Boniface Mwangi: The day I stood up alone

Boniface Mwangi: Ngày mà tôi đứng lên đơn độc

Translator: Thanh Nguyen Reviewer: Son Nguyen

People back home call me a heckler,

Mọi người ở nhà gọi tôi là người hay hỏi vặn,

a troublemaker, an irritant,

kẻ gây rối khó ưa,

a rebel, an activist,

kẻ nổi loạn và nhà hoạt động,

the voice of the people.

tiếng nói của người dân.

But that wasn't always me.

Nhưng không phải lúc nào tôi cũng như vậy.

Growing up, I had a nickname.

Từ nhỏ, tôi đã có biệt danh.

They used to call me Softy,

Người ta từng gọi tôi là Softy,

meaning the soft, harmless boy.

nghĩa là thằng bé mềm yếu, vô hại.

Like every other human being, I avoided trouble.

Như tất cả mọi người khác, tôi từng muốn tránh xa rắc rối.

In my childhood, they taught me silence.

Hồi còn nhỏ, người ta dạy tôi giữ im lặng.

Don't argue, do as you're told.

Đừng cãi, được bảo gì thì làm nấy.

In Sunday school, they taught me don't confront, don't argue,

Ở trường dòng, họ dạy tôi

không được đối chất, không được tranh luận,

even if you're right, turn the other cheek.

cho dù tôi đúng, cứ lờ đi.

This was reinforced by the political climate of the time.

Điều này được củng cố bởi chế độ chính trị thời đó.

(Laughter)

(Cười)

Kenya is a country where you are guilty

Ở Kenya, bạn bị xem là có tội

until proven rich.

cho tới khi chứng minh được mình giàu.

(Laughter)

(Cười)

Kenya's poor are five times more likely

Người nghèo ở Kenya có khả năng

to be shot dead by the police who are meant to protect them

bị cảnh sát, người lẽ ra phải bảo vệ họ,

than by criminals.

bắn chết cao gấp 5 lần tội phạm.

This was reinforced by the political climate of the day.

Điều này được củng cố bởi bản chất chính trị thời đó.

We had a president, Moi, who was a dictator.

Chúng tôi có một tổng thống, Moi, một kẻ độc tài.

He ruled the country with an iron fist,

Ông ta thống trị đất nước bằng sự tàn bạo,

and anyone who dared question his authority

bất cứ ai đặt nghi vấn về quyền hành của ông ta

was arrested, tortured, jailed or even killed.

sẽ bị bắt, tra tấn, bỏ tù, thậm chí là giết chết.

That meant that people were taught to be smart cowards, stay out of trouble.

Thế nên, mọi người được dạy rằng hèn nhưng khôn còn hơn là gây rắc rối.

Being a coward was not an insult.

Hèn nhát không phải là một lời xúc phạm.

Being a coward was a compliment.

Hèn nhát là một lời khen.

We used to be told that a coward goes home to his mother.

Chúng tôi từng được bảo là kẻ hèn sẽ được về với mẹ.

What that meant: that if you stayed out of trouble you're going to stay alive.

Nghĩa là nếu tránh xa rắc rối bạn sẽ được sống.

I used to question this advice,

Tôi từng nghi ngờ lời khuyên này,

and eight years ago we had an election in Kenya,

và 8 năm trước, một cuộc bầu cử ở Kenya,

and the results were violently disputed.

có kết quả gây tranh cãi kịch liệt.

What followed that election was terrible violence, rape,

Theo sau kì bầu cử đó là bạo lực, cưỡng bức,

and the killing of over 1,000 people.

và hơn 1000 người bị giết hại.

My work was to document the violence.

Công việc của tôi là ghi nhận lại sự bạo lực đó.

As a photographer, I took thousands of images,

Là một nhà nhiếp ảnh, tôi chụp hàng nghìn tấm ảnh,

and after two months,

và sau hai tháng,

the two politicians came together, had a cup of tea,

hai chính trị gia gặp nhau, uống trà,

signed a peace agreement, and the country moved on.

kí một hiệp định hòa bình, và đất nước lờ nó đi.

I was a very disturbed man because I saw the violence firsthand.

Tôi bị ám ảnh khi trực tiếp chứng kiến sự bạo lực đó.

I saw the killings. I saw the displacement.

Tôi chứng kiến sự giết chóc, sự trục xuất.

I met women who had been raped, and it disturbed me,

Tôi gặp những phụ nữ từng bị cưỡng bức, và nó ám ảnh tôi,

but the country never spoke about it.

nhưng cả đất nước không hề nói gì về nó.

We pretended. We all became smart cowards.

Chúng tôi đều giả vờ, đều là những kẻ hèn khôn ngoan.

We decided to stay out of trouble and not talk about it.

Chúng tôi quyết định tránh xa rắc rối và không nói về nó.

Ten months later, I quit my job. I said I could not stand it anymore.

10 tháng sau, tôi bỏ việc. Tôi bảo tôi không chịu được nữa.

After quitting my job, I decided to organize my friends

Sau khi bỏ việc, tôi tập hợp bạn bè

to speak about the violence in the country,

để nói về bạo lực trong nước,

to speak about the state of the nation,

và về tình trạng quốc gia,

and June 1, 2009 was the day that we were meant to go to the stadium

ngày 1 tháng 6, năm 2009 chúng tôi dự định đến một sân vận động

and try and get the president's attention.

và cố gắng gây sự chú ý của tổng thống.

It's a national holiday,

Đó là một ngày quốc lễ

it's broadcast across the country,

được truyền hình trên cả nước,

and I showed up at the stadium.

và tôi đã đến sân vận động.

My friends did not show up.

Các bạn tôi thì không.

I found myself alone,

Tôi chỉ có một mình,

and I didn't know what to do.

và không biết phải làm gì.

I was scared,

Tôi sợ,

but I knew very well that that particular day,

nhưng tôi biết rất rõ rằng chính ngày hôm đó,

I had to make a decision.

tôi phải quyết định.

Liệu tôi sẽ sống hèn nhát, như tất cả mọi người khác,

Was I able to live as a coward, like everyone else,

or was I going to make a stand?

hay là sẽ đứng lên?

And when the president stood up to speak,

Và khi ngài tổng thống đứng dậy phát biểu,

I found myself on my feet shouting at the president,

tôi đứng lên và hét vào ông ta,

telling him to remember the post-election violence victims,

nhắc nhớ ông ta về những nạn nhân của cuộc bạo lực sau kì bầu cử,

to stop the corruption.

ngăn chặn tham nhũng.

And suddenly, out of nowhere,

Và tự dưng, không biết từ đâu,

the police pounced on me like hungry lions.

cảnh sát lao vào tôi như những con sư tử đói.

They held my mouth

Họ bịt miệng tôi,

and dragged me out of the stadium,

lôi tôi ra khỏi sân vận động,

where they thoroughly beat me up and locked me up in jail.

đánh đập và giam tôi vào tù.

Tôi trải qua đêm hôm đó trên nền xi măng lạnh ngắt trong tù,

I spent that night in a cold cement floor in the jail,

and that got me thinking.

và tôi nghĩ:

What was making me feel this way?

"Điều gì khiến tôi cảm thấy thế này?"

My friends and family thought I was crazy because of what I did,

Bạn bè và gia đình nghĩ tôi bị điên vì những gì đã làm,

and the images that I took were disturbing my life.

và những tấm ảnh mà tôi chụp đang phá hỏng cuộc đời tôi.

The images that I took were just a number to many Kenyans.

Những tấm ảnh đó, với nhiều người Kenya, chỉ là một con số.

Most Kenyans did not see the violence.

Đa số họ không cho đó là bạo lực

It was a story to them.

mà chỉ là một câu chuyện mà thôi.

And so I decided to actually start a street exhibition

Thế là tôi quyết định trưng bày trên đường phố

to show the images of the violence across the country

giới thiệu những hình ảnh về cuộc bạo lực khắp đất nước

and get people talking about it.

và khiến mọi người bắt đầu nói về nó.

We traveled the country and showed the images,

Chúng tôi đi khắp cả nước và giới thiệu những hình ảnh đó,

and this was a journey that has started me to the activist path,

cuộc hành trình ấy đã khiến tôi bắt đầu con đường hoạt động.

where I decided to become silent no more,

Tôi quyết định thôi im lặng,

to talk about those things.

và lên tiếng về những vấn đề này.

We traveled, and our general site from our street exhibit

Chúng tôi đi khắp nơi, và khu vực mà chúng tôi triển lãm đường phố

became for political graffiti about the situation in the country,

trở thành địa điểm graffiti về chính trị,

talking about corruption, bad leadership.

về nạn tham nhũng, sự lãnh đạo tệ hại.

We have even done symbolic burials.

Chúng tôi còn thực hiện những nghi thức chôn cất.

We have delivered live pigs to Kenya's parliament

Chúng tôi gửi những con heo sống tới nghị viện Kenya

as a symbol of our politicians' greed.

như biểu tượng cho sự tham lam của các chính trị gia.

It has been done in Uganda and other countries,

Điều này đã được làm ở Uganda và các nước khác,

and what is most powerful is that the images have been picked by the media

và mạnh mẽ nhất là những tấm ảnh được truyền thông chọn

and amplified across the country, across the continent.

và lan rộng ra khắp cả nước, xuyên qua châu lục.

Where I used to stand up alone seven years ago,

Nơi mà tôi đứng lên đơn độc bảy năm trước,

now I belong to a community of many people who stand up with me.

giờ thuộc về một cộng đồng gồm nhiều người đứng lên cùng tôi.

I am no longer alone when I stand up to speak about these things.

Tôi không còn đơn độc khi đứng lên nói về những vấn đề này.

Tôi thuộc về một nhóm người trẻ tuổi quan tâm đến đất nước,

I belong to a group of young people who are passionate about the country,

who want to bring about change,

mong muốn mang đến sự thay đổi,

and they're no longer afraid, and they're no longer smart cowards.

và không còn sợ hãi, không còn hèn nhát

So that was my story.

Đó là câu chuyện của tôi.

Ngày hôm đó, ở sân vận động,

That day in the stadium,

I stood up as a smart coward.

tôi đứng lên như một kẻ hèn.

By that one action, I said goodbye to the 24 years living as a coward.

Nhưng bằng hành động đó, tôi chấm dứt 24 năm sống hèn nhát.

There are two most powerful days in your life:

Có hai ngày quan trọng nhất trong cuộc đời bạn:

the day you're born, and the day you discover why.

ngày bạn được sinh ra,

và ngày bạn tìm được lí do cho sự tồn tại của mình.

That day standing up in that stadium shouting at the President,

Ngày tôi đứng lên ở sân vận động hét vào ngài tổng thống,

I discovered why I was truly born,

tôi tìm được lí do mình được sinh ra,

that I would no longer be silent in the face of injustice.

và biết rằng mình sẽ thôi im lặng trước bất công.

Do you know why you were born?

Bạn có biết lí do mình được sinh ra chưa?

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Tom Rielly: It's an amazing story.

Tom Rielly: Một câu chuyện tuyệt vời.

I just want to ask you a couple quick questions.

Tôi chỉ muốn hỏi bạn một số câu hỏi.

So PAWA254:

PAWA254:

you've created a studio, a place where young people can go

bạn đã sáng lập một phòng thu, nơi người trẻ tuổi có thể tới

and harness the power of digital media

và dùng sức mạnh của truyền thông

to do some of this action.

để thực hiện các hoạt động này.

What's happening now with PAWA?

Vậy PAWA đang hoạt động như thế nào?

Boniface Mwangi: So we have this community of filmmakers,

Boniface Mwangi: Chúng tôi có cộng đồng các nhà làm phim,

graffiti artists, musicians, and when there's an issue in the country,

nghệ sĩ graffiti, nhạc sĩ, và khi có một vấn đề trong nước,

we come together, we brainstorm, and take up on that issue.

chúng tôi họp, suy nghĩ, và tìm cách giải quyết.

So our most powerful tool is art,

Công cụ mạnh nhất của chúng tôi là nghệ thuật,

because we live in a very busy world where people are so busy in their life,

vì ta sống trong một thế giới bận rộn, mọi người tất bật với cuộc sống,

and they don't have time to read.

và họ không có thời gian để đọc.

So we package our activism and we package our message in art.

Nên chúng tôi gói gọn các hoạt động vào nghệ thuật.

So from the music, the graffiti, the art, that's what we do.

Từ âm nhạc, graffiti, nghệ thuật, đó là những gì chúng tôi đang làm.

Can I say one more thing?

Tôi có thể nói một điều nữa không?

TR: Yeah, of course. (Applause)

TR: Vâng, tất nhiên chứ. (Vỗ tay)

BM: In spite of being arrested, beaten up, threatened,

BM: Mặc dù bị bắt, đánh đập, đe dọa,

the moment I discovered my voice,

khi tìm ra tiếng nói của mình,

that I could actually stand up for what I really believed in,

rằng tôi có thể đứng lên vì niềm tin, tôi không còn sợ hãi.

I'm no longer afraid.

I used to be called softy, but I'm no longer softy,

Tôi từng bị gọi là Softy, nhưng tôi không còn mềm yếu,

because I discovered who I really am, as in, that's what I want to do,

vì tôi đã tìm ra con người thật của tôi, những gì tôi muốn làm,

and there's such beauty in doing that.

và điều ấy thật tuyệt.

There's nothing as powerful as that, knowing that I'm meant to do this,

Không gì mạnh mẽ bằng việc tìm thấy lí do mình được sinh ra,

because you don't get scared, you just continue living your life.

vì bạn không còn sợ hãi, bạn tiếp tục sống cuộc đời của mình.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)