Jason Pontin: Can technology solve our big problems?

Jason Pontin: Liệu công nghệ có giải quyết được những vấn đề to lớn?

Translator: My Linh Tran Reviewer: Hai Anh Vu

So, we used to solve big problems.

Vâng, chúng tôi đã từng giải quyết nhiều vấn đề lớn.

On July 21st, 1969,

Vào ngày 21-7-1969,

Buzz Aldrin climbed out of Apollo 11's lunar module

Buzz Aldrin bước ra khỏi tàu vũ trụ thám hiểm mặt trăng

and descended onto the Sea of Tranquility.

và đặt chân lên một khoảng không tĩnh lặng.

Armstrong and Aldrin were alone,

Chỉ có Armstrong và Aldrin,

but their presence on the moon's gray surface

nhưng sự hiện diện của họ trên bề mặt xám của mặt trăng ấy

was the culmination of a convulsive, collective effort.

là đỉnh điểm của một nỗ lực tập thể gây chấn động.

The Apollo program was the greatest

Apollo là chương trình

peacetime mobilization

hỗ trợ hòa bình lớn nhất

in the history of the United States.

trong lịch sử nước Mỹ.

To get to the moon, NASA spent

Để lên được mặt trăng, tính theo giá trị tiền ngày nay,

around 180 billion dollars in today's money,

NASA đã huy động khoảng 180 tỷ đô la

or four percent of the federal budget.

hoặc là bốn phần trăm tổng ngân sách liên bang.

Apollo employed around 400,000 people

Dự án Apollo bao gồm 400,000 nhân viên

and demanded the collaboration of 20,000

20,000 cộng tác viên

companies, universities and government agencies.

và nhiều công ty, trường đại học và văn phòng chính phủ.

People died, including the crew of Apollo 1.

Nhiều người đã chết, kể cả đội bay của Apollo 1

But before the Apollo program ended,

Nhưng trước khi dự án Apollo kết thúc

24 men flew to the moon.

24 người đã lên đến mặt trăng.

Twelve walked on its surface, of whom Aldrin,

Mười hai người đã đặt chân lên bề mặt mặt trăng, mà trong đó

following the death of Armstrong last year,

Aldrin giờ đây, sau khi Armstrong qua đời năm ngoái

is now the most senior.

là người lớn tuổi nhất.

So why did they go?

Thế thì tại sao họ lại lên Mặt Trăng?

They didn't bring much back:

Họ không mang được nhiều về Trái đất:

841 pounds of old rocks,

841 pao đất đá cũ,

and something all 24 later emphasized --

và điều mà cả 24 người sau đó đã nhấn mạnh --

a new sense of the smallness

ý thức về sự nhỏ bé

and the fragility of our common home.

và mỏng manh c ủa ngôi nhà chung của chúng ta

Why did they go? The cynical answer is they went

Tại sao họ lại lên Mặt Trăng? Câu trả lời đầy mỉa mai là họ đi

because President Kennedy wanted to show

vì Tổng thống Kennedy

the Soviets that his nation had the better rockets.

muốn cho Xô Viết thấy rằng quốc gia của ông có tên lửa tân tiến hơn.

But Kennedy's own words at Rice University in 1962

Nhưng bài phát biểu của Kennedy ở Đại học Rice năm 1962

provide a better clue.

đã cho biết nhiều hơn thế.

(Video) John F. Kennedy: But why, some say, the moon?

(Video) John F. Kennedy: Một số người hỏi, tại sao lại là Mặt Trăng?

Why choose this as our goal?

Tại sao lại chọn đây là mục tiêu của chúng ta?

And they may well ask,

Và có thể họ cũng sẽ hỏi,

why climb the highest mountain?

tại sao phải trèo lên đỉnh núi cao nhất?

Why, 35 years ago, fly the Atlantic?

Tại sao, 35 năm trước, phải bay qua Đại Tây Dương?

Why does Rice play Texas?

Tại sao Rice phải đấu với Texas?

We choose to go to the moon.

Chúng ta chọn đi lên Mặt Trăng.

We choose to go to the moon.

Chúng ta chọn đi lên Mặt Trăng.

(Applause)

(vỗ tay)

We choose to go to the moon in this decade,

Chúng ta chọn đi lên Mặt Trăng trong thập kỉ này,

and do the other things,

và làm nhiều điều khác,

not because they are easy, but because they are hard.

không phải bởi vì những việc đó dễ dàng, mà bởi vì chúng khó khăn.

Jason Pontin: To contemporaries,

Jason Pontin: Đối với những người thời đó

Apollo wasn't only a victory of West over East

Apollo không chỉ là Phương Tây chiến thắng Phương Đông

in the Cold War.

trong Chiến Tranh Lạnh.

At the time, the strongest emotion

Vào lúc đó, cảm xúc mãnh liệt nhất

was of wonder

là sự băn khoăn

at the transcendent powers of technology.

trước sức mạnh siêu việt của công nghệ.

They went because it was a big thing to do.

Họ đi lên mặt trăng bởi vì đó là một điều vĩ đại.

Landing on the moon occurred in the context

Việc ta đặt chân lên mặt trăng diễn ra trong bối cảnh

of a long series of technological triumphs.

hàng loạt những kì tích về công nghệ.

The first half of the 20th century produced

Vào nửa đầu thế kỉ 20, ta đã cho ra đời

the assembly line and the airplane,

dây chuyền lắp ráp và máy bay,

penicillin and a vaccine for tuberculosis.

penicillin và vắc xin chống lao phổi.

In the middle years of the century,

Vào những năm giữa thế kỉ 20,

polio was eradicated and smallpox eliminated.

bệnh bại liệt bị loại bỏ và bệnh đậu mùa bị bài trừ.

Technology itself seemed to possess

Công nghệ dường như sở hữu

what Alvin Toffler in 1970

điều mà Alvin Toffler, vào năm 1970,

called "accelerative thrust."

gọi là "sự đẩy mạnh."

For most of human history,

Trong hầu hết lịch sử loài người,

we could go no faster than a horse

chúng ta không thể nào đi nhanh hơn ngựa

or a boat with a sail,

hay thuyền buồm,

but in 1969, the crew of Apollo 10

nhưng vào năm 1969, phi hành đoàn của Apollo 10

flew at 25,000 miles an hour.

đã bay với vận tốc 25,000 dặm/h.

Since 1970, no human beings

Từ năm 1970, không một con người nào

have been back to the moon.

quay trở lại mặt trăng.

No one has traveled faster than the crew

Chưa ai từng du hành nhanh hơn

of Apollo 10,

phi hành đoàn của Apollo 10

and blithe optimism about technology's powers

và sự lạc quan về sức mạnh của công nghệ

has evaporated

đã tan biến

as big problems we had imagined technology would solve,

khi những vấn đề lớn mà chúng ta từng nghĩ rằng công nghệ có thể giải quyết được,

such as going to Mars,

như là đi lên Sao Hỏa chẳng hạn,

creating clean energy, curing cancer,

tạo ra nguồn năng lượng sạch, chữa bệnh ung thư

or feeding the world have come to seem

hay cung cấp thực phẩm cho dân số thế giới

intractably hard.

trở nên cực kì khó khăn để giải quyết.

I remember watching the liftoff of Apollo 17.

Tôi vẫn nhớ lúc đứng xem Apollo 17 cất cánh.

I was five years old,

Lúc đó tôi 5 tuổi,

and my mother told me not to stare

và mẹ tôi bảo đừng nhìn chằm chằm

at the fiery exhaust of a Saturn V rocket.

vào khí xả của tên lửa Saturn V.

I vaguely knew this was to be the last

Tôi mù mờ biết được

of the moon missions,

đây sẽ là một trong những tàu cuối cùng lên Mặt Trăng

but I was absolutely certain there would be

nhưng tôi cảm thấy chắc chắn rằng vào một lúc nào đó trong đời

Mars colonies in my lifetime.

tôi rồi sẽ được chứng kiến công việc thám hiểm Sao Hỏa .

So "Something happened

Vậy rồi "Có một vấn đề gì đó đã xảy ra

to our capacity to solve big problems with technology"

với khả năng của chúng ta trong việc giải quyết các vấn đề lớn bằng công nghệ "

has become a commonplace.

đã trở thành một câu thông dụng.

You hear it all the time.

Bạn nghe người ta nói suốt.

We've heard it over the last two days here at TED.

Chúng ta cũng đã nghe nói như vậy trong vòng hai ngày trở lại đây tại TED.

It feels as if technologists have diverted us

Dường như công nghệ đã làm chúng ta đi chệch hướng

and enriched themselves with trivial toys,

và làm giàu chính nó với những loại đồ chơi nhỏ nhặt,

with things like iPhones and apps and social media,

với những thứ như iPhone và ứng dụng và phương tiện truyền thông,

or algorithms that speed automated trading.

hay những thuật toán làm cho việc mua bán tự động nhanh hơn.

There's nothing wrong with most of these things.

Những thứ này thì không có gì sai trái cả.

They've expanded and enriched our lives.

Chúng mở rộng và làm giàu cuộc sống của chúng ta.

But they don't solve humanity's big problems.

Nhưng chúng không giúp giải quyết những vấn đề của nhân loại.

What happened?

Điều gì đã xảy ra?

So there is a parochial explanation in Silicon Valley,

Có một lời giải thích trong nội bộ Silicon Valley,

which admits that it has been funding less ambitious companies

thú nhận rằng họ đã cung cấp vốn cho những công ty ít tham vọng hơn

than it did in the years when it financed

là những công ty như là

Intel, Microsoft, Apple and Genentech.

Intel, Microsoft, Apple và Genentech một thời.

Silicon Valley says the markets are to blame,

Silicon Valley nói rằng chính thị trường là người có lỗi,

in particular the incentives that venture capitalists

cụ thể hơn là những động cơ mang lại nguồn vốn

offer to entrepreneurs.

cho các doanh nghiệp.

Silicon Valley says that venture investing

Silicion Valley nói rằng, thường thì

shifted away from funding transformational ideas

vốn không được cung cấp cho những ý tưởng mang tính cách mạng

and towards funding incremental problems

mà thay vào đó là những vấn đề đang phát triển

or even fake problems.

hoặc là thậm chí những vấn đề giả tạo.

But I don't think that explanation is good enough.

Nhưng tôi không nghĩ đó là một lời giải thích đủ tốt.

It mostly explains what's wrong with Silicon Valley.

Nó hầu như chỉ giải thích được vấn đề của Silicon Valley.

Even when venture capitalists were at their most

Thậm chí ở những nơi mà những nhà cung cấp vốn bằng lòng

risk-happy, they preferred small investments,

đối mặt với rủi ro, họ vẫn ưu tiên những khoản đầu tư nhỏ hơn,

tiny investments that offered an exit within 10 years.

những khoản đầu tư nhỏ cho phép họ rút vốn trong vòng 10 năm.

V.C.s have always struggled

Các nhà cung cấp vốn vẫn luôn gặp khó khăn

to invest profitably in technologies such as energy

trong việc đầu tư có lãi vào công nghệ, ví dụ như năng lượng,

whose capital requirements are huge

lĩnh vực cần rất nhiều vốn,

and whose development is long and lengthy,

và sự phát triển lại cần nhiều thời gian

and V.C.s have never, never funded the development

và các nhà cung cấp vốn chưa bao giờ, chưa bao giờ bỏ vốn cho

of technologies meant to solve big problems

việc phát triển các công nghệ dùng để giải quyết những vấn đề lớn

that possess no immediate commercial value.

mà không có giá trị thương mại tức thời.

No, the reasons we can't solve big problems

Không phải, lý do chúng ta không thể giải quyết những vấn đề lớn

are more complicated and more profound.

thì phức tạp và sâu xa hơn thế.

Sometimes we choose not to solve big problems.

Đôi lúc, chúng ta chọn không giải quyết các vấn đề đó.

We could go to Mars if we want.

Chúng ta đã có thể lên Sao Hỏa nếu muốn.

NASA even has the outline of a plan.

NASA thậm chí đã đề ra một kế hoạch.

But going to Mars would follow a political decision

Nhưng đi lên Sao Hỏa sẽ đi kèm với một quyết định chính trị

with popular appeal, and that will never happen.

được chú ý, và điều đó sẽ không bao giờ xảy ra.

We won't go to Mars, because everyone thinks

Chúng ta không đi lên Mặt Trăng, bởi vì mọi người đều nghĩ rằng

there are more important things

có những điều quan trọng hơn

to do here on Earth.

cần phải làm trên Trái Đất.

Sometimes, we can't solve big problems

Đôi khi, chúng ta không thể giải quyết những vấn đề lớn

because our political systems fail.

bởi vì hệ thống chính trị của chúng ta thất bại.

Today, less than two percent

Ngày nay, ít hơn hai phần trăm

of the world's energy consumption

năng lượng được sử dụng của thế giới

derives from advanced, renewable sources

bắt nguồn từ các nguồn năng lượng tiên tiến, có thể hồi phục

such as solar, wind and biofuels,

như năng lượng mặt trời, gió, và nhiên liệu sinh học,

less than two percent,

ít hơn hai phần trăm,

and the reason is purely economic.

và lý do hoàn toàn mang tính kinh tế.

Coal and natural gas are cheaper

Than và khí ga tự nhiên thì rẻ hơn

than solar and wind,

so với năng lượng mặt trời và gió

and petroleum is cheaper than biofuels.

và dầu mỏ thì rẻ hơn so với nhiên liệu sinh học.

We want alternative energy sources

Chúng ta muốn những nguồn năng lượng thay thế

that can compete on price. None exist.

mà có thể cạnh tranh về giá cả. Những nguồn năng lượng đó không tồn tại.

Now, technologists, business leaders

Giờ thì, các nhà công nghệ, những lãnh đạo doanh nghiệp

and economists all basically agree

và các nhà kinh tế về cơ bản đều đồng ý

on what national policies and international treaties

về những chính sách quốc dân và hiệp ước toàn cầu nào

would spur the development of alternative energy:

sẽ làm cho những nguồn năng lượng thay thế được phát triển:

mostly, a significant increase in energy

hầu hết thì, đó là một sự tiến bộ đáng kể

research and development,

trong việc nghiên cứu và phát triển năng lượng,

and some kind of price on carbon.

và một loại thuế carbon nào đó

But there's no hope in the present political climate

Nhưng không có một hy vọng nào trong tình hình chính trị hiện nay

that we will see U.S. energy policy

rằng chúng ta sẽ thấy chính sách năng lượng của Mỹ

or international treaties that reflect that consensus.

hay thoả thuận quốc tế mà cho thấy sự đồng nhất đó.

Sometimes, big problems that had seemed technological

Nhiều lúc, những vấn đề lớn có vẻ như mang tính công nghệ

turn out not to be so.

hóa ra lại không mang tính công nghệ nào cả.

Famines were long understood to be caused

Nạn đói kém từ lâu đã được cho rằng

by failures in food supply.

xuất phát từ sự thất bại của nguồn cung thực phẩm.

But 30 years of research have taught us

Nhưng 30 năm nghiên cứu đã cho chúng ta thấy rằng

that famines are political crises

nạn đói kém là những cơn khủng hoảng chính trị

that catastrophically affect food distribution.

ảnh hưởng một cách khủng khiếp đến sự phân phối thực phẩm.

Technology can improve things like crop yields

Công nghệ có thể cải thiện những thứ như mùa vụ

or systems for storing and transporting food,

hay hệ thống dự trữ và vận chuyển thực phẩm,

but there will be famines so long as there are bad governments.

nhưng sẽ vẫn còn nạn đói kém cho tới lúc nào các chính phủ kém cỏi còn tồn tại.

Finally, big problems sometimes elude solution

Cuối cùng thì, những vấn đề lớn thường lảng tránh việc tìm kiếm giải pháp

because we don't really understand the problem.

bởi vì chúng ta thường không thực sự hiểu rõ vấn đề.

President Nixon declared war on cancer in 1971,

Tổng thống Nixon đã tuyên bố về cuộc chiến chống bệnh ung thư vào năm 1971,

but we soon discovered

nhưng chúng ta sớm nhận ra rằng

there are many kinds of cancer,

có rất nhiều loại ung thư,

most of them fiendishly resistant to therapy,

và các phương pháp chữa trị thì không hề có hiệu lực đối với hầu hết trong số đó,

and it is only in the last 10 years

và chỉ trong vòng 10 năm trở lại đây

that effective, viable therapies

mới thực sự có

have come to seem real.

những phương pháp chữa trị hiệu quả và khả thi

Hard problems are hard.

Những vấn đề lớn thì khó khăn để giải quyết.

It's not true that we can't solve big problems through technology.

Và không phải là chúng ta không thể giải quyết chúng nhờ vào công nghệ.

We can, we must, but these four elements

Chúng ta có thể, chúng ta phải giải quyết, nhưng có bốn yếu tố

must all be present:

phải có mặt:

Political leaders and the public

Các nhà lãnh đạo chính trị và công chúng

must care to solve a problem;

cần phải quan tâm đến việc giải quyết vấn đề;

institutions must support its solution;

các cơ quan phải ủng hộ giải pháp cho vấn đề đó;

It must really be a technological problem;

Đó phải thực sự là một vấn đề về công nghệ;

and we must understand it.

và chúng ta cần phải hiểu rõ nó.

The Apollo mission,

Nhiệm vụ Apollo,

which has become a kind of metaphor

đã trở thành một phép ẩn dụ

for technology's capacity to solve big problems,

cho khả năng giải quyết các vấn đề lớn của công nghệ,

met these criteria.

hội đủ cả bốn yếu tố này.

But it is an irreproducible model for the future.

Nhưng đây là một mô hình không thể tái sản xuất được trong tương lai.

It is not 1961.

Bây giờ không còn là năm 1961 nữa

There is no galvanizing contest like the Cold War,

Không còn cuộc chiến đầy kích động nào như Chiến Tranh Lạnh,

no politician like John Kennedy

không còn nhà chính trị nào như John Kenedy

who can heroize the difficult and the dangerous,

người có thể làm cho sự khó khăn và nguy hiểm trở nên anh hùng

and no popular science fictional mythology

và không còn huyền thoại khoa học nào

such as exploring the solar system.

như là thám hiểm hệ mặt trời nữa.

Most of all, going to the moon

Hơn hết, là đi lên Mặt Trang

turned out to be easy.

hóa ra lại là dễ dàng.

It was just three days away.

Nó chỉ cách Trái Đất 3 ngày đường.

And arguably it wasn't even solving

Và người ta thậm chí có thể cho rằng

much of a problem.

đó cũng không giải quyết vấn đề gì.

We are left alone with our day,

Chúng ta đang cô độc trong thời đại này,

and the solutions of the future will be harder won.

và những giải pháp cho tương lai sẽ khó khăn hơn.

God knows, we don't lack for the challenges.

Chúa biết, chúng ta không thiếu những thử thách.

Thank you very much.

Cám ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)