Fly with the Jetman | Yves Rossy

Translator: Gohar Khachatryan Reviewer: Arpiné Grigoryan

(Music)

(Երաժշտություն)

[music by Moby]

Տեքստ. Թռչող մարդը` Իվ Ռոսսի

Գրանդ Կանյոն

[Grand Canyon]

Narrator: Many of the tests are conducted

(Տեսահոլովակ) Փորձարկումներից շատերը իրականացվել են,

while Yves is strapped onto the wing,

երբ Իվը կապված է թևին,

because Yves' body is an integral part of the aircraft.

քանի որ նրա մարմինն ինքնաթիռի անբաժան մասն է կազմում:

[Wind tunnel tests]

Տեքստ՝ քամու հոսանքի փորձարկումներ

Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder.

Թևը չունի կառավարման մեխանիզմ,

չկա ղեկ:

Yves uses his body to steer the wing.

Իվը օգտագործում է իր մարմինը թևը ղեկավարելու համար:

Stefan Von Bergen: Well, he turns

Ստեֆան վոն Բերգեր․ Նա պտտվում է

by just putting his head on one or the other side.

պարզապես գլուխն այս կամ այն կողմ շարժելով։

And sometimes he assists that with his hands,

Երբեմն նա իրեն օգնում է ձեռքերով,

sometimes even with the leg.

երբեմն՝ ոտքով։

He's acting as a human fuselage, so to say.

Կարելի է ասել, նա հանդիսանում է մարդկային ֆյուզելյաժ։

Եվ դա միանգամայն եզակի է։

And that's quite unique.

Երբ նա աղեղի պես ձգում է իր մեջքը,

Narrator: When he arches his back, he gains altitude.

նա վերև է բարձրանում։

Երբ նա ուսերն առաջ է տանում,

When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.

նա սկսում է իջնել։

[Swiss Alps]

Տեքստ՝ Շվեյցարական Ալպեր

[Strait of Gibraltar crossing]

Ջիբրաթալի նեղուց

[English Channel crossing]

Անգլիական նեղուց

Commentator One: There he goes.

Մեկնաբան․ Ահա նա։

There is Yves Rossy.

Ահա Իվ Ռոսսին։

And I think the wing is open.

Կարծում եմ թևը բացվել է, թևը բացվել է։

So our first critical moment, it's open.

Առաջին վճռական պահը, այն բացվել է։

Նա իջնում է։ Արդյո՞ք նա թռչում է։

He is down. Is he flying?

Երկրորդ մեկնաբան․ Նա կարծես կայունաել է:

Commentator Two: It looks like he's stabilized.

Նա սկսում է վեր բարձրանալ։

He's starting to make his climb.

Commentator One: There's that 90 degree turn.

Մեկնաբան՝ Ահա այն 90 աստիճան պտույտը, որի մասին դուք խոսում էիք։

Նա նեղուցի վերևում է։

He's out over the channel.

Ահա Իվ Ռոսսին։

There is Yves Rossy.

There is no turning back now.

Այժմ նահանջի հնարավորություն չկա։

He is over the English Channel and under way.

Նա Անգլիական նեղուցի վրայով է թռչում։

Ladies and gentlemen,

Տիկնայք և պարոնայք,

a historic flight has begun.

պատմական թռիչքը սկսվել է։

[Images: National Geographic]

Commentator Two: And as he approaches the ground,

Երկրորդ մեկնաբան՝ Գետնին մոտենալիս նա պատրաստվում է

he's going to pull down on those toggles to flare,

ներքև ձգել բռնակները,

արագությունը փոքրացնելու

slow himself down just a little bit,

and then come in for a nice landing.

և թեթև վայրէջք կատարելու համար։

Մեկնաբան․ Ահա նա։

Commentator One: There he is.

Yves Rossy has landed in England.

Իվ Ռոսսին վայրէջք կատարեց Անգլիայում։

Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!

Բրունո Ջյուզանի․ Իսկ այսօր նա Էդինբուրգում է։ Իվ Ռոսսի։

(Ծափահարություններ)

(Applause)

(Applause ends)

Եվ նրա սարքավորումը նույնպես։

And his equipment as well.

Yves, welcome. It is quite amazing.

Իվ, ողջույն։ Պարզապես հրաշալի է։

Those sequences were shot over the last three years

Այդ հոլովակները նկարվել են վերջին երեք տարիների ընթացքում,

քո տարբեր թռիչքների ժամանակ։

in various moments of your activities.

Եվ կային շատ ու շատ այլ թռիչքներ։

And there were many, many others.

So it's possible to fly almost like a bird.

Այսինքն, գրեթե հնարավոր է թռչել թռչունի պես։

What is it like to be up there?

Ի՞նչ ես զգում այդտեղ վերևում։

Yves Rossy: It's fun. It's fun.

Իվ Ռոսսի՝ Շատ զվարճալի է։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

I don't have feathers.

Ես միայն փետուրներ չունեմ:

But I feel like a bird sometimes.

Բայց երբեմն ինձ թռչունի պես եմ զգում:

Իրականում շատ անսովոր զգաղոցություն է,

It's really an unreal feeling,

because normally you have a big thing,

որովհետև, որպես կանոն, դուք ձեր շուրջն ունեք

մի մեծ ինքնաթիռ։

a plane, around you.

And when I strap just this little harness,

Իսկ երբ ես ամրացնում եմ

այս փոքր թևը,

this little wing,

ես իսկապես ինձ թռչուն եմ զգում։

I really have the feeling of being a bird.

BG: How did you start to become Jetman?

ԲՋ՝ Իսկ ինչպե՞ս դու դարձար Թռչող մարդ։

YR: It was about 20 years ago,

ԻՌ՝ Դա եղավ մոտ 20 տարի առաջ,

when I discovered free falling.

երբ ես հայտնաբերեցի ազատ անկումը։

When you go out of an airplane, you are almost naked.

Երբ դուրս ես թռչում ինքնաթիռից

դու կարծես մերկ լինես։

Դու այսպիսի դիրք ես ընդունում։

You take a position like that.

And especially when you take a tracking position,

Եվ հատկապես երբ դու այդպիսի դիրք ես ընդունում,

դու այնպիսի զգացողություն ունես,

you have the feeling that you are flying.

որ թռչում ես։

And that's the nearest thing to the dream.

Դա կարծես երազ լինի։

You have no machine around you.

Շուրջդ մեքենա չկա։

You are just in the element.

Դու պարզապես օդում ես։

It's very short and only in one direction.

Այն շատ կարճ է և միայն մեկ ուղղությամբ։

(Laughter)

Գաղափարը հետևյալն էր․

So the idea was, okay,

պահպանել ազատության զգացումը,

keep that feeling of freedom,

but change the vector and increase the time.

բայց փոխել ուղղությունը և ավելացնել ժամանակը։

ԲՋ` Ինձ շատ հետաքրքիր է. ո՞րն է քո առավելագույն արագությունը:

BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?

ԻՌ` Այն հասնում է մոտ 300 կմ/ժամ,

YR: It's about 300 km per hour before looping.

That means about 190 miles per hour.

այսինքն` մոտ 190 մղոն ժամում:

BG: What's the weight of the equipment you're carrying?

ԲՋ` Իսկ ի՞նչ քաշ ունի սարքավորումը, որը կրում ես:

ԻՌ՝ Երբ ես դուրս եմ թռչում, լի կերոսինի պաշարով,

YR: When I exit full of kerosene,

I'm about 55 kilos.

մոտ 55 կիլո եմ։

I have 55 kilos on my back.

Մեջքիս 55 կիլո քաշ ունեմ։

BG: And you're not piloting?

ԲՋ՝ Եվ դու չե՞ս ղեկավարում թռիչքը։

There is no handle, no steering, nothing?

Չունես բռնակ կամ որևէ ղեկ, չէ՞։

It is purely your body,

Միայն քո մարմինն է,

and the wings become part of the body and vice versa?

և թևերը դառնում են մարմնի մի մասը և հակառակը։

YR: That's really the goal,

ԻՌ՝ Նպատակն իրականում հենց դա էր,

because if you put in steering,

որովհետև եթե ղեկ ավելացնես,

then you reinvent the airplane.

ապա դու նորից հորինում ես ինքնաթիռ։

And I wanted to keep this freedom of movement.

Ես ցանկանում էի պահպանել ազատության այդ զգացումը:

And it's really like the kid playing the airplane.

Եվ սա շատ նման է նրան, երբ երեխան ինքնաթիռով խաղում է։

Ես ուզում եմ այդպես իջնեմ։

I want to go down like that.

Եվ ապա վեր բարձրանամ, պտտվեմ։

And up I climb, I turn.

It's really pure flying.

Սա իրականում մաքուր թռիչք է:

It's not steering, it's flight.

Սա կառավարում չէ, սա թռիչք է:

BG: What kind of training do you do, you personally, for that?

ԲՋ՝ Ինչպիսի՞ ֆիզիկական պատրաստություն ես անցնում

դու անձամբ այս ամենի համար։

YR: Actually, I try to stay just fit.

ԻՌ՝ Իրականում, ես պարզապես փորձում եմ առողջ կյանք վարել։

I don't do special physical training.

Հատուկ որևէ ֆիզիկական պատրաստություն չեմ անցնում։

Պարզապես փորձում եմ շարժունակ լինել,

I just try to keep my mobility through new activities.

ակտիվ կյանք վարել։

Օրինակ,

For example, last winter I began with kite surfing.

անցյալ ձմեռ ես սկսեցի օդապարուկ քշել,

այնպես որ, այո, նոր բաներ եմ փորձում։

So, new things.

So you have to adapt.

Դու անընդհատ պետք է հարմարվես։

I'm quite an experienced manager of systems as a pilot,

Որովհետև սա․․․ ես համակարգերի ղեկավարման լավ փորձ ունեմ,

որպես օդաչու,

but this is, really --

բայց այդ դեպքում իրականում

You need fluidity,

քեզ հոսունություն է անհրաժեշտ,

you need to be agile

դու պետք է լինես ճկուն

և նաև արագ հարմարվող։

and also to adapt really fast.

BG: Somebody in the audience asked me,

ԲՋ՝ Հանդիսատեսներից մեկը հարցրեց ինձ․

"How does he breathe up there?"

«Ինչպե՞ս է նա շնչում այնտեղ վերևում»,

Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.

որովհետև դու արագ թռչում ես 3,000 մետր բարձրության վրա։

YR: Okay, up to 3,000 meters,

ԻՌ՝ Այո, 3,000 մետր բարձության վրա

it's not such a big problem with oxygen.

թթվածինը մեծ խնդիր չէ։

Օրինակ, մոտոցիկլիստները

But for example, bikers,

they have the same speed.

նույն արագությունն ունեն։

Just with the helmet, integral helmet,

Երբ սաղավարտ ունես,

շնչելը խնդիր չէ։

it's really no problem to breathe.

ԲՋ՝ Կպատմե՞ս քո սարքավորման մասին, որը բերես ես հետդ։

BG: Describe for me the equipment, since you have it here.

So Breitling's four engines.

Մենք ունենք Breitling ապրանքանիշի չորս շարժիչ։

YR: Yeah, two-meter span.

ԻՌ՝ Այո, երկու մետր լայնության։

Ultra-stable profile.

Չափազանց կայուն։

Four little engines,

Չորս փոքր շարժիչ,

22 kilos thrust each,

յուրաքանչյուրը 22 կիլո քարշով, տուրբիններ,

turbines, working with kerosene.

որոնք կերոսինով են աշխատում։

Լծասարք, պարաշյուտ։

Harness, parachute.

My only instruments are an altimeter and time.

Իմ միակ գործիքները բարձրաչափն են և ժամանակը։

Ես գիտեմ, որ ունեմ ութ րոպեի վառելիք։

I know I have about eight minutes fuel.

Այնպես որ պետք է ստուգել, մինչ այն կվերջանա։

So I just check before it's finished.

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Այո, այդքանը։

And yeah, that's all.

Two parachutes.

Երկու պարաշյուտ։

That means, if I have a problem with the first one I pull,

Դա նշանակում է, որ եթե ես խնդիր ունենամ

առաջին պարաշյուտի հետ,

ես հնարավորություն ունեմ

I still have the possibility to open the second one.

երկրորդը բացել։

Եվ սա իմ կյանքն է։

And this is my life.

That's the real important thing about safety.

Դա ամենակարևորն է անվտանգությունն ապահովելու համար։

Ես օգտագործել եմ այն

I did use that during these last 15 years

այս վերջին 15 տարիների ընթացքում

about 20 times.

մոտ 20 անգամ,

Never with that type of wing, but at the beginning.

այս թևի հետ չէ, դա սկբում էր։

I can release my wing

Ես կարող եմ արձակել իմ թևը

when I am in a spin or unstable.

երբ պտույտի մեջ եմ ընկել կամ անկայուն վիճակում եմ։

ԲՋ՝ Մենք տեսանք 2009 թ․-ի Ջիբրալթարի նեղուցի վրայով թռիչքի ժամանակ,

BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait

where you lost control

երբ դու կորցրեցիր ղեկավարումը

and then you dived down into the clouds

և ապա սուզվեցիր ամպերի մեջ

և օվկիանոս։

and in the ocean.

So that was one of those cases where you let the wings go, right?

Դա այն դեպքերից մեկն էր, երբ դու ստիպված էիր արձակել թևը, ճի՞շտ է։

ԻՌ՝ Այո, ես փորձեցի թռչել ամպերի մեջ,

YR: Yeah. I did try in the clouds,

but you lose orientation completely.

բայց ամբողջությամբ կորցրեցի կողմնորոշումս։

So I did try to take, again,

Ես կրկին փորձեցի վեր թռչել,

a climb altitude.

վեր բարձրանալ։

I thought, okay, I will go out.

Մտածեցի, դուրս կգամ։

But most probably, I did something like that.

Բայց ամենայն հավանականությամբ մի այսպիսի բան արեցի։

(Laughter)

BG: Something that is not very safe, the image.

ԲՋ՝ Սա նման չէ ապահով բանի։

YR: You feel great, but --

ԻՌ՝ Հիանալի զգացողություն է,

բայց անհրաժեշտ բարձրությունը չունեի։

(Laughter)

But you have not the right altitude.

Եվ հաջորդ բանը, որ տեսա կապույտն էր։

So the next thing I saw was just blue.

It was the sea.

Ծովն էր։

I have also an audible altimeter.

Ես նաև ձայնային բարձրաչափ ունեմ։

Ես ամենամինիմալ բարձրության վրա էի,

So I was at my minimum altitude

in that vector -- fast --

այդ իսկ պատճառով արագ

so I pulled that.

հանեցի այն:

And then I did open my chute.

Ապա ես բացեցի իմ պարաշյուտը:

BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.

ԲՋ՝ Այսպիսով թևերը իրենց սեփական պարաշյուտն ունեն, և դու ունես երկու պարաշյուտ։

YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing

ԻՌ՝ Ճիշտ այդպես։ Թևը պարաշյուտ ունի

for two reasons:

երկու պատճառով․

so I can repair it afterward

նախ, որ ես կարողանամ այն վերանորոգել,

and especially so nobody takes that, just on his head.

և նաև, որպեսզի այն ոչ մեկի գլխին չընկնի։

ԲՋ՝ Հասկանալի է։ Մի պահ վերադառնանք մեր հարցին։

BG: I see. Maybe come back here.

This is risky stuff indeed.

Սա իսկապես շատ վտանգավոր է։

Մարդիկ, ովքեր փորձել են նման բաներ անել, մահացել են։

People have died trying to do this kind of thing.

Դու նման չես խենթի, դու շվեյցարական ավիաուղիների օդաչու ես,

And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot,

դու ավելի շատ ցուցակով աշխատող մարդ ես։

so you're rather a checklist kind of guy.

I assume you have standards.

Ես ենթադրում եմ, դու ստանդարտներ ունես։

YR: Yeah. I have no checklist for that.

ԻՌ՝ Այո։ Բայց սրա համար ցուցակ չունեմ։

(Laughter)

ԲՋ՝ Արի չասենք դրա մասին քո գործատուին։

BG: Let's not tell your employer.

(Laughter)

ԻՌ՝ Իրականում սրանք երկու տարբեր աշխարհներ են։

YR: No, that's really two worlds.

Civil aviation is something that we know very well.

Քաղաքացիական ավիացիան մի բան է, որին մենք լավ ծանոթ ենք:

Մենք հարյուրավոր տարիների փորձ ունենք:

We have a hundred years of experience.

And you can adapt really precisely.

Եվ կարող ենք ճշգրտորեն հարմարվել իրավիճակին:

Այդ դեպքում,

With that, I have to adapt to something new.

ես պետք է հարմարվեմ մի նոր բանի:

That means improvise.

Նշանակում է, որ ես պետք է իմպրովիզացիա անեմ:

So it's really a play between these two approaches.

Իրականում սա երկու մոտեցումների համադրություն է։

Something that I know very well, these principles.

Մի բան, որ շատ լավ գիտեմ,

այս սկզբունքները. օրինակ,

For example, we have two engines on an Airbus;

ինքնաթիռի վրա երկու շարժիչ կա,

միայն մեկ շարժիչով կարելի է այն քշել։

with only one engine, you can fly it.

Այնպես որ երկրորդ պլան է պետք, միշտ երկրորդ պլան։

So plan B, always a plan B.

Կործանիչ ինքնաթիռներում դու ունես վտարման աթոռ։

In a fighter, you have an ejection seat.

That's my ejection seat.

Սա իմ վտարման աթոռն է։

Այսպիսով ես ունեմ պրոֆեսիոնալ օդաչուի մոտեցում,

So I have the approach of a professional pilot

որը համադրում եմ նոր բաներ փորձարկողի հանդեպ հարգանքով

with the respect of a pioneer

մայր բնության նկատմամբ։

in front of Mother Nature.

BG: It's well said.

ԲՋ՝ Լավ ասացիր։

What happens if one of the engines stops?

Ի՞նչ է պատահում, երբ շարժիչներից մեկը կանգ է առնում։

YR: I do a roll.

ԻՌ՝ Ես պտույտ եմ անում։

And then I stabilize,

Ապա, երբ վիճակը կայուն է,

և կախված իմ բարձրությունից,

and according to my altitude, I continue on two or three engines.

շարունակում եմ երկու կամ երեք շարժիչով թռչել։

Երբեմն հնարավոր է,

It's sometimes possible.

It's quite complicated to explain,

շատ բարդ է բացատրել,

բայց կախված ռեժիմից, որում ես աշխատում էի,

but according to which regime I was,

I can continue on two

ես կարող եմ շարունակել թռչել երկու շարժիչով

and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.

և փորձել վայրէջքի համար լավ տեղ գտնել և ապա բացել պարաշյուտը։

BG: So the beginning of the flight

ԲՋ՝ Այսպես թռիչքի սկզբում

is actually you jump off a plane or a helicopter,

դու իրականում թռիչք ես կատարում ինքնաթիռից կամ ուղղաթիռից

and you go on a dive and accelerate the engines,

ներքև սուզվում, ապա միացնում շարժիչները,

and then you basically take off mid-air somewhere.

և ապա դու ինչ-որ պահից սկսած օդում թռչում ես։

And then the landing, as we have seen,

Ապա վայրէջքն է, ինչպես տեսանք,

arriving on this side of the Channel,

ջրանցքի այս կողմ հասար

պարաշյուտի միջոցով։

is through a parachute.

So just as a curiosity,

Պարզապես հետաքրիր է,

where did you land when you flew over the Grand Canyon?

որտե՞ղ դու վայրէջք կատարեցիր, երբ թռչում էիր Գրանդ Կանյոնի վրայով։

Դու վայրէջք կատարեցիր եզրին ներքևու՞մ։

Did you land on the rim, down at the bottom?

YR: It was down on the bottom.

ԻՌ՝ Ներքևում։

And I came back afterward on the sled of the helicopter back.

Ես վերադարձա

ուղղաթիռի օգնությամբ։

But it was too stony and full of cactus on top.

Գագաթին չափազանց քարքարոտ էր և շատ կակտուսներ կային։

(Laughter)

ԲՋ՝ Հենց այդ պատճառով էլ հարցրեցի։

BG: That's exactly why I asked the question.

ԻՌ՝ Բայց այդ հոսանքներն այնտեղ շատ անկանխատեսելի են։

YR: And also, the currents are quite funny there.

There is big thermal activity,

Ջերմային մեծ ակտիվություն է նկատվում,

big difference in altitude also.

նաև մեծ տարբերություն կա բարձրության մեջ։

So it was much safer for me to land at the bottom.

Այդպիսով շատ ավելի ապահով էր ներքևում վայրէջք կատարել։

ԲԳ` Կարծում եմ հիմա հանդիսատեսներից շատերը

BG: I think that right now, many people are asking,

"When are you developing a double-seater

մտորում են, թե երբ ես դու ստեղծելու երկու տեղանոց ինքնաթիռ,

so they can fly with you?"

որպեսզի նրանք կարողանան թռչել քեզ հետ:

YR: I have a standard answer.

ԻՌ` Ես դրան ունեմ ստանդարտ պատասխան:

Have you ever seen tandem birds?

Երբևէ տեսե՞լ եք երկու տեղանոց թռչուններ:

(Laughter)

ԲԳ` Հիանալի պատասխան է:

BG: Perfect answer.

(Applause)

(Ծափահարություններ)

(Applause ends)

BG: Yves, one last question.

Իվ, վերջին հարցը:

What's next for you? What's next for Jetman?

Ո՞րն է լինելու քո հաջորդ նախագիծը: Ի՞նչ է անելու Թռչող մարդը:

YR: First, to instruct a younger guy.

ԻՌ՝ Առաջին հերթին սովորեցնել մի երիտասարդի։

I want to share it, to do formation flights.

Ես ուզում եմ կիսվեմ իմ գիտելիքներով,

անել խմբային թռիչքներ։

And I plan to start from a cliff,

Ես պլանավորում եմ թռիչքը սկսել ժայռից,

like catapulted from a cliff.

ցած ընկելով ժայռից։

BG: So instead of jumping off a plane, yes?

ԲՋ՝ Ինքնաթիռից թռչելու փոխարեն, ճի՞շտ է։

YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed.

ԻՌ՝ Այո, նպատակ ունենալով բարձրանալ

նախնական արագությամբ։

Really, I go step by step.

Իրականում ես քայլ առ քայլ եմ առաջ գնում։

It seems a little bit crazy, but it's not.

Մի քիչ խենթ նախաձեռնություն է թվում,

բայց այդպես չէ։

It's possible to start already now, it's just too dangerous.

Արդեն իսկ հնարավոր է սկսել, բայց դեռ չափազանց վտանգավոր է։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Thanks to the increasing technology, better technology,

Ի շնորհիվ արագ զարգացող տեխնոլոգիայի,

այն կլինի ապահով։

it will be safe.

Եվ հույս ունեմ, հասանելի՝ բոլորին:

And I hope it will be for everybody.

ԲԳ` Իվ, շատ շնորհակալություն: Իվ Ռոսսի:

BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.

(Ծափահարություններ)

(Applause)