Lessons from a solar storm chaser | Miho Janvier

Translator: Valmira Mushi Reviewer: Helena Bedalli

It is almost the end of the winter,

Është gati fundi i dimrit

and you've woken up to a cold house,

dhe zgjohesh në një shtëpi të ftohtë

which is weird, because you left the heater on all night.

që është e çuditshme, sepse e kishe lënë ngrohësen ndezur gjatë gjithë natës.

You turn on the light.

Ti ndez dritën,

It's not working.

nuk punon.

Actually, the coffee maker, the TV -- none of them are working.

Në fakt, makina e kafes, televizori, asnjë prej tyre nuk punon.

Life outside also seems to have stopped.

Jeta jashtë duket sikur ka ndaluar.

There are no schools,

Shkollat janë të mbyllura,

most of the businesses are shut,

shumica e bizneseve gjithashtu,

and there are no working trains.

trenat nuk punojnë.

This is not the opening scene of a zombie apocalypse movie.

Kjo nuk është skena hyrëse e ndonjë filmi me apokalips mumjesh.

This is what happened in March 1989 in the Canadian province of Quebec,

Kjo është ajo që ndodhi në mars të 1989 në rajonin e Kuebekut (Quebec), Kanada,

when the power grid lost power.

kur rrjeti elektrik pushoi së funksionuari.

The culprit?

Shkaku?

A solar storm.

Një stuhi diellore.

Solar storms are giant clouds of particles

Stuhia diellore është një grumbull grimcash,

escaping from the Sun from time to time,

të cilat shkëptuten nga Dielli herë pas here,

and a constant reminder that we live in the neighborhood of an active star.

dhe një dukuri që na kujton vazhdimisht se jetojmë në zonën e një ylli aktiv.

And I, as a solar physicist,

Dhe mua, si një fizikante diellore,

I have a tremendous chance to study these solar storms.

më është dhënë mundësia më e madhe të studioj këto stuhi diellore.

But you see, "solar storm chaser"

Por siç e shikoni, të jesh "gjahtar i stuhive diellore"

is not just a cool title.

nuk është thjesht një titull interesant.

My research helps to understand where they come from,

Kërkimet e mia ndihmojnë që të kuptohet nga vijnë ato,

how they behave

si veprojnë

and, in the long run,

dhe, pas një kohe të gjatë,

aims to mitigate their effects on human societies,

qëllimi im është të zvogëloj efektin e stuhive në shoqërinë njerëzore.

which I'll get to in a second.

për të cilën do të flas më vonë.

At the beginning of the space exploration age 50 years ago only,

Në fillesat e kërkimeve hapësinore, pra vetëm 50 vjet më parë,

the probes we sent in space

sondat që dërguam në hapësirë

revealed that the planets in our Solar System

zbuluan se planetet e Sistemit Diellor

constantly bathe in a stream of particles that are coming from the Sun

preken gjatë gjithë kohës nga rryma e grimcave që vijnë nga Dielli,

and that we call the solar wind.

dhe kjo është ajo që ne e quajmë era diellore.

And in the same way that global wind patterns here on Earth

Dhe të njëjtën strukturë që ka era globale këtu në Tokë

can be affected by hurricanes,

e cila mund të ndikohet nga stuhitë,

the solar wind is sometimes affected by solar storms

po ashtu edhe era diellore ndikohet nga stuhitë diellore,

that I like to call "space hurricanes."

kjo është ajo që mua më pëlqen ta quaj "stuhi diellore".

When they arrive at planets,

Kur këto stuhi arrijnë tek planetet,

they can perturb the space environment,

ato mund të turbullojnë hapësirën rrethuese,

which in turn creates the northern or southern lights,

dhe më pas të krijojnë dritat veriore apo jugore

for example, here on Earth,

për shembull, këtu në Tokë

but also Saturn

në Saturn gjithashtu

and also Jupiter.

por edhe në Jupiter.

Luckily, here on Earth,

Fatmirësisht, këtu në Tokë,

we are protected by our planet's natural shield,

ne jemi të mbrojtur nga mburoja natyrale e planeti tonë

a magnetic bubble that we call the magnetosphere

një flluskë magnetike që ne e quajmë magnetosferë

and that you can see here on the right side.

dhe që ju mund ta shikoni këtu në anën e djathtë.

Nonetheless, solar storms can still be responsible

Megjithatë, stuhia diellore mbetet përgjegjëse

for disrupting satellite telecommunications and operations,

për ndërprerjen e veprimit të telekomunikacionit satelitor,

for disrupting navigation systems, such as GPS,

për ndërprerjen e sistemeve drejtuese, siç është GPS,

as well as electric power transmission.

po ashtu edhe për shpërndarjen e energjisë elektrike.

All of these are technologies on which us humans rely more and more.

Të gjitha këto teknologji në të cilat njerëzimi mbështet gjithnjë e më shumë.

I mean, imagine if you woke up tomorrow without a working cell phone --

Imagjinoni sikur të zgjoheni nesër me një celular që nuk punon,

no internet on it,

që nuk ka internet,

which means no social media.

që do të thotë s'ka as media sociale.

I mean, to me that would be worse than the zombie apocalypse.

Kjo për mua do të ishte më keq se sa një apokalips mumjesh.

(Laughter)

(Të qeshura)

Megjithatë, duke vëzhguar në mënyrë të vazhdueshme diellin,

By constantly monitoring the Sun, though,

we now know where the solar storms come from.

ne e dimë tani nga vijnë stuhitë diellore.

They come from regions of the Sun

Ajo vijnë nga shtresat e Diellit

where a tremendous amount of energy is being stored.

ku ruhet një sasi e madhe e energjisë.

You have an example here,

Ju mund të shikoni një shembull

as a complex structure hanging above the solar surface,

Se si një strukturë komplekse qëndron pezull mbi sipërfaqen diellore,

just on the verge of erupting.

gati për të shpërthyer.

Unfortunately, we cannot send probes

Fatkeqësisht, ne nuk mundemi të dërgojmë sonda

in the scorching hot atmosphere of the Sun,

në atmosferën përvëluese të Diellit,

where temperatures can rise up to around 10 million degrees Kelvin.

ku temperaturat mund të arrijnë mbi 10 milion gradë Kelvin.

So what I do is I use computer simulations

Kështu që unë përdor ilustrimet në kompjuter

in order to analyze but also to predict the behavior of these storms

në mënyrë që të analizoj por edhe të shpjegoj sjelljen e këtyre stuhive

when they're just born at the Sun.

kur ato sapo kanë lindur në sipërfaqen diellore.

This is only one part of the story, though.

Megjithëse, kjo është vetëm njëra pjesë e historisë.

When these solar storms are moving in space,

Kur stuhitë diellore qarkullojnë në hapësirë

some of them will inevitably encounter space probes

disa prej tyre ndeshen në mënyrë të pashmangshme me sondat hapësinore

that we humans have sent in order to explore other worlds.

që ne njerëzit i kemi dërguar të zbulojnë botë të tjera.

Kur them "botë të tjera" i referohem planeteve, për shembull

What I mean by other worlds is, for example, planets,

such as Venus or Mercury,

siç është Venusi apo Mërkuri,

but also objects, such as comets.

por edhe objekteve, siç janë kometat.

And while these space probes have been made

E teksa këto sonda hapësinore janë bërë

for different scientific endeavors,

për përpjekje të ndryshme shkencore,

they can also act like tiny cosmic meteorological stations

ato mund të shërbejnë edhe si stacione të vogla meteorologjike

and monitor the evolution of these space storms.

dhe të vëzhgojnë zhvillimin e këtyre stuhive hapësinore.

So I, with a group of researchers, gather and analyze this data

Unë, së bashku me një grup kërkuesish, u mblodhëm dhe analizuam këto të dhëna

coming from different locations of the Solar System.

që vinin nga zona të ndryshme të Sistemit Diellor

And by doing so, my research shows that, actually,

Duke bërë këtë, kërkimet e mia treguan që, në fakt,

solar storms have a generic shape,

stuhitë diellore kanë një formë të përgjithshme,

and that this shape evolves as solar storms move away from the Sun.

dhe kjo formë zhvillohet si stuhi diellore që largohet nga Dielli.

And you know what?

Dhe e dini çfarë?

This is key for building tools to predict space weather.

Ky është sekreti për të ndërtuar mjetet që parashikojnë motin hapësinor.

I would like to leave you with this beautiful image.

Po ju lë me një pamje të mrekullueshme.

This is us here on Earth,

Këtu jemi ne në Tokë,

this pale blue dot.

Kjo pika blu e zbehtë.

And while I study the Sun and its storms every day,

Dhe teksa jam duke studiuar Diellin dhe stuhitë e tij çdo ditë,

I will always have a deep love for this beautiful planet --

do të kem gjithmonë një dashuri të madhe për këtë planet të bukur,

me të vërtetë një pikë blu e zbehtë,

a pale blue dot indeed,

but a pale blue dot with an invisible magnetic shield

por një pikë blu e zbehtë me një mburojë të padukshme magnetike

that helps to protect us.

që na mbron ne.

Thank you.

Ju falemnderit.

(Applause)

(Duartrokitje)