Dame Stephanie Shirley: Why do ambitious women have flat heads?

Çeviri: Tugce Senel Gözden geçirme: Ramazan Şen

When I wrote my memoir,

Hayat hikayemi kaleme aldığımda

the publishers were really confused.

yayıncıların ciddi anlamda kafası karışmıştı.

Was it about me as a child refugee,

Bu hikaye beni, bir çocuk mülteci olarak mı,

or as a woman who set up a high-tech software company back in the 1960s,

yoksa 1960'larda, halka arz edilmiş ve sonuçta 8500'ün üzerinde

one that went public

insana iş olanağı sağlamış olan bir

and eventually employed over 8,500 people?

yüksek teknoloji yazılım firması kurmuş bir kadın olarak mı anlatıyordu?

Or was it as a mother of an autistic child?

Yoksa otistik bir çocuğun annesi olarak mı?

Or as a philanthropist that's now given away serious money?

Ya da ciddi miktarlarda bağışta bulunan bir hayırsever olarak mı?

Well, it turns out, I'm all of these.

Evet, ben bunların hepsiyim.

So let me tell you my story.

Size hikayemi anlatayım.

All that I am stems from when I got onto a train in Vienna,

Bugün olduğum her şeyin kaynağı, Nazi Avrupa'sından yaklaşık

part of the Kindertransport that saved nearly 10,000 Jewish children

10.000 Yahudi çocuğu kurtaran Kindertransport'un bir parçası olarak,

from Nazi Europe.

Viyana'ya giden o trene bindiğim andır.

I was five years old, clutching the hand of my nine-year-old sister

5 yaşında, 9 yaşındaki ablasının eline kenetlenmiş

and had very little idea as to what was going on.

olan bitene aklı çok az eren bir çocuktum.

"What is England and why am I going there?"

"İngiltere neresi? Biz niye oraya gidiyoruz ki?"

I'm only alive because so long ago, I was helped by generous strangers.

Bugün, çok yıllar önce cömert yabancılar bana yardım etmiş olduğu için hayattayım.

I was lucky, and doubly lucky to be later reunited

Şanslıydım ve sonradan gerçek anne-babamla bir araya gelebildiğim için

with my birth parents.

iki kat şanslıydım.

But, sadly, I never bonded with them again.

Ama ne yazık ki, onlarla tekrar o bağı kuramadım.

But I've done more in the seven decades since that miserable day

Ama annemin beni trene bindirdiği o meşhum günden sonraki

when my mother put me on the train

70 yıllık ömrümde,

than I would ever have dreamed possible.

hayal bile edemeyceğim kadar çok şey yaptım.

And I love England, my adopted country,

Ve, sonradan edinilmiş vatanım olan İngiltere'yi,

with a passion that perhaps only someone who has lost their human rights can feel.

ancak insani haklarını kaybetmiş birinin hissedebileceği bir tutkuyla seviyorum.

I decided to make mine a life that was worth saving.

Hayatımı, kurtarılmış olmaya değer bir hayat haline getirmeye karar verdim.

And then, I just got on with it.

Ve sonra da, bunu yaptım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Let me take you back to the early 1960s.

1960'ların başlarına gidelim birlikte.

To get past the gender issues of the time,

Dönemin cinsiyet engellerini aşmak için

I set up my own software house at one of the first such startups in Britain.

Britanya'da bu tip girişimlerin ilklerden olan kendi yazılım evimi kurdum.

But it was also a company of women, a company for women,

Bu firma bir kadın firmasıydı ve kadınlar için bir firmaydı,

an early social business.

ilk sosyal işlerden biriydi.

And people laughed at the very idea because software, at that time,

İnsanlar bu fikri komik buldular, çünkü o zamanlar yazılım,

was given away free with hardware.

donanımla birlikte ücretsiz verilirdi.

Nobody would buy software, certainly not from a woman.

Kimse yazılım satın almazdı, hele bir kadından hiç.

Although women were then coming out of the universities with decent degrees,

O zamanlar kadınlar üniversitelerden iyi derecelerle mezun olmalarına rağmen

there was a glass ceiling to our progress.

ilerlememizi engelleyen görünmez sınırlar vardi.

And I'd hit that glass ceiling too often,

Ben bu görünmez sınırlara sık sık çarptım

and I wanted opportunities for women.

ve kadınlar için fırsatlar olsun istedim.

I recruited professionally qualified women who'd left the industry on marriage,

Evlendikten sonra veya ilk çocuğuna hamile kalınca işi bırakmış

or when their first child was expected

profesyonel açıdan kalifiye kadınları işe aldım

and structured them into a home-working organization.

ve evden çalışabilecekleri bir organizasyon yapısı oturttum.

We pioneered the concept of women going back into the workforce

Kadınların kariyer molası verdikten sonra tekrar çalışmaya dönmesi

after a career break.

konseptine öncülük ettik.

We pioneered all sorts of new, flexible work methods:

Birçok konuda yeni ve esnek çalışma metoduna öncülük ettik:

job shares, profit-sharing, and eventually, co-ownership

paylaşımlı iş, kar payları ve firmanın

when I took a quarter of the company into the hands of the staff

çeyreğini çalışanların ellerine bıraktığımda

at no cost to anyone but me.

müşterek sahiplik.

For years, I was the first woman this, or the only woman that.

Yıllarca, şunu yapan ilk kadın veya bunu yapan tek kadın oldum.

And in those days, I couldn't work on the stock exchange,

Ve o günlerde, borsada çalışamazdın,

I couldn't drive a bus or fly an airplane.

otobüs veya uçak kullanamazdım.

Indeed, I couldn't open a bank account without my husband's permission.

Bunları bırakın, eşimin izni olmadan bankada hesap bile açamazdım.

My generation of women fought the battles for the right to work

Benim nesilimdeki kadınlar, çalışabilme ve eşit ücret alabilme

and the right for equal pay.

hakları için savaştılar.

Nobody really expected much from people at work or in society

Kimse, çalışan ya da cemiyet içindeki insanlardan çok fazla şey beklemiyordu,

because all the expectations then

çünkü o zamanlar tüm beklentiler

were about home and family responsibilities.

ev ve aile sorumlulukları ile igiliydi.

And I couldn't really face that,

Bunu gerçekten göze alamazdım,

so I started to challenge the conventions of the time,

bu yüzden dönemin koşullarının getirdiği sorunlara, meydan okumaya başladım,

even to the extent of changing my name from "Stephanie" to "Steve"

bu, iş mektuplarında adımı 'Stephanie' yerine 'Steve' olarak yazmama kadar vardı

in my business development letters,

böylece insanlar iş yaptıkları,

so as to get through the door before anyone realized

adamın aslında kadın olduğunu fark etmeden önce

that he was a she.

eşikten geçebilmiş oluyordum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

My company, called Freelance Programmers, and that's precisely what it was,

Firma, Freelance Programmers (Serbest Çalışan Programlamacılar) ki tam da öyleydik

couldn't have started smaller: on the dining room table,

daha küçük ölçekli başlayamazdı: bir yemek masasının üstünde,

and financed by the equivalent of 100 dollars in today's terms,

benim emeğim ve eve karşı aldığım bugünün parasıyla 100 dolarla

and financed by my labor and by borrowing against the house.

finanse edilerek başladı.

My interests were scientific, the market was commercial --

Ben işin bilimsel tarafıyla ilgileniyordum, maaş bordrosu falan gibi

things such as payroll, which I found rather boring.

şeyleri sıkıcı bulurdum ama piyasa ticariydi.

So I had to compromise with operational research work,

Yani, işin beni ilgilendiren işlevsel araştırma kısmıyla,

which had the intellectual challenge that interested me

müşterilerin ilgilendiği nakliye trenlerini ayarlamak,

and the commercial value that was valued by the clients:

otobüslere zaman çizelgesi hazırlamak

things like scheduling freight trains,

ve bir yığın stok denetlemesi gibi

time-tabling buses, stock control, lots and lots of stock control.

ticari değerler arasında bir denge kurmam gerekti.

And eventually, the work came in.

Ama sonunda, işe başladık.

We disguised the domestic and part-time nature of the staff

Çalışanlarımızın evden ve yarı-zamanlı çalışma doğasını

by offering fixed prices, one of the very first to do so.

sabit fiyatlar teklif ederek gizledik, bunu yapan ilk firmalardandık yine.

And who would have guessed that the programming

Ve düşünün, kim derdi ki,

of the black box flight recorder of Supersonic Concord

süpersonik Concorde'un (uçak) kara kutu uçuş kayıt cihazını,

would have been done by a bunch of women working in their own homes.

evlerinden çalışan bir grup kadın programlayacak.

(Applause)

(Alkışlar)

All we used was a simple "trust the staff" approach

Tüm kullandığımız, basit 'çalışanına güven' yaklaşımı

and a simple telephone.

ve basit bir telefondu.

We even used to ask job applicants, "Do you have access to a telephone?"

Hatta işe başvuran adaylara "Bir telefona erişiminiz var mı?" diye sorardık.

An early project was to develop software standards

İlk projelerden biri, yönetim kontrol protokolleri üstüne

on management control protocols.

yazılım standartları geliştirmekti.

And software was and still is a maddeningly hard-to-control activity,

Yazılım o günlerde, insanı deli edecek kadar kontrolü zor bir uğraştı, hâlâ öyle,

so that was enormously valuable.

yani bu proje çok kıymetliydi.

We used the standards ourselves,

Standartları kendimiz kullandık,

we were even paid to update them over the years,

hatta güncelleyelim diye yıllarca bize para bile verildi,

and eventually, they were adopted by NATO.

ve sonunda bunları NATO aldı.

Our programmers -- remember, only women,

Programlamacılarımız, hatırlatayım sadece kadınlar,

including gay and transgender --

gey ve cinsiyet değiştirenler de dahil,

worked with pencil and paper to develop flowcharts

yapılacak her bir görevi gösteren akış şemalarını geliştirmek için

defining each task to be done.

kağıt kalemle çalışıyordu.

And they then wrote code, usually machine code,

Sonra, genellikle makine kodu bazen de ikili kod olarak

sometimes binary code,

kodu yazıyorlardı,

which was then sent by mail to a data center

sonra kod postayla bir veri merkezine yollanıyor,

to be punched onto paper tape or card

orada kağıt şeride veya karta deliniyor

and then re-punched, in order to verify it.

ve sonra doğrulama için tekrar deliniyordu.

All this, before it ever got near a computer.

Bir bilgisayarın yanına yanaşmasından önce oluyordu tüm bunlar.

That was programming in the early 1960s.

İşte 1960'ların başında, programlama buydu.

In 1975, 13 years from startup,

İşin kurulmasından 13 yıl sonra, 1975'de

equal opportunity legislation came in in Britain

Britanya'ya fırsat eşitliği kanunu geldi

and that made it illegal to have our pro-female policies.

ve bizim kadınlardan yana olan ilkelerimizi uygulamak kanuna aykırı oldu.

And as an example of unintended consequences,

Bunun kasıtsız sonuçlarına bir örnek olarak,

my female company had to let the men in.

benim 'dişi' firmam, 'erkekleri' işe almak zorunda kaldı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

When I started my company of women,

Ben kadınlardan oluşan bu firmayı kurduğumda,

the men said, "How interesting, because it only works because it's small."

erkekler dedi ki, "Ne ilginç, küçük ölçekli olduğu için ayakta kalabiliyor."

And later, as it became sizable, they accepted, "Yes, it is sizable now,

Sonra, büyüdüğümüzde, "Evet büyüyebildi ama

but of no strategic interest."

stratejik önem açısından değil."

And later, when it was a company valued at over three billion dollars,

Ve firmanın değeri üç milyar doları bulup

and I'd made 70 of the staff into millionaires,

çalışanların 70 tanesini milyoner ettiğimde ise

they sort of said, "Well done, Steve!"

"Aferin Steve!" falan dediler.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

You can always tell ambitious women by the shape of our heads:

Hırslı kadınları, her zaman için, kafalarından ayırt edebilirsiniz;

They're flat on top for being patted patronizingly.

patronluk taslayanların okşaması nedeniyle üst kısımları düzdür.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkışlar)

And we have larger feet to stand away from the kitchen sink.

Ve mutfak lavabosundan uzak durabilmek için daha büyük ayaklarımız vardır.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Let me share with you two secrets of success:

Size başarının iki sırrını vereyim:

Surround yourself with first-class people and people that you like;

Kendinizi birinci sınıf ve sevdiğiniz insanlarla çevirin

and choose your partner very, very carefully.

ve partnerinizi çok ama çok dikkatli seçin.

Because the other day when I said, "My husband's an angel,"

Çünkü geçenlerde, 'Kocam bir melek' dediğimde,

a woman complained -- "You're lucky," she said,

kadının biri sızlandı -- "Sen şanslısın", dedi,

"mine's still alive."

"benimki hâlâ hayatta."

(Laughter)

(Kahkahalar)

If success were easy, we'd all be millionaires.

Başarı kolay bir şey olsa, hepimiz birer milyoner olurduk.

But in my case, it came in the midst of family trauma and indeed, crisis.

Ama benim hikayemde, tam aile travması ve krizinin ortasında geldi.

Our late son, Giles, was an only child, a beautiful, contented baby.

Müteveffa oğlumuz, Giles, tek çocuktu, güzel, mutlu bir bebekti.

And then, at two and a half,

Ama sonra, iki buçuk yaşındayken,

like a changeling in a fairy story,

sanki periler başka bir çocukla değiştirmişçesine,

he lost the little speech that he had

sahip olduğu az buçuk konuşma yeteneğini kaybetti

and turned into a wild, unmanageable toddler.

ve vahşi, baş edilemez bir çocuğa dönüştü.

Not the terrible twos;

Korkunç ikili:

he was profoundly autistic and he never spoke again.

ciddi derece otistikti ve bir daha konuşmadı.

Giles was the first resident in the first house of the first charity that I set up

Giles, otizm için hizmet sağlamak amacıyla kurduğum ilk hayır kurumunun,

to pioneer services for autism.

ilk evinin, ilk sakiniydi.

And then there's been a groundbreaking Prior's Court school

Sonra, otistik öğrenciler için, çığır açan

for pupils with autism

Prior's Court okulu geldi

and a medical research charity, again, all for autism.

ve yine tamamen otizm için bir tıbbi araştırma hayratı.

Because whenever I found a gap in services, I tried to help.

Çünkü hizmetlerin neresinde bir boşluk görsem, yardım etmeye çalıştım.

I like doing new things and making new things happen.

Yeni şeyler yapmayı da yeni şeylerin olmasını sağlamayı da severim.

And I've just started a three-year think tank for autism.

Daha yeni, otizm için üç yıllık bir beyin takımı kurdum.

And so that some of my wealth does go back to the industry from which it stems,

Ve böylece, servetimin bir kısmı, geldiği endüstriye geri dönüyor,

I've also founded the Oxford Internet Institute

ayrıca Oxford İnternet Enstitüsü'nü ve diğer bilgi teknolojisi

and other IT ventures.

girişimlerini kurdum.

The Oxford Internet Institute focuses not on the technology,

Oxford İnternet Enstitüsü, internetin, teknoloji yönüne değil,

but on the social, economic, legal and ethical issues of the Internet.

sosyal, ekonomik, hukuki ve etik sorunlarına odaklanıyor.

Giles died unexpectedly 17 years ago now.

Giles, beklenmedik şekilde, 17 yıl önce öldü.

And I have learned to live without him,

Ve ben onsuz yaşamayı öğrendim,

and I have learned to live without his need of me.

bana olan ihtiyacı olmadan yaşamayı öğrendim.

Philanthropy is all that I do now.

Şimdi bütün yaptığım hayırseverlik.

I need never worry about getting lost

Kaybolmaktan korkmama hiç gerek yok

because several charities would quickly come and find me.

çünkü çeşitli hayır kurumları hemen gelip ben bulur.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's one thing to have an idea for an enterprise,

Bir girişim fikrine sahip olmak bir şeydir ama

but as many people in this room will know,

bu odadaki çoğu kişinin bildiği gibi,

making it happen is a very difficult thing

onu gerçekleştirmek çok zor bir şeydir

and it demands extraordinary energy, self-belief and determination,

ve inanılmaz enerji, kendine inanç, azim,

the courage to risk family and home,

aile ve ev yaşamını riske atabilme cesareti

and a 24/7 commitment that borders on the obsessive.

ve takıntıya varan, 7/24 adanmışlık gerektirir.

So it's just as well that I'm a workaholic.

Ben de bir işkoliğim.

I believe in the beauty of work when we do it properly and in humility.

Düzgün, alçak gönüllülükle yapıldığında, çalışmanın güzelliğine inanırım.

Work is not just something I do when I'd rather be doing something else.

Benim için iş, yerine başka bir şey de yapıyor olabileceğim bir şey değil.

We live our lives forward.

Hayatı ileriye dönük yaşıyoruz.

So what has all that taught me?

Peki tüm bunlar bana ne öğretti?

I learned that tomorrow's never going to be like today,

Yarının asla bugün gibi olmayacağını ve

and certainly nothing like yesterday.

düne hiç benzemeyeceğini öğrendim.

And that made me able to cope with change,

Ve bu beni, değişimle baş edebilir, hatta

indeed, eventually to welcome change,

değişimi kucaklayabilir biri yaptı.

though I'm told I'm still very difficult.

Gerçi hâlâ çok inatçı olduğum da söyleniyor.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)