Fly with the Jetman | Yves Rossy

Translator: Liridon Shala Reviewer: Amantia Gjikondi

(Music)

(Muzike)

[music by Moby]

Teksti: Njeriu avion - Yves Rossy

Gryka e madhe

[Grand Canyon]

Narrator: Many of the tests are conducted

(Vidio) shpjeguesi: Shumica e këtyre testeve janë mbajtur

while Yves is strapped onto the wing,

nderkohe qe Yves ishte i lidhur mbi krahun,

because Yves' body is an integral part of the aircraft.

sepse trupi i Yves është pjesë e integruar e aeroplanit.

[Wind tunnel tests]

Teksti: Testi në tunelin me erë

Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder.

Shpjeguesi: Krahet nuk kane kontroll te drejtimit,

pa krah, pa helika rrotulluese.

Yves uses his body to steer the wing.

Yves përdor trupin e tij për te drejtuar krahet.

Stefan Von Bergen: Well, he turns

Stefan von Bergen: Ai kthehet

by just putting his head on one or the other side.

vetem duke vendosur koken në njëren apo tjetren anë.

And sometimes he assists that with his hands,

Dhe nga njëhere ai drejton atë me duart e tij,

sometimes even with the leg.

nga njëhere edhe me këmben e tij.

He's acting as a human fuselage, so to say.

Ai po vepron si një njeri avion, si të thuash.

Dhe kjo është shumë unike.

And that's quite unique.

Shpjeguesi: Kur ai harkon kurrizin e tij,

Narrator: When he arches his back, he gains altitude.

ai fitonte lartësi.

Kur ai shtynte krahet e tij përpara,

When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.

ai shkonte si vozites.

[Swiss Alps]

Teksti: Alpet Zvicrrane

[Strait of Gibraltar crossing]

Drejt ngushtices së Gjibraltar-it

[English Channel crossing]

Kryqezimi i kanalit Anglez

Commentator One: There he goes.

Komentatori: Ja ku shkon.

There is Yves Rossy.

Ky është Yves Rossy.

And I think the wing is open.

Dhe mendoj qe krahu i tij u hap, krahet janë hapur.

So our first critical moment, it's open.

Kështu që ne momentin e pare kritik, u hap.

Ai shkon posht. Po fluturon ai?

He is down. Is he flying?

Komentatori i dyte: Po duket se po e stabilizon.

Commentator Two: It looks like he's stabilized.

Ai po fillon te ngjitet.

He's starting to make his climb.

Commentator One: There's that 90 degree turn.

Komentatori: Ja ky është kthimi 90 grad qe ne po flisnim, po del jashte.

Ja ku po del jasht kanalit.

He's out over the channel.

Ja ku është Yves Rossy.

There is Yves Rossy.

There is no turning back now.

Tani ska me kthim mbrapa.

He is over the English Channel and under way.

Ai eshte mbi kanalin anglez.

Ladies and gentlemen,

Zonja dhe zoterinj,

a historic flight has begun.

nje fluturim historik ka filluar.

[Images: National Geographic]

Commentator Two: And as he approaches the ground,

Komentatori i dyte: Cfare do të bëj ai kur ti afrohet tokes

he's going to pull down on those toggles to flare,

ai po zbret poshte në koder për tu ulur,

po e ngadalson veten pak,

slow himself down just a little bit,

and then come in for a nice landing.

dhe po vjen me një ulje të butë.

Komentatori: Ja ku është.

Commentator One: There he is.

Yves Rossy has landed in England.

Yves Rossy është ulur në Angli.

Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!

Bruno Giussani: Ai tani është ne Edinburgh. Yves Rossy.

(Duartrokitje)

(Applause)

(Applause ends)

Gjithashtu edhe paisjet e tij.

And his equipment as well.

Yves, welcome. It is quite amazing.

Yves, mire se vjen. Është shume mahnitese.

Those sequences were shot over the last three years

Këto sekuenca kan qenë të filmuara gjate 3 viteve të fundit

ne momente te ndryshme të aktiviteteve tua.

in various moments of your activities.

Dhe kane qene shumë, dhe shumë të tjera.

And there were many, many others.

So it's possible to fly almost like a bird.

Kështu që është e mundur të fluturosh si një zog.

What is it like to be up there?

Si është të jesh atje lartë ?

Yves Rossy: It's fun. It's fun.

Yves Rossy: Eshtë argëtim, është argëtim.

(Laughter)

(Qeshje)

I don't have feathers.

Nuk kam krahë.

But I feel like a bird sometimes.

Por nganjëhere ndihem si zogjte.

Me të vërtet është një ndjenjë jo reale,

It's really an unreal feeling,

because normally you have a big thing,

sepse normalisht ti ke nje gjë shumë të madhe,

një avion, rreth teje.

a plane, around you.

And when I strap just this little harness,

Dhe kur i shtrengoj vetem pak,

këto krahe të vegjel,

this little wing,

me të vërtete kam ndjenjen e të qenit një zog.

I really have the feeling of being a bird.

BG: How did you start to become Jetman?

BG: Si fillove të bëhesh njeri-avion?

YR: It was about 20 years ago,

YR: Ka qene diku rreth 20 vite më parë

when I discovered free falling.

kur zbulova rënjen e lirë.

When you go out of an airplane, you are almost naked.

Kur zbret nga një avion

je pothuajse i zhveshur.

Merr një pozit të tille.

You take a position like that.

And especially when you take a tracking position,

Dhe në vecanti kur merr një pozite gjurmuese,

ke ndjenjen

you have the feeling that you are flying.

se je duke fluturuar.

And that's the nearest thing to the dream.

Dhe kjo ëshë gjëja më e afert e të qenit në një ëndërr.

You have no machine around you.

Nuk ke asnje makine rreth teje.

You are just in the element.

Ti je vetem një element.

It's very short and only in one direction.

Eshtë shum e shkurter dhe vetem në një drejtim.

(Laughter)

Kështu që idea

So the idea was, okay,

ka qen, në rregull, mbaje ate ndjenje lirie,

keep that feeling of freedom,

but change the vector and increase the time.

por ndrysho vektorin dhe të rrit kohen.

BG: Jam pakez kurjoz, cila ka qene shprejtsia juaj maksimale?

BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?

YR: Dikur rreth 300 km në orë në zbritje.

YR: It's about 300 km per hour before looping.

That means about 190 miles per hour.

Qe do te thote rreth 190 milje në orë.

BG: What's the weight of the equipment you're carrying?

BG: Dhe cila është pesha e paisjeve që ti mban?

YR: Kur jam plot me vajgur,

YR: When I exit full of kerosene,

I'm about 55 kilos.

une jam rreth 55 kile.

I have 55 kilos on my back.

Kam 55 kilogram mbrapa shpine.

BG: And you're not piloting?

BG: Dhe ti nuk je një pilot?

There is no handle, no steering, nothing?

Nuk ka drejtim, nuk ka asgje?

It is purely your body,

Eshtë vetem trupi juaj,

and the wings become part of the body and vice versa?

dhe krahet bëhen pjese të trupit tuaj dhe ne të kundërten?

YR: That's really the goal,

YR: Ky është qellimi,

because if you put in steering,

për arsye se po vendose nje drejtues,

then you reinvent the airplane.

atëher kur ti e rikrijon një avion.

And I wanted to keep this freedom of movement.

Dhe unë dëshiroja të mbaja këtë liri të lëvizjes.

And it's really like the kid playing the airplane.

Dhe me të vërtete është një lloj imitimi i avionit.

Dua të ulem poshte ashtu.

I want to go down like that.

Dhe të ngrihem lart, te kthehem.

And up I climb, I turn.

It's really pure flying.

Eshte me te vertete nje fluturim i paster.

It's not steering, it's flight.

Nuk është drejtim, është fluturim.

BG: What kind of training do you do, you personally, for that?

BG: Çfare lloj trajnimi bën,

ti përsonalisht për këtë fluturim?

YR: Actually, I try to stay just fit.

YR: Vetem mundohem të jem në forme.

I don't do special physical training.

Nuk bëj ndonjë ushtrim fizik special.

Vetem mundohem të mbaj veten në levizje

I just try to keep my mobility through new activities.

duke bëre aktivitete të reja.

Për shembull,

For example, last winter I began with kite surfing.

dimrin e kaluar fillova të bëj serf me parashut --

e kështu gjërash të reja.

So, new things.

So you have to adapt.

Keshtu qe duhet te adaptohesh.

I'm quite an experienced manager of systems as a pilot,

Sepse kjo është kështu -- Jam një menaxher me eksperienc i sistemeve

si pilot,

but this is, really --

mirepo kjo është e vertet --

You need fluidity,

duhet të jesh i rrjedhshem,

you need to be agile

duhet të jesh i zhdervjelltë

dhe gjithashtu duhet të adaptohesh shumë shpejt.

and also to adapt really fast.

BG: Somebody in the audience asked me,

BG: Dikush në publik më pyeti mua,

"How does he breathe up there?"

"Si merr frymë kur je atje lartë?"

Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.

sepse je duke shkuar shumë shpejt dhe duke u ngjitur 3,000 metra.

YR: Okay, up to 3,000 meters,

YR: Deri në 3,000 metra,

it's not such a big problem with oxygen.

nuk është ndonjë problem i madh me oksigjenin.

Përshembull, Çiklistet,

But for example, bikers,

they have the same speed.

edhe ata kanë të njejten shpejtësi.

Just with the helmet, integral helmet,

Vetem me helmeten, helmenten e integruar,

me të vërtet nuk është ndonjë problem për të marrë frymë.

it's really no problem to breathe.

BG: Më përshkruaj paisjet e fluturimt me që i posedoni këtu.

BG: Describe for me the equipment, since you have it here.

So Breitling's four engines.

Kështu, posedon katër motorr.

YR: Yeah, two-meter span.

YR: Po, dy për një përiudhe.

Ultra-stable profile.

Profil i stabilizuar.

Four little engines,

Katër motorr të vegjël.

22 kilos thrust each,

22 kilogram secili, turbinat

turbines, working with kerosene.

punojnë me nafte.

Lidhur me parashutë.

Harness, parachute.

My only instruments are an altimeter and time.

Instrumentet e mija janë [në] lëvizshmëri dhe kohë.

E di që kam rreth tetë minuta karburant.

I know I have about eight minutes fuel.

Kështu që kontrollo përpara se te jete mbaruar.

So I just check before it's finished.

(Laughter)

(Qeshje)

Po, kjo është e tëra.

And yeah, that's all.

Two parachutes.

Dy parashuta

That means, if I have a problem with the first one I pull,

Nëse kam ndonje problem

me të parën e tërheq.

akoma kam mundësine

I still have the possibility to open the second one.

që te hap parashuten e pare.

Dhe kjo është jeta ime.

And this is my life.

That's the real important thing about safety.

Kjo është gjëja më e rëndësishme rreth sigurisë.

E kam përdorur këtë.

I did use that during these last 15 years

gjatë këtyre 15 viteve të fundit.

about 20 times.

rreth 20 herë --

Never with that type of wing, but at the beginning.

kurrë me këte lloj krahu, por në fillim.

I can release my wing

Une mund ti hap krahet e mi

when I am in a spin or unstable.

kur jam duke u rrutulluar apo jo-stabel.

BG: Ne te pame në 2009 duke kaluar ngushticen e Gjilbraltar-it

BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait

where you lost control

ku humbe kontrollin

and then you dived down into the clouds

dhe kur u ndave poshtë nën re

dhe në oqean.

and in the ocean.

So that was one of those cases where you let the wings go, right?

Pra ajo ka qenë njëra nga rastet kur ke len krahet të ikin, apo jo?

YR: Po. E provova në re,

YR: Yeah. I did try in the clouds,

but you lose orientation completely.

mirepo humbe [plotesisht orientimin].

So I did try to take, again,

Keshtu qe e provova perseri,

a climb altitude.

një ngritje përpjete.

I thought, okay, I will go out.

Mendova, në rregull, do të dal jashte.

But most probably, I did something like that.

Mirepo bëra dicka të ngjshme.

(Laughter)

BG: Something that is not very safe, the image.

BG: Dicka që nuk është shumë e sigurt në imazh.

YR: You feel great, but --

YR: Po, por ndiheni shume mire,

mirepo nuk keni ngritjen e duhur.

(Laughter)

But you have not the right altitude.

Kështu që gjëja tjeter që pashe ishte vetem e kalter.

So the next thing I saw was just blue.

It was the sea.

Ishte deti.

I have also an audible altimeter.

Pashe gjithashtu nje ngritje të gabueshme.

Kështu që isha në minimumin e lartësise

So I was at my minimum altitude

in that vector -- fast --

në atë vektor -- shpejt--

so I pulled that.

kështu që e tërhoqa.

And then I did open my chute.

Pastaj e hapa parashuten time.

BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.

BG: Pra krahet kan parashuten e tyre, ndersa ti ke dy parashuta.

YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing

YR: Sakte. Është një parashut e shpetimit për krahet

for two reasons:

për dy arsye:

so I can repair it afterward

që të mund ti riparoj pastaj

and especially so nobody takes that, just on his head.

kështu që askush nuk i merr ata, vetem ne koken e tij.

BG: E shoh. Ndoshta duhet të vish këtu.

BG: I see. Maybe come back here.

This is risky stuff indeed.

Kjo është ne pergjithesi një gjë shum e rrezikshme.

Shumë njerez kan vdekur duke provuar gjëra të tilla.

People have died trying to do this kind of thing.

Dhe ti nuk dëshiron një njeri të cmendur; ti je një pilot Zviceriran i aviacionit,

And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot,

keshtu qe jeni një njeri shume i zgjedhur.

so you're rather a checklist kind of guy.

I assume you have standards.

Besoj qe ke standarte.

YR: Yeah. I have no checklist for that.

YR: Po. Ska ndonjë përzgjedhje për atë.

(Laughter)

BG: Le të mos i tregojme punedhënesit tuaj.

BG: Let's not tell your employer.

(Laughter)

YR: Jo, kjo është në dy bota.

YR: No, that's really two worlds.

Civil aviation is something that we know very well.

Aviacioni civil është dicka qe ne e njohim shumë mirë.

Kemi njëqind vjet eksperiencë.

We have a hundred years of experience.

And you can adapt really precisely.

Dhe mund ta adaptoni në mënyre shumë precize.

Me atë,

With that, I have to adapt to something new.

une duhet te adaptoj dicka te re.

That means improvise.

Qe do te thote te improvizoj.

So it's really a play between these two approaches.

Kështu që është një ngjarje në mes të dy qasjeve.

Something that I know very well, these principles.

Dicka që unë e njoh shumë mirë --

këto principe përshembull,

For example, we have two engines on an Airbus;

kemi dy motorrë në një Avion civil (Airbus);

dhe vetem me njërin motorr mund të fluturosh.

with only one engine, you can fly it.

Kështu që plani B. gjithmonë ka një plan B.

So plan B, always a plan B.

Në një avion luftarak, gjithmon ke një vend nxjerrjeje.

In a fighter, you have an ejection seat.

That's my ejection seat.

Kjo eshte ndenjesja ime shkeputese.

Kështu që edhe une kam qasjen e një piloti profesional

So I have the approach of a professional pilot

por me një respekt të fillestarit

with the respect of a pioneer

në përballje me nënen natyre.

in front of Mother Nature.

BG: It's well said.

BG: Thënie e drejte, thënie e drejte.

What happens if one of the engines stops?

Çfar ndodh nese njëri nga motorret ndalet?

YR: I do a roll.

YR: Bëj një rrotullim.

And then I stabilize,

Dhe pastaj e stabilizoj,

duke u bazuar në lartësin time,

and according to my altitude, I continue on two or three engines.

e vazhdoj me dy apo tre motorr.

Nganjëhere është e mundur --

It's sometimes possible.

It's quite complicated to explain,

është shumë vështir per ta sqaruar --

por duke krahasur nga cili regjim unë vi,

but according to which regime I was,

I can continue on two

mund të vazhdoj edhe me dy

and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.

dhe te provojë të gjejë një vend të mirë për tu ulur, e pastaj te hapi parashuten.

BG: So the beginning of the flight

BG: Keshtu qe në fillim të fluturimit

is actually you jump off a plane or a helicopter,

ti kërcen nga avioni apo helikopteri,

and you go on a dive and accelerate the engines,

dhe vazhdon në vozitje duke përshtatur motorret,

and then you basically take off mid-air somewhere.

pastaj fillon duke larguar ajrin diku.

And then the landing, as we have seen,

Dhe uljen ashtu sic e pamë,

arriving on this side of the Channel,

duke arritur ne anen e kanalit

bëhet me një parashut.

is through a parachute.

So just as a curiosity,

Sa për kuriozitet,

where did you land when you flew over the Grand Canyon?

ku ishe ulur, kur fluturove mbi gryken e madhe?

Ishe ulur në buz, poshte atje?

Did you land on the rim, down at the bottom?

YR: It was down on the bottom.

YR: Po isha posht atje.

And I came back afterward on the sled of the helicopter back.

Pastaj erdha mbrapa

në mbajtësin e mbrapshtëm të helikopterit.

But it was too stony and full of cactus on top.

Mirepo isha shum i mbushur ne krye.

(Laughter)

BG: Ajo është pikerisht arsyeja pse e bëra pyetjen.

BG: That's exactly why I asked the question.

YR: Gjithashtu edhe elektricistet janë shumë qesharak atje.

YR: And also, the currents are quite funny there.

There is big thermal activity,

Atje është një aktivitet i madh termal,

big difference in altitude also.

ndryshim i madh në lartësi po ashtu.

So it was much safer for me to land at the bottom.

Kështu që ishte shumë më e lehtë për mua të ulem poshte.

BG: Mendoj që tani, shumë njerez në publik

BG: I think that right now, many people are asking,

"When are you developing a double-seater

janë duke pyetur, "kur do të zhvillosh një version me dy ndenjese

so they can fly with you?"

që të mund të fluturoj me ty?"

YR: I have a standard answer.

YR: Kam një përgjigje standarte.

Have you ever seen tandem birds?

A e keni parë ndonjëhere supermenin?

(Laughter)

BG: Përgjigje e përkryer.

BG: Perfect answer.

(Applause)

(Duartrokitje)

(Applause ends)

BG: Yves, one last question.

Yves, pyetja e fundit.

What's next for you? What's next for Jetman?

Cfare do të ndodh pas kesaj me ty? Cfare e pret Njeriun fluturues me tej?

YR: First, to instruct a younger guy.

YR: Së pari, të mësoj një njeri më të ri

I want to share it, to do formation flights.

Dëshiroj të ndaj kete,

që të bej fluturime të formuara

And I plan to start from a cliff,

Dhe po planifikoj ta filloj nga një shkëmb,

like catapulted from a cliff.

si hedhësit e shkembinjëve.

BG: So instead of jumping off a plane, yes?

BG: Në vend qe të biesh nga nje avion, apo ?

YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed.

YR: Po, me qëllimin final të zbritjes,

por me shpejtësine fillestare.

Really, I go step by step.

Me të vërtet unë shkoj hap pas hapi.

It seems a little bit crazy, but it's not.

Duket pak e cmendur,

mirepo nuk është.

It's possible to start already now, it's just too dangerous.

Eshtë e mundur të filloj që tani, mirEpo është e rrezikshme.

(Laughter)

(Qeshje)

Thanks to the increasing technology, better technology,

Faliminderit në avancimin e teknologjise, teknlogjija më e mirë,

do të jete e sigurte.

it will be safe.

Dhe shpresoj që do të jete për secilin.

And I hope it will be for everybody.

Bg: Yves, faliminderit shumë. Yves Rossy.

BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.

(Duartrokitje)

(Applause)