Geoffrey West: The surprising math of cities and corporations

Translator: Prabhasri Herath Reviewer: Dulini Mudunkotuwa

Cities are the crucible of civilization.

නගර යනු ශිෂ්ටාචාරයේ තීරණාත්මක සාධකයයි.

They have been expanding,

ඒවා නිරන්තරයෙන් පුළුල් වෙමින් තිබෙනවා,

urbanization has been expanding,

නාගරීකරණය පුළුල් වෙමින් තියෙනවා

at an exponential rate in the last 200 years

ඝාතීය වේගයකින් පසුගිය වසර 200 තිස්සෙම.

so that by the second part of this century,

මේ සියවසේ දෙවන භාගය වන විට,

the planet will be completely dominated

පෘථිවියේ සම්පූර්ණ ආධිපත්‍යය

by cities.

නගර විසින් හිමි කරගනු ඇති.

Cities are the origins of global warming,

නගර මූලික වෙනවා, ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහල යාමට,

impact on the environment,

වෙනත් පාරිසරික බලපෑම් වලට,

health, pollution, disease,

සෞඛ්‍යය, දූෂණය, ලෙඩ රෝග,

finance,

වාණිජ්‍යය,

economies, energy --

ආර්ථිකය, බල ශක්තිය....

they're all problems

මේ සියල්ල ගැටළුකාරී ලෙස

that are confronted by having cities.

නාගරීකරණය ඉදිරියේ තිබෙනවා.

That's where all these problems come from.

එතැන් සිට තමයි මේ සියලු ගැටළු ඇරඹෙන්නේ.

And the tsunami of problems that we feel we're facing

ඇත්තෙන්ම, අප මේ මුහුණදෙන

in terms of sustainability questions

තිරසාරභාවයට අදාල

are actually a reflection

මහා පරිමාණ ගැටළු සමුදාය,

of the exponential increase

පෘථිවිය පුරාම සිදුවෙන මේ නාගරීකරණයේම

in urbanization across the planet.

ඝාතීය වැඩිවීමේ පිළිඹිඹුවක්.

Here's some numbers.

මේ අදාල දත්ත කීපයක්...

Two hundred years ago, the United States

මීට වසර දෙසියයකට පෙර

ඇමෙරිකාවේ නාගරීකරණය, අදට වඩා අඩු ප්‍රතිශතයක්.

was less than a few percent urbanized.

It's now more than 82 percent.

දැන් එය 82% කටත් වැඩියි.

The planet has crossed the halfway mark a few years ago.

පෘථිවිය වසර කිහිපයකට පෙර නාගරික ජනගහනය 50% පසුකලා.

China's building 300 new cities

චීනය එළඹෙන වසර 20 තුළ

in the next 20 years.

නව නගර 300ක් ගොඩනගාවී.

Now listen to this:

දැන් ඇහුම්කන් දෙන්න මේකට;

Every week for the foreseeable future,

2050 වන තෙක්

අනාගතයේ එළඹෙන සෑම සතියකදීම

until 2050,

මිලියනයකට වඩා මිනිසුන් පිරිසක්

every week more than a million people

අපේ නාගරික ජනගහනයට එකතු වේවි.

are being added to our cities.

This is going to affect everything.

මෙය සියලු දේ මතම බලපෑමක් ඇති කරාවී.

Everybody in this room, if you stay alive,

ජීවත්ව හිටියොත්,

is going to be affected

මේ කාමරයේ ඉන්න හැමදෙනාටම,

by what's happening in cities

අනාගතයේ බලපෑමක් වේවි.

නගරවල සිදුවෙමින් පවතින මේ අසාමාන්‍ය සංසිද්ධියෙන්.

in this extraordinary phenomenon.

However, cities,

කොහොම වුණත්

ඍණාත්මක පැතිකඩ නොතකා හැරියම,

despite having this negative aspect to them,

විසඳුම වෙන්නෙත් "නගර"මයි.

are also the solution.

Because cities are the vacuum cleaners and the magnets

හේතුව, නගර තමයි රික්ත ශෝධක, සහ චුම්බක වෙන්නෙ

that have sucked up creative people,

නිර්මාණශීලී මිනිසුන්ව ආකර්ෂණය කරගන්න,

creating ideas, innovation,

නිර්මාණශීලී අදහස්, නව නිපැයුම්,

wealth and so on.

ප්‍රාග් ධනය සහ වෙනත් දෑ.

ඒ නිසා මෙහි තියෙන්නෙ ද්විත්ව ස්වභාවයක්.

So we have this kind of dual nature.

And so there's an urgent need

නගර සඳහා විද්‍යාත්මක ප්‍රතිපත්තියක

for a scientific theory of cities.

හදිසි අවශ්‍යතාවයක් මෙතැන තියෙනවා.

Now these are my comrades in arms.

දැන්, මේ ඉන්නෙ මගෙ සෙන්පතියො ටික, කණ්ඩායම

This work has been done with an extraordinary group of people,

මේ පර්යේෂණාත්මක වැඩ කෙරෙන්නෙ මේ අසාමාන්‍ය මිනිසුන් කණ්ඩායමෙන්.

and they've done all the work,

ඔවුන් තමයි මේ සියලු වැඩ ටික කරන්නෙ,

and I'm the great bullshitter

සහ මම තමයි ලොකුම පම්පෝරිකාරයා-

that tries to bring it all together.

ඒ සියල්ල එකට එකතු කරන්න උත්සහ කරන.

(Laughter)

(සිනා...)

So here's the problem: This is what we all want.

ඉතින්.. මේකයි ගැටලුව. මේකයි අපි සියල්ලටම උවමනා.

The 10 billion people on the planet in 2050

2050දි පෘථිවියේ ඉන්න බිලියන දහයක් මිනිස්සුන්ට

want to live in places like this,

උවමනායි මේ වගේ තැනක ජීවත් වෙන්න,

having things like this,

මේ වගේ දේවල් පාවිච්චි කරන්න,

doing things like this,

මේ වගේ දේවල් කරන්න,

with economies that are growing like this,

මේ වගේ වර්ධනය වෙන ආර්ථිකයක් එක්ක,

not realizing that entropy

මේ එන්ට්‍රොපිය වටහා නොගෙන

produces things like this,

මේ දේවල් නිර්මාණය කරන,

this, this

මෙය, මෙය

and this.

සහ මෙය.

And the question is:

සහ.., ප්‍රශ්නය තමයි,

Is that what Edinburgh and London and New York

මේ විදියටද 2050දි

are going to look like in 2050,

එඩින්බරෝ සහ ලන්ඩන් දකින්න වෙන්නෙ?

or is it going to be this?

නැතිනම් ඒක මෙහෙම වෙයිද?

That's the question.

ඒකයි ගැටලුව.

I must say, many of the indicators

මම කිව යුතුයි, මේ පේන බොහොමයක් දර්ශක

look like this is what it's going to look like,

අනාගතයේ කොහොම වේවිද කියන එක ගැන...,

but let's talk about it.

නමුත් අපි ඒක ගැන කතා කරමු.

So my provocative statement

ඒ නිසා මගේ මතභේදාත්මක ප්‍රකාශය වෙන්නෙ

is that we desperately need a serious scientific theory of cities.

අපට නගර පිළිබඳ බරපතල විද්‍යාත්මක න්‍යායක් අවශ්‍යයයි.

And scientific theory means quantifiable --

විද්‍යාත්මක න්‍යායක් කියන්නෙ, ප්‍රමාණාත්මක....,

relying on underlying generic principles

පොදු මූලධර්ම මත රඳා පවතින,

that can be made into a predictive framework.

එය පුරෝකථන රාමුවක් ලෙස ගොඩ නැගිය යුතුයි.

That's the quest.

ඒකයි ගැටලුව.

Is that conceivable?

එය ඒත්තු ගැන්විය හැකිද?

Are there universal laws?

ඒ සඳහා විශ්ව නීති තිබේද?

So here's two questions

ඉතින්, මෙන්න ගැටලු දෙක මට තිබුණා,

that I have in my head when I think about this problem.

මං මේ ගැටලුව ගැන හිතද්දි.

The first is:

පළමුවැන්න තමයි,

Are cities part of biology?

නගර කියන්නෙ ජීව විද්‍යාවෙම කොටසක්ද?

Is London a great big whale?

ලන්ඩන් විශාල තල්මසෙක් වගේද?

Is Edinburgh a horse?

එඩින්බරෝ අශ්වයෙක් වගේද?

Is Microsoft a great big anthill?

මයික්‍රොසොෆ්ට් ආයතනය ලොකු කූඹි ගුලක් වගේද?

What do we learn from that?

අපිට මොනවද එයින් ඉගෙනගන්න පුලුවන්?

We use them metaphorically --

අපි රූපක ලෙස යොදාගන්නවා,

ආයතනයක DNA, නගරයක පරිවෘත්තිය වශයෙන්,

the DNA of a company, the metabolism of a city, and so on --

is that just bullshit, metaphorical bullshit,

එය රූපකයක් විදියට යෙදන නිශ්ඵල කතාවක් විතරද?

or is there serious substance to it?

නැතිනම් ඊට වඩා බැරෑරුම් භාවිතාවක් එහි තිබේද?

And if that is the case,

එය එසේ නම්,

how come that it's very hard to kill a city?

නගරයක් විනාශ කිරීම ඉතා අසීරු වන්නේ කෙසේද?

You could drop an atom bomb on a city,

ඔබට නගරයකට පරමාණු බෝම්බයක් දැමිය හැකියි,

and 30 years later it's surviving.

අවුරුදු 30 කට පසු එය නොනැසී නැගිටීවි.

Very few cities fail.

නගර කිහිපයක් පමණක් අසමත් වේවි.

All companies die, all companies.

සියලුම සමාගම් මිය යයි, සියලුම සමාගම්...

ඔබට හොඳ න්‍යායක් තිබේ නම් ගූගල් සමාගම කඩාවැටීමට යන විට,

And if you have a serious theory, you should be able to predict

when Google is going to go bust.

ඔබට අනාවැකි කීමට හැකි විය යුතුයි.

So is that just another version

ඉතින් මෙය...,

of this?

මෙහිම තවත් පිටපතක්ද?

Well we understand this very well.

හොඳයි, අපිට මෙය ඉතා හොඳින් තේරුම් යනවා.

That is, you ask any generic question about this --

එනම්, ඔබ මේ පිළිබඳව ඕනෑම සාමාන්‍ය ප්‍රශ්නයක් අසද්දි

how many trees of a given size,

අදාල ප්‍රමාණයෙන් ගස් කීයක්ද,

how many branches of a given size does a tree have,

ගසක දී ඇති ප්‍රමාණයේ අතු කීයක් තිබේද,

how many leaves,

පත්‍ර කොපමණද,

what is the energy flowing through each branch,

එක් එක් අත්ත හරහා ගලා යන ශක්තිය කොපමණද?

what is the size of the canopy,

වියන් වල ප්‍රමාණය කුමක්ද,

what is its growth, what is its mortality?

එහි වර්ධනය කුමක්ද, මරණ අනුපාතය කුමක්ද?

We have a mathematical framework

අපට ගණිතමය රාමුවක් තියෙනවා

based on generic universal principles

සාමාන්‍ය විශ්ව මූලධර්ම මත පදනම් වුනු,

that can answer those questions.

ඒ ඇසුරින් අර ගැටලු වලට පිලිතුරු දිය හැකියි.

And the idea is can we do the same for this?

අදහස තමයි, මේ දේම අපිට මේ වෙනුවෙනුත් කළ හැකිද යන්න?

So the route in is recognizing

එබැවින්, මාර්ගය හඳුනා ගනිමින් ඉන්නෙ,

one of the most extraordinary things about life,

ජීවිතය පිළිබඳ අතිශය අසාමාන්‍ය දේවලින් එකක් තමයි,

is that it is scalable,

එය පරිමාණය කළ හැකි ය,

it works over an extraordinary range.

එය අසාමාන්‍ය පරාසයක ක්‍රියාත්මකයි.

This is just a tiny range actually:

මෙය ඇත්ත වශයෙන්ම ඉතා කුඩා පරාසයක් පමණයි.

It's us mammals;

ඒ අපි, ක්ෂීරපායින්;

we're one of these.

අපි මෙයින් එකක්.

එකම මූලධර්ම, එකම ගතිකතාවය.

The same principles, the same dynamics,

the same organization is at work

එකම සංවිධානය ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙ

in all of these, including us,

මේ සියල්ලම තුළ, අපිත් ඇතුලුව,

and it can scale over a range of 100 million in size.

ප්‍රමාණයෙන්, මිලියන 100ක විතර පරාසයක පරිමාණය වෙනවා.

And that is one of the main reasons

ඉතින් එය ප්‍රධාන හේතු වලින් එකක්,

life is so resilient and robust --

ජීවිතය එතරම් ශක්තිමත් හා ඔරොත්තු දීමට.

scalability.

පරිමාණීය බව

We're going to discuss that in a moment more.

අපි තව මොහොතකින් ඒ ගැන සාකච්ඡා කරමු.

But you know, at a local level,

නමුත් ඔබ දන්නවා, ප්‍රාදේශීය මට්ටමින්,

you scale; everybody in this room is scaled.

ඔබ සහ මෙහි සිටින සෑම කෙනෙකුටම පරිමාණයක් තිබෙනවා.

That's called growth.

ඒකට කියන්නෙ වර්ධනය කියල.

Here's how you grew.

මෙහෙමයි ඔබ වර්ධනය වුනේ.

Rat, that's a rat -- could have been you.

මේ මීයෙක්; ඔබ විය හැකිව තිබුණා.

We're all pretty much the same.

අපි හැමෝම එක හා සමානයි.

And you see, you're very familiar with this.

ඔබ දන්නවා, මේක ඔබට හුරුපුරුදුයි.

You grow very quickly and then you stop.

ඔබ ඉක්මණින් වැඩෙනවා, සහ පසුව එය නවතිනවා.

And that line there

මේ තිබෙන රේඛාව

is a prediction from the same theory,

එකම න්‍යායයක පුරෝකථනය,

based on the same principles,

අර කැලෑව විස්තර කරපු

that describes that forest.

එකම මූලධර්මයම පදනම් කරගෙන.

And here it is for the growth of a rat,

මෙන්න, මෙය මීයාගේ වර්ධනය,

and those points on there are data points.

රේඛාව මත තියෙන්නෙ දත්ත ලක්ෂ්‍යයන්.

This is just the weight versus the age.

මේ වයසට සාපේක්ෂව බර.

And you see, it stops growing.

සහ ඔබ දකිනවා, වර්ධනය නවතිනවා.

Very, very good for biology --

ජීව විද්‍යාත්මකව මෙය ඉතා හොඳයි;

also one of the reasons for its great resilience.

ඒවගේම, ඔරොත්තුදීමේ හැකියාවට එක හේතුවක්.

Very, very bad

නමුත් මෙය ඉතාම නරකයි,

for economies and companies and cities

ආර්ථිකයට, ආයතන වලට සහ නගර වලට

in our present paradigm.

අපගේ වර්තමාන පරමාදර්ශය තුළ.

This is what we believe.

මෙයයි අප විශ්වාස කරන්නේ.

This is what our whole economy

මේ නිසයි අපේ සම්පූර්ණ ආර්ථිකයම

is thrusting upon us,

අප මතට තල්ලු වෙන්නේ,

particularly illustrated in that left-hand corner:

විශේෂයෙන් වම් කෙළවරේ නිදර්ශනයෙන්;

hockey sticks.

හොකී පිත්තක් හැඩයට.

This is a bunch of software companies --

මේ මෘදුකාංග සමාගම් සමූහයක්--

and what it is is their revenue versus their age --

ඔවුන්ගේ වයසට සාපේක්ෂව ආදායම කුමක්ද යන්න,

all zooming away,

සියල්ල විශාලනය වෙනවා,

සහ සියල්ලෝම මිලියන, බිලියන ගණනින් උපයනවා.

and everybody making millions and billions of dollars.

Okay, so how do we understand this?

හරි, ඉතින් අපි මෙය තේරුම් ගන්නේ කෙසේද?

So let's first talk about biology.

අපි මුලින්ම ජීව විද්‍යාව ගැන කතා කරමු.

This is explicitly showing you

මෙය ඔබට පැහැදිලිව පෙන්වනවා

how things scale,

දේවල් පරිමාණය කරන්නේ කෙසේද,

and this is a truly remarkable graph.

මෙය සැබවින්ම විශිෂ්ට ප්‍රස්ථාරයක්.

What is plotted here is metabolic rate --

මෙහි ප්‍රස්ථාරගත කර ඇත්තේ පරිවෘත්තීය වේගය--

how much energy you need per day to stay alive --

ජීවත්වීමට ඔබට දිනකට කොපමණ ශක්තියක් අවශ්‍යද--

versus your weight, your mass,

යන්නට සාපේක්ෂව ඔබේ ශරීර බර,

for all of us bunch of organisms.

මෙය අදාලයි අපි ඇතුලු ජීවීන් රැසකටම.

And it's plotted in this funny way by going up by factors of 10,

එය විහිලු සහගත ලෙස ඇඳ තියෙන්නෙ, 10 බල වලින් ඉහළ යන ලෙස,

otherwise you couldn't get everything on the graph.

එසේ නොවී, ප්‍රස්ථාරයේ සියලු දේ පෙන්වීමට බැරිවෙනවා.

And what you see if you plot it

එසේ ප්‍රස්තාර ගත කළවිට කුමක්ද ඔබ දකින්නේ...

in this slightly curious way

මෙය තරමක් කුතුහලය ගෙනදෙනවා,

is that everybody lies on the same line.

හැමදෙනාම එකම රේඛාවකට ගැලපෙනවා.

Despite the fact that this is the most complex and diverse system

මෙය මේ විශ්වය තුළ පවතින

වඩාත්ම සංකීර්ණ හා විවිධත්වයක් ඇති පද්ධතිය--

in the universe,

යන කාරණය නොසලකා හැරිය විට,

there's an extraordinary simplicity

මෙයින් ප්‍රකාශ වන අසාමාන්‍ය සරල බවක් තියෙනවා.

being expressed by this.

It's particularly astonishing

එය විශේෂයෙන් විශ්මයජනකයි

මොකද මේ සෑම ජීවියෙක්ම,

because each one of these organisms,

සෑම උප පද්ධතියක්ම, සෑම සෛලයක්ම, ජානයක්ම,

each subsystem, each cell type, each gene,

has evolved in its own unique environmental niche

පරිණාමය වුණේ එයටම ආවේණික පාරිසරික නිකේතනයක,

with its own unique history.

එයටම අද්විතීය ඉතිහාසයක් සමඟ.

And yet, despite all of that Darwinian evolution

එහෙත් ඒ සියල්ල ඩාවින්ගේ පරිණාමය නොතකා,

and natural selection,

ස්වාභාවික වරණය නොසලකා,

they've been constrained to lie on a line.

ඔවුන් මේ එකම රේඛාව මත සීමා කරල තියෙනවා.

Something else is going on.

වෙනත් යමක් සිදුවෙමින් පවතිනවා.

Before I talk about that,

මං ඒ ගැන කතා කරන්න කලින්,

I've written down at the bottom there

මං අතන පහළ ලියල තියෙනව

the slope of this curve, this straight line.

මේ වක්‍රයේ අනුක්‍රමණය,මේ සරල රේඛාව.

It's three-quarters, roughly,

දළ වශයෙන් එය හතරෙන් තුනක්,

which is less than one -- and we call that sublinear.

එය එකකට වඩා අඩුයි- උප රේඛාව වශයෙන් හඳුන්වන්නෙ.

And here's the point of that.

මෙන්න එහි කාරණය.

It says that, if it were linear,

එයින් කියන්නෙ එය රේඛීය නම්,

the steepest slope,

තීව්‍ර අනුක්‍රමණයෙන්,

පසුව ප්‍රමාණය දෙගුණ වෙද්දි

then doubling the size

you would require double the amount of energy.

ඔබට අවශ්‍ය වෙනවා දෙගුණයක ශක්තියක්.

But it's sublinear, and what that translates into

නමුත් මෙය උප රේඛාවක්, එහි තේරුම--

ජීවියා ප්‍රමාණයෙන් දෙගුණ වෙද්දි,

is that, if you double the size of the organism,

you actually only need 75 percent more energy.

ඇත්තටම ඔබට උවමනා 75% වැඩිපුර ශක්තියක් පමණයි.

So a wonderful thing about all of biology

ඉතින් ජීව විද්‍යාව ගැන පුදුමාකාර දෙය තමයි,

is that it expresses an extraordinary economy of scale.

එය ප්‍රකාශ කරන අසාමාන්‍ය පරිමාණ විචලනය.

The bigger you are systematically,

ක්‍රමානුකූලව ඔබ විශාලවීම සමඟම,

according to very well-defined rules,

හොඳින් අර්ථ දක්වා ඇති නීති වලට අනුව,

less energy per capita.

ඒක පුද්ගල ශක්තිය අඩුයි.

Now any physiological variable you can think of,

දැන් ඔබට සිතිය හැකි ඕනෑම භෞතික විද්‍යාත්මක විචල්‍යයක්,

any life history event you can think of,

ඔබට සිතිය හැකි ඕනෑම ජීවන ඉතිහාස සිදුවීමක්,

if you plot it this way, looks like this.

මෙලෙස ප්‍රස්තාරගත කරනවානම්, ඔබට මෙසේ පෙනෙනු ඇත.

There is an extraordinary regularity.

එහි අසාමාන්‍ය විධිමත් බවක් තියෙනවා.

So you tell me the size of a mammal,

එනිසා ඔබ මට කියන්න, ක්ෂීරපායීයාගේ ප්‍රමාණය--

I can tell you at the 90 percent level everything about it

මට 90% ක මට්ටමට ඔබට කියන්න පුළුවන්--

in terms of its physiology, life history, etc.

එහි කායික විද්‍යාව, ජීවන ඉතිහාසය යනාදිය.

And the reason for this is because of networks.

ඒ සඳහා හේතුව ජාලයන්..

All of life is controlled by networks --

සියලූම ජීවය ජාල මගින් පාලනය වෙන්නෙ--

from the intracellular through the multicellular

අන්තර් සෛලීය ජීවයේ සිට බහු සෛල ජීවය හරහා,

through the ecosystem level.

පරිසර පද්ධති මට්ටම තෙක්ම.

And you're very familiar with these networks.

ඔබ මෙම ජාල පිළිබඳව හොඳින් හුරුපුරුදුයි.

That's a little thing that lives inside an elephant.

මේ අලියෙකු තුළ ජීවත් වන කුඩා ජීවියෙක්.

And here's the summary of what I'm saying.

මෙයයි මම කියන දේ සාරාංශය.

If you take those networks,

ඔබ ජාල පද්ධති සලකන්නේ නම්,

this idea of networks,

ජාලය යන්නෙහි අදහසින්

and you apply universal principles,

ඔබ විශ්වීය නීති ඒ සඳහා යොදන්නේ නම්

mathematizable, universal principles,

ගණිතමය, විශ්වීය මූලධර්ම..,

all of these scalings

මේ සියලු පරිමාණයන්ට

and all of these constraints follow,

මේ සියලු සීමාවන් එය අනුගමනය කරනවා

including the description of the forest,

අර කැලෑවේ විස්තර කිරීමත් ඇතුලුව

the description of your circulatory system,

ඔබේ සංසරණ පද්ධතියේ විස්තරය,

the description within cells.

සෛලීය පැහැදිලි කිරීමත් ඇතුලුව.

One of the things I did not stress in that introduction

එම හැඳින්වීමේදී මා අවධාරණය නොකළ එක් කරුණක් තමයි,

was that, systematically, the pace of life

ක්‍රමානුකූලව, ඔබ විශාල වන විට

ජීවිතයේ වේගය අඩුවන බව.

decreases as you get bigger.

Heart rates are slower; you live longer;

හද ගැස්මේ වේගය අඩුවත්ම; ඔබ වැඩි කල් ජීවත් වෙනවා

diffusion of oxygen and resources

පටල හරහා ඔක්සිජන් හා සම්පත්

across membranes is slower, etc.

ව්‍යාප්ත වීම මන්දගාමී වෙනවා.

The question is: Is any of this true

ප්‍රශ්නය වෙන්නෙ, නගර සහ සමාගම් සඳහා--

for cities and companies?

මේ කිසිවක් සත්‍යයක් ද?

So is London a scaled up Birmingham,

ඒ කියන්නෙ, ලන්ඩන් යනු පරිමාණය වැඩි කල බර්මින්හැම් ද?

which is a scaled up Brighton, etc., etc.?

ඒ පරිමාණය වැඩි වුණු බ්‍රයිටන්ද යනාදී වශයෙන්..?

Is New York a scaled up San Francisco,

නිව්යෝර්ක් යනු පරිමාණය විශාල කල සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝවද,

which is a scaled up Santa Fe?

ඒ පරිමාණය වැඩි වුණු සැන්ටා ෆේ ද?

Don't know. We will discuss that.

දන්නෙ නෑ.., අපි ඒක ගැන කතා කරමු.

But they are networks,

නමුත් ඒ සියල්ල ජාලයන්,

and the most important network of cities

සහ නගර වල වඩා වැදගත්ම ජාලය,

is you.

ඔබයි...

Cities are just a physical manifestation

නගර යනු භෞතික ප්‍රකාශනයක් පමණයි--

of your interactions,

ඔබේ අන්තර්ක්‍රියාවන් වල,

our interactions,

අපේ අන්තර්ක්‍රියාවන් වල,

සහ තනි පුද්ගලයින් සහ කණ්ඩායම් වල පොකුරක්.

and the clustering and grouping of individuals.

Here's just a symbolic picture of that.

මේ එහි සංකේතාත්මක පින්තූරයක්.

And here's scaling of cities.

සහ මේ නගර පරිමාණය වැඩි කිරීම.

This shows that in this very simple example,

මෙයින් පෙන්වන්නේ ඉතා සරල උදාහරණයක්,

which happens to be a mundane example

භෞතික උදාහරණයක්.

of number of petrol stations

ඉන්ධන පිරවුම්හල් ගණන,

as a function of size --

ඒවායේ විශාලත්වයේ ශ්‍රීතයක් ලෙස,

plotted in the same way as the biology --

ජීව විද්‍යා උදාහරණය වගේම ප්‍රස්තාර ගත කළ.

you see exactly the same kind of thing.

ඔබ දකින්නෙ හරියටම කලින් දුටු දේමයි.

There is a scaling.

එහි පරිමාණ විචලනය තියෙනවා.

That is that the number of petrol stations in the city

එනම් නගරයේ පෙට්‍රල් මධ්‍යස්ථාන ගණන,

is now given to you

දැන් ඔබට දී තිබෙන්නෙ,

when you tell me its size.

ඔබ මට විශාලත්වය පැවසුවාම.

The slope of that is less than linear.

මෙහි අනුක්‍රමණය රේඛීය බෑවුමකට වඩා අඩුයි.

There is an economy of scale.

මෙහි පරිමාණ විචලනය තියෙනවා.

Less petrol stations per capita the bigger you are -- not surprising.

පුදුමයක් නෑ, ඉන්ධන පිරවුම්හල් අඩුයි ඒක පුදගල විශාලත්වය වැඩි වෙද්දි.

But here's what's surprising.

නමුත් මෙයයි පුදුම සහගත දේ..

It scales in the same way everywhere.

එහි පරිමාණය විචලනය වෙන්නෙ අනිත් හැමතැනටම සමානව.

This is just European countries,

මෙහි තියෙන්නෙ යුරෝපීය රටවල් පමණයි,

but you do it in Japan or China or Colombia,

නමුත් ඔබ සලකන්නෙ ජපානය, චීනය, කොලොම්බියාව...

always the same

කොහේ නමුත් හැමවිටම සමානයි,

එකම විදියේ පරිමාණ විචලනයක් එක්ක,

with the same kind of economy of scale

to the same degree.

එකම මට්ටමකට.

And any infrastructure you look at --

සහ, ඔබ සලකන ඕනෑම යටිතල පහසුකමක්

whether it's the length of roads, length of electrical lines --

එය මාර්ගවල දිග, විදුලි රැහැන් වල දිග වේවා

anything you look at

ඔබ කුමක් සැලකුවත්,

has the same economy of scale scaling in the same way.

එකම පරිමාණ විචලනයක් තිබෙන්නේ. එකම විදියට පරිමාණීයයි.

It's an integrated system

එය සියලු සැලසුම් කිරීම් නොතකා--

that has evolved despite all the planning and so on.

පරිණාමය වූ ඒකාබද්ධ පද්ධතියක්.

But even more surprising

නමුත් ඊටත් වඩා පුදුම සහගත දේ තමයි,

is if you look at socio-economic quantities,

ඔබ, ජීව විද්‍යාවේ ප්‍රතිසමයක් නොමැති

quantities that have no analog in biology,

සාමාජයීය ආර්ථික ප්‍රමාණාත්මය සැලකුවොත්;

that have evolved when we started forming communities

ඒවා පරිණාමය වුණේ ප්‍රජාවන් පිහිටුවීමට පටන් ගත් කාලෙ,

eight to 10,000 years ago.

මීට වසර අටදහසකට, දහදහසකට එහා.

The top one is wages as a function of size

ඉහල පින්තූරය, වැටුප් නගර විශාලත්වයට එදිරිව

plotted in the same way.

පෙර පරිදිම ප්‍රස්තාරගත කරලා.

And the bottom one is you lot --

සහ, පහල ප්‍රස්තාරයේ,

super-creatives plotted in the same way.

සුපිරි නිර්මාණකරුවන් එකම ආකාරයට ඇන්ද.

And what you see

කුමක්ද ඔබ දකින්නේ?

මේ පරිමාණ සංසිද්ධිය.

is a scaling phenomenon.

But most important in this,

නමුත් මෙහි වඩාත්ම වැදගත් දේ,

ඝාතීය වැඩිවීම- ප්‍රතිසමයේ කාර්තු තුනක.

the exponent, the analog to that three-quarters

for the metabolic rate,

පරිවෘත්තීය වේගය සඳහා;

is bigger than one -- it's about 1.15 to 1.2.

මෙය එකට වඩා විශාලයි, 1.15 සිට 1.2 පමණ.

Here it is,

මෙන්න එය කියන්නෙ,

which says that the bigger you are

ඔබේ විශාලනය වැඩි වෙද්දි,

the more you have per capita, unlike biology --

ඔබේ ඒක පුද්ගල අගය වැඩිවෙලා-- ජීව විද්‍යාවේ වගේ නොවෙයි,

higher wages, more super-creative people per capita as you get bigger,

විශාලනය වැඩි වෙද්දි ඒක පුද්ගල වැටුප්, නිර්මාණශීලී ජනගහනය වැඩි වෙලා.

more patents per capita, more crime per capita.

වැඩි පේටන්ට් ප්‍රමාණයක්, වැඩිපුර අපරාධ...

And we've looked at everything:

සහ අපි හැම දෙයක් ගැනම හෙව්වා,

more AIDS cases, flu, etc.

ඒඩ්ස්, උණ ආසාදිතයො පවා වැඩිවෙනවා.

And here, they're all plotted together.

මෙහි, ඒ සියල්ල එකට ප්‍රස්තාරගත කරලා.

Just to show you what we plotted,

ඔබට පෙන්වීම සඳහා... අපි මොකක්ද ඇන්දෙ කිව්වොත්--

here is income, GDP --

මෙහි තියෙනවා ආදායම, GDP--

GDP of the city --

නගරයේ GDP අගය--

crime and patents all on one graph.

අපරාධ, පේටන්ට් සියල්ල එකම ප්‍රස්තාරයේ.

And you can see, they all follow the same line.

ඔබට පේනවා ඒ සියල්ලම එකම රේඛාවක පවතිනවා.

And here's the statement.

ඉතින් මෙන්න මේකයි ප්‍රකාශය,

If you double the size of a city from 100,000 to 200,000,

නගරයක ප්‍රමාණය 100,000 සිට 200,000 තෙක් දෙගුණ කලොත්

from a million to two million, 10 to 20 million,

මිලියනයේ සිට මිලියන දෙකට,

it doesn't matter,

එහි ගැටලුවක් නෑ,

then systematically

ඉන්පසු ක්‍රමානුකූලව

ඔබ ලබනවා 15% වැඩිවීමක්--

you get a 15 percent increase

in wages, wealth, number of AIDS cases,

වැටුප්වල, ප්‍රාග්ධනයේ, ඒඩ්ස් ආසාදිත ගණනේ,

number of police,

පොලිසියේ ප්‍රමාණයේ,

anything you can think of.

ඔබ හිතන ඕනෑම දෙයක.

It goes up by 15 percent,

එය සියයට 15 කින් ඉහළ යන අතර,

and you have a 15 percent savings

සහ.. යටිතල පහසුකම් සඳහා ඔබට

on the infrastructure.

සියයට 15 ක ඉතිරියක් තිබෙනවා

This, no doubt, is the reason

සැකයකින් තොරවම, මෙයයි හේතුව--

why a million people a week are gathering in cities.

සතියකට මිලියනය බැගින් මිනිසුන් ඇයි නගර වටා එකතු වෙන්නෙ කියන එකට.

Because they think that all those wonderful things --

ඔවුන් සිතන්නේ නිර්මාණශීලී පුද්ගලයින්,

like creative people, wealth, income --

ධනය, ආදායම වැනි ඒ සියලු අපූරු දේවල්

is what attracts them,

නගර වලින් ආකර්ෂණය කරන නිසා

forgetting about the ugly and the bad.

නරක සහ අප්‍රසන්න දෙවල් අමතක කර දමනවා.

What is the reason for this?

මෙයට හේතුව කුමක්ද?

Well I don't have time to tell you about all the mathematics,

සියලුම ගණිතය ගැන ඔබට කියන්නට මට වෙලාවක් නැහැ

but underlying this is the social networks,

නමුත්, සාමාජීය ජාල මේ යටතේ පවතිනවා,

because this is a universal phenomenon.

එයට හේතුව, මේක විශ්වීය සංසිද්ධියක්.

This 15 percent rule

මේ සියයට පහලොවේ නීතිය,

is true

සත්‍යයක්..,

no matter where you are on the planet --

ඔබ පෘථිවියේ කොහේ සිටිනවාද යන්න නොසලකා....

Japan, Chile,

ජපානයේ, චිලී හි,

Portugal, Scotland, doesn't matter.

පෘතුගාලයේ, ස්කොට්ලන්තයේ, වෙනසක් නැහැ,

Always, all the data shows it's the same,

හැමවිටම, සියලු දත්ත පෙන්වන්නේ එකම දෙය,

despite the fact that these cities have evolved independently.

නගර පරිණාමය වෙන්නේ ස්වාධීනව කියන එක මෙහිදී අදාල නැහැ.

Something universal is going on.

විශ්වීය යමක් සිදු වෙමින් පවතිනවා.

The universality, to repeat, is us --

නැවත අවධාරණය කළොත්

that we are the city.

විශ්වයටම පොදු කරුණ තමයි, නගර යනු අපියි කියන එක.

And it is our interactions and the clustering of those interactions.

එබැවින් අපේ අන්තර් ක්‍රියා සහ ඒ අන්තර් ක්‍රියා අතර එකතුවයි.

So there it is, I've said it again.

ඉතින් ඒක එහෙමයි, මම ආයෙත් කිව්වා.

So if it is those networks and their mathematical structure,

එබැවින් එය එම ජාල සහ ඒවායේ ගණිතමය ව්‍යුහය නම්,

unlike biology, which had sublinear scaling,

උප රේඛීය පරිමාණයන් සහිත ජීව විද්‍යාව මෙන් නොව,

economies of scale,

ඔබ විශාලවත්ම කෙමෙන්--

you had the slowing of the pace of life

මන්දගාමී වන ජීවන වේගයක් සහිත

පරිමාණ විචලනයක් වගෙයි.

as you get bigger.

If it's social networks with super-linear scaling --

එය සුපිරි රේඛීය පරිමාණයන් සහිත සාමාජීය ජාල නම්--

more per capita --

වැඩි ඒක පුද්ගල අගයන් ලැබෙන,

then the theory says

එසේනම් න්‍යායිකව කියැවෙන පරිදි

that you increase the pace of life.

ජීවන වේගය වැඩිවෙනවා.

The bigger you are, life gets faster.

ඔබ විශාල වෙන තරමට ජීවිතය වේගවත් වෙනවා.

On the left is the heart rate showing biology.

වම්පස හද ගැස්මේ වේගය පෙන්වන්නෙ ජීවී විද්‍යාව.

On the right is the speed of walking

දකුණෙන්, ඇවිදීමේ වේගය--

in a bunch of European cities,

යුරෝපීය නගර කිහිපයක දත්ත,

showing that increase.

වැඩිවීමක් පෙන්වනවා.

Lastly, I want to talk about growth.

අවසාන වශයෙන්, මට ඕනෙ වර්ධනය ගැන කතා කරන්න.

This is what we had in biology, just to repeat.

ජීව විද්‍යාවේ අපට තිබුනේ මෙය, මම නැවත කියනවා.

Economies of scale

පරිමාණීය විචලනය

gave rise to this sigmoidal behavior.

මේ සිග්මාකාර හැසිරීමට හේතු වෙන්නෙ.

You grow fast and then stop --

ඔබ වේගයෙන් වැඩෙනවා, ඊට පස්සෙ නවතිනවා--

part of our resilience.

අපේ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාවෙ කොටසක්.

That would be bad for economies and cities.

එය ආර්ථිකයන්ට සහ නගරවලට අයහපත්.

And indeed, one of the wonderful things about the theory

සහ ඇත්තෙන්ම මේ න්‍යාය පිළිබඳ අපූරු දේවලින් එකක් වෙන්නෙ--,

is that if you have super-linear scaling

ඔබට තිබෙන්නෙ සුපිරි රේඛීය පරිමාණයක් නම්,

from wealth creation and innovation,

ධනය, නිර්මාණශීලීත්වය හා නව්‍යෝත්පාදනය ගැන

then indeed you get, from the same theory,

එකම න්‍යායය තුළින් ඔබට අනිවාර්යයෙන්ම ලැබෙන්නෙ

a beautiful rising exponential curve -- lovely.

ලස්සනට නිමැවුණු ඝාතීය වක්‍රයක්. අපූරුයි.

And in fact, if you compare it to data,

ඇත්තෙන්ම, ඔබ එය දත්ත සමඟ සංසන්දනය කරන්නේ නම්,

it fits very well

එය ඉතා හොඳින් ගැලපෙනවා--

with the development of cities and economies.

නගරවල සංවර්ධනය හා ආර්ථිකය එක්ක.

But it has a terrible catch,

නමුත් එතන දරුණු උගුලක් තියෙනවා.

and the catch

ඒක තමයි,

is that this system is destined to collapse.

මේ පද්ධතිය බිඳවැටීමට නියම වෙලා තියෙනවා.

And it's destined to collapse for many reasons --

බොහොමයක් හේතු නිසා, එය කඩා වැටීමට නියමිතයි

kind of Malthusian reasons -- that you run out of resources.

මැල්තුසියානු න්‍යාය - ඔබේ සම්පත් අවසන්ව යාම වැනි හේතු.

And how do you avoid that? Well we've done it before.

ඔබ එය වළක්වා ගන්නේ කෙසේද? අපි මීට පෙර එය කර තිබෙනවා.

What we do is,

අපි වර්ධනය වෙමින්

as we grow and we approach the collapse,

කඩා වැටීමට ආසන්න වෙද්දි,

a major innovation takes place

ප්‍රධාන නවෝත්පාදනයක් සිදු වෙලා--

and we start over again,

අපි නැවත පටන්ගන්නවා,

සහ අපි නැවත නැවත අරඹනවා, ඊළඟ කොටසට ළඟා වෙනවා.

and we start over again as we approach the next one, and so on.

So there's this continuous cycle of innovation

එබැවින් මේ නවෝත්පාදනයේ නොකැඩෙන චක්‍රය--

that is necessary

මෙය අත්‍යාවශ්‍යයි,

in order to sustain growth and avoid collapse.

වර්ධනය පවත්වා ගැනීමට හා බිඳවැටීම වලක්වා ගැනීමට.

The catch, however, to this

කෙසේ නමුත්, මෙහි වන්දිය වෙන්නෙ,

is that you have to innovate

ඔබට සිදුවෙනවා නවෝත්පාදන කරන්න

faster and faster and faster.

වේගයෙන්, ඉතා වේගයෙන්.

So the image

එබැවින් මේ පින්තූරයෙන් පේන්නෙ,

is that we're not only on a treadmill that's going faster,

අපි වේගයෙන් ට්‍රෙඩ්මිල් එකක යනවා පමණක් නෙවෙයි,

but we have to change the treadmill faster and faster.

අපිට ඉතා වේගයෙන් ට්‍රෙඩ්මිල් එකත් මාරු කරන්නට උවමනා බවයි.

We have to accelerate on a continuous basis.

නිරන්තරයෙන්ම අපි සියල්ල වේගවත් කළ යුතුයි.

And the question is: Can we, as socio-economic beings,

ප්‍රශ්නය තමයි, සාමාජයීය ආර්ථික ජීවීන් ලෙස--

avoid a heart attack?

අපිට ඒ හෘදයාබාධයෙන් වැලකිය හැකිද යන්න?

So lastly, I'm going to finish up in this last minute or two

අවසාන වශයෙන්, මම මෙය අවසන් කරනවා මිනිත්තුවකින් දෙකකින්,

asking about companies.

ආයතන ගැන විමසමින්.

See companies, they scale.

ආයතන බලන්න, පරිමාණීයයි.

The top one, in fact, is Walmart on the right.

උදාහරණයකට, ඉහළම පෙන්වන්නෙ වෝල්මාර්ට්.

It's the same plot.

එයත් පෙර ප්‍රස්තාරයමයි.

This happens to be income and assets

මෙයින් පේන්නෙ, අදායම් හා වත්කම්--

versus the size of the company as denoted by its number of employees.

ආයතනයේ විශාලත්වයට එදිරිව, දැක්වෙන්නෙ සේවක සංඛ්‍යාව මගින්.

We could use sales, anything you like.

අපිට යොදන්න පුලුවන් විකුණුම් ප්‍රමාණය, ඔබේ කැමත්තක්.

There it is: after some little fluctuations at the beginning,

මෙන්න තිබෙනවා, ආරම්භයේ දී සුළු උච්චාවචනයන්ගෙන් පසුව,

when companies are innovating,

ආයතන නවෝත්පාදනය කරනවා,

they scale beautifully.

ඔවුන් අපූරුවට පරිමාණීය වෙනවා.

And we've looked at 23,000 companies

අපි ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ

සමාගම් 23,000 ක් දෙස බැලුවා.

in the United States, may I say.

මං මේ පෙන්වන්නෙ එයින් පොඩි කොටසයි.

And I'm only showing you a little bit of this.

සමාගම් ගැන විශ්මය ජනක දේ තමයි

What is astonishing about companies

is that they scale sublinearly

ඒවායේ පරිමාණ විචලනය උප රේඛීයයි.

like biology,

හරියට ජීව විද්‍යාව වගේ.

indicating that they're dominated,

පෙන්නුම් කරන්නෙ, ඒවායේ ආධිපත්‍යය

not by super-linear

සුපිරි-රේඛීයත්වයට අදාල

innovation and ideas;

නවෝත්පාදන හා අදහස් වලින් නොවන බව.

they become dominated

එහි ආධිපත්‍යය ලබා ඇත්තේ

by economies of scale.

පරිමාණීය විචලනයන් වලින්.

In that interpretation,

එම අර්ථ නිරූපණය තුළ,

by bureaucracy and administration,

නිලධාරිවාදය සහ පරිපාලනය විසින්,

and they do it beautifully, may I say.

මම කියන්නෙ, ඔවුන් එය ලස්සනට කරනවා.

So if you tell me the size of some company, some small company,

ඉතින් ඔබ මට යම් සමාගමක, කුඩා සමාගමක ප්‍රමාණය කිව්වොත්,

I could have predicted the size of Walmart.

මට වෝල්මාර්ට්හි ප්‍රමාණය ගැන අනාවැකි කියන්න තිබුණා.

If it has this sublinear scaling,

එයට මෙම න්‍යාය මඟින් කියන ලද

the theory says

උප රේඛීය පරිමාණය තිබේ නම්,

we should have sigmoidal growth.

අපිට තිබිය යුතුයි මේ සිග්මාකාර වර්ධනය.

There's Walmart. Doesn't look very sigmoidal.

මේ වෝල්මාර්ට්, සිග්මාකාර ගතියක් පෙනෙන්නෑ.

That's what we like, hockey sticks.

ඒ නිසයි මේ හොකී පිත්තේ හැඩය.

But you notice, I've cheated,

නමුත් ඔබට පේන්න ඇති, මං වංචා කලා,

because I've only gone up to '94.

මොකද මම ගියෙ 1994 දක්වා පමණයි.

Let's go up to 2008.

අපි යමු 2008 දක්වා.

That red line is from the theory.

මේ රතු ඉර එන්නෙ න්‍යාය තුළින්.

So if I'd have done this in 1994,

ඉතින් මම මෙය 1994 දී කළා නම්,

I could have predicted what Walmart would be now.

වොල්මාර්ට් දැන් කොතැන වේදැයි මට අනාවැකි කිව හැකිව තිබුණා.

And then this is repeated

දැන් මෙය නැවත නැවත සිදුවෙනවා,

across the entire spectrum of companies.

සමාගම්වල සමස්ත වර්ණාවලිය පුරා.

There they are. That's 23,000 companies.

මෙන්න ඒවා, සමාගම් 23,000ම.

They all start looking like hockey sticks,

ඒ සියල්ල ඇරඹෙන්නෙ හොකී පිත්තක් පෙනෙන විදියට,

they all bend over,

ඒ සියල්ලෙ නැමීමක් තියෙනවා,

and they all die like you and me.

සහ ඒ සියල්ල දවසක මියයනවා ඔබත් මාත් වගේම.

Thank you.

ස්තූතියි.

(අත්පොලොසන්)

(Applause)