thank you.

Cảm ơn. Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)