What it's really like to have autism | Ethan Lisi

Tłumaczenie: Daniela Golonka Korekta: Rysia Wand

Autism is something that many people know about.

O autyzmie wie wielu ludzi.

For example, some people think

Niektórzy na przykład myślą,

that autistic people are fair-skinned males

że ludzie z autyzmem to jasnoskórzy mężczyźni

that speak in monotone

mówiący monotonnie

and constantly go on and on about the same topic.

wciąż na jeden temat.

Some people think that autistic people do not know right from wrong,

Niektórzy myślą, że ludzie z autyzmem nie odróżniają dobra od zła,

avoid attention

unikają ściągania uwagi

and usually say the wrong thing at the wrong time.

i zwykle mówią coś w nieodpowiednim momencie.

Some people think that autistic people are socially awkward

Niektórzy myślą, że to osoby niezręczne towarzysko,

and lack humor and empathy.

bez poczucia humoru i empatii.

Now if you agree with what I just said,

Jeśli zgadzacie się z tym, co właśnie powiedziałem,

I'm sorry to tell you,

to z przykrością stwierdzam,

but you do not have the right impression of autism.

że źle rozumiecie autyzm.

How do I know?

Skąd to wiem?

Because I have autism.

Ponieważ sam mam autyzm.

I do have my own obsessions with things like electronics

Mam swoje obsesje, na przykład na punkcie elektroniki

and public transit,

i transportu publicznego,

but that does not define me.

ale to mnie nie definiuje.

Each of us are different and unique in our own way.

Każdy z nas jest wyjątkowy na swój sposób.

However, there is not a lot of information out there

Jednak nie ma wielu informacji o tym,

on what an autistic life actually looks like,

jak faktycznie wygląda życie z autyzmem,

so people often resort to stereotypes.

więc ludzie często kierują się stereotypami.

And we see these often in the media.

Widać to w mediach.

Some of the more common stereotypes in the media

Jeden z częstszych stereotypów w mediach

include being socially awkward,

to niezręczność w towarzystwie,

lacking empathy

brak empatii,

and even being a supergenius.

a nawet nadzwyczajne uzdolnienia.

And the lack of knowledge on autism doesn't stop there either.

Brak wiedzy o autyzmie nie kończy się tutaj.

Did you know that some people are trying to find a cure for autism?

Wiedzieliście, że szuka się lekarstwa na autyzm?

That's because they see it as a negative thing,

To dlatego, że jest postrzegany jako coś złego,

as a disease.

jako choroba.

Many people are challenging the idea

Wielu ludzi kwestionuje ten pomysł,

and to us, we think autism is not a disease.

a my uważamy, że autyzm to nie choroba.

It's just another way of thinking and looking at the world.

To odmienny sposób postrzegania i myślenia o świecie.

Our brains function differently from most people's brains.

Mózg funkcjonuje u nas inaczej niż u większości.

Think of it like comparing and Xbox and a PlayStation.

To jak porównywanie Xboxa i Playstation.

They're both highly capable consoles with different programming.

To bardzo wydajne konsole z różnymi oprogramowaniami.

But if you put your Xbox game in a PlayStation,

Jeśli by jednak spróbować uruchomić grę na Xboxa w Playstation,

it won't work, because the PlayStation communicates differently.

to nie zadziała, bo Playstation ma inny sposób komunikacji.

When I look in the mirror,

Gdy patrzę w lustro,

I see someone who thinks differently.

widzę kogoś, kto myśli w inny sposób.

Oh, and I also see nice hair.

Widzę też fajne włosy.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

But the question is,

Pytanie brzmi,

am I really diseased if I just think differently?

czy naprawdę jestem chory, jeśli po prostu myślę inaczej?

The main problem with living autistic in today's society

Głównym problemem autyków w dzisiejszym społeczeństwie jest to,

is that the world just isn't built for us.

że świata nie zbudowano dla nas.

There's so many ways that we can get overwhelmed.

Może nas przytłaczać na wiele sposobów.

For example,

Na przykład

the thing that makes me overwhelmed all the time is loud noises,

mnie zawsze przerastają głośne dźwięki,

which means I never crank up my music really loud

więc nie słucham muzyki głośno

and I usually am not a fan of large parties.

i zwykle nie jestem fanem dużych imprez.

But other people on the spectrum might get overwhelmed

Innym osobom w tym spektrum

with things like bright lights or strong smells

mogą przeszkadzać jasne światła, intensywne zapachy

or gooey textures

albo kleiste struktury.

that all have the potential to create anxiety.

To wszystko może wywołać lęk.

Think about all of the social gatherings you've been to in the past.

Pomyślcie o imprezach towarzyskich.

Was there loud music playing?

Czy grała tam głośna muzyka?

Were there really bright lights?

Czy były tam bardzo jasne światła?

Were there lots of different food smells going on at the same time?

Czy mieszały się zapachy wielu potraw?

Were there lots of conversations happening all at once?

Czy było wiele rozmów naraz?

Those things may not have bothered you guys,

Może te rzeczy wam nie przeszkadzały,

but for someone with autism,

ale dla kogoś z autyzmem

they can be quite overwhelming.

może to być dość przytłaczające.

So in those situations, we do something called stimming,

W takich sytuacjach robimy coś, co nazywa się autostymulacją,

which is like a repetitive motion or a noise

czyli powtarzanie ruchów i dźwięków

or some other random fidgeting that may or may not seem normal.

albo wiercenie się, które może wydawać się normalne lub nie.

Some people will flap their arms

Niektórzy machają rękoma,

or make a noise or spin.

wydają odgłosy lub się kręcą.

Ya, it's basically our way of zoning out.

W ten sposób się wyłączamy.

It can often feel necessary for us to stim.

Często jest to nam potrzebne.

However, it's often frowned upon,

Jednak często budzi złe reakcje

and we're forced to hide it.

i musimy się z tym kryć.

When we're forced to hide our autistic traits like this,

Potrzebę ukrywania autystycznych cech

it's called masking.

nazywa się maskowaniem.

And some people mask better than others.

Niektórzy maskują się lepiej niż inni.

I mask so well sometimes that people don't even know I'm autistic

Ja czasem maskuję to tak dobrze, że ludzie nawet nie wiedzą, że mam autyzm,

until I give them the big reveal. (Laughs)

zanim sam się nie ujawnię. (Śmiech)

But at the end of the day, it gets really stressful.

Ale, koniec końców, to potrafi być stresujące.

Even something like doing my homework at night

Nawet odrabianie lekcji w nocy

becomes very tiring.

staje się bardzo męczące.

Some people think,

Niektórzy myślą,

because of our ability to mask,

że umiejętność maskowania

that this is the cure to autism.

to rozwiązanie problemu autyzmu.

However, all it really does is makes us ashamed

Ale to tylko sprawia, że wstyd nam

of showing our true selves.

pokazać, jacy naprawdę jesteśmy.

Another common stereotype that is often associated with autism

Kolejnym częstym stereotypem kojarzonym z autyzmem

is that autistic people lack empathy.

jest brak empatii ze strony autystycznych ludzi.

And again, this is not true.

To nieprawda.

I actually have lots of empathy.

Sam mam jej mnóstwo.

I'm just not really good at showing it.

Tylko nie umiem jej okazywać.

Whenever a friend is trying to tell me

Gdy przyjaciel próbuje mi powiedzieć

some of the struggles that they're going through,

o swoich problemach,

I often don't know how to express my reply.

nie wiem, jak ubrać reakcję w słowa.

And that is why I don't show as much empathy

Dlatego nie pokazuję tyle empatii,

as my nonautistic friends do.

co moi nieautystyczni znajomi.

Emotional expression, however much or however little,

Wyrażanie emocji, małych lub dużych,

is difficult for me.

sprawia mi trudności.

And that is because I am bursting inside

To dlatego, że każda emocja

with every single emotion one feels at all times.

eksploduje we mnie osobno.

Though of course, I cannot express it that way.

Oczywiście nie mogę tego w ten sposób wyrazić.

Otherwise, let's say, happiness, for example,

W przeciwnym wypadku na przykład szczęście

would come out as a huge burst of gleeful wheezing,

wychodziłoby jako radosny wybuchowy świst,

hand flapping and loud vocal "woohoos."

z machaniem rękami i głośnym "juhu".

(Laughter)

(Śmiech)

Gdy kto inny tylko by się uśmiechnął.

Whereas you may just smile.

(Laughter)

(Śmiech)

Whether it be receiving an awesome birthday gift

Czy chodzi o otrzymanie cudownego prezentu urodzinowego,

or listening to a tragic story on the news,

czy wysłuchanie tragicznych wiadomości,

I cannot really express my reply without bursting,

nie umiem reagować bez wybuchu,

so once again, I have to mask it in order to appear normal.

więc muszę to maskować, żeby wyglądać normalnie.

My inner feelings are unlimited,

Moje uczucia wewnątrz są nieograniczone,

but my mind only lets me express extremes or nothing.

ale umysł pozwala mi je wyrażać albo ekstremalnie, albo wcale.

So my ...

Więc...

I am not great with my emotions,

Nie jestem dobry w emocjach

and I communicate differently,

i porozumiewam się inaczej,

and because of that, I was diagnosed with autism spectrum disorder.

dlatego zdiagnozowano u mnie spektrum zaburzeń autystycznych.

This diagnosis helps me and my friends and family

Ta diagnoza pomaga mnie, moim przyjaciołom i rodzinie

to know how my mind works.

zrozumieć, jak działa mój umysł.

And in the world,

Na całym świecie

approximately one percent of the population

u około jednego procenta populacji

is diagnosed with autism spectrum disorder.

diagnozuje się spektrum zaburzeń autystycznych.

And this number is growing.

Ta liczba rośnie.

However, we are still a big minority.

Nadal jednak jesteśmy mniejszością.

And there's still lots of people that do not see us as equals

Niektórzy wciąż uważają,

że nie jesteśmy równi innym.

to other people.

This is my family.

To moja rodzina.

And in my family,

W mojej rodzinie

there is one other person who is also autistic.

jest jeszcze jedna autystyczna osoba.

My mother.

Moja matka.

Yes, adult women can also be autistic.

Tak, dorosłe kobiety też mogą mieć autyzm.

My dad and my brother are both nonautistic.

Mój tata i brat nie mają autyzmu.

Sometimes it can be a bit difficult for us to communicate with each other,

Czasem jednak trudno nam się ze sobą porozumieć,

however.

Sometimes I'll say something like,

czasem powiem coś jak:

"Oh, Toronto's Union Station, right?"

"Dworzec Główny w Toronto, nie?",

thinking that I can

myśląc, że mogę im pomóc zapamiętać

help them to remember certain aspects of it.

pewne aspekty.

Kiedy ich to dezorientuje, często muszę się tłumaczyć.

When they get confused, I often have to elaborate myself on that.

And we often have to say things

Często musimy używać wielu sposobów,

in a number of different ways so that everyone understands.

żeby nas zrozumiano.

However, despite all that,

Mimo tego

we all love each other and respect each other as equals.

wszyscy kochamy się i szanujemy jako równi sobie.

In his book "NeuroTribes,"

W książce "NeuroTribes"

author Steve Silberman states that autism and other mental conditions

Steve Silberman twierdzi, że autyzm i inne stany psychiczne

should be seen as naturally human,

należy postrzegać jako naturalnie ludzkie,

naturally part of a human spectrum

jako naturalną część ludzkiego spektrum,

and not as defects.

a nie jako defekt.

And this is something that I agree to completely.

Całkowicie się z tym zgadzam.

If autism was seen as part of a natural human spectrum,

Gdyby autyzm uchodził za naturalną część ludzkiego spektrum,

then the world could be designed to work better for autistic people.

świat mógłby być lepiej zbudowany dla ludzi z autyzmem.

Nie wstydzę się autyzmu.

I am not ashamed of my autism.

And I may not think like you,

Może nie myślę w ten sposób, co wy,

or act like you,

albo nie zachowuję się jak wy,

but I am still human and I am not diseased.

ale wciąż jestem człowiekiem i nie jestem chory.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)