Marc Abrahams: A science award that makes you laugh, then think

Marc Abrahams: Giải thưởng khoa học khiến bạn bật cười rồi ngẫm nghĩ

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Bao Kieu

George and Charlotte Blonsky, who were

Đôi vợ chồng George và Charlotte Blonsky

a married couple living in the Bronx in New York City,

sống ở Bronx, thành phố New York

invented something.

đã chế tạo ra một thứ.

They got a patent in 1965 for what they call,

Họ được cấp bằng sáng chế năm 1965

"a device to assist women in giving birth."

cho thứ gọi là "thiết bị hỗ trợ sinh đẻ".

This device consists of a large, round table

Thiết bị này bao gồm một bàn tròn lớn

and some machinery.

và một số máy móc.

When the woman is ready to deliver her child,

Khi một phụ nữ sẵn sàng sinh em bé,

she lies on her back,

cô ta nằm lên bàn

she is strapped down to the table,

và được trói chặt vào đấy,

and the table is rotated at high speed.

người ta sẽ xoay chiếc bàn ở tốc độ cao

The child comes flying out

đứa trẻ sẽ văng ra

through centrifugal force.

bởi lực ly tâm.

If you look at their patent carefully,

Nếu quan sát kỹ sáng chế của họ,

especially if you have any engineering background or talent,

đặc biệt nếu có khả năng, kinh nghiệm về cơ khí,

you may decide that you see

có thể bạn sẽ thấy rằng một hoặc hai chỗ chưa thực sự ổn (cười).

one or two points where the design is not perfectly adequate. (Laughter)

Bác sĩ Ivan Schwab ở California

Doctor Ivan Schwab in California

is one of the people, one of the main people,

và có lẽ chỉ có ông là người

who helped answer the question,

đã giúp trả lời câu hỏi sau:

"Why don't woodpeckers get headaches?"

"Tại sao chim gõ kiến không bị đau đầu?"

And it turns out the answer to that

Câu trả lời là vì não của chúng

is because their brains

are packaged inside their skulls

được gói gọn trong hộp sọ

in a way different from the way

theo cách khác với não loài người.

our brains, we being human beings,

true, have our brains packaged.

They, the woodpeckers, typically

Những chú gõ kiến

will peck, they will bang their head

khi mổ sẽ đập đầu

on a piece of wood thousands of times every day. Every day!

vào miếng gỗ cả ngàn lần mỗi ngày

And as far as anyone knows,

và chúng chằng hề hấn gì.

that doesn't bother them in the slightest.

How does this happen?

Tại sao như vậy?

Their brain does not slosh around like ours does.

Não của chúng không dao động nhiều như của chúng ta.

Their brain is packed in very tightly,

Não của chúng được gói rất chặt.

at least for blows coming right from the front.

Ít ra là để đối phó với những cú đập từ phía trước.

Not too many people paid attention

Người ta không chú ý

to this research until the last few years

tới nghiên cứu này cho tới vài năm trước,

when, in this country especially,

Khi mà ở đất nước này,

people are becoming curious about

người ta bắt đầu lo lắng về

what happens to the brains of football players

não của các cầu thủ bóng bầu dục

who bang their heads repeatedly.

khi đầu của họ bị va chạm nhiều lần

And the woodpecker maybe relates to that.

và những con chim gõ kiến có thể có liên quan.

There was a paper published

Có một bài báo đăng trên tạp chí y khoa The Lancet

in the medical journal The Lancet

Ở Anh, vài năm trước đây

in England a few years ago called

" A man who pricked his finger and smelled putrid for 5 years."

"Một người đàn ông bị đứt tay và bốc mùi trong 5 năm".

Dr. Caroline Mills and her team

Bác sĩ Caroline Mills và nhóm của cô

received this patient and didn't really know what to do about it.

tiếp nhận bệnh nhân này và chẳng biết làm gì.

The man had cut his finger,

Người đó bị đứt tay,

he worked processing chickens,

khi đang mổ gà

and then he started to smell really, really bad.

từ đó, anh ta bắt đầu bốc mùi cực kỳ khó chịu.

So bad that when he got in a room

Khó chịu đến mức khi anh ta vào phòng với bác sĩ và y tá,

with the doctors and the nurses,

they couldn't stand being in the room with him.

họ không thể ở nổi trong phòng.

It was intolerable.

They tried every drug,

Họ đã thử mọi loại thuốc

every other treatment they could think of.

và mọi cách chữa trị.

After a year, he still smelled putrid.

Một năm sau, anh ta vẫn bốc mùi.

After two years, still smelled putrid.

Sau hai năm, vẫn bốc mùi.

Three years, four years, still smelled putrid.

Sau 3, 4 năm vẫn nặng mùi.

After five years, it went away on its own.

Sau 5 năm, tự nó biến mất.

It's a mystery.

Thật là bí ẩn.

In New Zealand, Dr. Lianne Parkin

Tại New Zealand, tiến sĩ Lianne Parkin và nhóm của cô

and her team tested an old tradition in her city.

thử nghiệm một thói quen địa phương lâu đời.

They live in a city that has huge hills,

Thành phố đó có nhiều đồi dốc, kiểu San Francisco.

San Francisco-grade hills.

And in the winter there, it gets very cold

Mùa đông ở đó, trời rất lạnh và băng giá.

and very icy.

There are lots of injuries.

Nhiều tai nạn xảy ra.

The tradition that they tested,

Họ thử nghiệm thói quen

they tested by asking people

bằng cách yêu cầu

who were on their way to work in the morning,

người đi đường vào buổi sáng;

to stop and try something out.

dừng lại và thử

Try one of two conditions.

một trong hai điều kiện.

The tradition is that in the winter,

Có tục lệ rằng vào mùa đông

in that city, you wear your socks on the outside of your boots.

ở thành phố đó, người ta đeo tất bên ngoài giày.

And what they discovered by experiment,

Qua thử nghiệm,

and it was quite graphic when they saw it,

họ khám phá ra rằng

was that it's true.

thật sự là

That if you wear your socks on the outside rather than the inside,

nếu đeo tất bên ngoài, chứ không phải bên trong

you're much more likely to survive and not slip and fall.

bạn sẽ không bị trượt ngã.

Now, I hope you will agree with me that these things

Đến đây, tôi hy vọng bạn sẽ đồng ý rằng

I've just described to you,

những điều tôi vừa nói

each of them, deserves some kind of prize. (Laughter)

đều xứng đáng nhận được một giải thưởng nào đó. (cười)

And that's what they got,

Đúng, họ đã nhận thưởng,

each of them got an Ig Nobel prize.

từng người trong số họ đã được trao giải Ig Nobel.

In 1991, I, together with bunch of other people,

Vào năm 1991, tôi, cùng với nhiều người khác;

started the Ig Nobel prize ceremony.

bắt đầu tổ chức giải Ig Nobel.

Every year we give out 10 prizes.

Mỗi năm, chúng tôi trao 10 giải

The prizes are based on just one criteria. It's very simple.

dựa vào một tiêu chí đơn giản,

It's that you've done something that makes people laugh and then think.

bạn phải làm thứ gì đó khiến mọi người bật cười rồi ngẫm nghĩ.

What you've done makes people laugh and then think.

Bất kể nó là gì đi nữa.

their only possible reaction is to laugh.

Lần đầu tiên thấy nó, họ bật cười.

And then a week later,

Một tuần sau đó,

it's still rattling around in their heads

nó vẫn còn vang vọng trong đầu họ

and all they want to do is tell their friends about it.

và điều mà họ muốn làm là kể lại cho bạn bè.

That's the quality we look for.

Đó là điều chúng tôi tìm kiếm.

Every year, we get in the neighborhood

Mỗi năm, chúng tôi có khoảng

of 9,000 new nominations for the Ig Nobel prize.

9000 đề cử mới cho giải Ig Nobel.

Of those, consistently between 10 percent

Trong số đó, khoảng 10-20%

and 20 percent of those nominations

are people who nominate themselves.

là do tự đề cử,

Those self-nominees almost never win.

những người tự đề cử hầu như không bao giờ đạt giải.

It's very difficult, numerically, to win a prize if you want to.

Thống kê cho thấy, rất khó để đạt giải

Even if you don't want to,

dù muốn hay không đi chăng nữa.

it's very difficult numerically.

You should know that when we choose somebody

Bạn nên biết rằng khi chọn ai đó để trao giải Ig Nobel,

to win an Ig Nobel prize,

We get in touch with that person, very quietly.

chúng tôi liên hệ với người đó một cách rất kín đáo.

We offer them the chance to decline

Chúng tôi cho họ quyền từ chối

this great honor if they want to.

niềm vinh dự này nếu muốn.

Happily for us, almost everyone who's offered a prize

Mừng thay, hầu như mọi người

decides to accept.

đều quyết định nhận giải.

What do you get if you win an Ig Nobel prize?

Bạn sẽ có gì nếu đoạt giải Ig Nobel?

Well, you get several things.

Vài thứ.

You get an Ig Nobel prize.

Chứng nhận giải Ig Nobel, mỗi năm mỗi khác,

The design is different every year.

These are always handmade from extremely cheap materials.

nhưng đều là hàng thủ công từ những vật liệu rẻ tiền.

You're looking at a picture

Đây là bức hình chụp giải thưởng

of the prize we gave last year, 2013.

mà chúng tôi trao tặng vào năm ngoái, năm 2013.

Most prizes in the world also give

Hầu hết các giải thưởng trên thế giới

their winners some cash, some money.

đều thưởng tiền mặt.

We don't have any money,

Chúng tôi không có tiền

so we can't give them.

vì thế, người đạt giải phải tự chi trả

In fact, the winners have to pay their own way

để đến buổi trao giải Ig Nobel.

to come to the Ig Nobel ceremony,

which most of them do.

Hầu hết bọn họ đều chấp nhận thế.

Last year, though, we did manage to scrape up some money.

Tuy nhiên, năm ngoái, chúng tôi đã gom được một số tiền

Last year, each of the 10 Ig Nobel prize winners

mỗi người trong 10 người đạt giải Ig Nobel

received from us 10 trillion dollars.

được nhận 10 nghìn tỷ đô la.

A $10 trillion bill from Zimbabwe. (Laughter)

1 tờ 10 nghìn tỷ đô la từ Zimbabwe (cười).

You may remember that Zimbabwe had a little adventure

Chắc hẳn, bạn có còn nhớ Zimbabwe đã đối mặt

for a few years there of inflation.

với lạm phát trong vài năm.

They ended up printing bills

Họ đã in thêm rất nhiều tiền

that were in denominations as large as 100 trillion dollars.

và đơn vị tiền lớn nhất lên tới 100 nghìn tỷ đô.

The man responsible, who runs the national bank there, by the way,

Người chịu trách nhiệm điều hành ngân hàng ở đó

won an Ig Nobel prize in mathematics.

đã giành được giải Ig Nobel về toán học.

The other thing you win is an invitation

Một thứ nữa mà bạn nhận được là vé mời đến dự buổi trao giải,

to come to the ceremony,

tổ chức ở Đại học Harvard.

which happens at Harvard University.

And when you get there,

Tới đó, bạn sẽ vào trong hội trường lớn nhất,

you come to Harvard's biggest meeting place and classroom.

It fits 1,100 people,

có sức chứa 1.100 người,

nhồi kẹt cứng từ phía sau lên đến sân khấu

it's jammed to the gills,

and up on the stage,

waiting to shake your hand,

là chủ nhân của các giải Nobel, đợi để được bắt tay

waiting to hand you your Ig Nobel prize,

và trao giải Ig Nobel cho bạn.

are a bunch of Nobel prize winners.

That's the heart of the ceremony.

Đó là trọng tâm của buổi lễ.

The winners are kept secret until that moment,

Tên người đạt giải được giữ bí mật đến phút cuối

even the Nobel laureates who will shake their hand

thậm chí, chính những người trao giải

don't know who they are until they're announced.

cũng không biết cho đến khi được thông báo.

I am going to tell you about just a very few

Tôi sẽ kể cho bạn nghe một chút

of the other medical-related prizes we've given.

về giải thưởng liên quan đến y tế chúng tôi đã trao.

Keep in mind, we've given 230 prizes.

Chúng tôi đã trao 230 giải thưởng

There are lots of these people who walk among you.

nhiều người trong số họ, bạn có thể biết,

Maybe you have one.

có thể là đồng nghiệp của bạn.

A paper was published about 30 years ago

Bài nghiên cứu xuất bản 30 năm về trước,

called "Injuries due to Falling Coconuts."

tựa là "Các tai nạn gây ra bởi trái dừa rơi"

It was written by Dr. Peter Barss,

được viết bởi bác sĩ Peter Barss,

who is Canadian.

người Canada.

Dr. Barss came to the ceremony

Bác sĩ Barss đã đến buổi lễ

and explained that as a young doctor,

và trình bày rằng là một bác sĩ trẻ, muốn khám phá thế giới,

he wanted to see the world.

ông đã đến Papua New Guinea

So he went to Papua New Guinea.

When he got there, he went to work in a hospital, and he was curious

làm việc tại một bệnh viện và tò mò không biết vì sao người dân nhập viện.

what kinds of things happen to people that bring them to the hospital.

Ông nhìn vào hồ sơ và nhận thấy

He looked through the records, and he discovered

that a surprisingly large number of people

một số lượng lớn trường hợp

in that hospital were there

because of injuries due to falling coconuts.

bị thương do trái dừa rơi phải.

One typical thing that happens is

Thông thường sẽ như thế này,

people will come from the highlands, where there are not many coconut trees,

người từ vùng cao, nơi không có nhiều dừa,

down to visit their relatives on the coast,

xuống vùng bờ biển để thăm họ hàng, nơi có rất nhiều loài cây này.

where there are lots.

And they'll think that a coconut tree

Họ nghĩ rằng dưới bóng dừa là vị trí đẹp để đứng, thậm chí, để nằm.

is a fine place to stand and maybe lie down.

A coconut tree that is 90 feet tall,

Một cây dừa cao 27 m,

and has coconuts that weigh two pounds

có những trái dừa nặng khoảng 1 kg

that can drop off at any time.

có thể rụng bất cứ lúc nào.

A team of doctors in Europe

Một nhóm bác sĩ ở Châu âu

published a series of papers about colonoscopies.

xuất bản chuỗi bài báo về soi ruột kết.

You're all familiar with colonoscopies,

Hẳn các bạn đều đã quen với soi ruột kết, bằng cách này hay cách khác.

one way or another.

Or in some cases,

one way and another.

They, in these papers,

Trong những bài báo này,

explained to their fellow doctors who perform colonoscopies,

họ giải thích cho đồng nghiệp thực hiện soi ruột kết

how to minimize the chance

cách để giảm thiểu khả năng bệnh nhân nổ tung khi được nội soi. (cười)

that when you perform a colonoscopy,

your patient will explode. (Laughter)

Dr. Emmanuel Ben-Soussan

Bác sĩ Emmanuel Ben-Soussan, một trong những tác giả,

one of the authors,

flew in from Paris to the ceremony,

đã bay từ Paris đến buổi lễ,

where he explained the history of this,

giải thích nguồn gốc của câu chuyện,

that in the 1950s,

vào thập niên 1950,

when colonoscopies were becoming a common technique for the first time,

khi soi ruột kết, lần đầu tiên, được phổ biến,

people were figuring out how to do it well.

người ta tìm cách để cho nó đạt kết quả cao.

And there were some difficulties at first.

Những khó khăn ban đầu,

The basic problem, I'm sure you're familiar with,

tôi chắc bạn đã biết,

that you're looking inside a long, narrow, dark place.

đó là nhìn vào một nơi dài, hẹp và tối tăm

And so, you want to have a larger space.

bạn muốn có thêm không gian.

You add some gas to inflate it

Bạn thêm khí ga vào để thổi phồng nó

so you have room to look around.

để dễ dàng quan sát xung quanh.

Now, that's added to the gas, the methane gas,

Phần khí đó bổ sung vào lượng khí mê tan có sẵn bên trong.

that's already inside.

The gas that they used at first, in many cases, was oxygen.

Loại khí mà họ sử dụng ban đầu thường là oxi,

So they added oxygen to methane gas.

vậy là thêm oxi vào khí mê tan.

And then they wanted to be able to see,

Và vì muốn thấy rõ ràng hơn, họ cần ánh sáng.

they needed light,

Họ đặt một nguồn sáng vào,

so they'd put in a light source,

which in the 1950s was very hot.

vào thập niên 1950, nguồn sáng này rất nóng.

So you had methane gas, which is flammable,

Bạn có khí mê tan, rất dễ cháy, oxi và nhiệt độ.

oxygen and heat.

They stopped using oxygen pretty quickly. (Laughter)

Họ ngừng sử dụng oxi ngay sau đó (cười).

Now it's rare that patients will explode,

Hiện nay, rất hiếm khi bệnh nhân nổ tung, nhưng không phải là không thể.

but it does still happen.

The final thing that I want to tell you about is a prize

Điều cuối cùng tôi muốn nói là một giải thưởng

we gave to Dr. Elena Bodnar.

được trao cho bác sĩ Elena Bodnar.

Dr. Elena Bodnar invented a brassiere

Bà đã phát minh ra loại áo ngực,

that in an emergency

trong trường hợp khẩn cấp, có thể nhanh chóng

can be quickly separated

into a pair of protective face masks.

tách ra thành hai chiếc mặt nạ phòng độc,

One to save your life,

một để cứu bạn,

one to save the life of some lucky bystander. (Laughter)

một để cứu người may mắn đứng cạnh bạn. (cười)

Why would someone do this, you might wonder.

Tại sao có người làm điều đó, bạn ngẫm nghĩ xem!

Dr. Bodnar came to the ceremony

Bác sĩ Bodnar đến buổi lễ

and she explained that she grew up in Ukraine.

giải thích rằng bà ớn lên ở Ukraine

She was one of the doctors who treated victims

và là bác sĩ chữa trị cho nạn nhân trong sự cố hạt nhân Chernobyl.

of the Chernobyl power plant meltdown.

And they later discovered that

Họ khám phá ra rằng

a lot of the worst medical problems

nhiều vấn đề y khoa tệ nhất

came from the particles people breathed in.

đến từ thứ mà người ta hít phải.

So she was always thinking after that

Bà ấy đã luôn trằn trọc về việc

about could there be some simple mask

tạo ra loại khẩu trang đơn giản,

that was available everywhere when the unexpected happens.

sẵn có ở mọi nơi khi tình huống bất ngờ xảy đến.

Years later, she moved to America.

Nhiều năm sau đó, bà chuyển đến Mỹ và có em bé.

She had a baby,

One day she looked, and on the floor,

Một ngày nọ, bà nhìn thấy cậu con trai bé bỏng

her infant son had picked up her bra,

lấy áo ngực của mình và để nó lên mặt.

and had her bra on his face.

And that's where the idea came from.

Đó là xuất phát của ý tưởng.

She came to the Ig Nobel ceremony

Bà đến lễ trao giải Ig Nobel với nguyên bản đầu tiên của chiếc áo ngực

with the first prototype of the bra

and she demonstrated:

và thị phạm nó.

(Laughter) (Applause)

(cười) (vỗ tay)

[Paul Krugman, người đạt giải Nobel (2008) về kinh tế]

["Paul Krugman, Nobel laureate (2008) in economics"]

["Wolfgang Ketterle, Nobel laureate (2001) in physics"]

[Wolfgang Ketterle, đoạt giải Nobel (2001) về vật lý]

I myself own an emergency bra. (Laughter)

Tôi cũng sở hữu một chiếc áo ngực khẩn cấp (cười).

It's my favorite bra,

Nó là chiếc áo ngực ưa thích của tôi

but I would be happy to share it with any of you,

và tôi rất vui lòng chia sẻ nó với bạn

should the need arise.

khi cần thiết.

Thank you.

Xin cảm ơn!

(Applause)

(vỗ tay)