Marc Abrahams: A science award that makes you laugh, then think

Marc Abrahams: Önce güldüren sonra düşündüren bir bilim ödülü

Çeviri: Meric Aydonat Gözden geçirme: güney örnek

George and Charlotte Blonsky, who were

New York, Bronx'ta yaşayan

a married couple living in the Bronx in New York City,

George ve Charlotte Bronsky çifti

invented something.

bir şey keşfettiler.

They got a patent in 1965 for what they call,

1965'te "doğum yapan kadınlara yardımcı alet" dedikleri

"a device to assist women in giving birth."

şeyin patentini aldılar.

This device consists of a large, round table

Bu alet, büyük yuvarlak bir masadan

and some machinery.

ve bir düzenekten oluşuyor.

When the woman is ready to deliver her child,

Anne doğuma hazır olduğunda

she lies on her back,

sırtüstü yatıyor,

she is strapped down to the table,

masaya bağlanıyor

and the table is rotated at high speed.

ve masa hızla döndürülüyor.

The child comes flying out

Çocuk da merkezkaç kuvvetinin

through centrifugal force.

verdiği hızla uçarak dışarı çıkıyor.

If you look at their patent carefully,

Patente dikkatla bakarsanız

especially if you have any engineering background or talent,

özellikle mühendislik geçmişiniz veya ilginiz varsa

you may decide that you see

tasarımın bazı noktalarının

one or two points where the design is not perfectly adequate. (Laughter)

tam olarak uygun olmadığını fark edebilirsiniz. (Gülüşmeler)

Doctor Ivan Schwab in California

Kaliforniya'daki Doktor İvan Schwab

is one of the people, one of the main people,

"Ağaçkakanlar neden başağrısı çekmez?"

who helped answer the question,

sorusunun cevabını bulmaya

"Why don't woodpeckers get headaches?"

yardımcı olan en önemli insanlardan biri.

And it turns out the answer to that

Görünüşe göre bu sorunun

is because their brains

cevabı, onların beyninin

are packaged inside their skulls

kafatsaındaki yerleşiminin

in a way different from the way

biz insanların beyninin

our brains, we being human beings,

kafatasındaki yerleşiminden

true, have our brains packaged.

farklı olmasıymış.

They, the woodpeckers, typically

Ağaçkakanlar genellikle

will peck, they will bang their head

her gün ağaçlara

on a piece of wood thousands of times every day. Every day!

günde binlerce defa kafalarını vuruyorlar. Her gün!

And as far as anyone knows,

Bildiğimiz kadarıyla da bu, onları

that doesn't bother them in the slightest.

azıcık da olsa rahatsız etmiyor.

How does this happen?

Bu nasıl oluyor?

Their brain does not slosh around like ours does.

Onların beyni bizimki gibi yüzmüyor.

Their brain is packed in very tightly,

Beyinleri sıkı bir şekilde yerleşmiş,

at least for blows coming right from the front.

en azından önden gelen etkiler için.

Not too many people paid attention

Bu araştırmaya çok fazla kişi

to this research until the last few years

ilgi göstermedi, taa ki

when, in this country especially,

en azından bu ülkedeki insanların

people are becoming curious about

Amerikan futbolu oyuncularının

what happens to the brains of football players

kafalarını defalarca çarpınca beyinlerine

who bang their heads repeatedly.

ne olduğunu merak edene kadar.

And the woodpecker maybe relates to that.

Belki de ağaçkakanların bununla bir ilgisi vardır.

There was a paper published

Birkaç yıl önce İngiliiz bir

in the medical journal The Lancet

tıp dergisi olan The Lancet'te

in England a few years ago called

bir makale yayınlandı. Adı

" A man who pricked his finger and smelled putrid for 5 years."

"Parmağını kesen bir erkek 5 yıl boyunca küf koktu."

Dr. Caroline Mills and her team

Dr. Caroline Mills ve ekibine

received this patient and didn't really know what to do about it.

bu hasta geldi ve açıkçası ne yapacaklarını bilemediler.

The man had cut his finger,

Adam parmağını kesmişti,

he worked processing chickens,

tavuk işletmesinde çalışıyordu

and then he started to smell really, really bad.

ve sonra gerçekten çok kötü kokmaya başlamıştı.

So bad that when he got in a room

Kökü o kada kötüydü ki

with the doctors and the nurses,

doktorlar ve hemşireler

they couldn't stand being in the room with him.

onunla aynı odada duramıyorlardı.

It was intolerable.

Dayanılmazdı.

They tried every drug,

Akıllarına gelen

every other treatment they could think of.

her ilacı, her tedavi yöntemini denediler.

After a year, he still smelled putrid.

Bir yıl sonra hala küf kokuyordu.

After two years, still smelled putrid.

İki yıl sonra hala küf kokuyordu.

Three years, four years, still smelled putrid.

Üç yıl, dört yıl, hala küf kokuyordu.

After five years, it went away on its own.

Beş yıl sonra gizemli bir şekilde

It's a mystery.

kendi kendine geçti.

In New Zealand, Dr. Lianne Parkin

Yeni Zelanda'da, Dr. Lianne Parkın

and her team tested an old tradition in her city.

ve ekibi şehirlerindeki bir geleneği test ettiler.

They live in a city that has huge hills,

San Fransisko gibi dik yokuşları

San Francisco-grade hills.

olan bir şehirde yaşıyorlar.

And in the winter there, it gets very cold

Kışları oldukça soğuk

and very icy.

ve buzlu geçiyor.

There are lots of injuries.

Birçok sakatlanma oluyor.

The tradition that they tested,

Geleneği yolda yürümekte

they tested by asking people

olan insanlara durup

who were on their way to work in the morning,

bir şey denemelerini

to stop and try something out.

rica ederek test ettiler.

Try one of two conditions.

İki seçenekten birini denemelerini istediler.

The tradition is that in the winter,

Gelenek su ki

in that city, you wear your socks on the outside of your boots.

o şehirde çoraplarınızı botlarınızın dışına giyiyorsunuz.

And what they discovered by experiment,

Bu oldukça açık görüntülerle desteklenen

and it was quite graphic when they saw it,

deneylerinden bunun doğru olduğunu

was that it's true.

öğrendiler.

That if you wear your socks on the outside rather than the inside,

Çoraplarınızı iç yerine dışa giyerseniz

you're much more likely to survive and not slip and fall.

kayıp düşme olasılığınız oldukça artıyor.

Now, I hope you will agree with me that these things

Şimdi umuyorum ki az önce size anlattığım

I've just described to you,

bulguların her biri bir ödülü hak ediyor.

each of them, deserves some kind of prize. (Laughter)

(Gülüşmeler)

And that's what they got,

Ve bunu aldılar,

each of them got an Ig Nobel prize.

hepsinin bir Ig Nobel'i var.

In 1991, I, together with bunch of other people,

1991'de birkaç kişiyle birlikte

started the Ig Nobel prize ceremony.

Ig Nobel ödülü seramonisi başlattık.

Every year we give out 10 prizes.

Her yıl 10 ödül veriyoruz.

The prizes are based on just one criteria. It's very simple.

Ödüllerin tek bir değerlendirme koşulu var. Çok basit.

It's that you've done something that makes people laugh and then think.

İnsanları önce güldüren, sonra düşündüren bir şey yapmış olmanız gerekiyor.

What you've done makes people laugh and then think.

Yaptığınız şeyin önce güldürmesi sonra düşündürmesi.

Ne olursa olsun, insanlar bununla

karşılaştıklarında verebilecekleri ilk

their only possible reaction is to laugh.

tepkinin gülmek olması gerekiyor.

And then a week later,

Bir hafta sonra, hala kafalarını

it's still rattling around in their heads

kurcalaması ve tek yapmak

and all they want to do is tell their friends about it.

istediklerinin arkadaşlarına anlatmak olması gerekiyor.

That's the quality we look for.

Aradığımız özellik bu.

Every year, we get in the neighborhood

Ig Nobel ödülüne her yıl

of 9,000 new nominations for the Ig Nobel prize.

9.000 civarında aday alıyoruz.

Of those, consistently between 10 percent

Bunların her yıl yüzde 10'u ile 20'sı arası

and 20 percent of those nominations

kendini aday gösteren

are people who nominate themselves.

kişiler.

Those self-nominees almost never win.

Bu kendini aday gösterenler neredeyse hiç kazanamıyorlar.

It's very difficult, numerically, to win a prize if you want to.

İsteseniz de, bir ödül kazanmak sayısal olarak öldükça zor.

Even if you don't want to,

İstemeseniz de,

it's very difficult numerically.

kazanmak oldukça zor.

You should know that when we choose somebody

Bilmelisiniz ki birisini Ig Nobel'le

to win an Ig Nobel prize,

ödüllendirmeye karar

We get in touch with that person, very quietly.

verdiğimizde onunla sessizce temasa geçiyoruz.

We offer them the chance to decline

O kişiye bu büyük onuru

this great honor if they want to.

isterse reddetme olanağı veriyoruz.

Happily for us, almost everyone who's offered a prize

Ne mutlu ki, ödüle layık görülen

decides to accept.

neredeyse herkes onu kabul etti.

What do you get if you win an Ig Nobel prize?

Peki Ig Nobel ödülüyle ne kazanıyorsunuz?

Well, you get several things.

Birkaç şey.

You get an Ig Nobel prize.

Bir Ig Nobel ödülü kazanıyorsunuz.

The design is different every year.

Tasarımı her yıl farklı oluyor.

These are always handmade from extremely cheap materials.

Her zaman aşırı ucuz maddelerden el yapımı olarak hazırlanmış oluyor.

You're looking at a picture

Geçen yıl, 2013'te verdiğimizin

of the prize we gave last year, 2013.

resmine bakıyorsunuz.

Most prizes in the world also give

Dünyadaki ödüllerin birçoğu kazanana

their winners some cash, some money.

biraz nakit para da veriyor.

We don't have any money,

Bizim hiç paramız yok,

so we can't give them.

o yüzden veremiyoruz.

In fact, the winners have to pay their own way

Hatta, kazananlar Ig Nobel ödülü seramonisine

to come to the Ig Nobel ceremony,

gelme masraflarını kendileri karşılamak

which most of them do.

zorundalar, birçoğu da bunu yapıyor.

Last year, though, we did manage to scrape up some money.

Ama geçen yıl biraz para toplamayı becerdik.

Last year, each of the 10 Ig Nobel prize winners

Geçen yılın Ig Nobel kazananlarının her biri bizden

received from us 10 trillion dollars.

10 trilyon dolar kazandılar.

A $10 trillion bill from Zimbabwe. (Laughter)

Zimbabve'den 10 trilyonluk bir banknot. (Gülüşmeler)

You may remember that Zimbabwe had a little adventure

Zimbabve'ni birkaç yıllık bir enflasyon

for a few years there of inflation.

derdi çektiğini belki hatırlarsınız.

They ended up printing bills

100 trilyon dolara kadar

that were in denominations as large as 100 trillion dollars.

banknotlar basmak zorunda kaldılar.

The man responsible, who runs the national bank there, by the way,

Oradaki merkez bankasının müdürünün de

won an Ig Nobel prize in mathematics.

matematik dalında Ig Nobel'i var bu arada.

The other thing you win is an invitation

Diğer kazandığınızsa

to come to the ceremony,

Harvard Üniversitesi'ndeki

which happens at Harvard University.

ödül törenine bir bilet.

And when you get there,

Harvard'ın en büyük

you come to Harvard's biggest meeting place and classroom.

salonunda ve sınıfında düzenleniyor.

It fits 1,100 people,

Tıka basa oturmuş 1.100

it's jammed to the gills,

kişi ve elinizi sıkmak

and up on the stage,

ve Ig Nobel'inizi vermek için

waiting to shake your hand,

kürsüde daha önce

waiting to hand you your Ig Nobel prize,

Nobel kazanmış kişiler

are a bunch of Nobel prize winners.

sizi bekliyor oluyorlar.

That's the heart of the ceremony.

Törenin özü bu.

The winners are kept secret until that moment,

Kazananlar o ana kadar gizli tutuluyorlar.

even the Nobel laureates who will shake their hand

Kürsüde ellerini sıkacak

don't know who they are until they're announced.

Nobelliler bile kim olduklarını açıklanana kadar bilmiyorlar.

I am going to tell you about just a very few

Sizinle tıpla ilgili ödül kazananlardan

of the other medical-related prizes we've given.

birkaçını daha paylaşmak istiyorum.

Keep in mind, we've given 230 prizes.

Unutmayın ki şimdiye kadar 230 ödül verdik.

There are lots of these people who walk among you.

Sizin aranızda ödül kazanmış birçok kişi var.

Maybe you have one.

Belki de sizin var.

A paper was published about 30 years ago

30 yıl kadar önce "Düşen Hindistan cevizi

called "Injuries due to Falling Coconuts."

yaralanmaları." başlıklı bir makale yayınlandı.

It was written by Dr. Peter Barss,

Kanadalı doktor Peter Barss

who is Canadian.

tarafından yazıldı.

Dr. Barss came to the ceremony

Dr. Barss ödül törenine geldi

and explained that as a young doctor,

ve genç bir doktorken

he wanted to see the world.

dünyayı gezmek istediğini açıkladı.

So he went to Papua New Guinea.

Bu nedenle Papua Yeni Gine'ye gitmiş.

When he got there, he went to work in a hospital, and he was curious

Oraya gidince, bir hastanede çalışmış

what kinds of things happen to people that bring them to the hospital.

ve orada insanların hastaneye gitmelerine hangi olayların neden olduğunu merak etmiş.

He looked through the records, and he discovered

Kayıtlara bakmış ve

that a surprisingly large number of people

şaşırtıcı derecede fazla kişinin

in that hospital were there

düşen Hindistan cevizlerinden

because of injuries due to falling coconuts.

hastanelik olduğunu görmüş.

One typical thing that happens is

Tipik olarak olan bir şey

people will come from the highlands, where there are not many coconut trees,

insanlar fazla Hindistan cevizi yetişmeyen yüksek yerlerden çok Hindistan cevizi

down to visit their relatives on the coast,

yetişen kıyıdaki akrabalarını

where there are lots.

ziyarete geliyorlar.

And they'll think that a coconut tree

Bu ağacın altının durmak ve belki de uzanmak

is a fine place to stand and maybe lie down.

için iyi bir yer olduğunu düşünüyorlar.

A coconut tree that is 90 feet tall,

Bu ağaçlar yaklaşık 30 metre uzunluğunda

and has coconuts that weigh two pounds

ve her an düşebilen

that can drop off at any time.

meyveleri de 3 kg civarında.

A team of doctors in Europe

Avrupa'daki birkaç doktor

published a series of papers about colonoscopies.

kolonoskopiyle ilgili bir seri makale yayınladılar.

You're all familiar with colonoscopies,

Hepiniz kolonoskopiyi

one way or another.

aşağı yukarı bilirsiniz.

Or in some cases,

Bazı durumlarda

one way and another.

hem aşağı hem yukarı.

They, in these papers,

Bu makalelerde

explained to their fellow doctors who perform colonoscopies,

kolonoskopi yapan meslektaşlarına

how to minimize the chance

kolonoskopi sırasında hastayı

that when you perform a colonoscopy,

patlatma şansını nasıl en aza

your patient will explode. (Laughter)

indirirler, bunu açıkladılar. (Gülüşmeler)

Dr. Emmanuel Ben-Soussan

Yazarlardan biri,

one of the authors,

Dr. Emmanuel Ben-Soussan

flew in from Paris to the ceremony,

tören için Paris'ten geldi.

where he explained the history of this,

Törende bunun tarihini anlattı.

that in the 1950s,

1950'lerde

when colonoscopies were becoming a common technique for the first time,

kolonoskopi ilk defa yaygınlaştığında

people were figuring out how to do it well.

insanlar bunu nasıl iyi yapacaklarını araştırıyorlarmış.

And there were some difficulties at first.

Başlangıçta bazı güçlükler olmuş.

The basic problem, I'm sure you're familiar with,

Temel sorun, eminim biliyorsunuz,

that you're looking inside a long, narrow, dark place.

uzun, dar ve karanlık bir şeyin içine bakıyorsunuz.

And so, you want to have a larger space.

Daha geniş bir alanda çalışmak istiyorsunuz.

You add some gas to inflate it

Bakılan yeri genişletmek için

so you have room to look around.

gazla şişiriyorsunuz.

Now, that's added to the gas, the methane gas,

Bu zaten içeride olan

that's already inside.

metan gazına ekleniyor.

The gas that they used at first, in many cases, was oxygen.

İlk denemelerinde çoğunlukla kullandıkları gaz oksijenmiş.

So they added oxygen to methane gas.

Yani metana oksijen ekliyorlarmış.

And then they wanted to be able to see,

E, görmek için de ışığa

they needed light,

ihtiyaçları var,

so they'd put in a light source,

bu yüzden 1950'lerde

which in the 1950s was very hot.

oldukça sıcak olan ışık kaynağı tutuyorlarmış.

So you had methane gas, which is flammable,

Sonuç olarak yanıcı metan gazi,

oxygen and heat.

oksijen ve işi.

They stopped using oxygen pretty quickly. (Laughter)

Oksijenden kısa sürede vazgeçmişler. (Gülüşmeler)

Now it's rare that patients will explode,

Şimdilerde hastaların pek patlamıyor,

but it does still happen.

ama yine de arada oluyor.

The final thing that I want to tell you about is a prize

Size son anlatmak istediğim ödülse

we gave to Dr. Elena Bodnar.

Dr. Elena Bodnar'a verildi.

Dr. Elena Bodnar invented a brassiere

Dr. Elena Bodnar

that in an emergency

acil durumlarda

can be quickly separated

kolayca iki yüz maskesine

into a pair of protective face masks.

ayrılan bir şutyen icat etti.

One to save your life,

Biri sizin için,

one to save the life of some lucky bystander. (Laughter)

diğeri de yanınızdaki şanslı bir kişi için. (Gülüşmeler)

Why would someone do this, you might wonder.

Niye birisi böyle bir şey yapar merak edebilirsiniz.

Dr. Bodnar came to the ceremony

Dr. Bodnar törene geldi

and she explained that she grew up in Ukraine.

ve Ukrayna'da büyüdüğünü anlattı.

She was one of the doctors who treated victims

Çernobil kazazedelerini tedavi eden

of the Chernobyl power plant meltdown.

doktorlardan biriymiş.

And they later discovered that

Sonradan fark etmişler ki

a lot of the worst medical problems

en kötü tıbbi sorunlar

came from the particles people breathed in.

solunumla alınan parçalardan kaynaklanmış.

So she was always thinking after that

Bu olaydan sonra beklenmeyen olduğunda

about could there be some simple mask

her yerde kolayca bulunan

that was available everywhere when the unexpected happens.

bir maske nasıl yapılabilir diye düşünmeye başlamış.

Years later, she moved to America.

Yıllar sonra Amerika'ya taşınmış.

She had a baby,

Bebeği olmuş.

One day she looked, and on the floor,

Bir gün bebeğinin

her infant son had picked up her bra,

yerden sutyenini alıp

and had her bra on his face.

yüzüne götürdüğünü görmüş.

And that's where the idea came from.

Fikir böyle oluşmuş.

She came to the Ig Nobel ceremony

Ig Nobel törenine

with the first prototype of the bra

sutyenin ilk prototipiyle geldi

and she demonstrated:

ve tanıtımını yaptı:

(Laughter) (Applause)

(Gülüşmeler) (Alkış)

["Paul Krugman, 2008 Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi"]

["Paul Krugman, Nobel laureate (2008) in economics"]

["Wolfgang Ketterle, Nobel laureate (2001) in physics"]

["Wolfgang Ketterle, 2001 Nobel Fizik Ödülü Sahibi"]

I myself own an emergency bra. (Laughter)

Benim bir acil durum sutyenim var. (Gülüşmeler)

It's my favorite bra,

En sevdiğim sutyenim,

but I would be happy to share it with any of you,

ama gerekirse, herhangi birinizle

should the need arise.

mutlulukla paylaşırım.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)