Caroline Phillips: Hurdy-gurdy for beginners

Tłumaczenie: Łukasz Kruczek Korekta: Marek Kasiak

Now, since this is TEDGlobal,

Jako, że jest to TEDGlobal,

who can tell me what this is called in French?

kto mi powie jak nazywamy to po francusku?

I see you're all up on the history of hurdy-gurdy --

Widzę, że wszyscy są w temacie liry korbowej.

"vielle à roue."

"Vielle à roue."

And in Spanish, "zanfona."

Po hiszpańsku: "zanfona",

And in Italian, "ghironda," okay?

a po włosku: "ghironda".

Hurdy-gurdy, or wheel fiddle.

Lira korbowa.

So, these are the different kinds and shapes of the hurdy-gurdy.

Mamy tu rożne rodzaje i kształty liry korbowej.

The hurdy-gurdy is the only musical instrument

Lira korbowa to jedyny instrument,

that uses a crank to turn a wheel

który ma korbę do obracania koła,

to rub strings, like the bow of a violin,

które pociera struny jak smyczek w skrzypcach.

to produce music.

Tak produkuje dźwięk.

It has three different kinds of strings.

Ma 3 rodzaje strun.

The first string is the drone string,

Pierwsza z nich to: struna burdonowa,

which plays a continuous sound like the bagpipe.

która wytwarza dźwięk ciągły, podobnie jak dudy.

The second string is a melody string,

Druga strona to: struna melodyjna,

which is played with a wooden keyboard tuned like a piano.

na której gra się drewnianą klawiaturą nastrojoną jak fortepian.

And the third string is pretty innovative.

Trzecia struna jest nieco innowacyjna.

It's also the only instrument

Jest to jedyny (obecnie używany) instrument,

that uses this kind of technique.

który wykorzystuje tego typu technikę.

It activates what's called the buzzing bridge, or the dog.

Zostaje tu uruchomiony tzw. brzęczący mostek lub "pies".

When I turn the crank and I apply pressure,

Kiedy kręcę korbą i wywieram nacisk,

it makes a sound like a barking dog.

wytwarzany jest dźwięk podobny do szczekania psa.

So all of this is pretty innovative,

Wszystko to jest całkiem innowacyjne,

if you consider

biorąc pod uwagę to,

that the hurdy-gurdy appeared about a thousand years ago

że lira korbowa powstawała około 1000 lat temu,

and it took two people to play it;

i wymagała 2 osób do grania:

one to turn the crank,

jedna osoba kręciła korbą,

and another person -- yes -- to play the melody

a druga grała melodię

by physically pulling up large wooden pegs.

fizycznie pociągając za duże drewniane kołki.

Luckily, all of this changed a couple of centuries later.

Na szczęście, to wszystko zmieniło się kilka wieków później.

So, one person could actually play

Tak więc, jedna osoba mogła grać

and almost -- this is pretty heavy --

i jednocześnie - to jest całkiem ciężkie -

carry the hurdy-gurdy.

trzymać lirę korbową.

The hurdy-gurdy has been used, historically, through the centuries

W historii, lira korbowa była używana przez wieki

in mostly dance music

głównie w muzyce tanecznej,

because of the uniqueness of the melody

To dzięki wyjątkowej melodii

combined with the acoustic boombox here.

połączonej tu z akustycznym boomboxem.

And today, the hurdy-gurdy is used in all sorts of music --

Dźiś lira korbowa jest używana we wszystkich rodzajach muzyki:

traditional folk music,

muzyce ludowej,

dance, contemporary

muzyce współczesnej

and world music --

i muzyce swiatowej,

in the U.K., in France, in Spain

w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii

and in Italy.

i we Włoszech.

And this kind of hurdy-gurdy takes anywhere from three to five years [to order and receive it].

Zamówienie gdziekolwiek i otrzymanie takiej liry trwa od 3 do 5 lat.

It's made by specialized luthiers,

Jest produkowana przez wyspecjalizowanych lutników,

also in Europe.

również w Europie.

And it's very difficult to tune.

Bardzo trudno ją nastroić.

So without further ado, would you like to hear it?

Tak więc, bez dalszych ceregieli, chcecie posłuchać?

(Audience: Yes.)

(publiczność: "tak!")

Caroline Phillips: I didn't hear you. Would you like to hear it? (Audience: Yes!)

-Caroline Phillips: "nie słyszę was. Chcecie posłuchać?" -Publiczność: "tak!"

CP: Okay.

-Caroline Phillips: "ok"

There I go.

Do dzieła!

I'd like to sing in Basque,

Zaśpiewam po baskijsku,

which is the language spoken in the Basque Country where I live,

języku używanego w kraju, w którym żyję - w Kraju Basków,

in the region in France and Spain.

w regionie na terenie Francji i Hiszpanii

(Music)

♪♪ ♪♪

[Basque]

[słowa w języku baskijskim]

(Music)

♫ ♫ ♫

Thank you.

Dziekuję

(Applause)

(oklaski)

This is a song that I wrote

To jest utwór, który napisałam

based on traditional Basque rhythms.

na bazie tradycyjnego rytmu baskijskiego.

And this is a song that has a kind of a Celtic feel.

Ten utwór ma nastrój celtycki

(Music)

♪♪ ♪♪

Thank you. Thank you.

Dziękuję

(Applause)

(oklaski)