Hans Rosling: The good news of the decade?

Hans Rosling: Son on yılın iyi haberi?

Çeviri: Isil Arican Gözden geçirme: Meric Aydonat

We are here today

Bu gün buradayız,

because [the] United Nations

çünkü Birleşmiş Milletler

have defined goals

ülkelerin gelişmesi için

for the progress of countries.

bazı hedefler belirledi.

They're called Millennium Development Goals.

Bunlara Milenyum Gelişim Hedefleri deniyor.

And the reason I really like these goals

Bu hedefleri beğenmemin nedeni

is that there are eight of them.

toplam sekiz hedef olması.

And by specifying eight different goals,

Ve bu sekiz değişik hedefi belirlemekle

the United Nations has said

Birleşmiş Milletler, bir ülkede

that there are so many things needed

insanların yaşantısında olumlu değişiklik

to change in a country

yapabilmek için

in order to get the good life for people.

birden fazla şeyin gerektiğini ifade etmiş oldu.

Look here -- you have to end poverty,

Bakın, fakirliğe son vermeniz lazım,

education, gender,

eğitim, cinsiyet ayrımı,

child and maternal health,

çocuk ve akıl sağlığı,

control infections, protect the environment

enfeksiyon kontrolü, çevreyi koruma,

and get the good global links between nations

ve uluslar arasında yardımlaşmadan ticarete dek

in every aspect

her tür konuda

from aid to trade.

iyi küresel bağlantılar kurmamız gerekli.

There's a second reason I like these development goals,

Bu gelişim hedeflerini beğenmemin bi nedeni daha var,

and that is because each and every one is measured.

o da bunların her birinin ölçülüyor olması.

Take child mortality;

Örneğin çocuk ölüm oranları.

the aim here is to reduce child mortality

Buradaki hedef, 1990 ile 2015 yılları arasında

by two-thirds,

çocuk ölüm oranlarını

from 1990 to 2015.

üçte iki azaltmak.

That's a four percent reduction per year --

Yani yılda %4 azaltma ediyor.

and this, with measuring.

İşte bu, ölçümle.

That's what makes the difference

Böyle politik konuşmalarla

between political talking like this

gerçekten önemli olana odaklanma

and really going for the important thing,

arasındaki esas fark bu,

a better life for people.

insanlara daha iyi bir hayat sağlamak.

And what I'm so happy about with this

Bu konuda bu kadar mutlu olmamın nedeni ise

is that we have already documented

Asya'da, Orta Doğu'da

that there are many countries

Latin Amerika'da ve Doğu Avrupa'da

in Asia, in the Middle East,

pekçok ülkenin bu oranları

in Latin America and East Europe

düşürmekte olduğunu

that [are] reducing with this rate.

belgeleyebilmiş olmamız.

And even mighty Brazil is going down with five percent per year,

Hatta koca Brezilya bile bu oranı her yıl %5 düşürüyor,

and Turkey with seven percent per year.

Türkiye'de her yıl %7 düşüyor.

So there's good news.

Bu çok iyi haber.

But then I hear people saying, "There is no progress in Africa.

Ama sonra insanların şöyle dediğini duyuyorum: "Afrika'da ilerleme yok.

And there's not even statistics on Africa

Hatta orada ne olduğunu anlamamızı sağlayacak

to know what is happening."

istatistik bile yok."

I'll prove them wrong on both points.

Onlara her iki konuda da yanılıyor olduklarını göstereceğim.

Come with me to the wonderful world of statistics.

Benimle istatistiğin harika dünyasına gelin.

I bring you to the webpage, ChildMortality.org,

Size bir web sitesi göstermek istiyorum: Childmortality.org

where you can take deaths in children

bu sayfada, tüm ülkelerdeki

below five years of age for all countries --

beş yaş altı çocukların ölüm verilerini görebilirsiniz.

it's done by U.N. specialists.

BM uzmanları tarafından hazırlanmış bir site.

And I will take Kenya as an example.

Burada örnek olarak Kenya'yı alacağım.

Here you see the data.

Veriler burada, görüyorsunuz.

Don't panic -- don't panic now, I'll help you through this.

Panik yapmayın, panik yapmayın. Ben size yardım edeceğim.

It looks nasty, like in college

Korkutucu görünüyor değil mi, hani

when you didn't like statistics.

üniversitedeki nefret ettiğiniz istatistik dersi gibi.

But first thing, when you see dots like this,

İlk olarak, bu şekilde noktalar gördüğünüzde,

you have to ask yourself:

kendinize şunu sormalısınız:

from where do the data come?

bu veriler nereden geliyor?

What is the origin of the data?

Bu verilerin kaynağı nedir?

Is it so that in Kenya,

Kenya'da bir çocuk öldüğünde

there are doctors and other specialists

çocuğun ölüm sertifikasını dolduran ve

who write the death certificate at the death of the child

istatistik bürosuna gönderenler

and it's sent to the statistical office?

doktor ve diğer uzmanlar mı?

No -- low-income countries like Kenya

Hayır. Kenya gibi düşük gelir düzeyine sahip ülkelerde

still don't have that level of organization.

halen bu denli yerleşmiş bir organizasyon yok.

It exists, but it's not complete

Mevcut, ama tam olarak oturmamış,

because so many deaths occur in the home

çünkü ölümlerin büyük bir kısmı evde gerçekleşiyor

with the family,

ailenin yanında,

and it's not registered.

ve kayda alınmıyor.

What we rely on is not an incomplete system.

Bizim güvendiğimiz veriler eksiksiz bir sistemden değil.

We have interviews, we have surveys.

Onun yerine yüz yüze görüşmeler, anketler var.

And this is highly professional

Bu epey profesyonel

female interviewers

bayan görüşmeciler,

who sit down for one hour with a woman

bir saat boyunca bir kadınla oturuyor ve

and ask her about [her] birth history.

o kadına tüm doğurganlık hikayesini soruyorlar.

How many children did you have?

Kaç çocuk doğurmuş?

Are they alive?

Çocukları hayatta mı?

If they died, at what age and what year?

Eğer öldülerse, kaç yaşında ve hangi yıl?

And then this is done in a representative sample

Bu anket, ülkedeki binlerce kadına yapılarak

of thousands of women in the country

temsili bir örnek küme oluşturuluyor

and put together in what used to be called

ve bir araya getirilerek demografik sağlık anketi

a demographic health survey report.

denen bir rapor üretiliyor.

But these surveys are costly,

Ama bu anketleri yapmak pahalı,

so they can only be done [in] three- to five-year intervals.

bu nedenle ancak 3-4 yılda bir yapılabiliyorlar.

But they have good quality.

Ama kaliteli sonuçlar veriyorlar.

So this is a limitation.

Kısıtlardan biri bu.

And all these colored lines here are results;

Burada gördüğünüz renkli çizgilerin her biri sonuçlar;

each color is one survey.

her bir renk ayrı bir anketin sonucu.

But that's too complicated for today, so I'll simplify it for you,

Ama bu, bu gün için fazla karmaşık, sizin için şöyle basitleştireyim,

and I give you one average point for each survey.

her bir anket için ortalama bir nokta göstereceğim.

This was 1977, 1988,

Bu 1977, bu 1988,

1992, '97

1992, bu 1997

and 2002.

ve 2002.

And when the experts in the U.N.

BM uzmanları bu anketleri

have got these surveys in place in their database,

kendi veritabanlarına ekledikten sonra

then they use advanced mathematical formulas

ileri matematik formülleri yardımı ile

to produce a trend line, and the trend line looks like this.

bir eğilim çizgisi oluşturuyorlar, bu çizgi şuna benziyor.

See here -- it's the best fit they can get of this point.

Bakın burada. Bu noktadan geçebilecek en uygun çizgi bu.

But watch out --

Ama bakın.

they continue the line

Çizgiyi son noktanın

beyond the last point

ötesinde de devam ettiriyorlar

out into nothing.

orada bir şey yok aslında.

And they estimated that in 2008,

Ve 2008 yılında, Kenya'da

Kenya had per child mortality of 128.

çocuk ölüm oranının 128 olacağını öngörüyorlar.

And I was sad,

Bunu görünce üzüldüm,

because we could see

çünkü bu Kenya'daki çocuk ölüm oranlarının

this reversal in Kenya

ters yöne giderek 90'lardaki kadar

with an increased child mortality in the 90s.

artması demek.

It was so tragic.

Çok üzüntü verici.

But in June, I got a mail in my inbox

Ama haziran ayında bir mektup aldım

from Demographic Health Surveys,

Demographic Sağlık Anketleri'nden,

and it showed good news from Kenya.

ve bana Kenya'dan iyi haberler getirdi.

I was so happy.

Çok mutlu olmuştum.

This was the estimate of the new survey.

Yeni anketin öngörüsü buydu.

Then it just took another three months

BM'nin bu yeni verileri

for [the] U.N. to get it into their server,

kendi sunucusuna yüklemesi üç ay kadar aldı,

and on Friday we got the new trend line --

Cuma günü yeni eğim çizgisini elde ettik.

it was down here.

Buraya inmişti.

Isn't it nice -- isn't it nice, yeah?

Çok güzel değil mi, çok hoş?

I was actually, on Friday, sitting in front of my computer,

O cuma günü bilgisayar başındaydım

and I saw the death rate fall

ve ölüm oranının daha o sabahki değeri olan

from 128 to 84 just that morning.

128'den 84'e düştüğünü gördüm.

So we celebrated.

Ve bunu kutladık.

But now, when you have this trend line,

Ama elinizde eğer bu eğim çizgisi varsa

how do we measure progress?

gelişmeyi ne şekilde ölçebilirsiniz?

I'm going into some details here,

Burada ayrıntılara gireceğim,

because [the] U.N. do it like this.

çünkü BM bunu böyle yapıyor.

They start [in] 1990 -- they measure to 2009.

1990 yılından başlayarak 2009'a kadar ölçüyorlar.

They say, "0.9 percent, no progress."

Sonra da "%0.9, gelişme yok." diyorlar.

That's unfair.

Bu adil değil.

As a professor, I think I have the right to propose something differently.

Bir profesör olarak, bence bunu yapmanın bir başka yolunu önerme hakkım var.

I would say, at least do this --

En azından şunu yapmalılar.

10 years is enough to follow the trend.

Bir gidişatı izlemek için 10 yıl yeterlidir.

It's two surveys, and you can see what's happening now.

İki anket var, şu anda olanı da görebiliyorsunuz.

They have 2.4 percent.

Aralarında %2.4 fark var.

Had I been in the Ministry of Health in Kenya,

Ben Kenya Sağlık Bakanı olsam

I may have joined these two points.

bu iki noktayı birleştirirdim.

So what I'm telling you

Size çocuk ölüm oranlarını

is that we know the child mortality.

bildiğimizi anlatmaya çalışıyorum.

We have a decent trend.

Elimizde iyi bir seyir var.

It's coming into some tricky things then

Milemyum Gelişim Hedeflerini (MGH) ölçerken

when we are measuring MDGs.

daha hasas konularla karşılaşacağız.

And the reason here for Africa is especially important,

Afrika için burada önemli olan bir konu ise şu,

because '90s was a bad decade,

90'lı yıllar sadece Kenya için değil,

not only in Kenya, but across Africa.

tüm Afrika için zor yıllardı.

The HIV epidemic peaked.

HIV salgını doruğa çıktı.

There was resistance for the old malaria drugs, until we got the new drugs.

Sıtma ilaçlarına karşı direnç vardı, ta ki yeni ilaçlar elimize geçene kadar.

We got, later, the mosquito netting.

Sonra da cibinlik kullanmaya başladık.

And there was socio-economic problems,

Yani artık daha çok daha iyi düzeyde çözülebilen

which are now being solved at a much better scale.

pek çok sosyoekonomik sorun mevcuttu.

So look at the average here --

Buradaki ortalamaya bakın.

this is the average for all of sub-Saharan Africa.

Burası Afrika Alt-Sahara bölgesi ortalaması.

And [the] U.N. says

BM diyor ki,

it's a reduction with 1.8 percent.

bu %1.8 oranında azalma demek.

Now this sounds a little theoretical,

Bu size fazla teorik geliyor olabilir,

but it's not so theoretical.

ama aslında o kadar teorik değil.

You know, these economists,

Ekonomistleri bilirsiniz,

they love money, they want more and more of it, they want it to grow.

paraya bayılırlar, hep daha çok para isterler, hep büyümek isterler.

So they calculate the percent annual growth rate of [the] economy.

Bu nedenle ekonominin yıllık artış yüzdesini hesaplarlar.

We in public health, we hate child death,

Bizler, halk sağlığında, çocuk ölümlerinden nefret ederiz,

so we want less and less and less of child deaths.

bu nedenle onların sayıları hep küçük olsun isteriz.

So we calculate the percent reduction per year,

Bu nedenle her yılkı azalış yüzdesini hesaplarız.

but it's sort of the same percentage.

Aslında bunlar bir yerde aynı yüzdeler.

If your economy grows with four percent,

Eğer ekonominiz %4 büyürse,

you ought to reduce child mortality four percent;

çocuk ölüm oranlarında da %4'lük azalma olması gerekir,

if it's used well and people are really involved

paranın iyi kullanılması, insanların katkıda bulunması

and can get the use of the resources in the way they want it.

ve istedikleri kaynaklara erişip kullanabilmeleri şartıyla elbette.

So is this fair now to measure this over 19 years?

Şimdi, bunu 19 yıllık bir süreçte ölçmek adil mi?

An economist would never do that.

Bir ekonomist asla bunu yapmazdı.

I have just divided it into two periods.

Burayı iki zaman dilimine böldüm.

In the 90s, only 1.2 percent,

90'lı yıllarda sadece yüzde 1.2,

only 1.2 percent.

sadece yüzde 1.2

Whereas now, second gear --

Oysa ikinci viteste --

it's like Africa had first gear,

Sankı Afrika birinci viteste giderken,

now they go into second gear.

birden vites değiştirip ikinci vitese geçmiş gibi.

But even this

Ama bu bile

is not a fair representation of Africa,

Afrika'nın adil bir temsili değil,

because it's an average,

çünkü ortalamayı gösteriyor,

it's an average speed of reduction in Africa.

Afrika'daki azalmanın ortalama hızı bu.

And look here when I take you into my bubble graphs.

Şimdi sizi benim baloncuklu grafiklerime götüreceğim.

Still here,

Bakın, bu eksen hala

child death per 1,000 on that axis.

her bin çocuktan kaçının öldüğünü gösteriyor.

Here we have [the] year.

Burada ise yıllar var.

And I'm now giving you a wider picture than the MDG.

Şimdi size MGH'nin verdiğinden daha geniş bir bakış açısı göstereceğim.

I start 50 years ago

50 yıl önceden başlıyorum,

when Africa celebrated independence in most countries.

Afrika'daki pekçok ülke bağımsızlığına kavuştu.

I give you Congo, which was high,

Kongo'da oran epey yüksekti.

Ghana -- lower. And Kenya -- even lower.

Ghana'da ise düşük, Kenya'da ise daha da düşük.

And what has happened over the years since then? Here we go.

Yıllar içinde ne oldu dersiniz? Hadi görelim.

You can see, with independence, literacy improved

Görüyorsunuz, bağımsızlıkla eğitim düzeyi arttı,

and vaccinations started, smallpox was eradicated,

aşılanmalar başladı, çiçek hastalığının kökü kurutuldu,

hygiene was improved, and things got better.

hijyen düzeldi ve her şey daha iyiye gitmeye başladı.

But then, in the '80s, watch out here.

Ama sonra 80'lerde, bakın,

Congo got into civil war,

Kongo'da iç savaş başladı,

and they leveled off here.

ve burada kaldılar.

Ghana got very ahead, fast.

Ghana ise hızlıca ilerledi.

This was the backlash in Kenya, and Ghana bypassed,

Kenya'da burada bir gerileme oldu, bu arada Ghana onu geçti,

but then Kenya and Ghana go down together --

ama sonra Kenya ve Ghana birlikte düştüler --

still a standstill in Congo.

Kongo'da ise hala pek bir hareket yok.

That's where we are today.

Bugün olduğumuz nokta burası.

You can see it doesn't make sense

Görüyorsunuz ya, bu gelişmenin ortalamasını alıp

to make an average of this zero improvement

gelişme yok demek pak anlamlı değil

and this very fast improvement.

ve aslında çok hızlı bir gelişme var.

Time has come

Artık Afrika'daki Sub-Sahara ülkelerini

to stop thinking about sub-Saharan Africa as one place.

tek bir bütün olarak düşünmekten vazgeçme zamanı geldi.

Their countries are so different,

Bu ülkeler birbirinden çok farklı,

and they merit to be recognized in the same way,

nasıl Avrupa'dan bahsederken tek bir yerden bahsetmiyorsak,

as we don't talk about Europe as one place.

onlar da ayrı ayrı tanımlanmayı hak ediyorlar.

I can tell you that the economy in Greece and Sweden are very different --

Size İsveç ekonomisi ile Yunanistan ekonomisinin epey farklı olduğunu söyleyebilirim.

everyone knows that.

Bunu herkes biliyor.

And they are judged, each country, on how they are doing.

ve her bir ülke kendi becerisine göre değerlendiriliyor.

So let me show the wider picture.

Şimdi size daha geniş bir tablo çizeyim.

My country, Sweden:

Benim ülkem, İsveç:

1800, we were up there.

1800'lerde, burada yukarıdaydık.

What a strange personality disorder we must have,

Epey tuhaf bir kişilik bozukluğumuz olmalı,

counting the children so meticulously in spite of a high child death rate.

bu kadar yüksek ölüm oranı olmasına rağmen çocukları böylesine dikkatli sayabildiğimize göre.

It's very strange. It's sort of embarrassing.

Çok tuhaf, hatta biraz utanç verici.

But we had that habit in Sweden, you know,

Ama İsveç'te böyle bir alışkanlışımız vardı,

that we counted all the child deaths,

çocuklar ölürken engellemek için birşey yapmasak da

even if we didn't do anything about it.

tüm ölen çocukları sayıyorduk.

And then, you see, these were famine years.

Daha sonra kıtlık yıllar geliyor.

These were bad years, and people got fed up with Sweden.

Bunlar kötü yıllar, insanların İsveç'ten bıktıkları yıllar.

My ancestors moved to the United States.

Atalarımın Amerika Birleşik devletlerine taşındığı zamanlar.

And eventually, soon they started to get better and better here.

Sonra, zaman içinde yavaş yavaş bir düzelme oluyor.

And here we got better education, and we got health service,

Eğitim seviyesi artıyor, sağlık hizmetleri başlıyor,

and child mortality came down.

çocuk ölüm oranları azalıyor.

We never had a war; Sweden was in peace all this time.

Hiç savaşa girmedik; İsveç hep barış içindeydi.

But look, the rate of lowering

Bakın, İsveç'te oranların

in Sweden

düşmesi

was not fast.

çok hızlı olmadı.

Sweden achieved a low child mortality

İsveç, düşük çocuk ölüm oranlarına ulaştı

because we started early.

çünkü çok erken başlamıştı.

We had primary school actually

İlkokul eğitimine 1842 yılında

started in 1842.

başladık.

And then you get that wonderful effect

daha sonra kadınların eğitim düzeyinin

when we got female literacy

bir nesil sonra artması ile ortaya çıkan

one generation later.

harika bir etkiyi görüyorsunuz.

You have to realize that the investments we do in progress

İlerlemek için yapmamız gereken yatırımların

are long-term investments.

uzun soluklu olduklarını anlamalısınız.

It's not about just five years --

Bu öyle beş yıllık bir iş değil.

it's long-term investments.

Uzun vadeli yatırımlar.

And Sweden never reached [the] Millennium Development Goal rate,

İsveç hiçbir zaman Milenyum Gelişim Hedefi oranlarına ulaşmadı,

3.1 percent when I calculated.

en son hesapladığımda yüzde 3.1'de idik.

So we are off track -- that's what Sweden is.

Yani hedefi tutturamadık, ha? İşte İsveç'te durum bu.

But you don't talk about it so much.

Ama bundan çok fazla bahsetmeyin.

We want others to be better than we were, and indeed, others have been better.

Biz, diğerlerinin bunu bizden daha iyi olmasını istiyoruz. Aslında daha iyi de oldular.

Let me show you Thailand,

Size Tayland'ı göstereyim,

see what a success story, Thailand from the 1960s --

ne müthiş bir başarı öyküsü, Tayland 1960'larda buralardan --

how they went down here

buraya indi

and reached almost the same child mortality levels as Sweden.

neredeyse İsveç ile aynı çocuk ölüm oranına sahip.

And I'll give you another story -- Egypt,

Size bir başka örnek, Mısır,

the most hidden, glorious success in public health.

halk sağlığı alanındaki en gizli kalmış muhteşem bir başarı.

Egypt was up here in 1960,

Mısır 1960'larda burada yukarıdaydı,

higher than Congo.

Kongo'dan bile yukarıda.

The Nile Delta was a misery for children

Nil Deltası çocuklar için bir kabustu

with diarrheal disease

ishal yapan hastalıklar,

and malaria and a lot of problems.

sıtma ve diğer bir sürü sorun.

And then they got the Aswan Dam. They got electricity in their homes,

Daha sonra Aswan Barajı kuruldu. Evlere elektrik geldi.

they increased education

Eğitim düzeyi arttı.

and they got primary health care.

Birinci basamak sağlık hizmeti ağı kuruldu.

And down they went, you know.

Ve aşağıya inmeye başladılar, görüyorsunuz.

And they got safer water, they eradicated malaria.

İçme suları temizlendi, sıtmanın kökü kurutuldu.

And isn't it a success story.

Bu bir başarı öyküsü değil mi sizce de?

Millennium Development Goal rates for child mortality

Çocuk ölüm oranları için konan Milenyum Gelişme Hedefleri oranlarına varmak

is fully possible.

gayet mümkün.

And the good thing is

Güzel olan şey şu ki,

that Ghana today is going with the same rate

bugün Ghana, zamanında Mısır'ın en hızla

as Egypt did at its fastest.

hareket ettiğ hızda aşağı iniyor.

Kenya is now speeding up.

Kenya da hızlanıyor.

Here we have a problem.

Burada bir sorun var.

We have a severe problem in countries which are at a standstill.

Hareketsiz ülkelerde ciddi bir sorun var.

Now, let me now bring you to a wider picture,

Şimdi size daha geniş bir resim çizmeme izin verin,

a wider picture of child mortality.

çocuk ölüm oranlarına ait daha geniş bir bakış.

I'm going to show you the relationship

Size bu eksendeki çocuk ölüm oranları ile aile büyüklüğü

between child mortality on this axis here --

arasındaki ilişkiyi göstereceğim --

this axis here is child mortality --

buradaki bu eksen çocuk ölüm oranı --

and here I have the family size.

buradaki de ailedeki çocuk sayısı.

The relationship between child mortality and family size.

Çocuk ölüm oranları ile aile büyüklüğü arasındaki ilişki.

One, two, three, four children per woman:

Kadın başına düşen çocuk sayısı: bir, iki, üç, dört,

six, seven, eight children per woman.

altı, yedi, sekiz çocuk.

This is, once again, 1960 --

Burası 1960'lar,

50 years ago.

50 yıl öncesi.

Each bubble is a country --

Her bir baloncuk bir ülkeyi temsil ediyor.

the color, you can see, a continent.

Renkler, gördüğünüz gibi kıtaları temsil ediyor.

The dark blue here is sub-Saharan Africa.

Koyu mavi olan yer Alt-Sahara Afrikası.

And the size of the bubble is the population.

Baloncukların boyu da nüfus büyüklüğünü gösteriyor.

And these are

Burada gördükleriniz

the so-called "developing" countries.

"gelişmekte olan" ülkeler denen ülkeler.

They had high, or very high, child mortality

Genelde yüksek, bazen epey yüksek çocuk ölüm oranları var,

and family size, six to eight.

aileler büyük, altı ila sekiz kişi.

And the ones over there,

Buradakiler ise "Batı ülkeleri"

they were so-called Western countries.

denen ülkeler.

They had low child mortality

Daha düşük çocuk ölüm oranları var

and small families.

ve aileler daha ufak.

What has happened?

Peki ne oldu?

What I want you [to do] now is to see with your own eyes

Şimdi, aile büyüklüğü ile çocuk ölüm oranı

the relation between fall in child mortality

arasındaki ilişkiyi kendi gözlerinizle

and decrease in family size.

görün istiyorum.

I just want not to have any room for doubt --

Aklınızda hiç şüphe kalmasın.

you have to see that for yourself.

Buna kendinizin şahit olması lazım.

This is what happened. Now I start the world.

Olan şey bu. Şimdi başlatıyorum.

Here we come down with the eradication of

İşte burda çiçek hastalığını ortadan kaldırdık,

smallpox, better education,

daha iyi bir eğitim seviyesi,

health service.

sağlık hizmetleri getirdik.

It got down there -- China comes into the Western box here.

Buraya iniyor. Çin, Batı dünyasının kutusuna giriyor.

And here Brazil is in the Western Box.

Sonra da Brezilya.

India is approaching. The first African countries coming into the Western box,

Arkasından Hindistan takip ediyor. İlk Afrika ülkeleri Batı kutusuna giriyorlar.

and we get a lot a new neighbors.

Pek çok yeni ülke geldi yanımıza.

Welcome to a decent life.

İnsani yaşama hoş geldiniz.

Come on. We want everyone down there.

Gelin, herkes burada olsun istiyoruz.

This is the vision we have, isn't it.

Bizim hayalimiz bu, değil mi?

And look now, the first African countries here are coming in.

Bakın, işte ilk Afrika ülkeleri geliyor.

There we are today.

Şimdi günümüzdeyiz.

There is no such thing

"Batı ülkeleri" veya

as a "Western world" and "developing world."

"Gelişmekte olan ülkeler" diye bir şey yok.

This is the report from [the] U.N.,

Bu BM'nin hazırladığı rapor,

which came out on Friday.

Cuma günü yayınlandı.

It's very good -- "Levels and Trends in Child Mortality" --

Çok iyi bir rapor --"Çocuk Ölümlerindeki Oran ve Eğilimler"--

except this page.

ama bu sayfa hariç.

This page is very bad;

Bu sayfa çok kötü.

it's a categorization of countries.

Ülkeleri sınıflara ayırıyor.

It labels "developing countries," -- I can read from the list here --

"Gelişmekte olan ülkeler" diye bir başlık var -- listeyi buradan görüyorum-

developing countries: Republic of Korea -- South Korea.

gelişmekte olan ülkeler: Kore Cumhuriyeti -- Güney Kore.

Huh?

Ne?

They get Samsung, how can they be [a] developing country?

Samsung'ları var, nasıl "gelişmekte olan ülke" olabilirler?

They have here Singapore.

Listede Singapur var.

They have the lowest child mortality in the world, Singapore.

Singapur, dünyada çocuk ölüm oranı en düşük olan ülke.

They bypassed Sweden five years ago,

İsveç'i beş yıl önce solladılar.

and they are labeled a developing country.

ve burada gelişmekte olan ülke olarak etiketlenmişler.

They have here Qatar.

Başka, Katar.

It's the richest country in the world with Al Jazeera.

Dünyanın en zengin ülkesi, El Cezire burada.

How the heck could they be [a] developing country?

Nasıl olur da gelişmekte olan bir ülke olabilirler?

This is crap.

Bu çok saçma.

(Applause)

(Alkışlar)

The rest here is good -- the rest is good.

Kalan kısmı iyi. Kalan kısım iyi.

We have to have a modern concept,

Bizim, verilere uyan modern

which fits to the data.

bir kavram oluşturmamız gerekli.

And we have to realize

Ve şunu anlamalıyız

that we are all going to into this, down to here.

hepimiz buraya aşağıya doğru gidiyoruz.

What is the importance now with the relations here.

Artık önemli olan şey ilişkiler.

Look -- even if we look in Africa --

Bakın. Afrika'ya baksak bile böyle.

these are the African countries.

Bunlar Afrika ülkeleri.

You can clearly see the relation with falling child mortality

Küçülen aile büyüklüğü ile azalan çocuk ölümleri

and decreasing family size,

arasındaki bağlantıyı görebiliyorsunuz,

even within Africa.

Afrika da bile böyle.

It's very clear that this is what happens.

Bunun olduğu çok açık.

And a very important piece of research came out on Friday

Cuma günü Seattle'daki Sağlık Ölçümleme ve Değerlendirme Enstitüsü'nden

from the Institute of Health Metrics and Evaluation in Seattle

çok önemli bir araştırma yayınlandı

showing that almost 50 percent

bu araştırmaya göre, çocuk ölüm oranlarındaki düşüşün

of the fall in child mortality

hemen hemen yarısı

can be attributed to female education.

kadın eğitim düzeyine bağlı.

That is, when we get girls in school,

Yani, kızları okula gönderdiğimiz zaman

we'll get an impact 15 to 20 years later,

bunun etkisini 15-20 yıl sonra göreceğiz,

which is a secular trend which is very strong.

bu çok güçlü uzun vadeli bir eğilim.

That's why we must have that long-term perspective,

Bu nedenle uzun dönemli bir bakış açısına sahip olmalı,

but we must measure the impact

ancak bunun etkilerini 10 yıllık

over 10-year periods.

süreçler halinde ölçmeliyiz.

It's fully possible

Bu ülkelerdeki çocuk ölüm oranlarını

to get child mortality down in all of these countries

düşürmek ve hep birlikte

and to get them down in the corner

yaşamak istediğimiz bu köşedeki yere

where we all would like to live together.

çekmek tamamen mümkün.

And of course, lowering child mortality

Elbette, çocuk ölüm oranlarını azaltmak

is a matter of utmost importance

insani bakımdan

from humanitarian aspects.

en önemli şeylerden biri.

It's a decent life for children,

Burada bahsettiğimiz şey,

we are talking about.

çocuklara düzgün bir yaşam sunmak.

But it is also a strategic investment

Bu, aynı zamanda insanoğlunun geleceği için de

in the future of all mankind,

çok stratejk bir yatırım,

because it's about the environment.

çünkü aynı zamanda çevre ile de ilgili.

We will not be able to manage the environment

Eğer dünya nüfusunu sabit tutamazsak

and avoid the terrible climate crisis

çevremizi iyi yönetmemiz ve

if we don't stabilize the world population.

korkunç iklim krizlerini engellememiz mümkün olmayacak.

Let's be clear about that.

Bu konu son derece net.

And the way to do that,

Ve bunu yapmanın yolu da,

that is to get child mortality down, get access to family planning

çocuk ölüm oranlarını azaltmaktan, aile planlamasını erişilebilir kılmaktan

and behind that drive female education.

ve bunların arkasından da kadın eğitim oranını arttırmaktan geçiyor.

And that is fully possible. Let's do it.

Bu tamamen mümkün. Hadi yapalım.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)