A small country with big ideas to get rid of fossil fuels | Monica Araya

Tłumaczenie: Justyna Sofinska Korekta: Capa Girl

How do we build a society

Jak społeczeństwo może dziś działać

without fossil fuels?

bez użycia paliw kopalnych?

This is a very complex challenge,

To wielkie wyzwanie,

and I believe developing countries could take the lead in this transition.

ale wierzę, że kraje rozwijające się mogą być pionierami tej zmiany.

And I'm aware that this is a contentious statement,

Wiem, że to kontrowersyjna opinia,

but the reality is that so much is at stake in our countries

ale stawka jest ogromna,

if we let fossil fuels stay at the center of our development.

jeśli pozostawimy paliwa kopalne podstawą naszego rozwoju.

We can do it differently.

Jest inna droga.

And it's time, it really is time,

Już najwyższy czas

to debunk the myth

obalić mit odnośnie wyboru

that a country has to choose between development on the one hand

pomiędzy rozwojem kraju

and environmental protection, renewables, quality of life, on the other.

a ochroną środowiska, odnawialną energią i jakością życia.

I come from Costa Rica, a developing country.

Pochodzę z Kostaryki, gospodarki rozwijającej się.

We are nearly five million people,

Jesteśmy pięciomilionowym narodem

and we live right in the middle of the Americas,

dokładnie pomiędzy dwoma Amerykami,

so it's very easy to remember where we live.

więc łatwo zapamiętać, gdzie żyjemy.

Nearly 100 percent of our electricity

Niemal 100% naszej energii elektrycznej

comes from renewable sources,

pochodzi z surowców odnawialnych,

five of them.

dokładnie z pięciu źródeł.

(Applause)

(Brawa)

Hydropower, geothermal,

Energia wodna, geotermalna,

wind, solar, biomass.

energia wiatru, słoneczna i z biomasy.

Did you know that last year,

Czy wiecie, że w zeszłym roku

for 299 days,

przez 299 dni

we did not use any fossil fuels

nie użyliśmy żadnych paliw kopalnych

in order to generate all our electricity?

do produkcji elektryczności?

It's a fantastic achievement,

To fantastyczne osiągnięcie,

and yet, it hides a paradox,

ale kryje się w nim paradoks.

which is that nearly 70 percent

Niemal 70%

of all our energy consumption is oil.

konsumpcji energii stanowi ropa.

Why?

Dlaczego?

Because of our transportation system,

Przyczyną jest system transportowy

which is totally dependent on fossil fuels,

w pełni oparty na paliwach kopalnych,

like it is in most countries.

jak to ma miejsce w większości krajów.

So if we think of the energy transition as a marathon,

Spojrzymy na transformację energetyczną jak na maraton.

the question is, how do we get to the finish line,

Pytanie brzmi, jak dotrzeć do mety?

how do we decarbonize the rest of the economy?

Jak pozbyć się węgla z całej gospodarki?

And it's fair to say that if we don't succeed,

Mogę powiedzieć, że jeśli nie nasz kraj,

it's difficult to see who will.

to trudno stwierdzić, kto tego dokona.

So that is why I want to talk to you about Costa Rica,

Dlatego chcę wam opowiedzieć o Kostaryce,

because I believe we are a great candidate

ponieważ wierzę, że jest wielkim pionierem

in pioneering a vision for development without fossil fuels.

wizji rozwoju nieopartego na paliwach kopalnych.

If you know one thing about our country,

Jak wam zapewne wiadomo,

it's that we don't have an army.

Kostaryka nie ma własnej armii.

So I'm going to take you back to 1948.

Cofniemy się teraz do roku 1948.

That year, the country was coming out of civil war.

Wówczas kraj zbliżał się do końca wojny domowej.

Thousands of Costa Ricans had died,

Tysiące Kostarykan zginęło,

and families were bitterly split.

rodziny brutalnie rozdzielono.

And yet, a surprising idea won the hearts and minds:

Jednak pojawił się niecodzienny pomysł:

we would reboot the country,

zbudujmy nasz kraj od nowa, bez wojska,

and that Second Republic would have no army.

Drugą Republikę Kostaryki.

So we abolished it.

Zlikwidowaliśmy wojsko.

And the president at the time,

Ówczesny prezydent,

José Figueres,

José Figueres,

found a powerful way by smashing the walls of an army base.

dosłownie wyburzył mury bazy wojskowej.

The following year, 1949,

Rok później, w 1949 roku,

we made that decision permanent in the new constitution,

decyzję uprawomocniliśmy konstytucją.

and that is why I can tell you that story nearly 70 years later.

Dziś, blisko 70 lat później, jestem tu, żeby opowiedzieć naszą historię.

And I'm grateful.

Jestem wdzięczna,

I'm grateful they made that decision before I was born,

że ta decyzja zapadła zanim się urodziłam,

because it allowed me and millions of others

bo dzięki temu ja i miliony ludzi

to live in a very stable country.

możemy żyć w tak stabilnym kraju.

And you might be thinking that it was good luck,

Ktoś mógłby powiedzieć, że to fart.

but it wasn't.

Nic z tych rzeczy.

There was a pattern of deliberate choices.

To skutek świadomych wyborów.

In the '40s, Costa Ricans were given free education and free health care.

W latach 40. wprowadzono darmową edukację i służbę zdrowia

We called that social guarantees.

jako gwarancje socjalne.

By abolishing the army,

Likwidując wojsko,

we were able to turn military spending into social spending,

zyskaliśmy więcej środków na pomoc socjalną,

and that was a driver of stability.

co doprowadziło do stabilizacji.

In the '50s --

W latach 50.

(Applause)

(Brawa)

In the '50s, we started investing in hydropower,

W latach 50. zaczęliśmy inwestować w energię wodną,

and that kept us away from the trap

i to uchroniło nas od pułapki

of using fossil fuels for electricity generation,

wykorzystywania paliw kopalnych do generowania energii,

which is what the world is struggling with today.

pułapki, z którą zmaga się dziś większość państw.

In the '70s we invested in national parks,

W latach 70. inwestowaliśmy w parki narodowe.

and that kept us away

Dzięki temu uniknęliśmy spaczonej logiki

from the deeply flawed logic of growth, growth, growth at any cost

nakazującej dążenie do wzrostu niezależnie od kosztów,

that you see others embracing, especially in the developing world.

której tak często ulegają kraje rozwijające się.

In the '90s, we pioneered payments for ecosystem services,

W latach 90. jako pierwsi wprowadziliśmy podatek ekologiczny,

and that helped us reverse deforestation

który pomógł odwrócić proces wylesiania

and boosted ecotourism, which today is a key engine of growth.

i przyciągnąć ekoturystów, którzy dziś napędzają gospodarkę.

So investing in environmental protection

Inwestycje w ochronę środowiska

did not hurt our economy.

nie zaszkodziły naszej gospodarce,

Quite the opposite.

a wręcz przeciwnie.

And it doesn't mean we are perfect,

Nie twierdzę, że jesteśmy idealni,

and it doesn't mean we don't have contradictions.

ani że żyjemy w zupełnej harmonii.

That's not the point.

Nie o to tu chodzi.

The point is that, by making our own choices,

Chodzi o to, że podejmując świadome wybory,

we were able to develop resilience in dealing with development problems.

rozwinęliśmy pewną odporność wobec problemów rozwojowych.

Also, if you take a country like ours,

W podobnych państwach

the GDP per capita is around 11,000 dollars,

PKB wynosi około 11 tys. dolarów na mieszkańca,

depending on how you measure it.

w zależności od przyjętej miary.

Tymczasem według Indeksu Rozwoju Społecznego

But according to the Social Progress Index,

Kostaryka wiedzie prym

we are an absolute outlier

when it comes to turning GDP into social progress.

w przekuwaniu PKB w rozwój społeczny.

Abolishing the army,

Rezygnacja z wojska

investing in nature and people,

i inwestycje w ludzi i środowisko

did something very powerful, too.

przyniosło coś bardzo ważnego.

It shaped the narrative,

Dało podwaliny historii.

the narrative of a small country with big ideas,

Historii małego kraju o wielkich ideach.

and it was very empowering to grow up with that narrative.

Dorastanie wśród tej historii bardzo mnie wzmocniło.

So the question is,

Pytanie brzmi, jaką kolejną ideę

what is the next big idea for this generation?

zrealizuje obecne pokolenie?

And I believe what comes next

Myślę, że teraz przyszedł czas

is for this generation to let go of fossil fuels for good,

na dobre pozbyć się paliw kopalnych,

just as we did with the army.

tak, jak zrobiliśmy to z wojskiem.

Fossil fuels create climate change.

Paliwa kopalne prowadzą do zmian klimatu.

We know that,

Wiemy to od dawna,

and we know how vulnerable we are to the impacts of climate change.

tak jak wiemy, że jesteśmy na te zmiany podatni.

So as a developing country, it is in our best interest

W naszym najlepszym interesie

to build development without fossil fuels

leży rozwój wolny od paliw kopalnych,

that harm people in the first place.

które przede wszystkim szkodzą nam samym.

Because

Przede wszystkim

why would we continue importing oil

po co nadal importować ropę

for transportation

na potrzeby transportu,

if we can use electricity instead?

skoro mamy napędy elektryczne?

Remember,

Pamiętajmy,

this is the country

że mówimy o kraju,

where electricity comes from water in our rivers,

w którym elektryczność czerpie się z wody rzecznej,

heat from volcanoes,

ciepła wulkanów,

wind turbines, solar panels,

turbin wiatrowych, solarów,

biowaste.

czy bioodpadów.

Abolishing fossil fuels means disrupting our transportation system

Odejście od paliw kopalnych wymaga transportowej rewolucji

so that we can power our cars, buses and trains with electricity

zasilania naszych samochodów, autobusów i pociągów elektrycznością

instead of dirty energy.

zamiast trujących paliw.

And transportation, let me tell you,

Podkreślę, że kwestia transportu

has become an existential issue for us Costa Ricans,

dla Kostarykan stała się wręcz kluczową,

because the model we have is not working for us.

ponieważ obecny model się nie sprawdza.

It's hurting people,

Jest szkodliwy dla ludzi,

it's hurting companies,

dla biznesu

and it's hurting our health.

i dla naszego zdrowia.

Because when policies and infrastructure fail,

Kiedy polityka i infrastruktura zawodzą,

this is what happens on a daily basis.

dzień w dzień dzieje się to.

Two hours in the morning,

Dwie godziny rano

two hours in the evening.

i dwie wieczorem.

I don't understand why we have to accept this as normal.

Nie rozumiem, dlaczego mamy się na to godzić.

It's offensive

To poniżej godności

to have to waste our time like this every single day.

marnować czas w ten sposób dzień w dzień.

And this highway is actually quite good

Ten zator nie jest najgorszy

compared to what you see in other countries

w porównaniu do korków w innych krajach,

where traffic is exploding.

gdzie ruch wciąż nieopanowanie rośnie.

You know, Costa Ricans call this "presa."

Na Kostaryce nazywamy to "presa".

Presa means "imprisoned."

"Presa", czyli "w więzieniu".

And people are turning violent

I tak ludzie ulegają agresji

in a country that is otherwise happy in pura vida.

w kraju, który w innych okolicznościach kultywuje swoje pura vida.

It's happening.

Tak właśnie jest.

So a lot is at stake.

Stawka jest niebagatelna.

The good news

Dobra wiadomość jest taka,

is that when we talk about clean transportation

że gdy mówimy o ekologicznym transporcie

and different mobility,

i nowej mobilności,

we're not talking about some distant utopia out there.

nie rozważamy jedynie wizji odległej utopii.

We're talking about electric mobility that is happening today.

Mowa o transporcie elektrycznym, a to już się dzieje.

By 2022, electric cars and conventional cars

Do 2022 roku samochody elektryczne i konwencjonalne

are expected to cost the same,

mają kosztować tyle samo,

and cities are already trying electric buses.

a miasta testują już autobusy elektryczne.

And these really cool creatures

Te świetne maszyny

are saving money,

oszczędzają pieniądze,

and they reduce pollution.

a przy tym są niskoemisyjne.

So if we want to get rid of oil-based transportation, we can,

Możemy więc uniezależnić transport od ropy,

because we have options now that we didn't have before.

mamy alternatywy, których dotąd nie było.

It's really exciting.

To ekscytujące.

But of course,

Oczywiście znajdą się tacy,

some get very uncomfortable with this idea,

którym ten pomysł nie będzie na rękę,

and they will come and they will tell you

przyjdą was przekonać,

that the world is stuck with oil, and so is Costa Rica, so get real.

że nie ma ucieczki od ropy, nawet dla Kostaryki, więc szkoda zachodu.

That's what they tell you.

Tak mówią.

And you know what the answer to that argument is?

Czy wiecie, jak brzmi odpowiedź na ich argument?

That in 1948, we didn't say the world is stuck with armies,

W 1948 roku nie powiedzieliśmy, że nie ma ucieczki od zbrojeń,

so let's keep our army, too.

musimy mieć własną armię jak inni.

No, we made a very brave choice,

Nie, dokonaliśmy wówczas odważnego wyboru,

and that choice made the whole difference.

i ten wybór zrobił wielką różnicę.

So it's time for this generation to be brave again

Czas by obecne pokolenie również podjęło wybór

and abolish fossil fuels for good.

i pozbyło się paliw kopalnych na dobre.

And I'll give you three reasons why we have to do this.

Są trzy powody, dla których musimy się ich pozbyć.

First,

Po pierwsze,

our model of transportation and urbanization is broken,

nasz model transportu i urbanizacji się załamał,

so this is the best moment to redefine our urban and mobility future.

a więc to najlepszy moment, żeby ukuć nową wizję na przyszłość.

We don't want cities that are built for cars.

Nie chcemy miast dla samochodów.

We want cities for people

Chcemy miast dla ludzi.

where we can walk and we can use bikes.

Chcemy spacerować i jeździć rowerem.

And we want public transportation,

Chcemy publicznego transportu,

lots of it,

wielu połączeń,

public transportation that is clean and dignifying.

publicznego transportu w formie czystej i godnej.

Because if we continue adding fleets of conventional cars,

Jeśli nie przestaniemy powiększać liczby konwencjonalnych aut,

our cities will become unbearable.

nasze miasta staną się nieznośne.

Second, we have to change,

Po drugie, potrzebujemy zmian,

but incremental change is not going to be sufficient.

ale stopniowe poprawki nie wystarczą.

We need transformational change.

Potrzebujemy transformacji.

And there are some incremental projects in my country,

Są w moim kraju takie stopniowe projekty

and I am the first one to celebrate them.

i naprawdę mnie to cieszy.

But let's not kid ourselves.

Ale nie oszukujmy się.

We're not talking about ending up with really beautiful electric cars here

Nie chodzi oto, żebyśmy mieli piękne elektryczne samochody

and a few electric buses there

i kilka elektrycznie zasilanych autobusów,

while we keep investing in the same kind of infrastructure,

a wciąż inwestowali w tę samą infrastrukturę,

more cars, more roads, more oil.

więcej samochodów, więcej dróg, więcej ropy.

We're talking about breaking free from oil,

Mowa o uwolnieniu się od ropy,

and you cannot get there through incrementalism.

a tego nie dokonamy metodą małych kroków.

Third, and you know this one,

Po trzecie, jak pewnie już wiecie,

the world is hungry for inspiration.

świat łaknie inspiracji.

It craves stories of success

Pragnie historii sukcesów

in dealing with complex issues,

w walce z trudnymi sprawami,

especially in developing countries.

zwłaszcza w krajach rozwijających się.

So I believe Costa Rica can be an inspiration to others,

Wierzę, że Kostaryka może zainspirować inne państwa

as we did last year when we disclosed

tak jak rok temu, gdy ogłosiliśmy,

that for so many days we were not using any fossil fuels

że przez tak wiele dni nie użyliśmy paliw kopalnych

in order to generate all our electricity.

do produkcji energii.

The news went viral around the world.

Wiadomość szybko obiegła świat.

Also, and this makes me extremely proud,

Jestem też niezmiernie dumna,

a Costa Rican woman, Christiana Figueres,

że Kostarykanka, Christina Figueres,

played a decisive role in the negotiations of the Paris climate agreement.

odegrała decydującą rolę w negocjacjach paryskiego porozumienia klimatycznego.

So we have to protect that legacy and be an example.

Musimy chronić to dziedzictwo i być przykładem.

So what comes next?

Co dalej?

The people.

Ludzie.

How do we get people to own this?

Jak tego dokonać?

How do we get people

Jak przekonać ludzi,

to believe that it's possible

że możliwe jest funkcjonowanie

to build a society without fossil fuels?

społeczeństwa bez paliw kopalnych?

A lot of work from the ground up is needed.

Potrzeba dużo pracy u podstaw.

That is why, in 2014, we created Costa Rica Limpia.

Dlatego w 2014 roku powołaliśmy Costa Rica Limpia.

"Limpia" means "clean,"

"Limpia" znaczy "czysta",

because we want to empower and we want to inspire citizens.

i tym chcemy wzmocnić i zainspirować mieszkańców miast.

If citizens don't get engaged,

Bez ich zaangażowania

clean transportation decisions will be bogged down by endless,

decyzje o ekotransporcie utkną na niekończących się

and I mean endless, technical discussions,

technicznych dyskusjach,

and by avalanches of lobbying by various established interests.

z lawiną nacisków ze strony wszelkiego rodzaju lobbystów.

Wanting to be a green country powered by renewables

Chęć zostania ekologicznym krajem

is already part of our story.

ukształtowało naszą historię.

We should not let anybody take that away from us.

Nie powinniśmy pozwolić jej sobie odebrać.

Last year, we brought people from our seven provinces

W zeszłym roku zebraliśmy przedstawicieli siedmiu prowincji,

to talk about climate change in terms that matter to them,

żeby dyskutować nad zmianą klimatu w kontekście ich interesów.

and we also brought this year

W tym roku znów zwołaliśmy

another group of Costa Ricans

inną grupę Kostarykan,

to talk about renewable energy.

żeby porozmawiać o odnawialnej energii.

And you know what?

I wiecie co?

These people disagree on almost everything

Nie zgadzają się niemal w niczym,

except on renewable energy

oprócz spraw dotyczących odnawialnej energii,

and clean transportation and clean air.

ekologicznego transportu i czystego powietrza.

It brings people together.

To właśnie ich łączy.

And the key to real participation

Klucz do prawdziwego zaangażowania

is to help people not to feel small.

to pomóc ludziom poczuć się ważnymi.

People feel powerless,

Ludzie czują się bezsilni,

and they are tired of not being heard.

są zmęczeni tym, że nikt ich nie słucha.

So what we do is concrete things,

Dlatego działamy konkretnie,

and we translate technical issues into citizen language

przekładamy techniczne sprawy na język mieszkańców,

to show that citizens have a role to play and can play it together.

żeby im pokazać, że mają rolę do odegrania i mogą to zrobić wspólnie.

For the first time, we're tracking the promises that were made

Po raz pierwszy śledzimy obietnice, które złożono w zakresie

on clean transportation,

niskoemisyjnego transportu

and politicos know that they have to deliver it,

a politycy wiedzą, że muszą ich dotrzymać,

but the tipping point will come when we form coalitions --

ponieważ kulminacyjny punkt nastąpi, gdy połączymy siły,

citizens, companies,

mieszkańcy miast, firmy,

champions of public transportation --

liderzy publicznego transportu,

that will make electric mobility the new normal,

żeby uczynić elektryczną mobilność nowym standardem,

especially in a developing country.

zwłaszcza w kraju rozwijającym się.

By the time the next election comes,

Mam nadzieję, że do kolejnych wyborów

I believe every candidate will have to disclose where they stand

każdy kandydat będzie musiał wskazać, jak się odnosi

on the abolition of fossil fuels.

do zakazu paliw kopalnych.

Because this question has to enter our mainstream politics.

To zagadnienie musi stać się częścią polityki głównego nurtu.

And I'm telling you, this is not a question of climate policy

Pamiętajcie, to nie tylko kwestia polityki klimatycznej

or environmental agenda.

czy ochrony środowiska.

It's about the country that we want

Chodzi o państwo, jakiego chcemy,

and the cities that we have

o miasta, jakie mamy

and the cities that we want

i miasta, jakich pragniemy.

and who makes that choice.

Chodzi o to, kto decyduje.

Because at the end of the day, what we have to show

Ostatecznie chcemy pokazać,

is that development with renewable energy

że rozwój w oparciu o energie odnawialne

is good for the people,

jest dla nas dobry,

for Costa Ricans that are alive today

dla dzisiejszych Kostarykan,

and especially for those who haven't been born.

zwłaszcza tych jeszcze nienarodzonych.

This is our National Museum today.

Tak dziś wygląda Muzeum Narodowe Kostaryki.

It's bright and peaceful,

Jest jasne i spokojne.

and when you stand up in front of it,

Kiedy stoisz przed budynkiem,

it's really hard to believe these were military barracks

trudno uwierzyć, że w latach 40.

at the end of the '40s.

stały tam wojskowe baraki.

We started a new life without an army in this place,

Rozpoczęliśmy nowe życie, pozbywając się stąd wojska,

and here is where our abolition

a pewnego dnia z tego miejsca ogłosimy

of fossil fuels will be announced one day.

niezależność od paliw kopalnych

And we will make history again.

i znów zapiszemy się na kartach historii.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)