A small country with big ideas to get rid of fossil fuels | Monica Araya

Çeviri: Furkan Şevket KIR Gözden geçirme: Yunus ASIK

How do we build a society

Fosil yakıtların olmadığı bir toplum

without fossil fuels?

nasıl mümkün olabilir?

This is a very complex challenge,

Bu oldukça karmaşık bir soru.

and I believe developing countries could take the lead in this transition.

Bence gelişmekte olan ülkeler bu geçişte öncülük edebilir.

And I'm aware that this is a contentious statement,

Bunun çelişkili bir ifade olduğunun farkındayım,

but the reality is that so much is at stake in our countries

ama, aslına bakarsanız fosil yakıtların gelişimimizin

merkezinde kalmasına müsaade edersek

if we let fossil fuels stay at the center of our development.

bu, ülkelerimizdeki birçok şeyi tehlikeye atmak demektir.

We can do it differently.

Bunu başka şekillerde yapabiliriz.

And it's time, it really is time,

Artık gerçekten bir ülkenin gelişmek ve

to debunk the myth

çevreyi korumak, yenilenebilir enerji, yaşam kalitesi gibi şeyler arasında

that a country has to choose between development on the one hand

seçim yapmak zorunda olduğu efsanesini

and environmental protection, renewables, quality of life, on the other.

çürütmenin vakti geldi.

I come from Costa Rica, a developing country.

Ben gelişmekte olan bir ülkeden, Kosta Rika'dan geliyorum.

We are nearly five million people,

Nüfusumuz neredeyse beş milyon

and we live right in the middle of the Americas,

ve Amerika kıtasının tam ortasında yer alıyoruz,

so it's very easy to remember where we live.

bu yüzden nerede yaşadığımızı hatırlamak çok kolay.

Nearly 100 percent of our electricity

Elektriğimizin yaklaşık yüzde 100'ü,

comes from renewable sources,

beş yenilenebilir enerji kaynağından

five of them.

sağlanıyor.

(Applause)

(Alkış)

Hydropower, geothermal,

Hidrolik, jeotermal,

wind, solar, biomass.

rüzgâr, güneş, biyokütle enerjileri.

Did you know that last year,

Geçtiğimiz yıl,

for 299 days,

tam 299 gün

we did not use any fossil fuels

elektriğimizi üretmek için

in order to generate all our electricity?

hiçbir fosil yakıt kullanmadığımızı biliyor muydunuz?

It's a fantastic achievement,

Bu harika bir başarı,

and yet, it hides a paradox,

fakat içinde bir paradoks gizli:

which is that nearly 70 percent

Enerji tüketimimizin

of all our energy consumption is oil.

yaklaşık yüzde 70'inin petrol olduğu.

Why?

Peki neden?

Because of our transportation system,

Çoğu ülkede olduğu gibi

which is totally dependent on fossil fuels,

tamamen fosil yakıtlara bağımlı

like it is in most countries.

ulaşım sistemimiz yüzünden.

So if we think of the energy transition as a marathon,

Öyleyse enerji dönüşümünü bir maraton olarak düşünürsek,

the question is, how do we get to the finish line,

mesele, nasıl son noktaya geleceğimiz ve ekonominin geri kalanını nasıl

how do we decarbonize the rest of the economy?

karbondan bağımsız hâle getireceğimiz oluyor.

And it's fair to say that if we don't succeed,

Biz başaramazsak başka birinin başardığını görmek de

it's difficult to see who will.

olası gibi görünmüyor.

So that is why I want to talk to you about Costa Rica,

Bu yüzden size Kosta Rika'dan bahsetmek istiyorum,

because I believe we are a great candidate

çünkü fosil yakıtsız kalkınmaya öncülük edecek

in pioneering a vision for development without fossil fuels.

fevkalade bir aday olduğumuza inanıyorum.

If you know one thing about our country,

Muhtemelen Kosta Rika hakkında bildiğiniz tek şey,

it's that we don't have an army.

bir ordumuzun olmadığıdır.

So I'm going to take you back to 1948.

Bu yüzden sizi 1948'e götüreceğim.

That year, the country was coming out of civil war.

Tam da bu yılda, ülke bir iç savaştan çıkıyordu.

Thousands of Costa Ricans had died,

Binlerce Kosta Rikalı hayatını kaybetmiş

and families were bitterly split.

ve aileler bölük pörçük olmuştu.

And yet, a surprising idea won the hearts and minds:

Fakat şaşırtıcı bir fikir akıllarımızı ve gönüllerimizi çelmişti:

we would reboot the country,

Ülkemizi baştan kuracaktık

and that Second Republic would have no army.

ve bu ikinci cumhuriyetimizin ordusu olmayacaktı.

So we abolished it.

Bu yüzden orduyu feshettik.

And the president at the time,

O zamanın devlet başkanı,

José Figueres,

José Figueres,

found a powerful way by smashing the walls of an army base.

bir askeri üssün duvarlarını yıkarak etkili bir yol buldu.

The following year, 1949,

Sonraki yıl, yani 1949'da,

we made that decision permanent in the new constitution,

bu kararı yeni anayasada kalıcı hâle getirdik.

and that is why I can tell you that story nearly 70 years later.

İşte bu yüzden size yetmiş yıl sonra bugün bu hikâyeyi anlatıyorum.

And I'm grateful.

Çok memnunum.

I'm grateful they made that decision before I was born,

Ben doğmadan bu kararı verdikleri için çok memnunum,

because it allowed me and millions of others

çünkü bu benim ve milyonlarca insanın

to live in a very stable country.

oldukça istikrarlı bir ülkede yaşamasını mümkün kıldı.

And you might be thinking that it was good luck,

Bunun şansımızın yaver gittiğinden olduğunu düşünebilirsiniz,

but it wasn't.

ama öyle değildi.

There was a pattern of deliberate choices.

Kasıtlı olarak verilen bir takım kararlar vardı.

In the '40s, Costa Ricans were given free education and free health care.

1940'larda Kosta Rikalılara ücretsiz eğitim ve sağlık hizmetleri sağlandı.

We called that social guarantees.

Bunlara sosyal garantiler derdik.

By abolishing the army,

Orduyu ortadan kaldırarak,

we were able to turn military spending into social spending,

orduya yapılan harcamaları sosyal masraflar için kullanabilir hâle geldik.

and that was a driver of stability.

Bu durum istikrarı sağladı.

In the '50s --

50'lerde --

(Applause)

(Alkış)

In the '50s, we started investing in hydropower,

50'lerde, su gücüne yatırım yapmaya başladık.

and that kept us away from the trap

Bu da bizi elektrik üretmek için

of using fossil fuels for electricity generation,

fosil yakıtlar kullanma tuzağına düşmekten kurtardı.

which is what the world is struggling with today.

Dünya da zaten günümüzde bununla savaş veriyor.

In the '70s we invested in national parks,

70'lerde, ulusal parklara yatırım yaptık.

and that kept us away

Bu da bizi özellikle gelişmekte olan

from the deeply flawed logic of growth, growth, growth at any cost

ülkelerde gördüğümüz ve hatalı olduğunu düşündüğüm

that you see others embracing, especially in the developing world.

"her ne pahasına olursa olsun büyüme" fikrinden uzak tuttu.

In the '90s, we pioneered payments for ecosystem services,

90'larda, ekosisteme yönelik hizmetlere bütçe ayırmakta öncülük ettik.

and that helped us reverse deforestation

Bu da orman kaybını azaltmamıza yardım etti ve günümüzde

and boosted ecotourism, which today is a key engine of growth.

gelişimin önemli bir anahtarı olan ekoturizmi yeniden canlandırdı.

So investing in environmental protection

Yani çevre korumasına yatırım yapmak

did not hurt our economy.

ekonomimize zarar vermedi.

Quite the opposite.

Tam aksine fayda sağladı.

And it doesn't mean we are perfect,

Bu, biz kusursusuz demek değil.

and it doesn't mean we don't have contradictions.

Çelişkilerimiz yok demek değil.

That's not the point.

Demek istediğim bu değil.

The point is that, by making our own choices,

Demek istediğim, kendi kararlarımızı vererek

we were able to develop resilience in dealing with development problems.

gelişim problemleriyle mücadele etmede direnç gösterebildik.

Also, if you take a country like ours,

Ayrıca, bizimki gibi bir ülkeye bakarsak

the GDP per capita is around 11,000 dollars,

nasıl ölçtüğünüze bağlı olarak

kişi başına düşen GSMH 11.000 dolar civarındadır.

depending on how you measure it.

But according to the Social Progress Index,

Fakat Sosyal Gelişme İndeksi'ne göre

we are an absolute outlier

GSMH'yi sosyal ilerlemeye dönüştürme konusunda

when it comes to turning GDP into social progress.

çok uç bir örneğiz.

Abolishing the army,

Orduyu feshetmek,

investing in nature and people,

doğaya ve insanlara yatırım yapmak

did something very powerful, too.

çok güçlü bir şeyi de ortaya çıkardı.

It shaped the narrative,

Büyük fikirleri olan

the narrative of a small country with big ideas,

küçük bir ülkenin hikâyesini yarattı.

and it was very empowering to grow up with that narrative.

O hikâyenin içinde büyümek de oldukça güç vericiydi.

So the question is,

Asıl mesele,

what is the next big idea for this generation?

bu nesil için bir sonraki büyük fikrin ne olduğudur.

And I believe what comes next

Ben sıradaki fikrin

is for this generation to let go of fossil fuels for good,

bu neslin tamamen fosil yakıtlardan kurtulması olduğuna inanıyorum.

just as we did with the army.

Aynı ordudan kurtulduğumuz gibi.

Fossil fuels create climate change.

Fosil yakıtlar iklim değişikliğine yol açıyor.

We know that,

Bunu hepimiz biliyoruz.

and we know how vulnerable we are to the impacts of climate change.

İklim değişikliğinin etkilerine karşı ne kadar korunmasız olduğumuzu da biliyoruz.

So as a developing country, it is in our best interest

Öyleyse gelişmekte olan bir ülke olarak

insanlara zararlı olan fosil yakıtları kullanmadan gelişebilmek

to build development without fossil fuels

that harm people in the first place.

bizim için en iyi yoldur.

Because

Çünkü

why would we continue importing oil

ulaşım için elektrik kullanabiliyorsak eğer

for transportation

neden petrol ithal etmeye

if we can use electricity instead?

devam edelim?

Remember,

Hatırlarsanız

this is the country

bu ülkede elektrik

where electricity comes from water in our rivers,

ırmaklarımızdaki sudan,

heat from volcanoes,

yanardağlardaki ısıdan

wind turbines, solar panels,

rüzgâr türbinlerinden, güneş panellerinden

biowaste.

biyoatıklardan geliyor.

Abolishing fossil fuels means disrupting our transportation system

Fosil yakıtları ortadan kaldırmak ulaşım sistemimize müdahale etmek demek

so that we can power our cars, buses and trains with electricity

ki böylece arabalarımızı, otobüslerimizi ve trenlerimizi kirli enerji yerine

instead of dirty energy.

elektrikle çalıştırabilelim.

And transportation, let me tell you,

Şunu da söyleyeyim:

has become an existential issue for us Costa Ricans,

Ulaşım biz Kosta Rikalılar için çok önemli bir konu hâline geldi,

because the model we have is not working for us.

çünkü mevcut model artık işlevsiz hâle geldi.

It's hurting people,

İnsanlara zarar veriyor,

it's hurting companies,

şirketlere zarar veriyor

and it's hurting our health.

ve sağlığımıza zarar veriyor.

Because when policies and infrastructure fail,

Çünkü politikalar ve altyapı işe yaramaz hâle geldiğinde,

this is what happens on a daily basis.

bu her gün olan bir şey hâline geliyor.

Two hours in the morning,

Sabahları iki saat,

two hours in the evening.

akşamları iki saat.

Bunu neden normal bir şeymiş gibi kabul etmek zorunda olalım?

I don't understand why we have to accept this as normal.

It's offensive

Her gün vaktimizi böyle boşa harcamak zorunda olmak

to have to waste our time like this every single day.

insanın zoruna gidiyor.

And this highway is actually quite good

Trafiğin aşırı yoğun olduğu

compared to what you see in other countries

ülkelerle kıyaslandığında,

where traffic is exploding.

bu yol aslında oldukça iyi.

You know, Costa Ricans call this "presa."

Kosta Rikalılar buna "presa" der.

Presa means "imprisoned."

Presa "hapsedilmiş" demek.

And people are turning violent

Aslında normalde mutlu olan bir ülkenin insanları

in a country that is otherwise happy in pura vida.

şiddete başvurmaya başlıyor.

Şu anda olan bu.

It's happening.

So a lot is at stake.

Yani tehlikede olan çok şey var.

The good news

Tabii bu işin güzel yanı şu ki,

is that when we talk about clean transportation

temiz ulaşımdan

ve alternatif ulaşımdan bahsederken

and different mobility,

we're not talking about some distant utopia out there.

uzaklarda ütopik bir yerden bahsetmiyoruz.

We're talking about electric mobility that is happening today.

Günümüzde zaten olan elektrik gücüyle ulaşımdan bahsediyoruz.

By 2022, electric cars and conventional cars

2022'ye kadar elektrikli arabalar ve normal arabaların

aynı fiyatta olması bekleniyor.

are expected to cost the same,

and cities are already trying electric buses.

Şimdiden elektrikli otobüsleri deneyen şehirler var.

And these really cool creatures

Bu havalı şeyler

are saving money,

hem para tasarrufu yapıyor,

and they reduce pollution.

hem de kirliliği azaltıyor.

So if we want to get rid of oil-based transportation, we can,

Yani eğer petrol bazlı ulaşımdan kurtulmak istersek, kurtulabiliriz,

because we have options now that we didn't have before.

çünkü eskiden elimizde olmayan seçeneklerimiz var.

It's really exciting.

Bu çok heyecan verici.

But of course,

Ama tabii ki,

some get very uncomfortable with this idea,

bu fikir bazılarını çok rahatsız ediyor.

and they will come and they will tell you

Bu kişiler gelip size dünyanın petrole mahkûm olduğunu,

that the world is stuck with oil, and so is Costa Rica, so get real.

Kosta Rika'nın da bundan farklı olmadığını söyleyecekler.

That's what they tell you.

Size söylecekleri bu.

And you know what the answer to that argument is?

Bunun cevabı nedir biliyor musunuz?

That in 1948, we didn't say the world is stuck with armies,

1948'de, "Dünya ordulara mahkûmdur,

so let's keep our army, too.

o yüzden ordumuzu koruyalım" demedik.

No, we made a very brave choice,

Cesurca bir seçim yaptık

and that choice made the whole difference.

ve o seçim çok şeyi değiştirdi.

So it's time for this generation to be brave again

İşte bu neslin de aynı şekilde cesur olma

and abolish fossil fuels for good.

ve fosil yakıtları ortadan kaldırma vakti.

And I'll give you three reasons why we have to do this.

Bunu neden yapmamız gerektiğine dair üç neden sunacağım.

First,

Birincisi,

our model of transportation and urbanization is broken,

mevcut ulaşım modelimiz ve kentselleşmemiz işlevsiz hâlde.

so this is the best moment to redefine our urban and mobility future.

Kentlerin ve ulaşımın geleceğini baştan tanımlamak için en uygun zaman şimdi.

We don't want cities that are built for cars.

Arabalar için inşa edilmiş şehirler istemiyoruz.

We want cities for people

İnsanlar için yapılmış şehirler istiyoruz.

where we can walk and we can use bikes.

Yürüyebileceğimiz ve bisiklet kullanabileceğimiz yerler.

And we want public transportation,

Toplu taşıma istiyoruz.

lots of it,

Hem de çokça.

public transportation that is clean and dignifying.

Temiz ve onur verici bir toplu taşıma.

Because if we continue adding fleets of conventional cars,

Çünkü eğer sokaklara normal arabaları salıvermeye devam edersek,

our cities will become unbearable.

şehirlerimiz katlanılamaz hâle gelecek.

Second, we have to change,

İkincisi, değişmemiz şart.

but incremental change is not going to be sufficient.

Ancak, kademeli değişimler yeterli olmaz.

We need transformational change.

Radikal değişiklikler lazım.

And there are some incremental projects in my country,

Benim ülkemde kademeli yapılan bazı projeler var.

and I am the first one to celebrate them.

Bunlara en çok sevinen de benim.

But let's not kid ourselves.

Ama kendimizi kandırmayalım.

We're not talking about ending up with really beautiful electric cars here

Biz burada bir yandan daha çok araba, daha çok yol, daha çok petrol anlayışıyla

and a few electric buses there

aynı tür altyapılara yatırım yapmaya devam edip

while we keep investing in the same kind of infrastructure,

bir yandan da bir iki tane çok güzel elektrikli arabadan bahsetmiyoruz

more cars, more roads, more oil.

ya da birkaç elektrikli otobüsten.

We're talking about breaking free from oil,

Petrolden tamamen bağımsız olmaktan bahsediyoruz.

and you cannot get there through incrementalism.

O noktaya da kademeli olarak gelemeyiz.

Third, and you know this one,

Üçüncüsü ki bunu zaten biliyorsunuz,

the world is hungry for inspiration.

dünyanın bir yerlerden ilham almaya ihtiyacı var.

It craves stories of success

Özellikle gelişmekte olan ülkelerde

in dealing with complex issues,

karmaşık problemlerin halledildiğini gösteren

especially in developing countries.

başarı hikâyeleri duymak istiyor.

So I believe Costa Rica can be an inspiration to others,

Bu yüzden ben Kosta Rika'nın bu ilhamı vereceğine inanıyorum.

as we did last year when we disclosed

Aynı geçen sene elektriğimizi üretmek için

that for so many days we were not using any fossil fuels

günlerce hiç fosil yakıt kullanmadığımızı

in order to generate all our electricity.

açıkladığımızda yaptığımız gibi.

The news went viral around the world.

Bu haber dünyaya yayıldı.

Also, and this makes me extremely proud,

Ayrıca, Kosta Rikalı bir kadın olan Christiana Figueres'in,

a Costa Rican woman, Christiana Figueres,

Paris İklim Anlaşması görüşmelerinde belirleyici bir rol oynaması da

played a decisive role in the negotiations of the Paris climate agreement.

beni çok gururlandırdı.

So we have to protect that legacy and be an example.

O yüzden, bu mirası korumalı ve örnek olmalıyız.

So what comes next?

Sonraki adım nedir?

The people.

İnsanlar.

How do we get people to own this?

İnsanların bunu sahiplenmesini nasıl sağlarız?

How do we get people

İnsanları fosil yakıtlar olmadan

to believe that it's possible

bir toplum oluşturmanın mümkün olduğuna

to build a society without fossil fuels?

nasıl inandırırız?

A lot of work from the ground up is needed.

Dikkatle yapılması gereken çok şey var.

That is why, in 2014, we created Costa Rica Limpia.

Bu yüzden biz 2014'te Costa Rica Limpia'yı kurduk.

"Limpia" means "clean,"

"Limpia" temiz demek.

because we want to empower and we want to inspire citizens.

Çünkü vatandaşlarımızı güçlendirmek ve onlara ilham olmak istiyoruz.

If citizens don't get engaged,

Eğer vatandaşlar dâhil olmazsa

clean transportation decisions will be bogged down by endless,

temiz ulaşım kararları sonu gelmeyen tartışmalarla

and I mean endless, technical discussions,

ve farklı birçok çıkara yönelik lobi faaliyetleriyle

and by avalanches of lobbying by various established interests.

çıkmaza girecektir.

Wanting to be a green country powered by renewables

Yenilenebilir enerji kaynaklarından beslenen bir ülke olmak

is already part of our story.

bizim hikâyemizin zaten bir parçası.

We should not let anybody take that away from us.

Bunu kimsenin elimizden almasına müsaade etmemeliyiz.

Last year, we brought people from our seven provinces

Geçen sene, ülkemizdeki yedi ilden insanları iklim değişikliğinin

to talk about climate change in terms that matter to them,

onlar için önemli olan yönlerini konuşmaları için bir araya getirdik.

and we also brought this year

Bu sene de başka bir grup

another group of Costa Ricans

Kosta Rikalıyı yenilenebilir enerjiyi

to talk about renewable energy.

konuşmaları için bir araya getirdik.

And you know what?

Aslına bakarsanız,

These people disagree on almost everything

bu insanlar yenilenebilir enerji,

except on renewable energy

temiz ulaşım ve temiz hava dışında her konuda

and clean transportation and clean air.

farklı fikirlere sahipler.

It brings people together.

Ama bu onları bir araya getirdi.

And the key to real participation

Katılımda esas olan, insanların kendilerinin

is to help people not to feel small.

küçük olduğunu düşünmemelerini sağlamaktır.

People feel powerless,

İnsanlar güçsüz hissediyor

and they are tired of not being heard.

ve seslerinin duyulmamasından bıkmışlar.

So what we do is concrete things,

Bizim yaptıklarımız somut şeyler.

and we translate technical issues into citizen language

Vatandaşların da birer rolü olduğunu ve bu rolleri birlikte yerine

to show that citizens have a role to play and can play it together.

getirebileceklerini göstermek için teknik meseleleri halk diline çeviriyoruz.

For the first time, we're tracking the promises that were made

İlk defa, temiz ulaşımla ilgili verilen sözlerin

on clean transportation,

takibini yapıyoruz.

and politicos know that they have to deliver it,

Siyasiler sözlerini tutmak zorunda olduklarını biliyorlar

but the tipping point will come when we form coalitions --

ama asıl yıkıcı hamle bir araya geldiğimizde ortaya çıkacak --

citizens, companies,

vatandaşlar, şirketler,

champions of public transportation --

elektrikli ulaşımı normal hâle getirecek olan

that will make electric mobility the new normal,

toplu taşımanın şampiyonları,

especially in a developing country.

özellikle de gelişmekte olan ülkelerde.

By the time the next election comes,

Bir sonraki seçim dönemine kadar

I believe every candidate will have to disclose where they stand

her adayın fosil yakıtların kaldırılması konusundaki tavrını

on the abolition of fossil fuels.

ortaya koyacağına inanıyorum.

Because this question has to enter our mainstream politics.

Çünkü bu sorunun politikamızın temel sorunlarından olması gerekiyor.

And I'm telling you, this is not a question of climate policy

Ve sizi temin ederim, bu konu iklim politikası

or environmental agenda.

veya çevre politikası meselesi değil.

It's about the country that we want

Bu konu istediğimiz ülke,

and the cities that we have

sahip olduğumuz şehirler,

and the cities that we want

sahip olmak istediğimiz şehirler

and who makes that choice.

ve bu seçimi kimin yaptığıyla ilgili.

Because at the end of the day, what we have to show

Çünkü nihayetinde göstermemiz gereken

is that development with renewable energy

yenilenebilir enerjiyle sağlanan gelişmenin

is good for the people,

insanlar için iyi olduğu,

for Costa Ricans that are alive today

bugün hayatta olan ve özellikle de

and especially for those who haven't been born.

henüz doğmamış Kosta Rikalılar için iyi olduğudur.

This is our National Museum today.

Bu bizim Ulusal Müze'miz.

It's bright and peaceful,

Ne kadar da huzur verici!

and when you stand up in front of it,

Önünde durduğunuz zaman,

it's really hard to believe these were military barracks

bunların 40'ların sonlarında askeri kışlalar olduğuna

at the end of the '40s.

inanmak zor.

We started a new life without an army in this place,

Biz burada ordusuz bir hayat başlattık.

and here is where our abolition

Bir gün yine burada fosil yakıtları

of fossil fuels will be announced one day.

kaldırdığımızı da ilan edeceğiz

And we will make history again.

ve yine tarihe geçeceğiz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)