Fly with the Jetman | Yves Rossy

Tłumaczenie: Karolina Sobkowicz Korekta: Rysia Wand

(Music)

(Muzyka)

[music by Moby]

JETMAN (CZŁOWIEK RAKIETA) Yves Rossy

WIELKI KANION

[Grand Canyon]

Narrator: Many of the tests are conducted

Lektor: Podczas wielu testów,

while Yves is strapped onto the wing,

Yves jest przyczepiony do skrzydła,

because Yves' body is an integral part of the aircraft.

razem z którym tworzą latającą maszynę.

[Wind tunnel tests]

TESTY W TUNELU AERODYNAMICZNYM

Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder.

Skrzydło nie ma układu sterowania, klap ani steru.

Skrzydło nie ma układu sterowania, klap ani steru.

Yves uses his body to steer the wing.

Yves steruje dzięki ruchom ciała.

Stefan Von Bergen: Well, he turns

Stefan von Bergen: Skręca

by just putting his head on one or the other side.

przechylając głowę w jedną lub drugą stronę.

And sometimes he assists that with his hands,

Czasami pomaga sobie rękami, czasami nogą.

sometimes even with the leg.

Czasami pomaga sobie rękami, czasami nogą.

He's acting as a human fuselage, so to say.

Jego ciało to kadłub.

Jest to oryginalne rozwiązanie.

And that's quite unique.

Narrator: By wznieść się w górę, wypina klatkę piersiową.

Narrator: When he arches his back, he gains altitude.

Narrator: By wznieść się w górę, wypina klatkę piersiową.

Leci w dół kuląc ramiona do przodu.

When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.

Leci w dół kuląc ramiona do przodu.

[Swiss Alps]

ALPY SZWAJCARSKIE

[Strait of Gibraltar crossing]

LOT NAD CIEŚNINĄ GIBRALTARSKĄ

[English Channel crossing]

LOT NAD KANAŁEM LA MANCHE

Commentator One: There he goes.

Komentator: Leci.

There is Yves Rossy.

Oto Yves Rossy.

And I think the wing is open.

Ma otwarte skrzydło.

So our first critical moment, it's open.

To decydujący moment.

Czy leci?

He is down. Is he flying?

2. Komentator: Chyba odzyskał równowagę. Wznosi się.

Commentator Two: It looks like he's stabilized.

2. Komentator: Chyba odzyskał równowagę. Wznosi się.

He's starting to make his climb.

Commentator One: There's that 90 degree turn.

Komentator: Obrócił się o 90 stopni. Leci nad kanałem.

Komentator: Obrócił się o 90 stopni. Leci nad kanałem.

He's out over the channel.

Oto Yves Rossy.

There is Yves Rossy.

There is no turning back now.

Nie ma odwrotu.

He is over the English Channel and under way.

Jest nad kanałem La Manche w drodze do celu.

Ladies and gentlemen,

Panie i panowie,

a historic flight has begun.

rozpoczął się historyczny lot.

[Images: National Geographic]

Commentator Two: And as he approaches the ground,

Komentator 2: Przy lądowaniu zwolni spadochron hamujący,

he's going to pull down on those toggles to flare,

Komentator 2: Przy lądowaniu zwolni spadochron hamujący,

trochę zwolni

slow himself down just a little bit,

and then come in for a nice landing.

i podejdzie do lądowania.

Komentator: Oto i jest.

Commentator One: There he is.

Yves Rossy has landed in England.

Yves Rossy wylądował w Anglii.

Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!

Bruno Giussani: Dziś jest w Edynburgu. Yves Rossy.

(Brawa)

(Applause)

(Applause ends)

Jego sprzęt również.

And his equipment as well.

Yves, welcome. It is quite amazing.

Witamy. To zdumiewające.

Those sequences were shot over the last three years

Te sekwencje są z ostatnich 3 lat,

z różnych lotów.

in various moments of your activities.

Nagrań jest o wiele więcej.

And there were many, many others.

So it's possible to fly almost like a bird.

Czyli można latać jak ptak.

What is it like to be up there?

Jak to jest być w górze?

Yves Rossy: It's fun. It's fun.

Yves Rossy: Fajnie.

(Laughter)

(Śmiech)

I don't have feathers.

Nie mam piór.

But I feel like a bird sometimes.

Ale czasem czuję się jak ptak.

Nie można tego z niczym porównać.

It's really an unreal feeling,

because normally you have a big thing,

Zwykle latamy w wielkim samolocie.

Zwykle latamy w wielkim samolocie.

a plane, around you.

And when I strap just this little harness,

Po upięciu niewielkiej uprzęży,

niewielkiego skrzydła,

this little wing,

czuję się jak ptak.

I really have the feeling of being a bird.

BG: How did you start to become Jetman?

BG: Jak zostałeś Jetmanem?

YR: It was about 20 years ago,

YR: Jakieś 20 lat temu

when I discovered free falling.

odkryłem swobodny spadek.

When you go out of an airplane, you are almost naked.

Opuszczając samolot

jesteś prawie nagi.

Przyjmuje się wówczas taką pozycję.

You take a position like that.

And especially when you take a tracking position,

Zwłaszcza w pozycji tzw. trakowania

masz uczucie, że latasz.

you have the feeling that you are flying.

masz uczucie, że latasz.

And that's the nearest thing to the dream.

Niemal jak we śnie.

You have no machine around you.

Nie ma żadnej maszyny.

You are just in the element.

Jesteśmy tylko my i żywioł.

It's very short and only in one direction.

Trwa to krótko i tylko w jednym kierunku.

(Laughter)

Stąd pomysł,

So the idea was, okay,

żeby zachowując uczucie wolności,

keep that feeling of freedom,

but change the vector and increase the time.

zmienić tor lotu i wydłużyć czas.

BG: Jaką osiągasz maks. prędkość?

BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?

YR: 300 km/h przed wykonaniem pętli.

YR: It's about 300 km per hour before looping.

That means about 190 miles per hour.

Czyli jakieś 190 mil na godzinę.

BG: What's the weight of the equipment you're carrying?

BG: Ile waży sprzęt, który masz na plecach?

YR: Z pełnym bakiem paliwa

YR: When I exit full of kerosene,

I'm about 55 kilos.

jakieś 55 kilogramów.

I have 55 kilos on my back.

Na plecach mam 55 kg.

BG: And you're not piloting?

BG: Nie pilotujesz?

There is no handle, no steering, nothing?

Nie masz steru, nic?

It is purely your body,

Posługujesz się wyłącznie swoim ciałem,

and the wings become part of the body and vice versa?

a skrzydła są jego częścią i vice versa?

YR: That's really the goal,

YR: To właśnie chciałem osiągnąć.

because if you put in steering,

Dodając ster, otrzymalibyśmy nowy rodzaj samolotu.

then you reinvent the airplane.

Dodając ster, otrzymalibyśmy nowy rodzaj samolotu.

And I wanted to keep this freedom of movement.

Chciałem zachować swobodę ruchu.

And it's really like the kid playing the airplane.

Jak dziecko udające samolot

obniżam się, lecę w górę, skręcam.

I want to go down like that.

obniżam się, lecę w górę, skręcam.

And up I climb, I turn.

It's really pure flying.

Jest to prawdziwe latanie.

It's not steering, it's flight.

Nie pilotowanie, latanie.

BG: What kind of training do you do, you personally, for that?

BG: Jak przygotowujesz się do lotu?

BG: Jak przygotowujesz się do lotu?

YR: Actually, I try to stay just fit.

YR: Staram się cały czas być w formie.

I don't do special physical training.

Nie trenuję w żaden konkretny sposób.

Aby zachować formę

I just try to keep my mobility through new activities.

próbuję nowych rzeczy.

Na przykład, w zimie był to kitesurfing,

For example, last winter I began with kite surfing.

Na przykład, w zimie był to kitesurfing,

czyli coś nowego.

So, new things.

So you have to adapt.

Ważna jest zdolność adaptacji.

I'm quite an experienced manager of systems as a pilot,

Jako pilot znam się na zarządzaniu systemami,

Jako pilot znam się na zarządzaniu systemami,

but this is, really --

tutaj jednak ważniejsza jest płynność ruchu,

You need fluidity,

tutaj jednak ważniejsza jest płynność ruchu,

you need to be agile

liczy się zwinność,

i łatwość przystosowania.

and also to adapt really fast.

BG: Somebody in the audience asked me,

Jeden z widzów pytał,

"How does he breathe up there?"

jak oddycha się na takiej wysokości?

Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.

Lecisz bardzo szybko, na wyskości 3000 m.

YR: Okay, up to 3,000 meters,

YR: Do 3 tysięcy metrów

it's not such a big problem with oxygen.

oddychanie nie stanowi problemu.

Co do prędkości,

But for example, bikers,

they have the same speed.

motocykliści mogą jechać równie szybko.

Just with the helmet, integral helmet,

Wystarczy zabudowany kask

i można oddychać.

it's really no problem to breathe.

BG: Opisz nam swój sprzęt.

BG: Describe for me the equipment, since you have it here.

So Breitling's four engines.

Cztery silniki typu Breitling.

YR: Yeah, two-meter span.

YR: Rozpiętość skrzydeł wynosi dwa metry.

Ultra-stable profile.

Ultrastabilny profil,

Four little engines,

4 silniczki o sile ciągu 22 kg każdy,

22 kilos thrust each,

4 silniczki o sile ciągu 22 kg każdy,

turbines, working with kerosene.

turbiny napędzane kerozyną.

Uprzęż, spadochron.

Harness, parachute.

My only instruments are an altimeter and time.

Jedyne przyrządy to wysokościomierz i zegarek.

Paliwa wystarcza na ok. 8 minut lotu.

I know I have about eight minutes fuel.

Na zegarku sprawdzam, ile zostało mi czasu.

So I just check before it's finished.

(Laughter)

(Śmiech)

To wszystko.

And yeah, that's all.

Two parachutes.

Dwa spadochrony.

That means, if I have a problem with the first one I pull,

Jeśli zawiedzie pierwszy spadochron

Jeśli zawiedzie pierwszy spadochron

mogę otworzyć drugi.

I still have the possibility to open the second one.

mogę otworzyć drugi.

A to zapewnia mi bezpieczeństwo;

And this is my life.

That's the real important thing about safety.

od tej rączki zależy moje życie.

Przez ostatnie piętnaście lat

I did use that during these last 15 years

Przez ostatnie piętnaście lat

about 20 times.

użyłem jej jakieś 20 razy.

Never with that type of wing, but at the beginning.

Nie na tych skrzydłach, tylko na początku.

I can release my wing

Mogę odczepić skrzydło

when I am in a spin or unstable.

jeśli wpadnę w wir lub stracę kontrolę.

BG: W 2009 nad Cieśniną Gibraltarską

BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait

where you lost control

straciłeś kontrolę,

and then you dived down into the clouds

wpadłeś w chmury i do oceanu.

wpadłeś w chmury i do oceanu.

and in the ocean.

So that was one of those cases where you let the wings go, right?

W takich sytuacjach odczepiasz skrzydła?

YR: Tak, starałem się odzyskać kontrolę,

YR: Yeah. I did try in the clouds,

but you lose orientation completely.

ale w chmurach straciłem orientację.

So I did try to take, again,

Próbowałem wznieść się ponownie.

a climb altitude.

Próbowałem wznieść się ponownie.

I thought, okay, I will go out.

Myślałem, że się uda.

But most probably, I did something like that.

Ale chyba zrobiłem coś takiego.

(Laughter)

BG: Something that is not very safe, the image.

BG: Brzmi to bardzo niebezpiecznie.

YR: You feel great, but --

YR: Uczucie było wspaniałe,

tylko wysokość nieodpowiednia.

(Laughter)

But you have not the right altitude.

Potem ujrzałem błękit.

So the next thing I saw was just blue.

It was the sea.

To było morze.

I have also an audible altimeter.

Słyszę swój wysokościomierz.

Byłem na minimalnej wysokości,

So I was at my minimum altitude

in that vector -- fast --

pod takim kątem, szybko,

so I pulled that.

więc pociągnąłem za rączkę.

And then I did open my chute.

Potem otworzyłem spadochron.

BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.

BG: Skrzydła mają jeden spadochron, a ty dwa.

YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing

YR: Spadochron ratowniczy skrzydeł

for two reasons:

potrzebny jest,

so I can repair it afterward

żebym mógł je naprawić

and especially so nobody takes that, just on his head.

i żeby nie spadły nikomu na głowę.

BG: Rozumiem. Stańmy tutaj.

BG: I see. Maybe come back here.

This is risky stuff indeed.

Jest to naprawdę niebezpieczne.

Ludzie ginęli próbując podobnych rzeczy.

People have died trying to do this kind of thing.

Nie wyglądasz na szaleńca. Jesteś pilotem,

And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot,

czyli raczej pedantem.

so you're rather a checklist kind of guy.

I assume you have standards.

Zakładam, że przestrzegasz reguł.

YR: Yeah. I have no checklist for that.

YR: W tym przypadku nie ma reguł.

(Laughter)

BG: Nie mówmy o tym twojemu pracodawcy.

BG: Let's not tell your employer.

(Laughter)

YR: Nie, to dwa odmienne światy.

YR: No, that's really two worlds.

Civil aviation is something that we know very well.

Lotnictwo cywilne znamy od podszewki.

Po stu latach doświadczenia

We have a hundred years of experience.

And you can adapt really precisely.

wiemy szczegółowo jak postępować.

Lecąc na skrzydle

With that, I have to adapt to something new.

muszę radzić sobie z nowymi sytuacjami.

That means improvise.

Wtedy improwizuję.

So it's really a play between these two approaches.

Łączę dwa podejścia,

Something that I know very well, these principles.

na których znam się bardzo dobrze.

Np. samolot Airbus ma dwa silniki,

For example, we have two engines on an Airbus;

Np. samolot Airbus ma dwa silniki,

a można lecieć na jednym.

with only one engine, you can fly it.

Zawsze trzeba mieć plan B.

So plan B, always a plan B.

W myśliwcach jest wyrzucany fotel.

In a fighter, you have an ejection seat.

That's my ejection seat.

Ta rączka to mój wyrzucany fotel.

Łączę podejście profesjonalnego pilota

So I have the approach of a professional pilot

z szacunkiem pioniera

with the respect of a pioneer

wobec matki natury.

in front of Mother Nature.

BG: It's well said.

BG: Ładnie to ująłeś.

What happens if one of the engines stops?

A gdy jeden z silników przestaje działać?

YR: I do a roll.

YR: Obracam się,

And then I stabilize,

aż odzyskam równowagę.

W zależności od wyskości

and according to my altitude, I continue on two or three engines.

kontynuuję lot z 2 lub 3 silnikami.

Czasami możliwe jest,

It's sometimes possible.

It's quite complicated to explain,

choć trudno mi to wytłumaczyć,

kontynuowanie lotu na dwóch silnikach.

but according to which regime I was,

I can continue on two

Szukam wtedy miejsca do lądowania i otwieram spadochron.

and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.

Szukam wtedy miejsca do lądowania i otwieram spadochron.

BG: So the beginning of the flight

BG: Lot rozpoczynasz

is actually you jump off a plane or a helicopter,

wyskokiem z samolotu lub helikoptera,

and you go on a dive and accelerate the engines,

następnie nurkujesz, odpalasz silniki,

and then you basically take off mid-air somewhere.

i gdzieś w powietrzu zaczynasz się wznosić.

And then the landing, as we have seen,

Później lądujesz na spadochronie,

arriving on this side of the Channel,

jak zobaczyliśmy po tej stronie kanału.

jak zobaczyliśmy po tej stronie kanału.

is through a parachute.

So just as a curiosity,

Gdzie wylądowałeś po locie nad Wielkim Kanionem?

where did you land when you flew over the Grand Canyon?

Gdzie wylądowałeś po locie nad Wielkim Kanionem?

Na krawędzi czy na dnie?

Did you land on the rim, down at the bottom?

YR: It was down on the bottom.

YR: Na dnie.

And I came back afterward on the sled of the helicopter back.

Wydostałem się stamtąd

na płozach helikoptera.

But it was too stony and full of cactus on top.

Na górze było zbyt dużo kamieni i kaktusów.

(Laughter)

BG: Stąd moje pytanie.

BG: That's exactly why I asked the question.

YR: Lądowanie utrudniają niestabilne wiatry,

YR: And also, the currents are quite funny there.

There is big thermal activity,

duże zmiany temperatury i wysokości.

big difference in altitude also.

duże zmiany temperatury i wysokości.

So it was much safer for me to land at the bottom.

Bezpieczniej było wylądować na dnie.

BG: Założę się, że wielu widzów nurtuje,

BG: I think that right now, many people are asking,

"When are you developing a double-seater

kiedy będzie można z tobą latać

so they can fly with you?"

w roli pasażera?

YR: I have a standard answer.

Mam na to standardową odpowiedź:

Have you ever seen tandem birds?

widzieliście kiedyś ptaki lecące w tandemie?

(Laughter)

BG: Dobra odpowiedź.

BG: Perfect answer.

(Applause)

(Oklaski)

(Applause ends)

BG: Yves, one last question.

Yves, ostatnie pytanie.

What's next for you? What's next for Jetman?

Co dalej? Co czeka Jetmana?

YR: First, to instruct a younger guy.

YR: Chcę wytrenować kogoś młodszego,

I want to share it, to do formation flights.

z kim mógłbym dzielić doświadczenie,

wykonując loty akrobatyczne.

And I plan to start from a cliff,

Planuję wystartować,

like catapulted from a cliff.

katapultując się z klifu.

BG: So instead of jumping off a plane, yes?

BG: Zamiast skakania z samolotu?

YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed.

YR: Tak, chcę wystartować

z początkową prędkością.

Really, I go step by step.

Powoli do tego dąże.

It seems a little bit crazy, but it's not.

Teraz wydaje się to szalone,

ale nie jest.

It's possible to start already now, it's just too dangerous.

Jest to już możliwe, tylko zbyt niebezpieczne.

(Laughter)

(Śmiech)

Thanks to the increasing technology, better technology,

Dzięki postępowi technologii

będzie bezpieczne.

it will be safe.

Mam nadzieję też, że będzie ogólnodostępne.

And I hope it will be for everybody.

BG: Dziękuję bardzo. Yves Rossy.

BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.

(Brawa)

(Applause)