A hilarious celebration of lifelong female friendship | Jane Fonda and Lily Tomlin

Translator: Hoa Ho Reviewer: Khanh Do-Bao

Pat Mitchell: So I was thinking about female friendship a lot,

Pat Mitchell: Tôi rất hay ngẫm nghĩ về tình bạn nữ giới,

and by the way, these two women,

và nhân thể, hai người phụ nữ

I'm very honored to say,

tôi có vinh dự phỏng vấn đây

have been my friends for a very long time, too.

cũng là bạn bè lâu năm của tôi.

Jane Fonda: Yes we have.

Jane Fonda : Vâng đúng vậy.

PM: And one of the things that I read about female friendship

PM: Một trong những điều tôi đã đọc về tình bạn nữ giới

is something that Cervantes said.

là câu trích dẫn của Cervantes.

He said, "You can tell a lot about someone,"

"Bạn có thể nhận ra rất nhiều về một người"

in this case a woman,

với "một người" ở đây là phụ nữ,

"by the company that she keeps."

"qua những mối quan hệ của cô ấy."

So let's start with --

Vậy chúng ta hãy bắt đầu với...

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: We're in big trouble.

JF: Chúng ta sắp bị hỏi khó rồi.

Lily Tomlin: Hand me one of those waters,

Lily Tomlin: Cho tôi một cốc nước.

I'm extremely dry.

Tôi khát khô cả họng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: You're taking up our time.

JF: Cậu đang phí thời gian của chúng ta đó.

We have a very limited --

Chúng ta có rất ít thời gian.

LT: Just being with her sucks the life out of me.

LT: Ngồi cạnh cô ta cũng thấy kiệt quệ rồi.

(Laughter)

(tiếng cười)

JF: You ain't seen nothing yet.

JF: Tớ có thể làm cậu kiệt quệ hơn cơ.

Anyway -- sorry.

Mà thôi... xin lỗi nhé.

PM: So tell me, what do you look for in a friend?

PM: Xin hỏi, cô tìm kiếm điều gì ở một người bạn?

LT: I look for someone who has a sense of fun,

LT: Tôi tìm kiếm người tính tình vui vẻ,

who's audacious,

mà táo bạo,

who's forthcoming, who has politics,

thẳng thắn, có khả năng phản biện,

who has even a small scrap of passion for the planet,

sở hữu một đam mê dù bé nhỏ,

someone who's decent, has a sense of justice

người lịch sự, yêu sự công bằng

and who thinks I'm worthwhile.

và là người nghĩ tôi có giá trị.

(Laughter)

(tiếng cười)

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

JF: You know, I was thinking this morning,

JF: Thế này nhé, sáng nay tôi có nghĩ,

I don't even know what I would do without my women friends.

Không có mấy cô bạn thân tôi thật không biết xoay sở thế nào

I mean it's, "I have my friends, therefore I am."

Ý tôi là, "Vì có những người bạn mà tôi tồn tại."

LT: (Laughter)

LT: (Cười)

JF: No, it's true.

JF: Thật đấy mà.

I exist because I have my women friends. They --

Tôi tồn tại được chính vì tôi có những cô bạn. Họ thật...

You're one of them.

Cậu là một trong số họ.

I don't know about you. But anyway --

Còn cậu tôi không ý kiến... Mà thôi,

(Laughter)

(tiếng cười)

You know, they make me stronger, they make me smarter,

Cậu biết đó, họ giúp tôi mạnh mẽ, thông minh hơn,

they make me braver.

khiến tôi dũng cảm hơn.

They tap me on the shoulder when I might be in need of course-correcting.

Họ vỗ nhẹ vào vai tôi khi tôi cần nhắc nhở hướng đi trong đời.

And most of them are a good deal younger than me, too.

Và hầu hết họ trẻ hơn tôi nhiều,

You know? I mean, it's nice -- LT: Thank you.

Cậu biết không, ý tôi là thật là tốt... LT: Cám ơn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: No, I do, I include you in that, because listen, you know --

JF: Thật mà, tôi tính cả cậu vào rồi, bởi vì thế này này.

it's nice to have somebody still around to play with and learn from

Thật tốt khi có ai đó đồng trang lứa để giao du học hỏi

when you're getting toward the end.

khi chúng ta bắt đầu già đi.

I'm approaching -- I'll be there sooner than you.

LT: Tớ đang già đi đây thôi... JF: Tớ sẽ về chầu ông bà trước.

LT: No, I'm glad to have you parallel aging alongside me.

LT: Không, tôi vui vì có cậu cùng hưởng tuổi già.

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: I'm showing you the way.

JF: Tớ phải đi trước dẫn đường.

(Laughter)

(Tiếng cười)

LT: Well, you are and you have.

LT: Ồ, cậu đã làm được rồi.

PM: Well, as we grow older,

PM: Vâng, khi ta dần già đời hơn,

and as we go through different kinds of life's journeys,

đi qua những con đường đời khác nhau,

what do you do to keep your friendships vital and alive?

hai bạn đã làm gì để giữ tình bạn thân thiết và sống mãi?

LT: Well you have to use a lot of --

LT: Vâng, chúng tôi phải hy sinh...

JF: She doesn't invite me over much, I'll tell you that.

JF: Cô ấy chẳng mấy khi mời tôi đến nhà.

LT: I have to use a lot of social media --

LT: Tôi đang phải dùng mạng xã hội nhiều...

You be quiet now. And so --

Cậu có im đi cho tôi nhờ...

(Laughter)

(Tiếng cười)

LT: And I look through my emails, I look through my texts

LT: Và tôi lướt tìm trong emails, tin nhắn

to find my friends,

những người bạn quen,

so I can answer them as quickly as possible,

để tôi có thể trả lời họ nhanh nhất có thể,

because I know they need my counsel.

bởi vì tôi biết họ cần lời khuyên của tôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

They need my support,

Họ cần sự hỗ trợ của tôi,

because most of my friends are writers, or activists, or actors,

bởi vì hầu hết bạn tôi là nhà văn, hoạt động nhân quyền, hay diễn viên,

and you're all three ...

và cậu là cả ba...

and a long string of other descriptive phrases,

kèm một chuỗi dài cụm từ mô tả chức danh,

and I want to get to you as soon as possible,

và tôi muốn giúp cậu nhanh nhất có thể,

I want you to know that I'm there for you.

Tôi muốn cậu biết rằng tôi luôn ở bên cậu.

JF: Do you do emojis?

JF: Cậu giúp bằng cách nhắn emoji hả?

LT: Oh ... JF: No?

LT: Ồ... JF: Không ư?

LT: That's embarrassing. JF: I'm really into emojis.

LT: Ngượng quá. JF: Tôi suýt nữa thì cảm động.

LT: No, I spell out my --

LT: Không, tôi nhắn bằng chữ...

I spell out my words of happiness and congratulations,

những lời vui vẻ và chúc mừng,

and sadness.

và nỗi buồn.

JF: You spell it right out --

JF: Bây giờ cậu nói luôn đi, khỏi nhắn...

LT: I spell it, every letter.

LT: Tôi đã nhắn cho cậu cả rồi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: Such a purist.

JF: Đúng là người ngây thơ.

You know, as I've gotten older,

Câu biết không, khi đã có tuổi,

I've understood more the importance of friendships,

Tôi đã hiểu thêm về sự quan trọng của tình bạn,

and so, I really make an effort

và vì thế, tôi thật sự nỗ lực

to reach out and make play dates -- not let too much time go by.

để liên lạc bạn bè, hẹn gặp nhau, không để quên lãng nhau quá lâu.

I read a lot

Tôi đã đọc nhiều sách vở

so, as Lily knows all too well,

vì thế, như Lily biết rất rõ,

my books that I like, I send to my friends.

sách nào tôi thích tôi hay gửi cho bạn bè đọc.

LT: When we knew we would be here today

LT: Khi chúng tôi biết sẽ được đến đây,

cậu đã gửi tôi khá nhiều sách về tình bạn nữ giới và nam giới,

you sent me a lot of books about women, female friendships,

and I was so surprised to see how many books,

và tôi cũng rất ngạc nhiên khi thấy nhiều sách đến thế,

how much research has been done recently --

nhiều nghiên cứu gần đây đến thế...

JF: And were you grateful? LT: I was grateful.

JF: Và cậu biết ơn tớ chứ? LT: Tôi đã rất biết ơn

(Laughter)

(Tiếng cười)

PM: And --

PM: Và...

LT: Wait, no, it's really important because this is another example

LT: Khoan đã, đó là ví dụ quan trọng về việc

of how women are overlooked, put aside, marginalized.

phụ nữ bị coi thường, thiệt thòi như thế nào.

There's been very little research done on us,

Có rất ít nghiên cứu thực hiện trên chúng tôi

even though we volunteered lots of times.

mặc dù chúng tôi nhiều lần tình nguyện.

JF: That's for sure.

JF: Đúng thế thật.

(Laughter)

(Tiếng cười)

LT: Chuyện này thật sự thú vị và các bạn cũng sẽ thấy hay cho xem.

LT: This is really exciting, and you all will be interested in this.

The Harvard Medical School study has shown

Nguyên cứu của trường Y Dược Harvard cho thấy

that women who have close female friendships

rằng những người phụ nữ người mà có tình bạn nữ giới thân thiết

ít hình thành khiếm khuyết...,

are less likely to develop impairments --

physical impairments as they age,

khuyến khuyết cơ thể khi về già,

and they are likely to be seen to be living much more vital, exciting --

và họ thường sống cuộc sống thú vị, nhiệt huyết hơn

JF: And longer --

JF: Và sống lâu hơn...

LT: Joyful lives.

LT: Cuộc sống vui tươi hơn.

JF: We live five years longer than men.

JF: Phụ nữ sống thọ hơn nam giới 5 năm.

LT: I think I'd trade the years for joy.

LT: Tôi nghĩ tôi sẵn sàng đổi 5 năm đó lấy niềm vui.

(Laughter)

(Tiếng cười)

LT: But the most important part is they found --

LT: Nhưng phần quan trọng nhất là...

the results were so exciting and so conclusive --

kết quả rất thú vị và chắc chắn,

the researchers found

những nhà nghiên cứu phát hiện rằng

that not having close female friends is detrimental to your health,

việc không có bạn thân nữ là bất lợi cho sức khỏe của bạn,

as much as smoking or being overweight.

ngang với việc hút thuốc và thừa cân.

JF: And there's something else, too --

JF: Và còn vài thứ nữa...

LT: I've said my part, so ...

LT: Tôi đã nói xong, cậu chen vào đi...

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: OK, well, listen to my part, because there's an additional thing.

JF: Được rồi, hãy nghe phần của tôi, bởi có một điều bổ sung.

Because they only -- for years, decades --

Do là... trong nhiều năm, nhiều thập kỷ...

they only researched men when they were trying to understand stress,

họ chỉ nghiên cứu đàn ông trong vấn đề stress,

only very recently have they researched what happens to women when we're stressed,

chỉ mới gần đây mới có nghiên cứu về vấn đề căng thẳng ở phụ nữ,

and it turns out that when we're stressed -- women,

và nghiên cứu chỉ ra rằng khi căng thẳng..., phụ nữ ấy,

our bodies get flooded by oxytocin.

cơ thể của chúng ta tràn ngập oxytocin,

Which is a feel-good, calming, stress-reducing hormone.

chất cho ta một cảm giác tốt, êm dịu, hóc-môn tiết giảm căng thẳng.

Which is also increased when we're with our women friends.

tăng lên khi chúng ta ở bên những người bạn nữ của chúng ta.

And I do think that's one reason why we live longer.

Và tôi nghĩ rằng đó là một lý do tại sao chúng ta sống lâu hơn.

And I feel so bad for men because they don't have that.

Và tôi thấy tiếc cho nam giới bởi vì họ không được thế.

Testosterone in men diminishes the effects of oxytocin.

Testosterone ở nam giới làm giảm tác dụng của oxytocin.

LT: Well, when you and I and Dolly made "9 to 5" ...

LT: Ồ, khi cậu và tôi và Dolly đóng phim "Chuyện công sở" ấy nhỉ...

JF: Oh --

JF: Ừ...

LT: We laughed, we did, we laughed so much,

LT: Chúng ta đã cười rất nhiều, đúng thế,

we found we had so much in common and we're so different.

chúng ta tìm thấy nhiều điểm chung dù rất khác biệt.

Here she is, like Hollywood royalty,

Cô ấy thì như công chúa Hollywood.

I'm like a tough kid from Detroit,

Tôi như một đứa trẻ du côn từ Detroit,

[Dolly's] a Southern kid from a poor town in Tennessee,

Còn Dolly là con gái miền Nam, một thị trấn nghèo ở Tennessee,

and we found we were so in sync as women,

và chúng tôi nhận ra nhau như những người phụ nữ đồng điệu,

and we must have --

gắn bó với nhau...

we laughed -- we must have added at least a decade onto our lifespans.

chúng tôi đã vui cười, hẳn nhờ vậy mà được thêm ngót một thập kỷ vòng đời.

JF: I think -- we sure crossed our legs a lot.

JF: Tôi nghĩ... chúng ta chắc chắn đã chéo chân rất nhiều.

(Laughter)

(Tiếng cười)

If you know what I mean.

Cậu hiểu ý tôi mà.

LT: I think we all know what you mean.

LT: Tôi nghĩ tất cả chúng tôi đều hiểu ý cậu.

(Laughter)

(Tiếng cười)

PM: You're adding decades to our lives right now.

PM: Các bạn thêm vài thập kỷ vào cuộc sống của chúng tôi rồi đấy.

So among the books that Jane sent us both to read on female friendship

Trong số sách Jane đã gửi cho chúng tôi để về tình bạn nữ giới

was one by a woman we admire greatly, Sister Joan Chittister,

có sách của một người chúng ta ngưỡng mộ, nữ tu Joan Chittister,

người mà đã nói về tình bạn nữ giới

who said about female friendship

that women friends are not just a social act,

rằng tình bạn nữ giới không chỉ là một hành động xã hội,

they're a spiritual act.

chúng còn là một hoạt động tâm linh.

Do you think of your friends as spiritual?

Bạn có thấy tình bạn của các bạn là tâm linh?

Do they add something spiritual to your lives?

Tình bạn có làm cuộc sống bạn tâm linh hơn?

LT: Đúng là tâm linh đấy, tôi hoàn toàn đồng ý.

LT: Spiritual -- I absolutely think that.

Because -- especially people you've known a long time,

Bởi vì... đặc biệt là những người bạn thân đã lâu,

people you've spent time with --

những người đó khi ở bên nhau...

I can see the spiritual essence inside them,

tôi có thể thấy tinh thần tâm linh trong họ,

the tenderness, the vulnerability.

sự dịu dàng, sự dễ bị tổn thương đó

There's actually kind of a love, an element of love in the relationship.

Đấy thực sự là một loại tình yêu, một yếu tố của tình yêu trong mối quan hệ.

I just see deeply into your soul.

Người này nhìn thấy sâu bên trong tâm hồn người kia.

PM: Do you think that, Jane --

PM: Bạn có nghĩ vậy không, Jane?

LT: But I have special powers.

LT: Tôi có một sức mạnh đặc biệt.

JF: Well, there's all kinds of friends.

JF: Ồ, có rất nhiều loại bạn bè.

There's business friends, and party friends,

Bạn bè làm ăn, và bạn bè tiệc tùng,

I've got a lot of those.

Tôi đã có rất nhiều bạn như vậy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But the oxytocin-producing friendships have ...

Nhưng tình bạn sản xuất được oxytocin thì...

They feel spiritual because it's a heart opening, right?

có cảm giác cao quý lắm, bởi vì chúng rất gần gũi trái tim, đúng không?

You know, we go deep. And --

Cậu biết đấy, mối quan hệ sâu sắc mà. Với lại...

I find that I shed tears a lot with my intimate friends.

Tôi thấy tôi đã nhiều lần rơi nước mắt bên bạn bè thân thiết của mình.

Not because I'm sad but because I'm so touched and inspired by them.

Không phải vì tôi buồn nhưng bởi vì tôi cảm thấy xúc động vì họ.

LT: And you know one of you is going to go soon.

LT: Và bởi vì cậu biết một trong số họ sẽ sớm ra đi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

PM: Well, two of us are sitting here, Lily, which one are you talking about?

PM: À, một trong hai chúng tôi đây, Lily, bạn đang nói về ai thế?

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I always think, when women talk about their friendships,

Và tôi luôn nghĩ, khi phụ nữ nói về tình bạn,

that men always look a little mystified.

cánh đàn ông có vẻ hơi hoang mang.

What are the differences, in your opinion,

Vậy theo ý của bạn, điểm khác nhau giữa

between men friendships and women friendships?

tình bạn nam giới và tình ban nữ giới là gì?

JF: There's a lot of difference,

JF: Có nhiều điểm khác biệt,

and I think we have to have a lot of empathy for men --

và tôi nghĩ ta phải thông cảm cho nam giới nhiều hơn...

(Laughter)

(Tiếng cười)

that they don't have what we have.

rằng họ không có những gì chúng ta có.

Which I think may be why they die sooner.

Nên có thể đó là lý do họ chết sớm hơn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I have a lot of compassion for men,

Tôi thông cảm cho nam giới lắm chứ,

because women, no kidding, we --

bởi vì phụ nữ, nói thật, chúng tôi...

women's relationships, our friendships are full disclosure, we go deep.

tình bạn thân thiết giữa phụ nữ thì hoàn toàn cởi mở và thấu hiểu sâu sắc.

They're revelatory.

Rất là sáng rõ minh bạch.

We risk vulnerability -- this is something men don't do.

Chúng tôi sẳng sàng chịu tổn thương, điều mà nam giới thường không làm.

I mean how many times have I asked you, "Am I doing OK?"

Biết bao nhiều lần bạn hỏi bạn mình: "Tôi đang làm tốt phải không ?"

"Did I really screw up there?"

"Tôi đã thực sự làm hỏng chuyện ư?"

PM: You're doing great.

PM: Cậu đang làm rất tốt.

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: But I mean, we ask questions like that

JF: Chúng tôi cũng hỏi những câu hỏi kiểu như vậy

of our women friends,

với những người bạn nữ,

and men don't.

còn nam giới thì không.

You know, people describe women's relationships as face-to-face,

Cậu biết đó, mọi người mô tả mối quan hệ của phụ nữ là mặt đối mặt

whereas men's friendships are more side-by-side.

trong khi tình bạn của nam giới thường là sát cánh bên nhau hơn.

LT: I mean most of the time men don't want to reveal their emotions,

LT: Ý tôi là thường thường nam giới không muốn để lộ cảm xúc của họ,

they want to bury deeper feelings.

họ muốn chôn cảm xúc xuống sâu hơn.

I mean, that's the general, conventional thought.

Ý tôi là, đó là cách cư xử thông thường của nam giới.

They would rather go off in their man cave and watch a game or hit golf balls,

Họ thường đi với nhau đến những chốn riêng, xem đá bóng, chơi gôn,

or talk about sports, or hunting, or cars or have sex.

nói chuyện thể thao, săn bắn, xe cô hoặc quan hệ tình dục.

I mean, it's just the kind of -- it's a more manly behavior.

Ý tôi là, đó là loại hành vi nam tính.

JF: You meant -- LT: They talk about sex.

JF: Ý cậu là...? LT: Họ nói chuyện về tình dục.

I meant they might have sex

Ý tôi họ có thể quan hệ tình dục

if they could get somebody in their man cave to --

nếu họ có thể dắt được ai đó đến chốn riêng nọ...

(Laughter)

(Tiếng cười)

JF: You know something, though, that I find very interesting --

JF: Bạn biết không, mặc dù, điều mà tôi thấy rất thú vị...

and again, psychologists didn't know this until relatively recently --

mãi đến gần đây các nhà nguyên cứu mới để ý rằng...

is that men are born every bit as relational as women are.

nam giới khi mới sinh ra cũng có mối quan tâm như nữ giới.

If you look at films of newborn baby boys and girls,

Nếu bạn nhìn vào phim quay những bé trai và bé gái sơ sinh

you'll see the baby boys just like the girls,

bạn sẽ thấy bé trai cũng giống bé gái,

gazing into their mother's eyes,

nhìn sâu vào mắt mẹ chúng,

you know, needing that relational exchange of energy.

bạn biết đó, mong muốn có mối trao đổi tình thân với mẹ.

When the mother looks away, they could see the dismay on the child,

Khi người mẹ nhìn đi nơi khác, đứa trẻ sẽ tỏ ra khổ sở,

even the boy would cry.

thậm chí đứa bé trai sẽ khóc.

They need relationship.

Chúng cần mối quan hệ.

So the question is why, as they grow older, does that change?

Vì câu hỏi là tại sao, khi chúng lớn lên, điều đó lại thay đổi?

And the answer is patriarchal culture,

Và câu trả lời là văn hóa gia trưởng

which says to boys and young men

chỉ dạy các cậu bé và bạn nam trẻ

that to be needing of relationship, to be emotional with someone is girly.

rằng cần một mối quan hệ cảm xúc với một người khác là nữ tính,

That a real man doesn't ask directions or express a need,

rằng một người đàn ông đích thực không hỏi đường hoặc tỏ ra đòi hỏi,

they don't go to doctors if they feel bad.

họ không đến bác sĩ nếu thấy không khoẻ.

They don't ask for help.

Họ không yêu cầu sự giúp đỡ.

Có một trích đoạn tôi thật sự thích,

There's a quote that I really like,

"Men fear that becoming 'we' will erase his 'I'."

"Đàn ông sợ trở thành 'chúng tôi' sẽ xóa 'cái tôi' của anh ta."

You know, his sense of self.

Bạn biết đấy, cảm giác về bản thân.

Whereas women's sense of self has always been kind of porous.

Trong khi đó cảm giác của phụ nữ về bản thân luôn ở dạng mềm xốp.

But our "we" is our saving grace,

Nhưng cái tính "chúng ta" đó lại là ân huệ của chúng ta,

it's what makes us strong.

nó làm cho chúng ta mạnh mẽ hơn,

It's not that we're better than men,

cho chúng ta tâm trạng tốt hơn nam giới,

we just don't have our masculinity to prove.

chúng ta không phải chứng tỏ sự nam tính.

LT: And, well --

LT: Và, à...

JF: That's a Gloria Steinem quote.

JF: Đó là câu nói của Gloria Steinem.

So we can express our humanity -- LT: I know who Gloria Steinem is.

Chúng ta có thể thể hiện tính nhân văn...

LT: Tôi biết Gloria Steinem là ai mà.

JF: I know you know who she is, but I think it's a --

JF: Tôi biết bạn biết, nhưng tôi nghĩ... (Tiếng cười)

(Laughter)

No, but it's a great quote, I think.

Tôi nghĩ đó là một trích dẫn hay.

We're not better than men, we just don't have our masculinity to prove.

Chúng ta không tốt hơn nam giới, chúng ta chỉ không phải chứng tỏ nam tính.

And that's really important.

Đó là điểm quan trọng.

LT: But men are so inculcated in the culture

LT: Chỉ có điều nam giới bị giáo dục văn hoá đó nhiều quá

to be comfortable in the patriarchy.

nên thuận theo xã hội gia trưởng dễ dàng.

And we've got to make something different happen.

Và chúng ta cần thay đổi tình trạng này.

JF: Women's friendships are like a renewable source of power.

JF: Tình bạn nữ giới thì giống một nguồn năng lượng có thể tái tạo.

LT: Well, that's what's exciting about this subject.

LT: Chà, đó chính là điều thú vị về chủ đề này.

It's because our friendships --

Đó là bởi tình bạn của chúng tôi...

female friendships are just a hop to our sisterhood,

tình bạn nữ giới chỉ cách tình chị em một bước nhảy,

and sisterhood can be a very powerful force,

và tình chị em có thể là sức mạnh rất lớn,

to give the world --

để tặng cho thế giới...

to make it what it should be --

biến thế giới thành điều nó xứng đáng,

the things that humans desperately need.

những điều mà con người rất cần.

PM: It is why we're talking about it,

PM: Đó là lý do chúng ta bàn về điều này,

because women's friendships are,

bởi vì tình bạn nữ giới,

as you said, Jane,

như cậu đã nói đấy Jane,

a renewable source of power.

là nguồn năng lượng tự tái tạo

So how do we use that power?

Vậy chúng ta nên sử dụng năng lượng đó như thế nào?

JF: Well, women are the fastest growing demographic in the world,

JF: Phụ nữ là thành phần nhân khẩu học phát triển nhanh nhất trên thế giới,

especially older women.

nhất là phụ nữ lớn tuổi.

And if we harness our power, we can change the world.

Và nếu chúng ta khai thác năng lượng này, chúng ta có thể thay đổi thế giới.

And guess what? We need to.

Và đoán xem? Chúng ta phải thay đổi thế giới.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

And we need to do it soon.

Và chúng ta cần thực hiện sớm.

And one of the things that we need to do --

Một trong những điều mà chúng ta cần làm...

and we can do it as women --

với tư cách phụ nữ...

for one thing, we kind of set the consumer standards.

đó là chúng ta đặt ra tiêu chuẩn tiêu dùng.

We need to consume less.

Chúng ta cần tiêu thụ ít hơn.

We in the Western world need to consume less

Những người trong thế giới phương Tây cần tiêu thụ ít hơn.

and when we buy things, we need to buy things that are made locally,

Khi mua sắm, chúng ta cần mua đồ dùng sản xuất trong nước,

when we buy food, we need to buy food that's grown locally.

khi mua thực phẩm, cần mua thực phẩm đượcnuôi trồng ở địa phương.

We are the ones that need to get off the grid.

Chúng ta là những người cần thoát ra khỏi cái bẫy tiêu dùng.

We need to make ourselves independent from fossil fuels.

Chúng ta cần phải ngưng phụ thuộc vào nhiên liệu hóa dầu.

And the fossil fuel companies --

Còn những công ty nhiên liệu hóa dầu...

the Exxons and the Shell Oils and those bad guys --

Exxons và dầu Sell và những tập đoàn ô nhiễm đó...

cause they are --

họ hẳn sẽ...

are going to tell us that we can't do it without going back to the Stone Age.

sẽ nói cho chúng ta rằng chỉ có quay lại thời đồ đá mới không dùng đến dầu khí.

You know, that the alternatives just aren't quite there yet,

Rồi nào là, các sản phẩm thay thế chưa được hoàn thiện đâu,

and that's not true.

điều đó không đúng.

There are countries in the world right now

Bây giờ đã có nhiều quốc gia trên thế giới

that are living mostly on renewable energy and doing just fine.

sống dựa vào nguồn năng lượng tái tạo mà vẫn phát triển tốt.

And they tell us that if we do wean ourselves from fossil fuel

Rồi họ nói với chúng ta rằng nếu từ bỏ nhiên liệu hóa thạch,

that we're going to be back in the Stone Age,

chúng ta sẽ quay về thời đồ đá,

and in fact, if we begin to use renewable energy,

thực ra là, nếu chúng ta bắt đầu sử dụng nguồn năng lượng tái tạo,

and not drill in the Arctic, and not drill --

và ngưng khoan dầu ở Bắc cực và ngưng khoan...

LT: Oh, boy.

LT: Ôi trời.

JF: And not drill in the Alberta tar sands --

JF: Và ngưng khoan vào nền cát ở Alberta

Right.

Đúng vậy.

That we will be --

Thế thì sẽ...

there will be more democracy and more jobs and more well-being,

nền dân chủ được cải thiện, có thêm việc làm và đời sống nâng cao

and it's women that are going to lead the way.

và chính phụ nữ sẽ là nhà tiên phong.

LT: Maybe we have the momentum to start a third-wave feminist movement

LT: Có lẽ chúng ta sẽ tạo đà khởi xướng một làn sóng phong trào nữ giới thứ ba

with our sisterhood around the world,

bắt tay với các hội phụ nữ khắp thế giới,

with women we don't see, women we may never meet,

với những người chúng ta chưa gặp mặt, và có thể sẽ không bao giờ gặp,

but we join together that way,

nhưng chúng ta cùng chung chí hướng,

because --

bởi vì...

Aristotle said --

Aristotle đã nói...

most people --

hầu hết mọi người...

people would die without male friendships.

sẽ chết mà không có được tình bạn nam giới.

And the operative word here was "male."

Và từ chức năng ở đây là "nam giới".

Because they thought that friendships should be between equals

Bởi vì họ nghĩ rằng tình bạn là từ những người ngang vai vế

and women were not considered equal --

và phụ nữ thì không được coi là ngang hàng với nam giới...

JF: They didn't think we had souls even, the Greeks.

JF: Người Hy Lạp cho rằng chúng ta không có tâm hồn à.

LT: No, exactly. That shows you just how limited Aristotle was.

LT: Chính xác. Chứng tỏ Aristotle cũng có lúc thiển cận.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And wait, no, here's the best part.

Đợi đã, không, đây là phần hay nhất.

It's like, you know, men do need women now.

Bạn biết đó, nam giới thời nay cần phụ nữ.

The planet needs women.

Hành tinh này cần phụ nữ.

The US Constitution needs women.

Hiến pháp Hoa kỳ cần phụ nữ.

We are not even in the Constitution.

Chúng ta thậm chí không có trong Hiến pháp.

JF: You're talking about the Equal Rights Amendment.

JF: Bạn đang nói về Bản Tuyên ngôn Nhân quyền đấy.

LT: Right.

LT: Đúng vậy.

Justice Ginsberg said something like --

Quan toà Ginsberg có nói...

every constitution that's been written since the end of World War II

mỗi hiến pháp được viết từ sau cuối chiến tranh thế giới thứ 2

included a provision that made women citizens of equal stature,

luôn bao gồm một điều khoản khẳng định công dân nữ có tầm vóc tương đương với nam

but ours does not.

nhưng chúng ta thì không.

So that would be a good place to start.

Vậy nó sẽ là một nơi tốt để bắt đầu.

Very, very mild --

đầu nhẹ nhàng thế thôi...

JF: Right.

JF: Đúng thế.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

And gender equality, it's like a tide,

Bình đẳng giới như một cơn thủy triều,

it would lift all boats, not just women.

nó sẽ nâng tất cả con tàu, không chỉ phụ nữ

PM: Needing new role models on how to do that.

PM: Chúng ta cần những hình mẫu mới, những cách thức

How to be friends,

để trở thành bạn bè tốt,

how to think about our power in different ways,

nghĩ về khả năng của chúng ta theo nhiều cách sáng tạo,

as consumers,

với tư cách người tiêu dùng,

as citizens of the world,

và công dân trên thế giới.

and this is what makes Jane and Lily

Đó là những điều làm cho Jane và Lily

a role model of how women can be friends --

trở thành kiểu mẫu của tình bạn giữa các phụ nữ

for a very long time,

trong một thời gian khá dài,

and even if they occasionally disagree.

dù họ đôi khi cũng có bất đồng.

Thank you.

Cám ơn.

Thank you both.

Cám ơn tất cả các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

JF: Thanks.

JF: Cám ơn.

LT: Thank you.

LT: Cám ơn

JF: Thank you.

JF: Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)