Tim Berners-Lee: A Magna Carta for the web

Tim Berners-Lee: İnternetin Magna Karta'sı

Çeviri: Beril Devlet Gözden geçirme: güney örnek

TED is 30.

TED 30 yaşında.

The world wide web is celebrating this month

World wide web ise bu ay

its 25th anniversary.

25. yaşını kutluyor.

So I've got a question for you.

Şimdi size bir sorum var.

Let's talk about the journey, mainly about the future.

Bu yolda nasıl ilerleyeceğiz?

Let's talk about the state.

Devletten bahsedelim.

Let's talk about what sort of a web we want.

Nasıl bir internet istediğimizi konuşalım.

So 25 years ago, then, I was working at CERN.

25 yıl önce CERN'de çalışıyordum.

I got permission in the end after about a year

Görevdeki ilk yılımı dolduruktan sonra

to basically do it as a side project.

bir başka yan projede çalışmak için izin alabildim.

I wrote the code.

Bir kod yazdım.

I was I suppose the first user.

Sanırım ilk kullanıcısı da kendim oldum.

There was a lot of concern

Başta insanlar kullanmaz diye

that people didn't want to pick it up

endişelenenler oldu,

because it would be too complicated.

halka çok karmaşık geleceğini düşündüler.

A lot of persuasion, a lot of wonderful

Bir sürü çaba, bir sürü harika

collaboration with other people,

insanla yaptığım işbirliği sonucunda

and bit by bit, it worked.

azar azar ilerledi, kullanışlı hale geldi.

It took off. It was pretty cool.

Ve çok tutuldu. Hoş oldu.

And in fact, a few years later in 2000,

Sonunda birkaç yıl sonra, 2000'lerde

five percent of the world population

dünya nüfusunun yüzde beşi

were using the world wide web.

www'i kullanır hale geldi.

In 2007, seven years later, 17 percent.

2007'de bu rakam yüzde 17'ye yükseldi.

In 2008, we formed the World Wide Web Foundation

2008'de World Wide Web Vakfını kurduk

partly to look at that

ve bu orana bakıp

and worry about that figure.

bir bakıma endişelenmeye başladık.

And now here we are in 2014,

Bugün, 2014'te

and 40 percent of the world

dünyanın %40'ı

are using the world wide web, and counting.

www kullanıcısı ve gitgide yayılıyor.

Obviously it's increasing.

Elbette artıyor.

I want you to think about both sides of that.

Her iki açıdan düşünmenizi isterim.

Okay, obviously to anybody here at TED,

Elbette burada, TED'de bulunan

the first question you ask is, what can we do

herkes için ilk akla gelen soru

to get the other 60 percent on board

geri kalan yüzde 60'ı nasıl

as quickly as possible?

diğerleri kadar çabucak internet kullanır hale getiririz, olacaktır.

Lots of important things. Obviously it's going to be around mobile.

Bir sürü önemli konu var. Bu elbette cep telefonlarıyla olacak.

But also, I want you to think about the 40 percent,

Ama öte yandan internet kullanan %40'ı düşünmeliyiz

because if you're sitting there yourself

zira siz buradasınız ve

sort of with a web-enabled life,

internetli hayatlarınızı yaşıyor

you don't remember things anymore,

ve herhangi bir şeyi akılda tutmak yerine

you just look them up,

nette arıyorsunuz.

then you may feel that it's been a success

bunu bir başarı olarak alabilirsiniz

and we can all sit back.

ancak eğri oturup doğru konuşmalıyız.

But in fact, yeah, it's been a success,

Tamam, bu bir başarı

there's lots of things, Khan Academy

Khan Akademide bir sürü şey var

for crying out loud, there's Wikipedia,

neredeyse aradığınız her şey Vikipedi'de mevcut,

there's a huge number of free e-books

dünya kadar e-kitap elinizin altında ve bedava

that you can read online,

çevrimiçi okuyabiliyorsunuz,

lots of wonderful things for education,

eğitim alanında bir sürü harika şey oldu

things in many areas.

başka alanlarda da öyle.

Online commerce has in some cases

Online ticaret alışveriş

completely turned upside down the way commerce works altogether,

anlayışımızı altüst etti

made types of commerce available

çeşitli ticaret türleri ortaya çıktı

which weren't available at all before.

bunların hiçbiri internetten önce yoktu.

Commerce has been almost universally affected.

Ticaretin kuralları neredeyse tüm dünyada değişti.

Government, not universally affected,

Siyasi sistemler bu derecede değişmedi

but very affected, and on a good day,

ama yine de büyük ölçüde etkilendi.

lots of open data, lots of e-government,

Öyle ki, bir sürü e-devlet

so lots of things which are visible

birçok şeyin şeffaf ve görünür olması

happening on the web.

internet sayesinde.

Also, lots of things which are less visible.

Bazı şeylerin de daha az görünür olmasını sağladı.

The healthcare, late at night when they're worried

Mesela gecenin bir vakti,

about what sort of cancer

sevdiğiniz birinin yakalanmış olabileceği

somebody they care about might have,

bir kanser türü hakkında internet üzerinden

when they just talk across the Internet to somebody

başka bir ülkede biriyle

who they care about very much in another country.

konuşabiliyorsunuz.

Those sorts of things are not, they're not out there,

İnternet sayesinde bu gibi şeyler ortalığa saçılmıyor.

and in fact they've acquired a certain amount of privacy.

Aslında belli bir mahremiyet de sağlıyor.

So we cannot assume that part of the web,

Web'in hangi kısmının

part of the deal with the web,

internete girdiğimiz zaman

is when I use the web,

kullandığımız hangi bölümünün

it's just a transparent, neutral medium.

şeffaf ve nötral (yüksüz) olduğunu bilemiyoruz.

I can talk to you over it without worrying

Asıl endişe verici olan

about what we in fact now know is happening,

hepimizce malum dinleme ve izlemeler değil

without worrying about the fact

esasen bundan çok

that not only will surveillance be happening

internetteki verileri suiistimal

but it'll be done by people who may abuse the data.

etmek isteyecek başka birilerinin olması.

So in fact, something we realized,

Neticede şunu anlamalıyız ki,

we can't just use the web,

interneti öylece kullanamayız

we have to worry about

aynı zamanda onun için endişelenmemiz de gerek,

what the underlying infrastructure of the whole thing,

tüm bunların ardındaki altyapıyı düşünmeliyiz.

is it in fact of a quality that we need?

Aslında bu özellik bize gerek mi?

We revel in the fact that we have this wonderful free speech.

İfade özgürlüğünün tadını çıkarıyoruz,

We can tweet, and oh, lots and lots of people

tweet atıyoruz, bir sürü insan

can see our tweets, except when they can't,

tweetlerimizi okuyor

except when actually Twitter is blocked from their country,

-tabii eğer onların ülkesinde twitter kapatılmamışsa-

or in some way the way we try to express ourselves

bir şekilde kendimizi ifade etmek istiyoruz,

has put some information about the state of ourselves,

devletimiz hakkında biraz bilgi sahibi olmak istiyoruz

the state of the country we live in,

yaşadığımız ülke hakkında...

which isn't available to anybody else.

başkalarının bilmediği şeyleri bilmek.

So we must protest and make sure

Bu yüzden mutlaka

that censorship is cut down,

sansüre karşı direnmeliyiz.

that the web is opened up

İnternetin özgür bir yer olmasını savunmalı,

where there is censorship.

sansürü protesto etmeliyiz.

We love the fact that the web is open.

Biz bu özgürlüğü sevdik.

It allows us to talk. Anybody can talk to anybody.

Bu sayede sesimizi duyurabiliyoruz.

It doesn't matter who we are.

Herkes herkesle konuşabiliyor.

And then we join these big

Kim olduğuna bakmadan.

social networking companies

Ve şu büyük sosyal medya ağlarına katılıyoruz

which are in fact effectively built as silos,

dev bir buluşma yeri gibi çalışıyorlar

so that it's much easier to talk to somebody

onlar sayesinde aynı

in the same social network

sosyal ağdaki insanlar

than it is to talk to somebody in a different one,

birbiriyle iletişim kurabiliyor

so in fact we're sometimes limiting ourselves.

ama bir yandan da kendilerini sınırlıyorlar.

And we also have, if you've read the book about the filter bubble,

Ve bir de, filtre balonları hakkındaki

the filter bubble phenomenon is that

kitabı okuduysanız bileceksiniz.

we love to use machines

Filtre balonu esasen sevdiğimiz şeyleri

which help us find stuff we like.

kolayca bulmamızı sağlayan bir tür makina.

So we love it when we're bathed in

Seviğimiz şeyleri tıklıyoruz

what things we like to click on,

neleri tıkladığımızı bilen ve

and so the machine automatically feeds us

otomatik olarak tekrar önümüze koyan

the stuff that we like and we end up

bu makina yüzünden sonunda

with this rose-colored spectacles view of the world

dünyayı şu pembelikten ibaret sanmaya başlıyoruz.

called a filter bubble.

İşte buna filtre balonu deniyor.

So here are some of the things which maybe

İşte bunlar şu anda sahip olduğumuz

threaten the social web we have.

sosyal interneti tehdit eden şeyler.

What sort of web do you want?

Nasıl bir internet istiyoruz?

I want one which is not fragmented into lots of pieces,

Ben parçalara bölünmemiş bir web istiyorum

as some countries have been suggesting

bazı ülkeler gözetleme yapabilmek için

they should do in reaction to recent surveillance.

bölmeyi savunuyor.

Demokrasi için sağlam bir zemin oluşturacak

I want a web which has got, for example,

bir internet istiyorum.

is a really good basis for democracy.

Sağlık hizmeti alabileceğim,

I want a web where I can use healthcare

mahremiyetimi koruyabileceğim ve

with privacy and where there's a lot

araştırma yapan tıp bilginlerinin beni tedavi ederken

of health data, clinical data is available

tonlarca bilimsel veriye ulaşabileceği bir web istiyorum.

to scientists to do research.

İnternetsiz yüzde 60'ın da

I want a web where the other 60 percent

bir an evvel içinde olacağı bir web istiyorum.

get on board as fast as possible.

Yeniliğe, inovasyona güçlü bir zemin oluşturan ve

I want a web which is such a powerful basis for innovation

bir felaket meydana geldiğinde

that when something nasty happens,

mesela bir afette hemen harekete geçebileceğim

some disaster strikes, that we can respond

hemen yardım yollayabileceğim bir web istiyorum.

by building stuff to respond to it very quickly.

İşte böyle şeyler...

So this is just some of the things that I want,

Elbette listem daha uzun, bunlar sadece başlıcaları.

from a big list, obviously it's longer.

Sizin de listeniz vardır.

You have your list.

O yüzden dilerim ki, bu 25. yıldönümü

I want us to use this 25th anniversary

nasıl bir web istediğimizi düşünmeye vesile olsun.

to think about what sort of a web we want.

webat25.org adresine giderek

You can go to webat25.org

bazı linkler bulabilirsiniz.

and find some links.

Orada insanların beraberce

There are lots of sites where people

İnternetin Magna Karta'sını yazdığı,

have started to put together a Magna Carta,

İnternet Hakları Beyannamesini yazdığı

a bill of rights for the web.

bir sürü site bulacaksınız.

How about we do that?

Ne dersiniz? Yapalım mı?

How about we decide, these are, in a way,

Bunlar temel haklar haline gelmedi mi?

becoming fundamental rights, the right to communicate with whom I want.

İnsanın dilediği kişiyle iletişim kurması hakkı?

What would be on your list for that Magna Carta?

Haydi, elbirliğiyle web'in

Let's crowdsource a Magna Carta

Magna Karta'sını yazalım.

for the web.

Bunu bu yıl yapalım.

Let's do that this year.

25. yıl dönümünden gelen enerjiyi buna kullanalım,

Let's use the energy from the 25th anniversary

internetin Magna Karta'sını

to crowdsource a Magna Carta

yazma imecesine. (alkışlar)

to the web. (Applause)

Teşekkürler. Sizden bir ricam olacak.

Thank you. And do me a favor, will you?

Benim için savaşın, anlaştık mı? Sağ olun.

Fight for it for me. Okay? Thanks.

(alkışlar)

(Applause)