Geoffrey West: The surprising math of cities and corporations

Về toán học kinh ngạc của những thành phố và các tập đoàn

Translator: Ai Le Reviewer: Alice Tran

Cities are the crucible of civilization.

Các thành phố là cái nôi của nhân loại.

They have been expanding,

Chúng đã và đang mở rộng,

urbanization has been expanding,

đô thị hóa vẫn đang mở rộng

at an exponential rate in the last 200 years

với tốc độ cấp mũ trong suốt 200 năm qua,

so that by the second part of this century,

mà khi đến nửa sau của thế kỷ này

the planet will be completely dominated

trái đất sẽ hoàn toàn bị các thành phố

by cities.

chi phối.

Cities are the origins of global warming,

Các thành phố là nguồn gốc phát sinh của hiện tượng nóng lên toàn cầu

impact on the environment,

gây ảnh hưởng lên môi trường,

health, pollution, disease,

sức khỏe, sự ô nhiễm, bệnh tật,

finance,

tài chính

economies, energy --

kinh tế, năng lượng --

they're all problems

Đó là tất cả những vấn đề

that are confronted by having cities.

mà chúng ta phải đối mặt bởi có các thành phố.

That's where all these problems come from.

Các thành phố là khởi điểm của tất cả các vấn đề trên.

And the tsunami of problems that we feel we're facing

Và một cơn sóng thần của những vấn đề mà chúng ta cảm thấy mình đang gặp phải

in terms of sustainability questions

xét trên phương diện những thắc mắc về sự bền vững,

are actually a reflection

thực chất lại là sự phản chiếu

of the exponential increase

của sự gia tăng vượt bậc

in urbanization across the planet.

của quá trình đô thị hóa diễn ra trên hành tinh này.

Here's some numbers.

Đây là một vài con số.

Two hundred years ago, the United States

200 năm trước, Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ

was less than a few percent urbanized.

chỉ mới được đô thị hóa chưa tới vài phần trăm.

It's now more than 82 percent.

Hiện nay đô thị hóa của nó đã chiếm tới hơn 82%.

The planet has crossed the halfway mark a few years ago.

Trái đất đã vượt qua mốc đô thị hóa một nửa vài năm trước.

China's building 300 new cities

Trung Quốc đang xây nên 300 thành phố nữa

in the next 20 years.

trong 20 năm tới.

Now listen to this:

Các bạn hãy lắng nghe điều này:

Every week for the foreseeable future,

Cứ mỗi tuần trong tương lai không xa,

until 2050,

cho đến năm 2050,

every week more than a million people

cứ mỗi tuần lại có hơn một triệu người

are being added to our cities.

đang dồn về sống ở các thành phố.

This is going to affect everything.

Điều này sẽ ảnh hưởng đến mọi thứ.

Everybody in this room, if you stay alive,

Mọi người trong căn phòng này, nếu bạn vẫn sẽ còn sống,

is going to be affected

các bạn sẽ bị ảnh hưởng

by what's happening in cities

bởi những điều đang diễn ra tại các thành phố

in this extraordinary phenomenon.

trong hiện tượng phi thường này.

However, cities,

Tuy nhiên, các thành phố,

despite having this negative aspect to them,

cho dù có một mặt tiêu cực như vậy,

are also the solution.

nhưng đồng thời cũng chính là giải pháp.

Because cities are the vacuum cleaners and the magnets

Bởi lẽ các thành phố là những chiếc máy hút bụi và nam châm

that have sucked up creative people,

đã thu hút những người sáng tạo

creating ideas, innovation,

để tạo ra các ý tưởng, những sự đồi mới cách tân,

wealth and so on.

của cải, vâng vâng...

So we have this kind of dual nature.

Cho nên chúng ta có kiểu bản chất kép như vậy

And so there's an urgent need

Và vì vậy có một nhu cầu cấp bách

for a scientific theory of cities.

cho một lý thuyết khoa học về các thành phố.

Now these are my comrades in arms.

Đây là những chiến hữu của tôi.

This work has been done with an extraordinary group of people,

Nghiên cứu này đã được thực hiện bởi một nhóm người đặc biệt

and they've done all the work,

và họ làm tất các các công việc,

and I'm the great bullshitter

còn tôi chỉ là một gã cực kỳ vớ vẩn

that tries to bring it all together.

cố gắng ghép mọi thứ lại với nhau.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So here's the problem: This is what we all want.

Vậy đây là vấn đề: Đây là cái tất cả chúng ta đều muốn.

The 10 billion people on the planet in 2050

10 tỉ người sống trên trái đất vào năm 2050

want to live in places like this,

muốn sống ở những nơi như thấy này,

having things like this,

sở hữu những điều như thế này,

doing things like this,

làm những việc như thế này,

with economies that are growing like this,

với nền kinh tế thì phát triển như thế này,

not realizing that entropy

không nhận ra rằng thước đo của sự mất trật tự

produces things like this,

tạo ra những điều như thế này,

this, this

điều này, điều này,

and this.

và điều này nữa.

And the question is:

Và câu hỏi đặt ra là:

Is that what Edinburgh and London and New York

Liệu đó có phải là bộ mặt của thành phố Edinburgh và London và New York

are going to look like in 2050,

trong năm 2050 không,

or is it going to be this?

hay sẽ trông giống như thế này?

That's the question.

Đó là câu hỏi.

I must say, many of the indicators

Tôi phải nói rằng, rất nhiều các chỉ số

look like this is what it's going to look like,

cho thấy rằng nó sẽ giống như điều này

but let's talk about it.

nhưng chúng ta hãy bàn về chuyện đó.

So my provocative statement

Cho nên phát biểu khiêu khích của tôi là

is that we desperately need a serious scientific theory of cities.

chúng ta khao khát một lý thuyết khoa học nghiêm túc về các thành phố.

And scientific theory means quantifiable --

Và lý thuyết khoa học có nghĩa là có thể định lượng được --

relying on underlying generic principles

dựa trên những nguyên tắc chung cơ bản

that can be made into a predictive framework.

mà có thể đưa được vào một khuôn khổ có thể đoán định được.

That's the quest.

Đó là đòi hỏi của chúng ta.

Is that conceivable?

Các bạn có hiểu được không?

Are there universal laws?

Có quy luật chung nào không?

So here's two questions

Có hai câu hỏi

that I have in my head when I think about this problem.

mà tôi đã đặt ra trong đầu kể từ khi tôi nghĩ về vấn đề này.

The first is:

Câu hỏi thứ nhất là:

Are cities part of biology?

Các thành phố có phải là một phần của sinh thái học?

Is London a great big whale?

London có phải là một con cá voi lớn không?

Is Edinburgh a horse?

Edinburgh có phải là một con ngựa không?

Is Microsoft a great big anthill?

Microsoft có phải là một ụ kiến lớn?

What do we learn from that?

Chúng ta học được gì từ đó?

We use them metaphorically --

Chúng ta sử dụng chúng một cách ẩn dụ --

the DNA of a company, the metabolism of a city, and so on --

ADN của một công ty, sự trao đổi chất của một thành phố, vân vân --

is that just bullshit, metaphorical bullshit,

đó chỉ là những điều nhảm nhí, nhảm nhí theo nghĩa ẩn dụ,

or is there serious substance to it?

hay thực sự có những tố chất nghiêm túc trong đó?

And if that is the case,

Và nếu đó là sự thật,

how come that it's very hard to kill a city?

tại sao giết chết một thành phố lại khó khăn đến vậy?

You could drop an atom bomb on a city,

Bạn có thể thả một quả bom nguyên tử xuống một thành phố,

and 30 years later it's surviving.

và 30 năm sau nó vẫn sống sót.

Very few cities fail.

Rất ít thành phố sụp đổ.

All companies die, all companies.

Tất cả các công ty đều chết, tất cả.

And if you have a serious theory, you should be able to predict

Và nếu bạn có một giả thuyết nghiêm túc, có thể bạn sẽ tiên đoán được

when Google is going to go bust.

khi nào Google sụp đổ.

So is that just another version

Liệu đó có phải chỉ là một phiên bản khác

of this?

của điều này?

Well we understand this very well.

Chúng tôi hiểu rất rõ nó.

That is, you ask any generic question about this --

Nghĩa là, bất cứ câu hỏi chung chung nào mà bạn đặt ra về nó --

how many trees of a given size,

có bao nhiêu cái cây cùng một kích cỡ nao đó,

how many branches of a given size does a tree have,

có bao nhiêu nhánh cây cùng một kích cỡ nào đó mà một cái cây có,

how many leaves,

có bao nhiêu chiếc lá

what is the energy flowing through each branch,

năng lượng chảy qua cành cây là bao nhiêu

what is the size of the canopy,

kích thước của tán lá,

what is its growth, what is its mortality?

nó tăng trưởng như thế nào, tuổi thọ đạt bao nhiêu?

We have a mathematical framework

chúng ta có một khung toán học

based on generic universal principles

dựa trên các nguyên tắc chung của vũ trụ

that can answer those questions.

mà có thể trả lời những câu hỏi trên.

And the idea is can we do the same for this?

Và câu hỏi là chúng ta có thể làm tương tự đối với điều này không?

So the route in is recognizing

Như vậy con đường đặt ra là nhận ra được

one of the most extraordinary things about life,

một trong những điều phi thường nhất về cuộc sống

is that it is scalable,

đó là nó có thể đi theo tỉ lệ,

it works over an extraordinary range.

nó có thể có tác dụng trên một phạm trù vô cùng rộng.

This is just a tiny range actually:

Thật ra đây chi là một phạm trù rất nhỏ hẹp;

It's us mammals;

chính chúng ta, loài động vật có vú,

we're one of these.

chúng ta là một trong số đó.

The same principles, the same dynamics,

Cùng chung nguyên tắc, cùng chung động lực,

the same organization is at work

cùng một tổ chức đang hoạt động

in all of these, including us,

trong thất cả chúng, bao gồm cả chúng ta

and it can scale over a range of 100 million in size.

và nó có thể tăng lên tới kích cỡ hơn 100 triệu.

And that is one of the main reasons

Và đó là một trong những lý do chính

life is so resilient and robust --

khiến cuộc sống trở nên kiên cường và vững mạnh như vậy --

scalability.

khả năng tăng theo tỉ lệ.

We're going to discuss that in a moment more.

Chúng ta sẽ thảo luận điều đó trong một chốc nữa.

But you know, at a local level,

Nhưng bạn biết đấy, trong mức độ nội bộ,

you scale; everybody in this room is scaled.

bạn phát triển theo tỉ lệ, mọi người trong căn phòng này phát triển theo tỉ lệ

That's called growth.

Nó được gọi là sự tăng trưởng.

Here's how you grew.

Đây là cách mà bạn tăng trưởng.

Rat, that's a rat -- could have been you.

Chuột, đó là một con chuột -- có thể là bạn.

We're all pretty much the same.

Tất cả chúng ta ít nhiều gì cũng đều như nhau cả.

And you see, you're very familiar with this.

Và bạn thấy đấy, bạn rất quen thuộc với điều này.

You grow very quickly and then you stop.

Bạn tăng trưởng rất nhanh và rồi bạn dừng lại.

And that line there

Và đường thẳng kia

is a prediction from the same theory,

là tiên đoán từ cùng cái lý thuyết,

based on the same principles,

dựa trên cùng những nguyên tắc,

that describes that forest.

mà đã mô tả khu rừng nọ.

And here it is for the growth of a rat,

Và đây là cho sự tăng trưởng của một con chuột.

and those points on there are data points.

Và những điểm trên kia là những điểm dữ liệu.

This is just the weight versus the age.

Đây chỉ là cân nặng so với tuổi tác.

And you see, it stops growing.

Và bạn thấy đấy, nó thôi tăng trưởng rồi.

Very, very good for biology --

Rất, rất tốt cho sinh học --

also one of the reasons for its great resilience.

và cũng là một trong những lý do giải thích sự kiên trì dai dẳng của nó.

Very, very bad

Rất, rất xấu

for economies and companies and cities

cho các nền kinh tế, các công ty và các thành phố

in our present paradigm.

trong mô hình hiện tại của chúng ta.

This is what we believe.

Đây là điều mà chúng ta tin tưởng.

This is what our whole economy

Đây là điều mà cả nền kinh tế của chúng ta

is thrusting upon us,

đang đè nén lên chúng ta.

particularly illustrated in that left-hand corner:

được minh họa riêng trong góc bên tay trái

hockey sticks.

những cây gậy khúc côn cầu.

This is a bunch of software companies --

Đây là một nhóm các công ty phần mềm --

and what it is is their revenue versus their age --

và đây là lợi nhuận so với tuổi của chúng

all zooming away,

tất cả đều được thu nhỏ

and everybody making millions and billions of dollars.

và mọi người đang làm ra hàng triệu hàng tỉ đô la

Okay, so how do we understand this?

OK, chúng ta phải hiểu điều này như thế nào?

So let's first talk about biology.

Trước tiên chúng ta hãy nói về sinh học.

This is explicitly showing you

Cái này dứt khoát chỉ ra cho bạn thấy

how things scale,

sự vật tăng trưởng theo tỉ lệ như thế nào.

and this is a truly remarkable graph.

Và đây là một biểu đồ thực sự đáng chú ý.

What is plotted here is metabolic rate --

cái được vẽ ra ở đây là tỉ lệ trao đổi chất --

how much energy you need per day to stay alive --

bao nhiêu năng lượng cần cho một ngày để bạn sống sót --

versus your weight, your mass,

so với trọng lượng, khối lượng của bạn,

for all of us bunch of organisms.

cho toàn bộ khối cơ thể của tất cả chúng ta.

And it's plotted in this funny way by going up by factors of 10,

Và nó được vẽ ra theo cách buồn cười là tăng theo thừa số 10,

otherwise you couldn't get everything on the graph.

nếu không bạn chẳng thể thể hiện được mọi thứ trên biểu đồ.

And what you see if you plot it

Và cái mà bạn thấy nếu bạn vẽ nó ra

in this slightly curious way

trong cái cách hơi lạ lùng này,

is that everybody lies on the same line.

đó là tất cả mọi người đều nằm trên cùng một đường.

Despite the fact that this is the most complex and diverse system

Mặc dù đây là hệ thống phức tạp và đa dạng nhất

in the universe,

trong vũ trụ,

there's an extraordinary simplicity

có một sự đơn giản đến kỳ lạ

being expressed by this.

được thể hiện bởi cái này.

It's particularly astonishing

Nó đặc biệt đáng ngạc nhiên

because each one of these organisms,

bởi lẽ mỗi một cơ quan trong số này,

each subsystem, each cell type, each gene,

mỗi một hệ thống phụ, mỗi một loại tế bào, mỗi một gien,

has evolved in its own unique environmental niche

đều đã tiến hóa trong cái hốc môi trường độc nhất của nó

with its own unique history.

cùng với lịch sử độc nhất của riêng nó.

And yet, despite all of that Darwinian evolution

Và dù thế, mặc cho tất cả những thứ trong thuyết tiến hóa của Darwin

and natural selection,

và chọn lọc tự nhiên,

they've been constrained to lie on a line.

chúng đã bị ép phải nằm trên cùng một đường.

Something else is going on.

Còn điều gì khác đang diễn ra.

Before I talk about that,

Trước khi tôi nói về điều đó,

I've written down at the bottom there

tôi đã viết ra ở dưới kia

the slope of this curve, this straight line.

độ dốc của đường cong này, đường thẳng này.

It's three-quarters, roughly,

Nó ở khoảng ba phần tư,

which is less than one -- and we call that sublinear.

nghĩa là nhỏ hơn một -- và chúng tôi gọi nó là cận tuyến tính.

And here's the point of that.

Và mục đích của nó là đây.

It says that, if it were linear,

Nó nói rằng, nếu nó là tuyến tính,

the steepest slope,

cái dốc thẳng đứng nhất,

then doubling the size

thì tăng kích cỡ của nó lên gấp đôi

you would require double the amount of energy.

bạn sẽ yêu cầu một lượng năng lượng gấp đôi.

But it's sublinear, and what that translates into

Nhưng nó là cận tuyến tính, nghĩa là

is that, if you double the size of the organism,

nếu bạn tăng kích cỡ của cơ quan lên gấp đôi,

you actually only need 75 percent more energy.

thực chất bạn chỉ cần 75% năng lượng nữa thôi.

So a wonderful thing about all of biology

Vì vậy một điều tuyệt vời về sinh học

is that it expresses an extraordinary economy of scale.

đó là nó thể hiện tính chất kinh tế lạ thường của tỉ lệ.

The bigger you are systematically,

Bạn càng to lớn bao nhiêu về mặt hệ thống,

according to very well-defined rules,

theo những quy luật rất rõ ràng,

less energy per capita.

năng lượng trên đầu người càng giảm.

Now any physiological variable you can think of,

Bây giờ, bất cứ biến số sinh lý học nào mà bạn có thể nghĩ đến,

any life history event you can think of,

bất cứ lịch sử cuộc đời nào bạn có thể nghĩ đến,

if you plot it this way, looks like this.

nếu bạn vẽ nó ra theo cách này, sẽ trông như thế này.

There is an extraordinary regularity.

Có một sự đều đặn phi thường.

So you tell me the size of a mammal,

Bạn cho tôi kích thước của một động vật có vú,

I can tell you at the 90 percent level everything about it

tôi có thể cho bạn biết ở mức 90% tất cả mọi thứ về nó

in terms of its physiology, life history, etc.

về các khoản sinh lý học, lịch sử đời sống, vâng vâng...

And the reason for this is because of networks.

Lý do của điều này là do hệ thống mạng lưới.

All of life is controlled by networks --

Toàn bộ sự sống được chi phối bởi các mạng lưới --

from the intracellular through the multicellular

từ trong nội bào ra ngoài thể đa bào

through the ecosystem level.

ra đến cấp độ hệ sinh thái.

And you're very familiar with these networks.

Và bạn rất quen thuộc với những mạng lưới này.

That's a little thing that lives inside an elephant.

Đó là những điều nhỏ nhặt trong một tổng thể to lớn.

And here's the summary of what I'm saying.

Và đây là một tóm tắt của điều mà tôi đang nói.

If you take those networks,

Nếu bạn đem những mạng lưới này ra,

this idea of networks,

cái ý tưởng về mạng lưới này,

and you apply universal principles,

và bạn áp dụng những nguyên tắc vũ trụ lên nó,

mathematizable, universal principles,

những nguyên tắc tính toán được của vũ trụ,

all of these scalings

tất cả những cách tỉ lệ

and all of these constraints follow,

và những sức ép theo sau,

including the description of the forest,

bao gồm cả mô tả về khu rừng,

the description of your circulatory system,

mô tả về hệ tuần hoàn của bạn,

the description within cells.

mô tả bên trong các tế bào.

One of the things I did not stress in that introduction

Một trong số những điều tôi đã không nhấn mạnh ở phần mở đầu

was that, systematically, the pace of life

đó là, tốc độ của sự sống, một cách có hệ thống,

decreases as you get bigger.

càng giảm khi bạn càng trở nên to lớn hơn.

Heart rates are slower; you live longer;

Nhịp tim chậm hơn; bạn sống lâu hơn;

diffusion of oxygen and resources

sự khuếch tán ô xy và các dưởng chất khác

across membranes is slower, etc.

qua thành tế bào chậm lại, vâng vâng...

The question is: Is any of this true

Câu hỏi đặt ra là: Những điều này có đúng không

for cities and companies?

khi áp dụng lên các thành phố và các công ty?

So is London a scaled up Birmingham,

Vậy London là bản phóng to của Birmingham,

which is a scaled up Brighton, etc., etc.?

Birmingham là bản phóng to của Brighton. vân vân...?

Is New York a scaled up San Francisco,

New York có phải là bản phóng to của San Francisco,

which is a scaled up Santa Fe?

đến lượt nó lại là bản phóng to của Santa Fe?

Don't know. We will discuss that.

Chẳng biết nữa. Chúng ta sẽ thảo luận về chúng.

But they are networks,

Nhưng chúng là những mạng lưới.

and the most important network of cities

Và mạng lưới quan trọng nhất của các thành phố

is you.

chính là các bạn.

Cities are just a physical manifestation

Các thành phố chỉ là biểu hiện tự nhiên

of your interactions,

của những tương tác của bạn,

our interactions,

những tương ác của chúng tôi,

and the clustering and grouping of individuals.

và việc các cá nhân tập trung lại thành nhóm.

Here's just a symbolic picture of that.

Đây chỉ là một hình ảnh tượng trưng của điều đó.

And here's scaling of cities.

Và đây là sự tăng trưởng theo tỉ lệ của các thành phố.

This shows that in this very simple example,

Nó cho thấy trong ví dụ rất đơn giản này,

which happens to be a mundane example

mà hóa ra là một ví dụ bình thường

of number of petrol stations

về số lượng trạm xăng

as a function of size --

như là một chức năng của kích cỡ --

plotted in the same way as the biology --

đã được thể hiện với cùng một cách của sinh học --

you see exactly the same kind of thing.

bạn thấy một điều y chang như vậy.

There is a scaling.

Có một sự gia tăng theo tỉ lệ.

That is that the number of petrol stations in the city

Rằng số lượng những trạm xăng trong thành phố

is now given to you

giờ được giao lại cho bạn

when you tell me its size.

khi bạn cho tôi biết kích cỡ của nó.

The slope of that is less than linear.

Độ dốc của nó còn thấp hơn tuyến tính nữa.

There is an economy of scale.

Sự gia tăng theo tỉ lệ có tính kinh tế của nó.

Less petrol stations per capita the bigger you are -- not surprising.

Càng ít trạm xăng trên đầu người thì quy mô của bạn càng lớn, điều này chẳng có gì ngạc nhiên cả.

But here's what's surprising.

Điều đáng ngạc nhiên là đây.

It scales in the same way everywhere.

Sự gia tăng theo tỉ lệ xuất hiện ở khắp mọi nơi theo cùng một cách.

This is just European countries,

Đây chỉ là ở các nước châu Âu,

but you do it in Japan or China or Colombia,

nhưng nếu bạn làm vậy ở Nhật hay Trung Quốc hay Columbia,

always the same

điều tương tự luôn luôn xảy ra

with the same kind of economy of scale

với cùng quy luật gia tăng theo tỉ lệ

to the same degree.

tới cùng một mức độ.

And any infrastructure you look at --

Và bất cứ cơ sở hạ tầng nào mà bạn nhìn vào --

whether it's the length of roads, length of electrical lines --

cho dù đó là độ dài của những con đường, độ dài của các đường dây điện --

anything you look at

bất cứ điều gì bạn nhìn thấy

has the same economy of scale scaling in the same way.

cũng có cùng quy luật như vậy.

It's an integrated system

Đó là một hệ thống thống nhất

that has evolved despite all the planning and so on.

đã tiến hóa vượt trên mọi kế hoạch và vân vân.

But even more surprising

Nhưng càng ngạc nhiên hơn nữa

is if you look at socio-economic quantities,

nếu bạn nhìn vào các chỉ số kinh tế xã hội,

quantities that have no analog in biology,

các chỉ số không có mối tương quan gì với sinh học,

that have evolved when we started forming communities

đã tiến hóa từ khi chúng ta bắt đầu hình thành nên các cộng đồng

eight to 10,000 years ago.

tám đến mười nghìn năm trước.

The top one is wages as a function of size

Con số trên đỉnh là lương như một chức năng của kích thước

plotted in the same way.

được vẽ theo cùng một cách.

And the bottom one is you lot --

Và con số ở đáy là cái mà bạn rút thăm chọn --

super-creatives plotted in the same way.

những sự siêu sáng tạo được vẽ theo cùng một cách.

And what you see

Và cái mà bạn thấy

is a scaling phenomenon.

là hiện tượng gia tăng theo tỉ lệ.

But most important in this,

Nhưng quan trọng nhất ơ đây,

the exponent, the analog to that three-quarters

Con số biểu thị tương đương với ba phần tư kia

for the metabolic rate,

cho tốc độ trao đổi chất,

is bigger than one -- it's about 1.15 to 1.2.

là lớn hơn 1 -- nó nằm khoảng 1.15 đến 2

Here it is,

Đây là con số

which says that the bigger you are

nói lên rằng bạn càng lớn bao nhiêu

the more you have per capita, unlike biology --

bạn càng có nhiều hơn trên đầu người, không như sinh học --

higher wages, more super-creative people per capita as you get bigger,

bạn có nhiều lương hơn, nhiều những người siêu sáng tạo hơn,

more patents per capita, more crime per capita.

nhiều bằng sáng chế, nhiều tội phạm hơn trên đầu người.

And we've looked at everything:

Và chúng tôi đã nghiên cứu mọi thứ:

more AIDS cases, flu, etc.

các trường hợp bị AIDS, cảm cúm, vân vân...

And here, they're all plotted together.

Và ở đây, chúng được vẽ cùng nhau.

Just to show you what we plotted,

Để cho bạn thấy điều chúng tôi đã biểu thị,

here is income, GDP --

đây là thu nhập, GDP --

GDP of the city --

GDP của thành phố --

crime and patents all on one graph.

tội phạm và các bằng sáng chế trên cùng một biểu đồ.

And you can see, they all follow the same line.

Và bạn thấy đấy, chúng cùng đi theo một đường.

And here's the statement.

Và đây là kết luận.

If you double the size of a city from 100,000 to 200,000,

Nếu bạn nhân đôi kích cỡ của một thành phố từ 100,000 lên 200,000,

from a million to two million, 10 to 20 million,

từ một triệu lên hai triệu, từ 10 triệu lên 20 triệu,

it doesn't matter,

kiểu nào cũng được,

then systematically

thì một cách hệ thống

you get a 15 percent increase

bạn sẽ thấy một sự gia tăng ở mức 15%

in wages, wealth, number of AIDS cases,

về lương, của cải, số ca nhiễm AIDS,

number of police,

số cành sát,

anything you can think of.

bất cứ thứ gì bạn có thể nghĩ đến.

It goes up by 15 percent,

Chúng điều tăng lên 15%.

and you have a 15 percent savings

Và bạn sẽ có 15% tiết kiệm

on the infrastructure.

dành cho cơ sở hạ tầng.

This, no doubt, is the reason

Không còn nghi ngờ gì nữa, đây là lý do

why a million people a week are gathering in cities.

mà cứ mỗi tuần lại có một triệu người tụ tập vào các thành phố.

Because they think that all those wonderful things --

Bỡi lẽ họ nghĩ tất cả những điều kỳ diệu đó,

like creative people, wealth, income --

như những con người sáng ạto, của cải, thu nhập,

is what attracts them,

là điều cuốn hút họ,

forgetting about the ugly and the bad.

quên đi những điều xấu xa và nguy hiểm.

What is the reason for this?

Lý do cho điều này là gì?

Well I don't have time to tell you about all the mathematics,

Tôi không có đủ thời gian để giải thích với các bạn về toán học ở đây,

but underlying this is the social networks,

nhưng đằng sau nó là mạng lưới xã hội

because this is a universal phenomenon.

bởi vì đây là một hiện tượng toàn cầu.

This 15 percent rule

Cái quy luật 15% này

is true

sẽ đúng

no matter where you are on the planet --

cho dù bạn ở bất cứ nơi nào trên hành tinh này --

Japan, Chile,

Nhật Bản, Chile,

Portugal, Scotland, doesn't matter.

Bồ Đào Nha, Scotland, ở đâu không quan trọng.

Always, all the data shows it's the same,

Dữ liệu luôn luôn cho thấy cùng một kết quả,

despite the fact that these cities have evolved independently.

cho dù các thành phố đã tiến hóa một cách độc lập.

Something universal is going on.

Có một điều gì đó đang diễn ra trên khắp toàn cầu.

The universality, to repeat, is us --

Để lặp lại, tính vũ trụ, đó là chúng ta --

that we are the city.

chúng ta chính là thành phố.

And it is our interactions and the clustering of those interactions.

Và đó chính là những tương tác của chúng ta và sự tập hợp những tương tác đó.

So there it is, I've said it again.

Nên nó đây này, tôi vừa nói lại điều đó.

So if it is those networks and their mathematical structure,

Nên nếu chính là bởi những mạng lưới và cấu trúc toán học của chúng

unlike biology, which had sublinear scaling,

không giống như sinh học, tăng trưởng cận tuyến tính,

economies of scale,

quy luật thay đổi theo tỉ lệ

you had the slowing of the pace of life

bạn sẽ thấy tốc độ sống chậm lại khi bạn

as you get bigger.

trở nên lớn hơn.

If it's social networks with super-linear scaling --

Nếu các mạng lưới xã hội thay đổi tỉ lệ siêu tuyến tính --

more per capita --

càng tăng theo đầu người --

then the theory says

thì theo lý thuyết

that you increase the pace of life.

bạn sẽ tăng tốc độ sống.

The bigger you are, life gets faster.

Bạn càng lớn hơn, cuộc sống diễn ra càng nhanh hơn.

On the left is the heart rate showing biology.

Bên trái là nhịp tim theo sinh học.

On the right is the speed of walking

Bên phải là tốc độ bước đi

in a bunch of European cities,

trong một nhóm các thành phố ở châu Âu,

showing that increase.

cho thấy sự gia tăng đó.

Lastly, I want to talk about growth.

Cuối cùng, tôi muốn nói về sự tăng trưởng.

This is what we had in biology, just to repeat.

Để lặp lại, đây là cái mà chúng ta có trong sinh học,

Economies of scale

Cơ cấu của sự thay đổi theo tỉ lệ

gave rise to this sigmoidal behavior.

tạo điều kiện cho hành vi thiên về hai hướng trái ngược nhau này.

You grow fast and then stop --

Bạn phát triển nhanh chóng sau đó chững lại --

part of our resilience.

một phần của sự cưỡng lại của chúng ta.

That would be bad for economies and cities.

Điều này không tốt cho các nền kinh tế và các thành phố.

And indeed, one of the wonderful things about the theory

Và thực sự, một trong những điều kỳ diệu về lý thuyết này

is that if you have super-linear scaling

là nếu bạn thay đổi tỉ lệ theo hướng siêu tuyến tính

from wealth creation and innovation,

từ sự cải tiến và tạo ra của cải vật chất,

then indeed you get, from the same theory,

thì từ cùng lú thuyết đó, thực sự bạn nhận được

a beautiful rising exponential curve -- lovely.

một đường cong hướng lên theo hàm mũ -- rất đẹp.

And in fact, if you compare it to data,

Và thực sự nếu bạn so sánh nó với số liệu,

it fits very well

nó sẽ rất khít khao

with the development of cities and economies.

với sự phát triển của các thành phố và các nền kinh tế.

But it has a terrible catch,

Nhưng nó có một nhược điểm kinh khủng.

and the catch

Đó là

is that this system is destined to collapse.

hệ thống sẽ sụp đổ theo định mệnh.

And it's destined to collapse for many reasons --

Vì nhiều lý do --

kind of Malthusian reasons -- that you run out of resources.

lý do theo chủ nghĩa Malthus -- bạn hết ngồn lực.

And how do you avoid that? Well we've done it before.

Và làm thế nào để tránh điều đó? Chúng ta đã từng làm một lần rồi.

What we do is,

Điều chúng ta làm là,

as we grow and we approach the collapse,

khi chúng ta phát triển và đến gần sự sụp đổ,

a major innovation takes place

một sự đổi mới lớn đã diễn ra

and we start over again,

và chúng ta bắt đầu lại từ đầu.

and we start over again as we approach the next one, and so on.

Và cứ thế chúng ta bắt đầu lại từ đầu mỗi khi đến gần với sự sụp đổ.

So there's this continuous cycle of innovation

Nên vòng đổi mới cứ liên tiếp diễn ra

that is necessary

điều đó là cần thiết

in order to sustain growth and avoid collapse.

để giữ vững tăng trưởng và tránh sự suy tàn.

The catch, however, to this

Tuy nhiên, nhược điểm của điều này là

is that you have to innovate

bạn phải đổi mới

faster and faster and faster.

nhanh hơn và nhanh hơn và nhanh hơn nữa

So the image

Cho nên hãy hình dung

is that we're not only on a treadmill that's going faster,

là không chỉ chúng ta đang ở trên một guồng xoay đang chạy càng lúc càng nhanh,

but we have to change the treadmill faster and faster.

mà chúng ta còn phải thay đổi cái guồng quay đó càng lúc càng nhanh.

We have to accelerate on a continuous basis.

Chúng ta phải tăng tốc liên tục.

And the question is: Can we, as socio-economic beings,

Và câu hỏi đặt ra là, liệu chúng ta, với tư cách là những cá thể kinh tế xã hội, chúng ta có thể

avoid a heart attack?

tránh được một cơn đột quỵ?

So lastly, I'm going to finish up in this last minute or two

Và cuối cùng, tôi sẽ kết thúc bài phát biểu này trong một hay hai phút

asking about companies.

bằng cách hỏi về các công ty.

See companies, they scale.

Bạn thấy đấy, các công ty cũng thay đổi tỉ lệ.

The top one, in fact, is Walmart on the right.

Thật ra, cái trên đầu là Walmart bên tay phải.

It's the same plot.

Cùng một câu chuyện đã xảy ra.

This happens to be income and assets

Đó là việc thu nhập và tài sản

versus the size of the company as denoted by its number of employees.

tỉ lệ với kích thước của công ty được thể hiện bởi số nhân viên trong công ty đó.

We could use sales, anything you like.

Chúng ta có thể sử dụng doanh số, bất cứ thứ gì bạn muốn.

There it is: after some little fluctuations at the beginning,

Nó đây: sau khi trải qua một số thăng trầm ở giai đoạn đầu,

when companies are innovating,

khi các công ty đang đổi mới

they scale beautifully.

chúng gia tăng theo tỉ lệ một cách đẹp đẽ.

And we've looked at 23,000 companies

Và chúng ta đã thấy 23 nghìn công ty,

in the United States, may I say.

ở Mỹ, nếu tôi được phép nói.

And I'm only showing you a little bit of this.

Và tôi chỉ cho bạn thấy một phần nhỏ của điều này.

What is astonishing about companies

Điều đáng ngạc nhiên về các công ty là

is that they scale sublinearly

chúng giai tăng theo tỉ lệ cân tuyến tính

like biology,

giống như sinh học,

indicating that they're dominated,

điều đó ám chỉ là chúng bị thống trị.

not by super-linear

không phải bời siêu tuyến tính

innovation and ideas;

đổi mới và ý tưởng,

they become dominated

chúng trở nên bị thống trị.

by economies of scale.

bởi quy luật của sự thay đổi theo tỉ lệ.

In that interpretation,

Theo cách hiểu đó,

by bureaucracy and administration,

bởi sự quan liêu và quản trị

and they do it beautifully, may I say.

và chúng diễn ra rất tuyệt vời, tôi có thể nói.

So if you tell me the size of some company, some small company,

Nên nếu các bạn hỏi tôi về kích cỡ của một số công ty, một số công ty nhỏ,

I could have predicted the size of Walmart.

tôi cũng có thể đoán được kích cỡ của Walmart.

If it has this sublinear scaling,

Nếu nó gia tăng theo tỉ lệ cần tuyến tính,

the theory says

lý thuyết cho rằng

we should have sigmoidal growth.

chúng ta có thể có sự tăng trưởng

There's Walmart. Doesn't look very sigmoidal.

Kia là Walmart. Trông không có vẻ như vậy lắm.

That's what we like, hockey sticks.

Đó là điều chúng ta thích, những cây gậy hockey.

But you notice, I've cheated,

Nhưng nếu bạn để ý, thì tôi đã gian lận.

because I've only gone up to '94.

Bởi vì tôi chỉ mới đi tới năm 94 mà thôi.

Let's go up to 2008.

Chúng ta hãy tiến đến năm 2008.

That red line is from the theory.

Đường màu đỏ kia là từ lý thuyết.

So if I'd have done this in 1994,

Nên nếu tôi đã làm điều này vào năm 1994,

I could have predicted what Walmart would be now.

tôi đã có thể đoán ra Walmart sẽ như thế nào vào hiện tại.

And then this is repeated

Và rồi điều này lại được lặp lại

across the entire spectrum of companies.

thông qua toàn bộ hình ảnh của các công ty.

There they are. That's 23,000 companies.

Chúng ở kia. Đó là 23,000 công ty.

They all start looking like hockey sticks,

Tất cả chúng đều bắt đầu trông giống như gậy hockey,

they all bend over,

chúng điều bẻ cong,

and they all die like you and me.

và chúng đều chết như bạn và tôi.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)