Ron McCallum: How technology allowed me to read

Ron McCallum: Teknoloji okumama nasıl imkan verdi

Çeviri: Erkan Özmenli Gözden geçirme: Bora Yüret

When I was about three or four years old,

Üç ya da dört yaşımdayken

I remember my mum reading a story to me

annemin bana ve iki büyük abime

and my two big brothers,

bir hikaye okuduğunu

and I remember putting up my hands

ve kitabın sayfasını hissetmek,

to feel the page of the book,

tartıştıkları resmi hissetmek için

to feel the picture they were discussing.

ellerimi kitabın üzerine koyduğumu hatırlıyorum.

And my mum said, "Darling,

Ve annem dedi ki, "Canım,

remember that you can't see

göremiyorsun, sayfadaki resmi

and you can't feel the picture

ve sayfadaki yazıyı

and you can't feel the print on the page."

hissedemeyeceğini hatırla."

And I thought to myself,

Ve kendi kendime düşündüm,

"But that's what I want to do.

"Ama yapmak istediğim şey bu.

I love stories. I want to read."

Hikayeleri seviyorum. Okumak istiyorum."

Little did I know

Bu hayali gerçekleştirecek

that I would be part of a technological revolution

teknolojik devrimin bir parçası olacağımı

that would make that dream come true.

bilmiyordum.

I was born premature by about 10 weeks,

Yaklaşık 64 yıl önce, görme engelli olmamla sonuçlanan

which resulted in my blindness, some 64 years ago.

10 haftalık bir prematüre olarak doğdum.

The condition is known as retrolental fibroplasia,

Durum retrolental fibroplazi olarak biliniyor,

and it's now very rare in the developed world.

ve şu an gelişmiş dünyada çok nadirdir.

Little did I know, lying curled up

1948'de prematüre bebek ünitemde

in my prim baby humidicrib in 1948

kıvrılmış yatarken

that I'd been born at the right place

doğru yerde

and the right time,

ve doğru zamanda doğduğumu,

that I was in a country where I could participate

teknolojik devrime katılabileceğim

in the technological revolution.

ülkede olduğumu bilmiyordum.

There are 37 million totally blind people on our planet,

Gezegenimizde tamamen görme engelli olan 37 milyon insan var,

but those of us who've shared in the technological changes

fakat teknolojik değişikliklerde payı olanlarımızın çoğu

mainly come from North America, Europe,

Kuzey Amerika'dan, Avrupa'dan,

Japan and other developed parts of the world.

Japonya'dan ve dünyanın diğer gelişmiş bölgelerinden geliyor.

Computers have changed the lives of us all in this room

Bilgisayarlar burada bulunanlarımızın ve

and around the world,

tüm dünyanın yaşamını değiştirdi,

but I think they've changed the lives

ama bence biz görme engelli insanların yaşamını

of we blind people more than any other group.

herhangi bir diğer gruptan daha fazla değiştirdi.

And so I want to tell you about the interaction

Bu nedenle, bugün olduğum kişi olmak için

between computer-based adaptive technology

yıllar boyunca bana yardım eden

and the many volunteers who helped me over the years

birçok gönüllü ile bilgisayar tabanlı yardımcı teknoloji arasındaki

to become the person I am today.

etkileşimi size anlatmak istiyorum.

It's an interaction between volunteers,

Bu gönüllüler, tutkulu mucitler ve teknoloji

passionate inventors and technology,

arasındaki bir etkileşim,

and it's a story that many other blind people could tell.

ve birçok diğer görme engelli insanın anlatabileceği bir hikaye.

But let me tell you a bit about it today.

Fakat bugün, hakkında biraz anlatmama izin verin.

When I was five, I went to school and I learned braille.

Beş yaşımdayken okula gittim ve braille alfabesini öğrendim.

It's an ingenious system of six dots

Kağıtta delinmiş

that are punched into paper,

altı noktadan oluşan hünerli bir sistem,

and I can feel them with my fingers.

ve onları parmaklarımla hissedebiliyorum.

In fact, I think they're putting up my grade six report.

Doğrusu sanırım karne notumu altıya yükseltiyorlar.

I don't know where Julian Morrow got that from.

Julian Morrow bunu nereden bulmuş, bilmiyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I was pretty good in reading,

Okumada çok iyidim,

but religion and musical appreciation needed more work.

fakat din ve müzikal anlama daha çok çalışma gerektirdi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

When you leave the opera house,

Opera binasından ayrıldığınızda

you'll find there's braille signage in the lifts.

asansörlerde braielle işaretlerinin olduğunu göreceksiniz.

Look for it. Have you noticed it?

Onları bulmaya çalışın. Farkettiniz mi?

I do. I look for it all the time.

Ben yapıyorum. Sürekli onları bulmaya çalışıyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

When I was at school,

Ben okuldayken

the books were transcribed by transcribers,

kitaplar uyarlamacılar tarafından uyarlandı,

voluntary people who punched one dot at a time

gönüllü insanlar okuyacak kitaplarım olması için

so I'd have volumes to read,

delgi ile noktalar bastılar.

and that had been going on, mainly by women,

19. yüzyılın sonlarından beri -çoğu bayanlar tarafından-

since the late 19th century in this country,

bu ülkede böyle devam etmişti

but it was the only way I could read.

fakat okuyabilmemin tek yolu buydu.

When I was in high school,

Lisede okurken

I got my first Philips reel-to-reel tape recorder,

ilk Philips makaralı teyp kaydedicime sahip olmuştum,

and tape recorders became my sort of pre-computer

ve teyp kaydediciler bilgisayar öncesi

medium of learning.

öğrenme aracım oldu.

I could have family and friends read me material,

Materyali aileme ve arkadaşlarıma okutturabilir,

and I could then read it back

ve sonra onu ihtiyacım oldukça

as many times as I needed.

defalarca okuyabilirdim.

And it brought me into contact

Bu benim gönüllüler ve yardımcılar

with volunteers and helpers.

ile temasa geçmeme neden oldu.

For example, when I studied at graduate school

Örneğin, Kanada'da Queen's Üniversitesi'nde

at Queen's University in Canada,

yüksek lisans okurken

the prisoners at the Collins Bay jail agreed to help me.

Collins Bay hapishanesindeki hükümlüler bana yardım etmeyi kabul etti.

I gave them a tape recorder, and they read into it.

Onlara bir teyp kaydedici verdim ve ona okuyup kaydettiler.

As one of them said to me,

Aralarından biri

"Ron, we ain't going anywhere at the moment."

"Ron, şu an hiçbir yere gittiğimiz yok" demişti.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But think of it. These men,

Fakat bir düşünün;

who hadn't had the educational opportunities I'd had,

benim sahip olduğum eğitim fırsatlarına sahip olmamış bu adamlar,

helped me gain post-graduate qualifications in law

ithaf ettikleri yardımlarıyla, hukukta yüksek lisans öğrencisi

by their dedicated help.

vasıfları elde etmemi sağladılar.

Well, I went back and became an academic

Sonra geri döndüm ve Melbourne'nin Monash Üniversitesi'nde

at Melbourne's Monash University,

akademisyen oldum,

and for those 25 years,

ve bu 25 yıl içinde

tape recorders were everything to me.

teyp kaydedicileri benim herşeyimdi.

In fact, in my office in 1990,

Doğrusu 1990 yılında ofisimde

I had 18 miles of tape.

18 mil teyp bandım vardı.

Students, family and friends all read me material.

Öğrenciler, ailem ve arkadaşlar; hepsi bana materyalleri okudu.

Mrs. Lois Doery,

Bayan Lois Doery,

whom I later came to call my surrogate mum,

daha sonra ziyarete geldiğim vekil annem,

read me many thousands of hours onto tape.

benim için teybe binlerce saat okudu.

One of the reasons I agreed to give this talk today

Bu konuşmayı kararlaştırmamın sebeplerinden biri

was that I was hoping that Lois would be here

sizi onunla tanıştırabilmek ve herkesin önünde teşekkür edebileyim diye

so I could introduce you to her and publicly thank her.

Lois'in burada olacağını umut ediyor olmamdı.

But sadly, her health hasn't permitted her to come today.

Fakat ne yazık ki sağlığı bugün buraya gelmesine izin vermedi.

But I thank you here, Lois, from this platform.

Ama sana burada, bu platformdan teşekkür ediyorum, Lois.

(Applause)

(Alkış)

I saw my first Apple computer in 1984,

İlk Apple bilgisayarımı 1984'de gördüm

and I thought to myself,

ve kendi kendime dedim ki,

"This thing's got a glass screen, not much use to me."

"Bu şey bir cam ekrana sahip, bana çok yararı yok."

How very wrong I was.

Ne kadar haksızmışım.

In 1987, in the month our eldest son Gerard was born,

1987 yılında, en büyük oğlumuz Gerard'ın doğduğu ayda

I got my first blind computer,

ilk görme engelli bilgisayarıma sahip oldum

and it's actually here.

ve o burada.

See it up there?

Bakın gördünüz mü?

And you see it has no, what do you call it, no screen.

Gördünüz mü, onun bir -ne diyorsunuz ona- ekranı yok.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's a blind computer.

O bir görme engelli bilgisayarı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's a Keynote Gold 84k,

O bir Keynote Gold 84k,

and the 84k stands for it had 84 kilobytes of memory.

ve 84k onun 84 kilobayt hafızaya sahip olduğu anlamına geliyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Don't laugh, it cost me 4,000 dollars at the time. (Laughter)

Gülmeyin, zamanında bana 4000 dolara mal olmuştu. (Kahkahalar)

I think there's more memory in my watch.

Sanırım saatimde daha fazla hafıza var.

It was invented by Russell Smith, a passionate inventor

Yeni Zelanda'da, görme engellilere yardım etmeye çalışan

in New Zealand who was trying to help blind people.

tutkulu bir mucit olan Russell Smith tarafından icat edildi.

Sadly, he died in a light plane crash in 2005,

Ne yazık ki 2005 yılında hafif uçak kazasında öldü

but his memory lives on in my heart.

fakat hatırası kalbimde yaşamaya devam ediyor.

It meant, for the first time,

Bu ilk defa

I could read back what I had typed into it.

yazdığım bir şeyi tekrar okuyabildiğim anlamına geliyordu.

It had a speech synthesizer.

Bilgisayar bir konuşma sentezleyiciye sahipti.

I'd written my first coauthored labor law book

1979'da ilk ortak yazarlı iş gücü hukuku kitabımı

on a typewriter in 1979 purely from memory.

daktiloda tamamen aklımdan yazmıştım.

This now allowed me to read back what I'd written

Bu bana yazdığımı tekrar okumamı sağladı

and to enter the computer world,

ve 84k'lık hafızasına rağmen

even with its 84k of memory.

bilgisayar dünyasına girmeme imkan sağladı.

In 1974, the great Ray Kurzweil, the American inventor,

1974 yılında, Amerikalı ünlü mucit Ray Kurzweil,

worked on building a machine that would scan books

kitapları tarayıp, onları sentetik konuşma şekilde

and read them out in synthetic speech.

okuyacak bir makine üzerine çalıştı.

Optical character recognition units then

O zamanki optik karakter tanıma üniteleri

only operated usually on one font,

sadece bir font ile çalışıyordu

but by using charge-coupled device flatbed scanners

fakat o, CCD masaüstü tarayıcılar

and speech synthesizers,

ve konuşma sentezleyicilerle

he developed a machine that could read any font.

herhangi bir fontu okuyabilen bir makine geliştirdi.

And his machine, which was as big as a washing machine,

Bir çamaşır makinesi kadar büyük olan geliştirdiği bu makine

was launched on the 13th of January, 1976.

13 Ocak 1976'da piyasaya sürüldü.

I saw my first commercially available Kurzweil

Piyada satılan ilk Kurzweil'ime ilk olarak

in March 1989, and it blew me away,

Mart 1989'da kavuştum ve beni heyecandan uçurdu

and in September 1989,

ve Eylül 1989'da

the month that my associate professorship

-Monash Üniversitesi'nde doçentliğimin

at Monash University was announced,

ilan edildiği ay- hukuk fakültesinde bir tane vardı,

the law school got one, and I could use it.

ve onu kullanabildim.

For the first time, I could read what I wanted to read

İlk defa bir kitabı tarayıcının üzerine koyarak

by putting a book on the scanner.

okumak istediğimi şey okuyabiliyordum.

I didn't have to be nice to people!

Artık insanlara karşı hoş davranmak zorunda değildim!

(Laughter)

(Kahkahalar)

I no longer would be censored.

Artık sansürlenmeyecektim.

For example, I was too shy then,

Örneğin; O zamanlar çok utangaçtım,

and I'm actually too shy now, to ask anybody

ve aslında şu an da birine bana

to read me out loud sexually explicit material.

cinsel içerikli bir şeyi sesli okumasını istemek için çok utangaçım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But, you know, I could pop a book on in the middle of the night, and --

Oysa, eee, artık gece yarısı istediğim kitabı kaydedebiliyordum ve...

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkış)

Now, the Kurzweil reader is simply

Şu an Kurzweil okuyucu

a program on my laptop.

dizüstü bilgisayarımda sadece bir program.

That's what it's shrunk to.

O kadar küçültüldü.

And now I can scan the latest novel

Artık en yeni romanı tarayabiliyor

and not wait to get it into talking book libraries.

ve onun sesli kitap kütüphanelerine girmesini beklemiyorum.

I can keep up with my friends.

Arkadaşlarıma yetişebiliyorum.

There are many people who have helped me in my life,

Hayatımda bana yardım eden birçok insan var

and many that I haven't met.

ve birçoğuyla tanışmadım.

One is another American inventor Ted Henter.

Biri başka bir Amerikalı mucit Ted Henter.

Ted was a motorcycle racer,

Ted bir motorsiklet yarışçısıydı,

but in 1978 he had a car accident and lost his sight,

fakat 1978 bir araba kazası geçirdi ve görme yeteneğini kaybetti.

which is devastating if you're trying to ride motorbikes.

Motorsiklete binmeye çalışıyorsanız yıkıcı bir durum.

He then turned to being a waterskier

Daha sonra su kayakçısı olmaya başladı

and was a champion disabled waterskier.

ve bir şampiyon engelli su kayakçısı oldu.

But in 1989, he teamed up with Bill Joyce

Fakat 1989'da bilgisayar ekranındaki

to develop a program that would read out

-internetteki veya o an ekrandaki- şeyi

what was on the computer screen

okuyacak bir program geliştirmek için

from the Net or from what was on the computer.

Bill Joyce ile birlikte bir ekip kurdu.

It's called JAWS, Job Access With Speech,

JAWS olarak adlandırıldı, Job Access With Speech,

and it sounds like this.

ve şöyle ses çıkarıyor.

(JAWS speaking)

(JAWS konuşuyor)

Ron McCallum: Isn't that slow?

Ron McCallum: Yavaş değil mi?

(Laughter)

(Kahkahalar)

You see, if I read like that, I'd fall asleep.

İşte böyle okusaydım uykuya dalardım.

I slowed it down for you.

Sizin için yavaşlattım.

I'm going to ask that we play it at the speed I read it.

Aynı şeyi okuduğum hızda oynatmayı rica edeceğim.

Can we play that one?

Onu oynatabilir miyiz?

(JAWS speaking)

(JAWS speaking)

(Laughter)

(Kahkahalar)

RM: You know, when you're marking student essays,

RM: Bilirsiniz, öğrenci kompozisyonlarına not verirken

you want to get through them fairly quickly.

onları oldukça hızlı bitirmek istersiniz.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkış)

This technology that fascinated me in 1987

1987'de beni büyüleyen bu teknoloji

is now on my iPhone and on yours as well.

artık iPhone'umda ve sizin de.

But, you know, I find reading with machines

Ama bilirsiniz, makinelerle okumayı

a very lonely process.

çok yalnız bir yöntem bir olarak buluyorum.

I grew up with family, friends, reading to me,

Ben bana okuyan ailemle, arkadaşlarımla büyüdüm

and I loved the warmth and the breath

ve insanların samimiyetini, nefesini,

and the closeness of people reading.

ve onların yakınlığını sevdim.

Do you love being read to?

Okuyan olmayı sever misiniz?

And one of my most enduring memories

Ve en uzun süren hatıralarım 1999'da

is in 1999, Mary reading to me and the children

Manly Sahili yakınında Mary'nin bana ve çocuklara

down near Manly Beach

Harry Potter ve Felsefe Taşı'nı

"Harry Potter and the Philosopher's Stone."

okumasıdır.

Isn't that a great book?

Sizce de mükemmel bir kitap değil mi?

I still love being close to someone reading to me.

Bana okuyan birine yakın olmayı hala seviyorum.

But I wouldn't give up the technology,

Fakat teknolojiden vazgeçemezdim

because it's allowed me to lead a great life.

çünkü harika bir hayat sürmeme izin verdi.

Of course, talking books for the blind

Elbette sesli kitaplar

predated all this technology.

tüm bu teknolojilerden önce geldi.

After all, the long-playing record was developed

Nihayet 1930'ların başlarında

in the early 1930s,

uzunçalar geliştirildi

and now we put talking books on CDs

ve şimdi DAISY olarak bilinen dijital erişim sistemini

using the digital access system known as DAISY.

kullanarak sesli kitapları CD'lere yüklüyoruz.

But when I'm reading with synthetic voices,

Ama ne zaman sentetik seslerle okusam

I love to come home and read a racy novel

eve gelip gerçek sesle renkli bir roman okumayı

with a real voice.

seviyorum.

Now there are still barriers

Şu an hala biz engelli insanların

in front of we people with disabilities.

önünde bariyerler var.

Many websites we can't read using JAWS

Birçok web sitesini JAWS'ı veya

and the other technologies.

diğer teknolojileri kullanarak okuyamıyoruz.

Websites are often very visual,

Web siteleri çoğu kez çok görsel

and there are all these sorts of graphs

ve tüm bu tür grafikler etiketli değil,

that aren't labeled and buttons that aren't labeled,

butonlar etiketli değil.

and that's why the World Wide Web Consortium 3,

W3C olarak bilinen Dünya Çapında Ağ Birliği 3,

known as W3C, has developed worldwide standards

internet için worldwide standartlarını

for the Internet.

bu yüzden geliştirdi.

And we want all Internet users or Internet site owners

Ve tüm internet kullanıcılarından ve internet sitesi sahiplerinden

to make their sites compatible so that

biz görme gücü olmayan insanların eşit imkanlara

we persons without vision can have a level playing field.

sahip olabilmesi için sitelerini uyumlu hale getirmelerini istiyoruz.

There are other barriers brought about by our laws.

Kanunlarla birlikte gelmiş olan başka bariyerler var.

For example, Australia,

Örneğin; Avusturalya

like about one third of the world's countries,

-dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birindeki gibi-

has copyright exceptions which allow books to be brailled

biz görme engelli insanların okumasını ve kitapların braille'ye

or read for we blind persons.

dönüştürülmesine imkan veren telif hakkı istisnalarına sahip.

But those books can't travel across borders.

Fakat bu kitaplar hudutları geçemiyor.

For example, in Spain, there are a 100,000

Örneğin; İspanya'da ulaşılabilir

accessible books in Spanish.

100,000 kitap var.

In Argentina, there are 50,000.

Arjantin'de 50,000 kitap var.

In no other Latin American country

Diğer Latin Amerika ülkesi olmayan

are there more than a couple of thousand.

ülkelerde biraç binden fazla kitap var.

But it's not legal to transport the books

Fakat kitapları İspanya'dan Latin Amerika'ya

from Spain to Latin America.

taşımak yasal değil.

There are hundreds of thousands of accessible books

Amerika'da, Britanya'da, Kanada'da, Avustralya'da vb.

in the United States, Britain, Canada, Australia, etc.,

yüzbinlerce ulaşılabilir kitap var.

but they can't be transported to the 60 countries

Fakat bunlar dünyamızda İngilizce'nin yerel veya

in our world where English is the first and the second language.

ikinci dil olarak kullanıldığı diğer 60 ülkeye taşınamıyor.

And remember I was telling you about Harry Potter.

Ve size Harry Potter hakkında söylediğimi hatırlayın.

Well, because we can't transport books across borders,

Çünkü kitapları sınır ötesine taşıyamıyoruz.

there had to be separate versions read

Britanya, Amerika, Kanada, Avustralya

in all the different English-speaking countries:

ve Yeni Zelenda gibi İngilizce konuşulan tüm farklı ülkelerde

Britain, United States, Canada, Australia,

ayrı versiyonları okunmak zorunda

and New Zealand all had to have

ve hepsi Harry Potter'ın

separate readings of Harry Potter.

ayrı kitabına sahip olmak zorunda.

And that's why, next month in Morocco,

Bu yüzden gelecek ay Fas'ta

a meeting is taking place between all the countries.

bu ülkeler arasında bir toplantı olacak.

It's something that a group of countries

Bir grup ülkenin ve Dünya Görme Engelliler Birliği'nin

and the World Blind Union are advocating,

sınır ötesi antlaşmasını

a cross-border treaty

destekleyen bir toplantı.

so that if books are available under a copyright exception

Eğer kitaplar telif hakkı istisnası altında mevcutsa

and the other country has a copyright exception,

ve başka bir ülke telif hakkı istinasına sahipse

we can transport those books across borders

bu kitapları sınır ötesine taşıyabilir

and give life to people, particularly in developing countries,

ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde okuyacak kitabı olmayan

blind people who don't have the books to read.

görme engelli insanlara hayat verebiliriz.

I want that to happen.

Bunun olmasını istiyorum.

(Applause)

(Alkış)

My life has been extraordinarily blessed

Hayatım evlilikle, çocuklarla

with marriage and children

ve şüphesiz ilginç bir iş yapmakla

and certainly interesting work to do,

olağanüstü bir biçimde ihsan edildi;

whether it be at the University of Sydney Law School,

Sidney Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde

where I served a term as dean,

bir süre dekan olarak hizmet etmiş olmam

or now as I sit on the United Nations Committee

veya şu an Cenevre'de Birleşmiş Milletler

on the Rights of Persons with Disabilities, in Geneva.

Engelli İnsan Hakları Komitesi'nde görev yapıyor olmam gibi.

I've indeed been a very fortunate human being.

Ben gerçekten çok talihli bir insanoğlu oldum.

I wonder what the future will hold.

Gelecekte ne bekliyor merak ediyorum.

The technology will advance even further,

Teknoloji daha da ilerleyecek,

but I can still remember my mum saying, 60 years ago,

fakat 60 yıl önce annemin bana

"Remember, darling,

"Unutma canım,

you'll never be able to read the print with your fingers."

kitapları parmaklarınla asla okuyamayacaksın." dediğini hatırlayabiliyorum.

I'm so glad that the interaction between braille transcribers,

Braille uyarlamacıları, gönüllü okuyucular

volunteer readers and passionate inventors,

ve tutkulu mucitlerin benim ve dünyanın her yerindeki

has allowed this dream of reading to come true for me

görme engelli insanların okuma hayalinin gerçekleşmesine

and for blind people throughout the world.

imkan sağladıkları aralarındaki bu etkileşimden çok memnunum.

I'd like to thank my researcher Hannah Martin,

Slayt tıklayıcım Hannah Martin'e

who is my slide clicker, who clicks the slides,

-slaytlara tıklayan kişi-

and my wife, Professor Mary Crock, who's the light of my life,

ve beni bir araya getirmek için gelen hayatımın ışığı

is coming on to collect me.

eşim Profesör Mary Crock,

I want to thank her too.

ona da teşekkür etmek istiyorum.

I think I have to say goodbye now.

Sanırım artık veda etmeliyim.

Bless you. Thank you very much.

Mutluluklar. Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Yay! (Applause)

Vay! (Alkış)

Okay. Okay. Okay. Okay. Okay. (Applause)

Tamam. Tamam. Tamam. Tamam. Tamam. (Alkış)