Daniel Goleman: Why arent we all Good Samaritans?

Tłumaczenie: Joanna Szczerba Korekta: Maciej Karwowski

You know, I'm struck by how one of the implicit themes of TED

Uderzyło mnie, że jednym z poruszanych przez TED tematów

is compassion, these very moving demonstrations we've just seen:

jest współczucie. Dopiero co widzieliśmy wzruszające przykłady:

HIV in Africa, President Clinton last night.

HIV w Afryce, prezydent Clinton zeszłej nocy.

And I'd like to do a little collateral thinking, if you will,

Chciałbym podejść do współczucia z innej strony

about compassion and bring it from the global level to the personal.

i sprowadzić je z poziomu globalnego do osobistego.

I'm a psychologist, but rest assured,

Jestem psychologiem, ale nie bójcie się.

I will not bring it to the scrotal.

Nie będzie żadnych aluzji seksualnych.

(Laughter)

(śmiech)

There was a very important study done a while ago

Jakiś czas temu w Princeton Theological Seminary przeprowadzono

at Princeton Theological Seminary that speaks to why it is

bardzo ważne badania wyjaśniające, dlaczego jest tak,

that when all of us have so many opportunities to help,

że kiedy wszyscy mamy tyle okazji, by komuś pomóc,

we do sometimes, and we don't other times.

to czasem to robimy, a czasem nie.

A group of divinity students at the Princeton Theological Seminary

Grupie studentów teologii w Princeton powiedziano,

were told that they were going to give a practice sermon

że mają wygłosić próbne kazanie.

and they were each given a sermon topic.

Każdy z nich dostał temat kazania.

Half of those students were given, as a topic,

Połowa studentów jako temat otrzymała

the parable of the Good Samaritan:

przypowieść o dobrym Samarytaninie:

the man who stopped the stranger in --

o człowieku, który zatrzymał nieznajomego w --

to help the stranger in need by the side of the road.

który na skraju drogi pomógł nieznajomemu w potrzebie.

Half were given random Bible topics.

Druga połowa dostała losowe tematy z Biblii.

Then one by one, they were told they had to go to another building

Każdemu powiedziano, że ma przejść do innego budynku

and give their sermon.

i wygłosić swoje kazanie.

As they went from the first building to the second,

Każdy z nich, przechodząc z budynku do budynku

each of them passed a man who was bent over and moaning,

mijał zgiętego w pół, jęczącego człowieka, który ewidentnie

clearly in need. The question is: Did they stop to help?

potrzebował pomocy. Pytanie: Czy zatrzymali się, by mu pomóc?

The more interesting question is:

A bardziej interesujące pytanie:

Did it matter they were contemplating the parable

Czy miało znaczenie, że rozmyślali nad przypowieścią

of the Good Samaritan? Answer: No, not at all.

o dobrym Samarytaninie? Odp: Nie, ani trochę.

What turned out to determine whether someone would stop

Okazało się, że o tym, czy ktoś zatrzyma się i pomoże

and help a stranger in need

obcemu w potrzebie decydowało to,

was how much of a hurry they thought they were in --

czy uważał, że bardzo mu się śpieszy -

were they feeling they were late, or were they absorbed

czy czuł się spóźniony, czy może był zaabsorbowany tym,

in what they were going to talk about.

o czym miał mówić.

And this is, I think, the predicament of our lives:

Myślę, że to właśnie jest nasz problem:

that we don't take every opportunity to help

nie wykorzystujemy każdej okazji, by pomóc,

because our focus is in the wrong direction.

bo skupiamy się na niewłaściwych rzeczach.

There's a new field in brain science, social neuroscience.

Powstała nowa dziedzina neurobiologii, neurobiologia społeczna.

This studies the circuitry in two people's brains

Bada ona przewodzenie w mózgach dwojga ludzi,

that activates while they interact.

które powstaje, kiedy się ze sobą komunikują.

And the new thinking about compassion from social neuroscience

Nowy sposób pojmowania współczucia, wywodzący się z neurobiologii,

is that our default wiring is to help.

jest taki, że mamy docelowo zakodowaną chęć pomocy.

That is to say, if we attend to the other person,

To znaczy, że jeśli zajmujemy się drugą osobą,

we automatically empathize, we automatically feel with them.

to automatycznie odczuwamy empatię, automatycznie odczuwamy to, co ona.

There are these newly identified neurons, mirror neurons,

Niedawno zidentyfikowano neurony zwane neuronami lustrzanymi,

that act like a neuro Wi-Fi, activating in our brain

które działają jak neuro Wi-Fi, aktywując w naszym mózgu

exactly the areas activated in theirs. We feel "with" automatically.

dokładnie te obszary, które są aktywne w ich mózgu. Automatycznie odczuwamy "z" kimś.

And if that person is in need, if that person is suffering,

I jeśli ta osoba potrzebuje pomocy, jeśli cierpi,

we're automatically prepared to help. At least that's the argument.

jesteśmy automatycznie gotowi pomóc. A przynajmniej tak twierdzą neurobiolodzy.

But then the question is: Why don't we?

Ale pytanie brzmi: Dlaczego tego nie robimy?

And I think this speaks to a spectrum

Myślę, że to się odnosi do całego spektrum reakcji,

that goes from complete self-absorption,

sięgającego od całkowitego zapatrzenia w siebie,

to noticing, to empathy and to compassion.

poprzez zauważanie i empatię, aż do współczucia.

And the simple fact is, if we are focused on ourselves,

Prawda jest taka: jeśli jesteśmy skupieni na sobie,

if we're preoccupied, as we so often are throughout the day,

jeśli jesteśmy czymś zajęci, jak to bardzo często bywa w ciągu dnia,

we don't really fully notice the other.

to tak naprawdę nie dostrzegamy innych w pełni.

And this difference between the self and the other focus

A ta różnica między skupieniem na sobie a na kimś innym

can be very subtle.

może być bardzo subtelna.

I was doing my taxes the other day, and I got to the point

Któregoś dnia wypełniałem swój PIT i doszedłem do punktu,

where I was listing all of the donations I gave,

w którym wymieniałem darowizny.

and I had an epiphany, it was -- I came to my check

Wtedy mnie olśniło, natrafiłem na swój czek

to the Seva Foundation and I noticed that I thought,

dla Fundacji Seva i zauważyłem, że pomyślałem:

boy, my friend Larry Brilliant would really be happy

mój przyjaciel Larry Brilliant bardzo by się ucieszył,

that I gave money to Seva.

że przekazałem pieniądze Sevie.

Then I realized that what I was getting from giving

Zdałem sobie sprawę, że dawanie było dla mnie

was a narcissistic hit -- that I felt good about myself.

jak działka narcyzmu - sprawiało, że dobrze o sobie myślałem.

Then I started to think about the people in the Himalayas

Wtedy pomyślałem o tych ludziach w Himalajach,

whose cataracts would be helped, and I realized

których wyleczą z zaćmy i uświadomiłem sobie,

that I went from this kind of narcissistic self-focus

że z tego narcystycznego skupienia na sobie przeszedłem

to altruistic joy, to feeling good

do altruistycznej radości, do cieszenia się,

for the people that were being helped. I think that's a motivator.

że tym ludziom ktoś pomógł. Myślę, że to działa motywująco.

But this distinction between focusing on ourselves

Ale to rozróżnienie między skupianiem się na sobie

and focusing on others

a skupianiem się na innych

is one that I encourage us all to pay attention to.

jest tym, na co chciałbym teraz zwrócić naszą uwagę.

You can see it at a gross level in the world of dating.

Widać to wyraźnie w świecie randek.

I was at a sushi restaurant a while back

Jaki czas temu byłem w restauracji z sushi

and I overheard two women talking about the brother of one woman,

i usłyszałem rozmowę dwóch kobiet o bracie jednej z nich,

who was in the singles scene. And this woman says,

który był singlem. Ta kobieta powiedziała:

"My brother is having trouble getting dates,

- Mój brat ma problem z umawianiem się na randki,

so he's trying speed dating." I don't know if you know speed dating?

więc próbuje randek błyskawicznych. - Wiecie co to?

Women sit at tables and men go from table to table,

Kobiety siedzą przy stolikach, mężczyźni przechodzą od stolika do stolika.

and there's a clock and a bell, and at five minutes, bingo,

a zegar z dzwonkiem odmierza czas, pięć minut i "dzyń!",

the conversation ends and the woman can decide

rozmowa się kończy, a kobieta decyduje,

whether to give her card or her email address to the man

czy dać mężczyźnie namiary na siebie

for follow up. And this woman says,

by utrzymać znajomość. No i ta kobieta mówi:

"My brother's never gotten a card, and I know exactly why.

- Mój brat nigdy nie dostał wizytówki. Doskonale wiem, dlaczego.

The moment he sits down, he starts talking non-stop about himself;

Gdy tylko siada przy stoliku, od razu zaczyna mówić non-stop o sobie,

he never asks about the woman."

nie zadaje kobietom żadnych pytań.

And I was doing some research in the Sunday Styles section

Gdy przeglądałem Sunday Styles, dodatek do NY Timesa,

of The New York Times, looking at the back stories of marriages --

przeczytałem na ostatniej stronie artykuły o małżeństwach --

because they're very interesting -- and I came to the marriage

ponieważ były bardzo interesujące -- doszedłem do małżeństwa

of Alice Charney Epstein. And she said

Alice Chamey Epstein. Alice powiedziała,

that when she was in the dating scene,

że kiedy chodziła na randki,

she had a simple test she put people to.

poddawała ludzi prostemu testowi:

The test was: from the moment they got together,

sprawdzała, jak długo, od chwili spotkania

how long it would take the guy to ask her a question

zajmie facetowi zadanie jej pytania

with the word "you" in it.

ze słowem "ty".

And apparently Epstein aced the test, therefore the article.

Najwyraźniej pan Epstein zdał test śpiewająco, stąd ten artykuł.

(Laughter)

(śmiech)

Now this is a -- it's a little test

A teraz -- mały test,

I encourage you to try out at a party.

który możecie wypróbować na przyjęciu.

Here at TED there are great opportunities.

Tutaj, w TED, jest wiele okazji.

The Harvard Business Review recently had an article called

W Harvard Business Review był niedawno artykuł pod tytułem

"The Human Moment," about how to make real contact

"Ludzka chwila", o tym, jak stworzyć prawdziwy kontakt

with a person at work. And they said, well,

ze współpracownikiem. Napisali, że, cóż,

the fundamental thing you have to do is turn off your BlackBerry,

przede wszystkim trzeba wyłączyć komórkę,

close your laptop, end your daydream

zamknąć laptopa, przestać myśleć o niebieskich migdałach

and pay full attention to the person.

i poświęcić tej osobie pełną uwagę.

There is a newly coined word in the English language

W angielskim istnieje nowo utworzone słowo na określenie

for the moment when the person we're with whips out their BlackBerry

chwili, w której osoba, z którą jesteśmy, wyciąga swoją komórkę

or answers that cell phone, and all of a sudden we don't exist.

lub odpowiada na telefon i nagle przestajemy dla niej istnieć.

The word is "pizzled": it's a combination of puzzled and pissed off.

To słowo brzmi "wkurmiony", kombinacja wkurwionego i zdumionego.

(Laughter)

(śmiech)

I think it's quite apt. It's our empathy, it's our tuning in

Myślę, że jest to adekwatne. To nasza empatia, nasze zaangażowanie

which separates us from Machiavellians or sociopaths.

oddziela nas od makiawelicznych cyników czy socjopatów.

I have a brother-in-law who's an expert on horror and terror --

Mam szwagra, eksperta w dziedzinie horroru i terroru --

he wrote the Annotated Dracula, the Essential Frankenstein --

napisał "Annotated Dracula" i "Essential Frankenstein" --

he was trained as a Chaucer scholar,

z wykształcenia zajmującego się dziełami Chaucera,

but he was born in Transylvania

ale urodził się w Transylwanii

and I think it affected him a little bit.

i to, jak sądzę, miało na niego pewien wpływ.

At any rate, at one point my brother-in-law, Leonard,

W każdym razie, mój szwagier, Leonard,

decided to write a book about a serial killer.

postanowił napisać książkę o seryjnym mordercy.

This is a man who terrorized the very vicinity we're in

O człowieku, który wiele lat temu terroryzował okolicę.

many years ago. He was known as the Santa Cruz strangler.

Był znany jako dusiciel z Santa Cruz.

And before he was arrested, he had murdered his grandparents,

Zanim go aresztowano, zamordował swoich dziadków, matkę

his mother and five co-eds at UC Santa Cruz.

i pięciu studentów z University of California, Santa Cruz.

So my brother-in-law goes to interview this killer

No więc mój szwagier idzie porozmawiać z tym mordercą

and he realizes when he meets him

i kiedy go spotyka, uświadamia sobie,

that this guy is absolutely terrifying.

że ten facet jest niesłychanie przerażający.

For one thing, he's almost seven feet tall.

Choćby to, że ma ponad 2 metry.

But that's not the most terrifying thing about him.

Ale nie to jest w nim najbardziej przerażające.

The scariest thing is that his IQ is 160: a certified genius.

Najstraszniejsze jest to, że jego IQ wynosi 160 -- prawdziwy geniusz.

But there is zero correlation between IQ and emotional empathy,

Ale nie ma żadnego związku między IQ a emocjonalną empatią,

feeling with the other person.

czuciem tego, co druga osoba.

They're controlled by different parts of the brain.

Są kontrolowane przez inne części mózgu.

So at one point, my brother-in-law gets up the courage

Tak więc, w pewnym momencie mój szwagier zbiera się na odwagę,

to ask the one question he really wants to know the answer to,

by zadać jedyne pytanie, na które tak naprawdę chce znać odpowiedź.

and that is: how could you have done it?

Brzmi ono: Jak mogłeś to zrobić?

Didn't you feel any pity for your victims?

Nie było ci żal twoich ofiar?

These were very intimate murders -- he strangled his victims.

To były bardzo osobiste morderstwa, ofiary zostały uduszone.

And the strangler says very matter-of-factly,

Na co morderca odpowiedział, bardzo rzeczowym tonem:

"Oh no. If I'd felt the distress, I could not have done it.

- Och, nie. Gdybym czuł wtedy rozpacz, nie mógłbym tego zrobić.

I had to turn that part of me off. I had to turn that part of me off."

- Musiałem wyłączyć tę część mnie. Musiałem wyłączyć tę część mnie.

And I think that that is very troubling,

Myślę, że to bardzo niepokojące.

and in a sense, I've been reflecting on turning that part of us off.

Zastanawiałem się nad wyłączaniem tej części nas samych.

When we focus on ourselves in any activity,

Kiedy skupiamy się na sobie w dowolnej czynności,

we do turn that part of ourselves off if there's another person.

będąc z inną osobą, faktycznie wyłączamy tę część siebie.

Think about going shopping and think about the possibilities

Pomyślcie o pójściu na zakupy i o możliwościach

of a compassionate consumerism.

pełnego konsumpcjonizmu empatycznego.

Right now, as Bill McDonough has pointed out,

Właśnie teraz, jak zauważył Bill McDonough ,

the objects that we buy and use have hidden consequences.

przedmioty, które kupujemy i używamy, mają ukryte konsekwencje.

We're all unwitting victims of a collective blind spot.

Wszyscy jesteśmy nieświadomymi ofiarami wspólnego zaślepienia.

We don't notice and don't notice that we don't notice

Nie zauważamy i nie zauważamy tego, że nie zauważamy

the toxic molecules emitted by a carpet or by the fabric on the seats.

toksycznych molekuł wydzielanych przez dywan lub tkaninę na siedzeniach.

Or we don't know if that fabric is a technological

Albo nie wiemy, czy ta tkanina jest technologicznie

or manufacturing nutrient; it can be reused

lub fabrycznie odżywcza; czy może być użyta ponownie,

or does it just end up at landfill? In other words,

czy moze skończy na wysypisku? Innymi słowy,

we're oblivious to the ecological and public health

jesteśmy nieświadomi konsekwencji -- dla ekologii,

and social and economic justice consequences

zdrowia publicznego, społecznej i ekonomicznej sprawiedliwości --

of the things we buy and use.

rzeczy, które kupujemy i których używamy.

In a sense, the room itself is the elephant in the room,

W pewnym sensie, sam dywan jest zamiatany pod dywan,

but we don't see it. And we've become victims

ale my tego nie widzimy. Staliśmy się ofiarami

of a system that points us elsewhere. Consider this.

systemu, który wskazuje nam co innego. Pomyślcie o tym.

There's a wonderful book called

Jest świetna książka pod tytułem

Stuff: The Hidden Life of Everyday Objects.

"Rzeczy: sekretne życie przedmiotów codziennego użytku".

And it talks about the back story of something like a t-shirt.

Opowiada ona nieznaną historię czegoś takiego jak t-shirt.

And it talks about where the cotton was grown

Opowiada o tym, gdzie wyrosła użyta bawełna,

and the fertilizers that were used and the consequences

jakich nawozów użyto i jakie miały one konsekwencje

for soil of that fertilizer. And it mentions, for instance,

dla gleby. Mówi też, że na przykład

that cotton is very resistant to textile dye;

bawełna jest bardzo odporna na barwniki do tkanin --

about 60 percent washes off into wastewater.

około 60% koloru wypłukuje się podczas prania.

And it's well known by epidemiologists that kids

Epidemiolodzy dobrze wiedzą, że dzieciaki

who live near textile works tend to have high rates of leukemia.

żyjące w pobliżu fabryk tkanin częściej chorują na białaczkę.

There's a company, Bennett and Company, that supplies Polo.com,

Jest takie przedsiębiorstwo, Bennet and Company, które zaopatruje Polo.com,

Victoria's Secret -- they, because of their CEO, who's aware of this,

Victoria's Secret dzięki ich dyrektorowi, który wie o powyższym,

in China formed a joint venture with their dye works

utworzyli w Chinach joint venture z ich fabrykami barwników,

to make sure that the wastewater

żeby upewnić się, że woda z prania

would be properly taken care of before it returned to the groundwater.

będzie odpowiednio przetworzona, zanim trafi do wód gruntowych.

Right now, we don't have the option to choose the virtuous t-shirt

Dziś nie możemy wybrać uczciwego t-shirtu zamiast nieuczciwego.

over the non-virtuous one. So what would it take to do that?

Czego potrzeba, abyśmy zyskali tę możliwość?

Well, I've been thinking. For one thing,

Zastanawiałem się nad tym. Np.

there's a new electronic tagging technology that allows any store

jest taka nowa technologia elektronicznego metkowania, która umożliwia

to know the entire history of any item on the shelves in that store.

każdemu sklepowi poznanie całej historii każdego produktu.

You can track it back to the factory. Once you can track it

Można ją wyśledzić aż do fabryki. Kiedy się to zrobi,

back to the factory, you can look at the manufacturing processes

można się przyjrzeć procesom tworzenia

that were used to make it, and if it's virtuous,

użytym do wytworzenia produktu, i jeśli jest on

you can label it that way. Or if it's not so virtuous,

uczciwy, można go tak oznaczyć. A jeśli nie jest,

you can go into -- today, go into any store,

można wejść do -- dziś można wejść do każdego sklepu,

put your scanner on a palm onto a barcode,

przyłożyć skaner z palmtopa do kodu kreskowego

which will take you to a website.

i wejść na stronę internetową.

They have it for people with allergies to peanuts.

Są takie strony dla ludzi uczulonych na orzeszki ziemne.

That website could tell you things about that object.

Taka strona mogłaby dostarczyć informacji o tym przedmiocie.

In other words, at point of purchase,

Innymi słowy, być może w momencie kupowania

we might be able to make a compassionate choice.

będziemy w stanie dokonać odpowiedzialnego wyboru.

There's a saying in the world of information science:

W świecie informatyki jest takie powiedzenie:

ultimately everybody will know everything.

w końcu wszyscy będą wiedzieć wszystko.

And the question is: will it make a difference?

Pytanie brzmi: Czy to zrobi jakąś różnicę?

Some time ago when I was working for The New York Times,

Jakiś czas temu, kiedy pracowałem dla New York Timesa,

it was in the '80s, I did an article

w latach 80., napisałem artykuł

on what was then a new problem in New York --

o nowym problemie Nowego Jorku --

it was homeless people on the streets.

o bezdomnych na ulicach.

And I spent a couple of weeks going around with a social work agency

Przez kilka tygodni chodziłem po ulicach z pracownikami socjalnymi,

that ministered to the homeless. And I realized seeing the homeless

którzy zajmowali się bezdomnymi. Widząc tych bezdomnych ich oczami,

through their eyes that almost all of them were psychiatric patients

zdałem sobie sprawę, że prawie wszyscy byli pacjentami psychiatrii,

that had nowhere to go. They had a diagnosis. It made me --

którzy nie mieli się gdzie podziać. Mieli postawioną diagnozę. To mnie --

what it did was to shake me out of the urban trance where,

to mnie wytrąciło z miejskiego transu, w którym,

when we see, when we're passing someone who's homeless

kiedy widzimy na skraju pola widzenia, kiedy mijamy kogoś,

in the periphery of our vision, it stays on the periphery.

kto jest bezdomny, to pozostaje na tym skraju.

We don't notice and therefore we don't act.

Nie zauważamy i dlatego nie działamy.

One day soon after that -- it was a Friday -- at the end of the day,

Pewnego piątku krótko potem, pod koniec dnia

I went down -- I was going down to the subway. It was rush hour

schodziłem do metra. Były godziny szczytu

and thousands of people were streaming down the stairs.

i tysiące ludzi schodziło po schodach.

And all of a sudden as I was going down the stairs

Nagle zauważyłem,

I noticed that there was a man slumped to the side,

że jakiś mężczyzna osunął się na ziemię.

shirtless, not moving, and people were just stepping over him --

Był bez koszuli, nie ruszał się, a ludzie po prostu nad nim przechodzili --

hundreds and hundreds of people.

całe setki ludzi.

And because my urban trance had been somehow weakened,

Ponieważ mój miejski trans był trochę rozwiany,

I found myself stopping to find out what was wrong.

zatrzymałem się, żeby zobaczyć co z nim.

The moment I stopped, half a dozen other people

W chwili, gdy się zatrzymałem, kilka innych osób

immediately ringed the same guy.

nagle otoczyło tego faceta.

And we found out that he was Hispanic, he didn't speak any English,

Dowiedzieliśmy się, że był Latynosem, nie mówił po angielsku,

he had no money, he'd been wandering the streets for days, starving,

nie miał pieniędzy, przez całe dni łaził po ulicach, głodując

and he'd fainted from hunger.

i teraz zemdlał z głodu.

Immediately someone went to get orange juice,

Ktoś bezzwłocznie poszedł po sok pomarańczowy,

someone brought a hotdog, someone brought a subway cop.

ktoś inny przyniósł hotdoga, ktoś przyprowadził strażnika z metra.

This guy was back on his feet immediately.

Bez problemu postawiliśmy tego faceta na nogi.

But all it took was that simple act of noticing,

A wszystko to wymagało tylko zwrócenia uwagi.

and so I'm optimistic.

Tak więc, jestem dobrej myśli.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(oklaski)