Boniface Mwangi: The day I stood up alone

Tłumaczenie: Paulina Szyszka Korekta: Rysia Wand

People back home call me a heckler,

Moi rodacy mówią o mnie: krzykacz,

a troublemaker, an irritant,

podżegacz, prowokator,

a rebel, an activist,

buntownik, aktywista,

the voice of the people.

głos narodu.

But that wasn't always me.

Ale nie zawsze tak było.

Growing up, I had a nickname.

Gdy dorastałem, miałem ksywkę.

They used to call me Softy,

Mówili na mnie Mięczak,

meaning the soft, harmless boy.

czyli słaby, nieszkodliwy chłopak.

Like every other human being, I avoided trouble.

Jak każdy inny unikałem problemów.

In my childhood, they taught me silence.

W dzieciństwie nauczono mnie milczeć.

Don't argue, do as you're told.

Nie kłóć się, rób, jak ci każą.

In Sunday school, they taught me don't confront, don't argue,

W szkółce niedzielnej nauczono mnie unikać konfrontacji i kłótni.

even if you're right, turn the other cheek.

Nawet jeśli masz rację, nadstaw drugi policzek.

This was reinforced by the political climate of the time.

Wzmagał to klimat polityczny tamtych czasów.

(Laughter)

(Śmiech)

Kenya is a country where you are guilty

Kenia to kraj, gdzie jesteś winny,

until proven rich.

dopóki nie staniesz się bogaty.

(Laughter)

(Śmiech)

Kenya's poor are five times more likely

Biedni w Kenii 5 razy częściej

to be shot dead by the police who are meant to protect them

zostaną zastrzeleni przez policję, która ma ich chronić,

than by criminals.

niż przez przestępców.

This was reinforced by the political climate of the day.

Wzmagał to ówczesny klimat polityczny.

We had a president, Moi, who was a dictator.

Mieliśmy prezydenta, Moi, który był dyktatorem.

He ruled the country with an iron fist,

Rządził krajem żelazną ręką,

and anyone who dared question his authority

a każdego, kto ważył się sprzeciwić władzy,

was arrested, tortured, jailed or even killed.

aresztowano, torturowano, więziono albo nawet zabijano.

That meant that people were taught to be smart cowards, stay out of trouble.

Ludzi nauczono mądrze tchórzyć, unikać kłopotów.

Being a coward was not an insult.

Tchórz - to nie była obelga.

Being a coward was a compliment.

Tchórz - to był komplement.

We used to be told that a coward goes home to his mother.

Mówiliśmy, że tchórz wraca do domu, do matki.

What that meant: that if you stayed out of trouble you're going to stay alive.

Znaczyło to: jeśli się nie mieszasz, pozostaniesz przy życiu.

I used to question this advice,

Wątpiłem w tę poradę.

and eight years ago we had an election in Kenya,

Osiem lat temu mieliśmy w Kenii wybory,

and the results were violently disputed.

o których wyniki gwałtownie się spierano.

What followed that election was terrible violence, rape,

Po tych wyborach nastąpiła straszna przemoc, gwałty

and the killing of over 1,000 people.

i śmierć ponad tysiąca ludzi.

My work was to document the violence.

Dokumentowałem tę przemoc.

As a photographer, I took thousands of images,

Pracując jako fotograf, zrobiłem tysiące zdjęć.

and after two months,

Po 2 miesiącach

the two politicians came together, had a cup of tea,

dwóch polityków spotkało się na herbatce,

podpisali porozumienie pokojowe i kraj mógł funkcjonować dalej.

signed a peace agreement, and the country moved on.

I was a very disturbed man because I saw the violence firsthand.

Byłem bardzo poruszony, bo widziałem przemoc na własne oczy.

I saw the killings. I saw the displacement.

Widziałem zabijanie. Widziałem zesłania.

I met women who had been raped, and it disturbed me,

Spotkałem zgwałcone kobiety i to mnie poruszyło.

but the country never spoke about it.

Władze jednak o tym nie mówiły.

We pretended. We all became smart cowards.

Udawaliśmy. Byliśmy mądrymi tchórzami.

We decided to stay out of trouble and not talk about it.

Zdecydowaliśmy nie mieszać się i nie mówić o tym.

Ten months later, I quit my job. I said I could not stand it anymore.

Po 10 miesiącach rzuciłem pracę. Nie mogłem dłużej tego znieść.

After quitting my job, I decided to organize my friends

Wtedy zdecydowałem zebrać znajomych,

to speak about the violence in the country,

żeby mówić o przemocy w kraju,

to speak about the state of the nation,

o stanie naszego narodu.

and June 1, 2009 was the day that we were meant to go to the stadium

Pierwszego czerwca 2009 roku mieliśmy pójść na stadion,

and try and get the president's attention.

spróbować zwrócić uwagę prezydenta.

It's a national holiday,

Było to święto narodowe,

it's broadcast across the country,

emitowane w całym kraju.

and I showed up at the stadium.

Pojawiłem się na stadionie.

My friends did not show up.

Moi znajomi nie przyszli.

I found myself alone,

Zostałem sam

and I didn't know what to do.

i nie wiedziałem, co zrobić.

I was scared,

Bałem się,

but I knew very well that that particular day,

ale wiedziałem, że tego dnia

I had to make a decision.

muszę podjąć decyzję.

Was I able to live as a coward, like everyone else,

Czy będę żył jak tchórz, jak każdy inny,

or was I going to make a stand?

czy się postawię?

And when the president stood up to speak,

Gdy prezydent wstał, żeby przemówić,

I found myself on my feet shouting at the president,

zerwałem się i zacząłem do niego krzyczeć.

telling him to remember the post-election violence victims,

Mówiłem, żeby pamiętał o ofiarach przemocy po wyborach,

to stop the corruption.

żeby powstrzymał korupcję.

And suddenly, out of nowhere,

Nagle, nie wiadomo skąd,

the police pounced on me like hungry lions.

policja rzuciła się na mnie, jak wygłodniałe zwierzęta.

They held my mouth

Uciszyli mnie,

and dragged me out of the stadium,

wywlekli ze stadionu,

where they thoroughly beat me up and locked me up in jail.

dotkliwie pobili i zamknęli.

I spent that night in a cold cement floor in the jail,

Spędziłem noc na zimnej, betonowej podłodze więzienia.

and that got me thinking.

Zacząłem się zastanawiać.

What was making me feel this way?

Co sprawia, że się tak czuję?

My friends and family thought I was crazy because of what I did,

Znajomi i rodzina myśleli, że mi odbiło,

and the images that I took were disturbing my life.

że fotografowanie zakłóca mi życie.

The images that I took were just a number to many Kenyans.

Zdjęcia, które robiłem były tylko cyfrą dla wielu Kenijczyków.

Most Kenyans did not see the violence.

Większość z nich nie widziała przemocy.

It was a story to them.

To była dla nich historyjka.

And so I decided to actually start a street exhibition

Postanowiłem zorganizować wystawę uliczną,

to show the images of the violence across the country

żeby pokazać obrazy przemocy w całym kraju

and get people talking about it.

i nakłonić ludzi do mówienia o tym.

We traveled the country and showed the images,

Podróżowałem po całym kraju i pokazywałem zdjęcia.

and this was a journey that has started me to the activist path,

Ta podróż rozpoczęła dla mnie działalność aktywisty,

where I decided to become silent no more,

kiedy postanowiłem więcej nie milczeć

to talk about those things.

i zacząć mówić.

We traveled, and our general site from our street exhibit

Podróżowaliśmy, a nasza działalność zmieniła się z ulicznej wystawy

became for political graffiti about the situation in the country,

na polityczne graffiti o sytuacji w kraju,

talking about corruption, bad leadership.

o korupcji, o złym przywództwie.

We have even done symbolic burials.

Robiliśmy nawet symboliczne pogrzeby.

We have delivered live pigs to Kenya's parliament

Jako symbol zachłanności polityków, przywieźliśmy żywe świnie

as a symbol of our politicians' greed.

pod kenijski parlament.

It has been done in Uganda and other countries,

Tak było w Ugandzie i w innych krajach.

and what is most powerful is that the images have been picked by the media

Co najważniejsze, zdjęcia zostały podchwycone przez media

and amplified across the country, across the continent.

i pokazywane w całym kraju, na całym kontynencie.

Where I used to stand up alone seven years ago,

Tam, gdzie 7 lat temu stałem sam

now I belong to a community of many people who stand up with me.

pojawiła się społeczność, która stoi ze mną.

I am no longer alone when I stand up to speak about these things.

Nie jestem osamotniony, kiedy zabieram głos w tych kwestiach.

I belong to a group of young people who are passionate about the country,

Należę do grupy młodych ludzi, którzy przejmują się krajem,

who want to bring about change,

którzy chcą dokonać zmian

and they're no longer afraid, and they're no longer smart cowards.

i już się nie boją, nie są już mądrymi tchórzami.

So that was my story.

To moja historia.

That day in the stadium,

Tego dnia na stadionie

I stood up as a smart coward.

wstawałem jako mądry tchórz.

By that one action, I said goodbye to the 24 years living as a coward.

Tym gestem pożegnałem się z 24 latami tchórzliwego życia.

There are two most powerful days in your life:

W życiu najważniejsze są 2 dni:

the day you're born, and the day you discover why.

dzień, w którym się rodzisz i dzień, w którym odkrywasz - po co.

That day standing up in that stadium shouting at the President,

Kiedy stałem na stadionie, krzycząc do prezydenta

I discovered why I was truly born,

odkryłem cel swoich narodzin,

that I would no longer be silent in the face of injustice.

że nie będę dłużej milczeć w obliczu niesprawiedliwości.

Do you know why you were born?

Czy znacie cel swoich narodzin?

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Tom Rielly: It's an amazing story.

Tom Reilly: To była niesamowita historia.

I just want to ask you a couple quick questions.

Chciałbym zadać kilka krótkich pytań.

So PAWA254:

A więc PAWA254...

you've created a studio, a place where young people can go

Sworzyłeś studio, miejsce, gdzie młodzi ludzie

mogą zaprządz potęgę mediów cyfrowych

and harness the power of digital media

to do some of this action.

do działania.

What's happening now with PAWA?

Co się teraz dzieje w PAWA?

Boniface Mwangi: So we have this community of filmmakers,

Boniface Mwangi: Mamy tam społeczność filmowców,

graffiti artists, musicians, and when there's an issue in the country,

artystów graffiti, muzyków.

Kiedy w kraju się coś dzieje,

we come together, we brainstorm, and take up on that issue.

spotykamy się, naradzamy i zajmujemy się tą sprawą.

So our most powerful tool is art,

Naszym kluczowym narzędziem jest sztuka,

because we live in a very busy world where people are so busy in their life,

bo obecnie żyjemy w ciągłym biegu.

Ludzie są dziś bardzo zajęci

and they don't have time to read.

i nie mają czasu czytać.

So we package our activism and we package our message in art.

Pakujemy więc nasz aktywizm, nasze przesłanie w sztukę.

So from the music, the graffiti, the art, that's what we do.

Poczynając od muzyki, graffiti, sztuki, to właśnie robimy.

Can I say one more thing?

Czy mogę jeszcze coś dodać?

TR: Yeah, of course. (Applause)

TR: Tak, oczywiście. (Brawa)

BM: Mimo aresztowania, pobicia, zastraszenia,

BM: In spite of being arrested, beaten up, threatened,

the moment I discovered my voice,

odkryłem wtedy swój głos

that I could actually stand up for what I really believed in,

i że mogę stanąć w obronie tego, w co naprawdę wierzę.

I'm no longer afraid.

Już się nie boję.

I used to be called softy, but I'm no longer softy,

Mówili na mnie Mięczak, ale już nim nie jestem,

bo odkryłem kim naprawdę jestem, czyli to, co chcę robić

because I discovered who I really am, as in, that's what I want to do,

and there's such beauty in doing that.

i podążanie za tym jest takie piękne.

There's nothing as powerful as that, knowing that I'm meant to do this,

Nie ma nic ważniejszego od wiedzy, że robię to, co jest mi przeznaczone.

because you don't get scared, you just continue living your life.

Nie boisz się wtedy, tylko żyjesz dalej swoim życiem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)