Topher White: What can save the rainforest? Your used cell phone

Topher White: Yağmur ormanını ne kurtarabilir? Cevap eski cep telefonunuz

Çeviri: Tugce Senel Gözden geçirme: Adil Aliyev

(Rainforest noises)

(Yağmur ormanından sesler)

In the summer of 2011, as a tourist,

2011 yazında turist olarak

I visited the rainforests of Borneo for the very first time,

Borneo yağmur ormanlarını ilk defa ziyaret ettim.

and as you might imagine,

Tahmin edebileceğiniz gibi

it was the overwhelming sounds of the forest that struck me the most.

beni en çok etkileyen ormanın yoğun sesleri oldu.

There's this constant cacophony of noise.

Bu kakofonik gürültü hep devam ediyordu.

Some things actually do stick out.

Aslında bazı sesler öne çıkıyor.

For example, this here is a big bird, a rhinoceros hornbill.

Mesela bu büyük bir kuşun, gergedan boynuzgaganın sesi.

This buzzing is a cicada.

Bu ağustos böceği vızıltısı.

This is a family of gibbons.

Bu ise bir gibon ailesi.

It's actually singing to each other over a great distance.

Çok uzak bir mesafeden birbirlerine şarkı söylüyorlar.

The place where this was recorded was in fact a gibbon reserve,

Seslerin çekildiği yer bir gibon koruma bölgesi, o yüzden

which is why you can hear so many of them,

bu kadar fazlasını aynı anda duyuyorsunuz.

but in fact the most important noise that was coming out of the forest that time

Ama aslında o sırada ormandaki seslerin en önemlisi

was one that I didn't notice,

ne benim ne de başkasının

and in fact nobody there had actually noticed it.

fark etmediği bir sesti.

So, as I said, this was a gibbon reserve.

Evet, burası bir gibon koruma merkezi.

They spend most of their time rehabilitating gibbons,

Zamanlarının çoğunu gibonların rehabilite ederek

but they also have to spend a lot of their time

harcıyorlar ama bir yandan da bölgeyi yasa dışı

protecting their area from illegal logging that takes place on the side.

ağaç kesimine karşı korumak için de uğraşıyorlar.

And so if we take the sound of the forest

Yani ormandan gelen sesleri kaydedip

and we actually turn down the gibbons, the insects, and the rest,

gibonları, böcekleri ve diğer bütün sesleri sustursak,

in the background, the entire time, in recordings you heard,

arka planda, tüm kayıt boyunca duyacağınız şey

was the sound of a chainsaw at great distance.

uzaktan gelen bir elektrikli testerenin sesi olurdu.

They had three full-time guards who were posted around this sanctuary

Sığınağın etrafında görev yapan, ormanı yasadışı ağaç kesimine

whose job was in fact to guard against illegal logging,

karşı koruyan, tam gün çalışan üç korumaları vardı,

and one day, we went walking, again as tourists, out into the forest,

Bir gün, yine turist olarak ormanın içine doğru yürüyüşe çıkmıştık,

and within five minutes' walk,

ve beş dakika kadar yürüdükten sonra

we stumbled upon somebody who was just sawing a tree down,

ağaç kesen birine rastladık, koruculardan

five minutes' walk, a few hundred meters from the ranger station.

sadece bir kaç yüz metre uzakta, beş dakikalık yürüme mesafesinde!

They hadn't been able to hear the chainsaws,

Duyduğunuz gibi, orman çok gürültülü

because as you heard, the forest is very, very loud.

olduğundan testerenin sesini duyamıyorlardı.

It struck me as quite unacceptable that in this modern time,

Şu modern zamanda, koruculara sadece bir kaç yüz metre uzakta,

just a few hundred meters away from a ranger station in a sanctuary,

çalıştırılan bir elektrikli testereyi kimsenin duyamamış olması

that in fact nobody could hear it when someone who has a chainsaw gets fired up.

o an bana kabul edilemez geldi.

It sounds impossible, but in fact, it was quite true.

İmkansız gibi geliyor ama olan buydu.

So how do we stop illegal logging?

Peki bu kıyımı nasıl durdururuz?

It's really tempting, as an engineer, always to come up with a high-tech,

Bir mühendis için çılgın derecede yüksek teknoloji içeren bir

super-crazy high-tech solution,

çözüm bulma fikri kışkırtıcı tabi

but in fact, you're in the rainforest.

ama yağmur ormanındasınız.

It has to be simple, it has to be scalable,

Çözümünüz basit olmalı, ölçeklenebilir olmalı.

and so what we also noticed while were there was that

Oradayken fark ettiğimiz bir şey de, ihtiyacımız olan her şeyin

everything we needed was already there.

zaten orada olduğuydu.

We could build a system that would allow us to stop this

Zaten orada olan şeylerle bir sistem geliştirip,

using what's already there.

kıyımı durdurabilirdik.

Who was there? What was already in the forest?

Peki ormanda elimizin altında neler vardı?

Well, we had people.

İnsan gücümüz vardı.

We had this group there that was dedicated, three full-time guards,

Tam zamanlı çalışan, kendilerini bu kıyıma son vermeye

that was dedicated to go and stop it,

adamış üç korucu vardı,

but they just needed to know what was happening out in the forest.

tek ihtiyaçları ormanda neler olduğundan haberdar olmaktı.

The real surprise, this is the big one,

Ama gerçekten en şaşırtıcı olan,

was that there was connectivity out in the forest.

ormanın içinde bağlantı olmasıydı.

There was cell phone service way out in the middle of nowhere.

Hiçliğin ortasında, cep telefonu bağlantısı vardı.

We're talking hundreds of kilometers from the nearest road,

En yakın yola yüzlerce kilometre uzaklıktan bahsediyorum,

there's certainly no electricity, but they had very good cell phone service,

elektrik yok ama çok güçlü telefon sinyali var

these people in the towns were on Facebook all the time,

ve buralarda yaşayanlar devamlı Facebook'talar,

they're surfing the web on their phones,

telefonlarıyla internete giriyorlar falan

and this sort of got me thinking that in fact it would be possible

derken aklıma şu geldi, aslında

to use the sounds of the forest,

ormandaki seslerden insanların duyamadığı

pick up the sounds of chainsaws programmatically,

testere seslerini programlı şekilde ayırt edip

because people can't hear them,

bunu koruculara

and send an alert.

bildirim olarak yollayabilirdik.

But you have to have a device to go up in the trees.

Ama bunun için ağaçlara koyulacak bir alet lazımdı.

So if we can use some device to listen to the sounds of the forest,

Yani eğer ormandaki sesleri dinleyen bir aletimiz olsa

connect to the cell phone network that's there,

onu mevcut cep telefonu ağına bağlasak

and send an alert to people on the ground,

ve o da koruculara bildirim yollasa,

perhaps we could have a solution to this issue for them.

belki de sorun çözülmüş olurdu.

But let's take a moment to talk about saving the rainforest,

Biraz durup yağmur ormanlarını kurtarmaktan bahsedelim

because it's something that we've definitely all heard about forever.

hepimizin kesinlikle ezelden beri duyduğu bir şey.

People in my generation have heard about saving the rainforest

Kendi neslim için konuşuyorum, biz bunu çocukluğumuzdan beri

since we were kids,

duyuyoruz

and it seems that the message has never changed:

ve sanki söylenilenler hiç değişmiyor gibi:

We've got to save the rainforest, it's super urgent,

'Yağmur ormanlarını korumalıyız, bu çok acil bir konu,

this many football fields have been destroyed yesterday.

dün şu kadar futbol sahası kadar bir kısım yok edildi'

and yet here we are today, about half of the rainforest remains,

Ama işte buradayız, yağmur ormanlarının yarısı kadarı duruyor

and we have potentially more urgent problems like climate change.

ve iklim değişikliği gibi daha önemli ve acil sorunlarımız var.

But in fact, this is the little-known fact that I didn't realize at the time:

İşte o zamanlar şu az bilinen noktanın farkında değildim:

Deforestation accounts for more greenhouse gas

Ormansızlaştırma, dünyadaki bütün uçakların, arabaların,

than all of the world's planes, trains, cars, trucks and ships combined.

tren, kamyon ve gemilerin toplamından daha fazla sera gazından sorumlu.

It's the second highest contributor to climate change.

İklim değişikliğinin ikinci büyük sebebi.

Also, according to Interpol,

Artı, Interpol'e göre, yağmur ormanlarındaki

as much as 90 percent of the logging that takes place in the rainforest

ağaç kesimlerinin yüzde 90'ı, tıpkı bizim rastladığımız gibi

is illegal logging, like the illegal logging that we saw.

yasa dışı ağaç kesimleri.

So if we can help people in the forest enforce the rules that are there,

Yani eğer ormandaki insanların kanunları uygulamalarına yardım edebilirsek

then in fact we could eat heavily into this 17 percent

bu oranı yüzde 17 oranında azaltabilir ve kısa vadede

and potentially have a major impact in the short term.

büyük bir etki yaratabilirdik.

It might just be the cheapest, fastest way to fight climate change.

Bu iklim değişikliğiyle savaşmanın en hızlı ve en ucuz yolu olabilirdi.

And so here's the system that we imagine.

Düşündüğümüz sistem işte bu.

It looks super high tech.

Süper teknolojik.

The moment a sound of a chainsaw is heard in the forest,

Ormanda elektrikli testere sesi duyulur duyulmaz,

the device picks up the sound of the chainsaw,

alet testerenin sesini ayırt ediyor

it sends an alert through the standard GSM network that's already there

mevcut GSM operatörüyle

to a ranger in the field

tam zamanında yetişip ağaç kesimini

who can in fact show up in real time and stop the logging.

durdurabilecek koruculara bildirim yolluyor.

It's no more about going out and finding a tree that's been cut.

Gezinirken bir ağacın kesildiğine şahit olmalarına veya

It's not about seeing a tree from a satellite

uydudan ağaçları seyretmelerine gerek

in an area that's been clear cut,

kalmadan, artık eş zamanlı olarak

it's about real-time intervention.

olaya müdahale edebilecekler.

So I said it was the cheapest and fastest way to do it,

En ucuz ve en hızlı yol demiştim ama

but in fact, actually, as you saw, they weren't able to do it,

görüyorsunuz ki bunu yapamıyorlardı yani

so it may not be so cheap and fast.

o kadar da hızlı ve ucuz olmayabilirdi.

But if the devices in the trees were actually cell phones,

Ama ağaçlardaki aletler gerçekten cep telefonu olsaydı

it could be pretty cheap.

o zaman gerçekten ucuz olurdu.

Cell phones are thrown away by the hundreds of millions every year,

Sadece A.B.D'de yüz milyonlarca cep telefonu, her yıl

hundreds of millions in the U.S. alone,

çöpe atılıyor, dünyanın geri kalanından

not counting the rest of the world, which of course we should do,

bahsetmiyorum bile ki bahsetmem gerekir ama kısacası

but in fact, cell phones are great.

cep telefonları bu iş için müthiş.

They're full of sensors.

Sensörlerle donatılmışlar.

They can listen to the sounds of the forest.

Ormandaki sesleri dinleyebilirler.

We do have to protect them.

Tabi onları korumamız gerek.

We have to put them in this box that you see here,

Onları gördüğünüz bu kutuya koymamız gerekiyor,

and we do have to power them.

ve tabi ki şarj etmemiz lazım.

Powering them is one of the greater engineering challenges

Şarj, karşılaştığımız mühendislik sorunlarının

that we had to deal with,

en büyüklerindendi

because powering a cell phone under a tree canopy,

çünkü ağaçların tepelerinin altında telefon şarj etmek

any sort of solar power under a tree canopy,

yada bir şekilde güneş enerjisinden yararlanmak

was an as-yet-unsolved problem,

hala çözülmemiş bir sorun.

and that's this unique solar panel design that you see here,

Bu gördüğünüz eşsiz güneş enerjisi paneli de yine

which in fact is built also from recycled byproducts of an industrial process.

endüstriyel bir işlemin geri dönüştürülmüş yan ürünleriyle yapıldı.

These are strips that are cut down.

Bunlar kesilmiş şeritler.

So this is me putting it all together

Bu da ben, ailemin garajında

in my parents' garage, actually.

parçaları birleştiriyorum.

Thanks very much to them for allowing me to do that.

Onlara da çok teşekkür ederim, izin verdikleri için.

As you can see, this is a device up in a tree.

Burada ağaca takılmış haldeki aleti görüyorsunuz.

What you can see from here, perhaps, is that they are pretty well obscured

Belki uzaktan bakılınca dalların arasında ne olduklarını anlamanın

up in the tree canopy at a distance.

oldukça zor olduğunu fark ettiniz.

That's important, because although they are able to hear chainsaw noises

Bu önemli çünkü bir kilometrelik mesafeden testere sesini

up to a kilometer in the distance,

duyabiliyor ve böylece

allowing them to cover about three square kilometers,

üç metrekarelik bir alanı kapsıyorlar ama

if someone were to take them, it would make the area unprotected.

eğer biri onları görüp alırsa, bu alan korunmasız kalır.

So does it actually work?

Peki bu alet gerçekten çalışıyor mu?

Well, to test it, we took it back to Indonesia,

Test etmek için aletleri tekrar Endonezya'ya götürdük,

not the same place, but another place,

ama aynı yere değil,

to another gibbon reserve

günlük olarak yasa dışı ağaç kesimi

that was threatened daily by illegal logging.

tehdidi altında olan başka bir gibon koruma bölgesine.

On the very second day, it picked up illegal chainsaw noises.

Daha ikinci gün, elektrikli testere seslerini almaya başladı.

We were able to get a real-time alert.

Gerçek zamanlı olarak bildirim alabiliyorduk.

I got an email on my phone.

Telefonuma e-posta geldi.

Actually, we had just climbed the tree. Everyone had just gotten back down.

Esasen, ağaca yeni tırmanmıştık. Herkes vazgeçmişti.

All these guys are smoking cigarettes,

Hepsi sigara falan içiyordu,

and then I get an email, and they all quiet down,

sonra bana bir e-posta geldi ve herkes sustu

and in fact you can hear the chainsaw

aslında, elektrikli testereyi

really, really faint in the background,

çok çok zayıf şekilde duyabiliyordunuz

but no one had noticed it until that moment.

ama o ana kadar kimse farkına varmamıştı.

And so then we took off to actually stop these loggers.

Hemen kesicileri durdurmak için yola çıktık.

I was pretty nervous.

Ben epeyce gergindim.

This is the moment where we've actually arrived close to where the loggers are.

Bu kesicilerin olduğu yere yaklaştığımız an.

This is the moment where you can see where I'm actually regretting

Bu benim belki de tüm bu uğraştan

perhaps the entire endeavor.

pişman olduğum an.

I'm not really sure what's on the other side of this hill.

Tepenin ardında ne olduğundan tam olarak emin değilim.

That guy's much braver than I am.

Şu benden daha cesur bir arkadaş.

But he went, so I had to go, walking up,

O tepeye yürüdü, ben de gitmek zorundaydım,

and in fact, he made it over the hill,

tepeyi aştı,

and interrupted the loggers in the act.

ve kesicilere iş üstündeyken müdahale etti.

For them, it was such a surprise --

Onlar için bu büyük bir sürprizdi

they had never, ever been interrupted before --

çünkü daha önce hiç böyle basılmamışlardı,

that it was such an impressive event for them,

bu onlar için öyle etkileyici bir olaydı ki,

that we've heard from our partners they have not been back since.

ortaklarımızdan duyduğumuza göre bir daha geri dönmemişler.

They were, in fact, great guys.

Aslında, iyi insanlardı.

They showed us how the entire operation works,

Bize bütün operasyonun işleyişini anlattılar,

and what they really convinced us on the spot was that

ve bizi, eğer gerçek zamanlı olarak gelip

if you can show up in real time and stop people,

kesicileri durdurabilirseniz,

it's enough of a deterrent they won't come back.

bunun geri gelmemeleri için yeterli caydırıcılıkta olduğuna ikna ettiler.

So --

Yani...

Thank you. (Applause)

Teşekkürler. (Alkışlar)

Word of this spread, possibly because we told a lot of people,

Bu haber yayıldı, muhtemelen biz çok kişiye anlattığımzdan,

and in fact, then some really amazing stuff started to happen.

ve sonra şaşırtıcı gelişmeler yaşanmaya başladı.

People from around the world started to send us emails, phone calls.

Dünyanın her yerinden insanlar aramaya, e-postalar yollamaya başladı.

What we saw was that people throughout Asia,

Asya'nın her yerinden, Afrika'nın,

people throughout Africa, people throughout South America,

Güney Amerika'nın her yerinden insanlar kendilerinin de

they told us that they could use it too,

bunu kullanabileceğini söyledi.

and what's most important,

En önemlisi de,

what we'd found that we thought might be exceptional,

biz ormanda telefon sinyali bulunmasını

in the forest there was pretty good cell phone service.

istisna sanmıştık ama bize

That was not exceptional, we were told,

söylendiğine göre istisna değilmiş.

and that particularly is on the periphery of the forests that are most under threat.

Özellikle en çok tehlike altındaki ormanların çevrelerinde bulunuyormuş.

And then something really amazing happened,

Sonra müthiş bir şey oldu,

which was that people started sending us their own old cell phones.

insanlar bize eski cep telefonlarını yollamaya başladılar.

So in fact what we have now is a system

Yani şu an, zaten o ormanlarda

where we can use people on the ground, people who are already there,

bulunan ve var olan bağlantıyı hem kullanıp hem geliştirebilecek

who can both improve and use the existing connectivity,

insanları kullanabileceğimiz ve dünyanın her yerinden,

and we're using old cell phones that are being sent to us

sahiplerinin deyim yerindeyse sonraki hayatlarında da

by people from around the world

işe yaramasını dileyerek

that want their phones to be doing something else in their afterlife,

bize yolladıkları eski telefonlardan oluşan bir

so to speak.

And if the rest of the device can be completely recycled,

sistemiz var.

Cihazın geri kalanı da geri dönüşümlü olabilirse,

then we believe it's an entirely upcycled device.

o zaman tamamen yukarı dönüşümlü olacak.

So again, this didn't come because of any sort of high-tech solution.

Tekrar söylüyorum ki bu, yüksek teknoloji ürünü değil, sadece

It just came from using what's already there,

zaten var olanı kullanmaya dayalı bir çözümdü.

and I'm thoroughly convinced that if it's not phones,

Ve şuna tamamen ikna oldum ki, telefonlar olmasa da

that there's always going to be enough there

farklı koşullar için

that you can build similar solutions

benzer çözümler üretebilmenize

that can be very effective in new contexts.

yetecek kadar şey hep var olacak.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)